Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home PageDo trí naêng, con ngöôøi muoán tìm chaân lyù; do caûm thöùc luaân lyù, con ngöôøi bò thuùc baùch laøm söï thieän; do caûm thöùc thaàn thieâng, con ngöôøi bò thu huùt bôûi thaùnh thaàn. Thaät ra, trí naêng caêng thaúng veà Söï thöïc cuoái cuøng, vaø baèng caûm thöùc thaàn thieâng, con ngöôøi öôùc ao Tuyeät ñoái. Vaâng, con ngöôøi caàn Thieân Chuùa, Ñaáng laø Söï Thaät, Söï Thieän, Söï Thieâng vieát hoa, vaø ñaây laø höôùng ñích tính töï nhieân, raát neàn taûng nôi baûn chaát con ngöôøi.
Quaûng ñaïi hôn, Thieân Chuùa coøn ñaët nôi baûn tính ngöôøi moät ñònh meänh sieâu nhieân nöõa. Khoâng nhöõng con ngöôøi ñöôïc laøm neân ñeå giaùn tieáp höôùng veà Thieân Chuùa qua taïo vaät, hình aûnh cuûa Ngaøi, maø coøn ñeå ñaït tôùi chính Ngaøi, vaø cuoái cuøng, döï vaøo haïnh phuùc beân trong cuûa Ngaøi. Vaø ñaây laø höôùng ñích tính sieâu nhieân cuûa chuùng ta.
Quaûng ñaïi hôn nöõa, Thieân Chuùa ñaõ cho Con laøm ngöôøi giöõa chuùng ta, vöøa ñeå chia seû soá phaän chuùng ta, vöøa ñeå khaûi maïc ngay töø baây giôø ñôøi soáng beân trong cuûa Thieân Chuùa, ôû choã Ngaøi laø Töông quan, laø Cha-Con-Thaàn khí. Khoâng phaûi moät khaûi maïc baèng lôøi suoâng, maø baèng chính con ngöôøi Yeâsu Nazareth, Khaûi maïc vieát hoa veà Cha.
Höôùng ñích tính sieâu nhieân, nay ñaäm neùt Kytoâ-tính, seõ laø söï thaùp nhaäp ta vaøo Ñöùc Yeâsu Kytoâ, nhôø ñoù ta chia seû tính Con ñoái vôùi Cha vaø trong Thaùnh Thaàn, nhôø phaùp löïc Thaùnh Thaàn.
Ñaây laø höôùng ñích tính cuûa con ngöôøi, neân, nhö moät ngöôøi, chuùng ta phaûi ñi vaøo moät caùch töï nguyeän. Söï quy thuaän töï nguyeän naøy laøm neân Choïn löïa caên baûn sieâu nhieân Kytoâ-tính noù bao troïn ñôøi ta vaø ñöôïc xöôùng leân nhö sau:
— Toâi daâng troïn mình toâi cho Thieân Chuùa nôi Ñöùc Yeâsu Kytoâ ñeå phuïng söï vaø chæ phuïng söï moät mình Ngaøi, cuõng nhö ñeå ñöôïc chieám höõu hoaøn toaøn bôûi Ngaøi!
Moät choïn löïa caên baûn neáu chaân thaønh seõ phaûi cuï theå, do ñoù ñöôïc keøm theo moät choïn löïa höôùng ñi, caùch soáng vaø haønh ñoäng trong ñieàu kieän rieâng cuûa mình vaø theo söï ñònh ñoaït cuûa Chuùa. Vaø nhö theá ñaët ra vaán ñeà ôn goïi (vocation), cuøng vôùi vieäc tìm hieåu ôn goïi qua nhöõng nhaän ñònh veà mình (nhö baåm chaát, khuynh höôùng, khaû naêng, hoaøn caûnh) vaø söï laéng nghe tieáng Chuùa (trong caàu nguyeän vaø nhôø ôn phaân ñònh). Quaû laø coù haèng vaïn ngaû ñöôøng khaùc nhau cuûa cuøng moät choïn löïa caên baûn.
Martus (martyr) laø chöùng nhaân, nhö ñöôïc duøng trong Mc. 14.63 vaø Tñcv. 6.13. Trong Taân öôùc, ñoái töôïng laøm chöùng laø Yeâsu ñích thöïc Kytoâ, Ñaáng ñaõ phuïc sinh töø giöõa theá giôùi keû cheát.
Chöùng nhaân laøm chöùng baèng lôøi noùi; nhöng baèng lôøi, oâng noùi leân moät kinh nghieäm; neân noùi ñoù, maø cuõng soáng luoân. Ngay thôøi Cöïu öôùc, ngoân söù ñaõ ñöôïc goïi laø Martus tou theou, Chöùng nhaân cuûa Thieân Chuùa, ôû choã oâng chöùng thöïc (veà yù ñònh Yaveâ) baèng moät thöù lôøi mang söùc naëng cuûa nieàm tin, cuûa caùch soáng, thaäm chí cuûa caû söï lieàu cheát nöõa.
Trong Kytoâ-giaùo ngay hoài ñaàu, giöõa theá kyû thöù II, chöùng nhaân ñoàng nghóa vôùi töû ñaïo — vaø chæ moät mình töû ñaïo — ñöôïc goïi laø chöùng nhaân, trong khi maø, vaøo theá kyû IV, duø coù chòu cöïc vì ñöùc tin vaø thaùnh ñeán ñaâu cuõng chæ ñöôïc danh hieäu Ngöôøi tuyeân xöng ñöùc tin (confessor fidei) thoâi. Phaûi chaêng vì söï döùt khoaùt theo Chuùa ñaõ ñöôïc khaúng ñònh trong laàn hoûi cung choùt tröôùc luùc cheát? Phaûi chaêng vì cheát laø caùch laøm chöùng huøng hoàn hôn caû cho caùi maø ngöôøi ta tuyeân xöng? Phaûi chaêng vì cheát laø baèng chöùng cao nhaát cuûa yeâu meán: "Khoâng ai yeâu baèng keû hy sinh vì ngöôøi mình yeâu meán"? Hay phaûi chaêng vì ngay töø ñaàu, Giaùo hoäi ñaõ thaâm tín veà giaù trò tuyeät ñoái cuûa con ñöôøng: "Haù Ñaáng Kytoâ chaúng phaûi chòu nhö theá ñeå vaøo vinh quang cuûa Ngaøi sao?"
Quaû thaät ngay töø khôûi thuûy, Giaùo hoäi ñaõ hieåu ñaâu laø coát yeáu cuûa con ñöôøng Thaày, do ñoù heã taäp hôïp (ekkleâsia laø söï taäp hôïp, hay Giaùo hoäi) laø coäng ñoàng töôûng nieäm caùi cheát cuûa Thaày. Ngöôøi ta töôûng nieäm trong leã Taï aân (thaùnh leã). Vaø trong pheùp Röûa toái quan troïng, ngöôøi ta hieåu raèng Xuoáng nöôùc laø daáu hieäu cheát ñi vôùi Chuùa (Rom. 6.3-4).
Neáu Thaày phaûi qua cöûa aûi söï cheát ñeå tôùi vinh quang Phuïc sinh, thì ñeä töû cuõng khoâng theå khoâng ñi cuøng moät con ñöôøng (Mt. 10.38-39; Yo. 12.24-26). Choã cuûa Thaày cuõng laø choã cuûa ñeä töû (Yo. 12.26), vì hoï phaûi "hoaøn taát ôû thaân xaùc mình nhöõng gì coøn thieáu cho khoå hình Chuùa Kytoâ, vì lôïi ích thaân mình Ngaøi nôi Giaùo hoäi" (Col. 1.24). Bôûi theá, duø taát caû khoâng ñöôïc ôn töû ñaïo, "nhöng taát caû saün saøng tuyeân xöng Ñöùc Kytoâ tröôùc maët loaøi ngöôøi, vaø theo Ngaøi treân con ñöôøng thaäp giaù, giöõa nhöõng baùch haïi chaúng bao giôø thieáu cho Hoäi thaùnh" (LG. 42).
Vaû laïi, con ñöôøng Laáy mình nuoâi ngöôøi (Yo. 6.55-58), con ñöôøng Phuùc cho keû ngheøo, khoùc, bò baùch haïi, sæ nhuïc, vu caùo, con ñöôøng môùi chæ nghe thoâi, ñaõ thaáy choùi tai roài, thì sao traùnh khoûi bò choáng ñoái vaø ñaøn aùp (Yo. 15.18-20). Noái daøi Chuùa suoát chieàu daøi lòch söû, Giaùo hoäi dó nhieân phaûi thöøa höôûng soá phaän cuûa Thaày, cuõng laø theå hieän söï cöùu chuoäc cuûa Thaày baèng nhöõng caùi cheát töû ñaïo, ñeå treân xaùc nhöõng haït thoùc thoái ñi, caùnh ñoàng vaøng oùng leân khaép choán:
— "Haït luùa coù cheát ñi, noù môùi sinh soâi doài daøo" (Yo. 12.24).
— "Chuùng toâi ñaõ neân ñoâng hôn moãi laàn chuùng toâi bò cheùm gieát: maùu töû ñaïo laø haït gioáng gieo ñaáy" (Tertullien, Apologeticus, PL. I. 534).
Töû ñaïo vöøa mang chieàu kích Giaùo Hoäi khi laøm daäy men Nöôùc Chuùa, vöøa mang giaù trò caùnh chung khi ñeà cao nhöõng giaù trò sieâu traàn gian.
Cheát vì ñaïo khoâng gioáng nhöõng caùi cheát ñöôïc ñôøi suy toân laø anh huøng. Ngöôøi lính lao mình vaøo löûa ñaïn ñaâu phaûi thích ngöôøi gieát, maø thích gieát ngöôøi, neân thaùi ñoä aáy, do haän thuø vaø say maùu seõ gia taêng can ñaûm vaø laøm queân ñi nhöõng deø daët vaø tính toaùn. Vaû laïi, duõng caûm laø do Höôùng ñoäng maïnh (Activiteù), khieán chuû ñoäng lao mình vaøo caùi cheát thì ngaøn laàn deã hôn laø thuï ñoäng ñöùng chôø noù. Nhaát laø khi, soâi suïc vì töùc toái, duø keû tieåu nhaân cuõng lieàu maïng deã nhö khoâng: "Thöù nhaát sôï keû anh huøng, thöù nhì sôï keû baàn cuøng tieåu nhaân".
Vaâng, moät teân töû toäi, sau nhieàu ngaøy tra khaûo ñaõ nhuõn ra roài, nay laïi naèm ñaáy chôø mang ñi gieát, thì caûm giaùc sôï hoaûng seõ lôùn ñeán ñaâu. Maø cheát vì Chuùa thì laïi khoâng theå caêm thuø ñeå haêng tieát leân, khoâng theå khinh ngöôøi ñeå laøm boä phôùt tænh. Cheát töû ñaïo ñuùng laø caùi cheát naëng nhaát vaø khoù nhaát, neân söï naâng ñôõ beân trong cuûa aân Chuùa caàn phaûi lôùn lao. Vaäy ñeå saün saøng, thì vieäc laøm tröôùc tieân phaûi laø caàu nguyeän.
* * *
Khoâng phaûi moïi ngöôøi ñeàu coù ôn vaø cô hoäi cheát vì Chuùa, nhöng ñeå laøm tín ñoà chaân chính cuûa Chuùa, ai naáy phaûi coá laøm chöùng duø cheát cuõng cam. "Laøm chöùng duø phaûi cheát", nguyeân taéc aáy noùi leân tính voâ cuøng nghieâm tuùc cuûa ñöùc tin, cuûa caùi ñöùc tin maø saün saøng töû ñaïo laø chuaån möùc.
Taân toøng phaûi hieåu nhö vaäy khi ñeán gieáng röûa, vaø Kytoâ- höõu phaûi yù thöùc nhö vaäy trong nhöõng quyeát ñònh cuûa mình.
"Theo Chuùa duø phaûi cheát" sao coù theå laø choïn löïa caên baûn cuûa moät ngöôøi soáng ñaïo hôøi hôït, ñaõ khoâng thieát hoïc hoûi Lôøi Chuùa, laïi xem nheï baùc aùi vôùi coâng bình. Traùi laïi, keû yù thöùc ñöôïc caùi ñònh chuaån DUØ PHAÛI CHEÁT aáy haún quan taâm ñeán vieäc laøm chöùng baèng ñôøi soáng cuõng nhö saün saøng ñoùn ñôïi nhöõng tai öông, ñeå nhôø ñoù, sau khi ñaõ trung tín trong vieäc nhoû, hoï coù theå ñöôïc caát nhaéc leân vieäc lôùn (Mt. 24.21), thaäm chí lôùn nhaát: ñuû söùc cheát cho Chuùa khi caàn.
Thaùi ñoä saün saøng aáy tuy laø aân Chuùa, nhöng moät phaàn cuõng laø coá gaéng cuûa toâi, coá gaéng suy tö ñeå yù thöùc, coá baèng nhöõng haønh vi trung thaønh. YÙ thöùc raèng ñöôøng cuûa Chuùa vaø toâi laø Qua thaäp giaù tôùi phuïc sinh, toâi seõ taäp chòu ñöïng vaø taäp haõm mình. Ñaây laø luyeän yù chí vaø reøn nhaân caùch ñeå kieân vöõng trong nhöõng traän chieán lôùn hôn, nhaát laø cho traän chieán cuoái heát.
Ngöôøi Vieät chuùng ta ñaõ ñöôïc toâi luyeän trong truyeàn thoáng Lieâm syû vaø Trung hieáu, Vò quoác vaø Vò daân cuûa ñaïo Nho, cuõng nhö trong truyeàn thoáng ñöùc Nhaãn cuûa ñaïo Phaät, neân ñöôïc chuaån bò khaù toát cho Laøm chöùng Kytoâ-tính. Vaø quaû thöïc, chuùng ta ñaõ ñoùng goùp cho Hoäi thaùnh khaù nhieàu töû ñaïo.
Daãu theá, beân caïnh moät nhuùm töû ñaïo, coù caû ngaøn ngöôøi "quaù khoùa". Nghóa laø phaàn lôùn chöa coù khaû naêng yeâu Chuùa duø phaûi cheát vì Ngaøi. Do ñoù caàn phaûi vaán taâm, suy nghó laïi veà nieàm tin vaø caùch soáng cuûa chuùng ta. Nhaát laø phaûi caàu nguyeän. Vaâng, ñöùng tröôùc moät caùi cheát thuï nhaän, nhö con chieân hieàn laønh bò mang ñi gieát, thöû hoûi maáy ai noùi maïnh ñöôïc. Vaäy, sau khi ñaõ laøm taát caû veà phía mình roài, chuùng ta haõy höôùng veà Chuùa trong phoù thaùc:
— Toâi coù theå laøm taát caû trong ñaáng trôï söùc cho toâi!
* * *
"Theo Chuùa duø phaûi cheát", ñoù laø ñoøi hoûi tuyeät ñoái vaø cho taát caû. Theá nhöng, duø phoå bieán, ñoøi hoûi aáy vaãn chaáp nhaän nhöõng ñaùp öùng vôùi caáp ñoä khaùc nhau, do ñoù môùi coù phaân bieät "Ba haïng ngöôøi" vaø "Ba caáp khieâm nhöôøng" trong Thaàn thao I-nhaõ. Vaâng, neáu yeáu toá DUØ PHAÛI CHEÁT laø baát di baát dòch, thì yeáu toá THEO CHUÙA coù theå noâng saâu khaùc nhau.
Haõy baét ñaàu vôùi Ba haïng ngöôøi.
Haïng thöù nhaát muoán töø boû moät vöông vaán, nhöng khoâng tìm caùch thöïc hieän. Trong taâm töôûng, hoï ñaõ khoâng töø boû thaät tình. Vaäy, neáu coù dòp phaûi döùt khoaùt choïn giöõa Chuùa vaø ñoái töôïng ham muoán aáy, chaéc hoï chöa theå vì Chuùa maø boû noù, noùi chi boû chính maïng soáng mình. Bôûi theá, moät laø hoï phaûi baùm laáy caùi soáng duø choái Chuùa; hai laø, khaù hôn, hoï chòu cheát hoaøn toaøn baát ñaéc dó, trong khi vaãn muoán traùnh neù söï choïn löïa.
Haïng hai saün loøng töø boû thaät, nhöng maëc Chuùa ñeå ñaáy hay laáy ñi. Hoï choïn Chuùa roài, nhöng baèng moät choïn löïa chöa tích cöïc haún. Nhö theá, ñoái vôùi phuùc töû ñaïo, hoï chöa daùm öôùc ao duø saün saøng tieáp nhaän neáu Chuùa göûi ñeán.
Haïng ba thì ñaõ thaät sieâu thoaùt vaø tích cöïc thuaän Thieân, khieán chæ muoán ñieàu Chuùa muoán vaø thích ñieàu Chuùa öa. Maø ñieàu Chuùa öa, haù chaúng phaûi laø con ñöôøng chöõ thaäp ñeå hoï neân gioáng Ngaøi!
Ñeán ñaây, chuùng ta coù theå chuyeån sang Ba caáp khieâm nhöôøng, maø ta coù theå goïi cho roõ hôn, baèng caùi teân: Ba möùc quy thuaän Thieân Chuùa.
Möùc döôùi cuøng, toái thieåu ñeå ñöôïc cöùu, neân cuõng toái caàn cho baát cöù ai: Duø phaûi maát heát, cuõng khoâng daùm xuùc phaïm naëng ñeán Thieân Chuùa. Noùi moät caùch cuï theå hôn: Duø cheát cuõng khoâng daùm choái boû ñöùc tin hay phaïm toäi aùc. Nghóa laø saün saøng chòu cheát, khoâng phaûi vì yeâu Chuùa, maø vì kính sôï Ngaøi.
Treân moät böïc: Coi giaøu hay ngheøo, heøn hay sang, söôùng hay khoå nhö nhau, vaø thaø cheát chaúng thaø xuùc phaïm nheï tôùi Chuùa. Nghóa laø ñaõ yeâu Chuùa khaù, nhöng chöa yeâu ñeán noãi muoán neân moät vôùi Chuùa chòu ñoùng ñinh. Do ñoù chöa öôùc ao cheát vì ñöùc tin duø ñaõ saün saøng chòu cheát chaúng thaø maát loøng Chuùa baèng moät xuùc phaïm duø nhoû hôn choái Chuùa.
Caáp cao nhaát: Vì muoán gioáng Chuùa Yeâsu hoaøn toaøn, neân thích ngheøo hôn giaøu, choïn sæ nhuïc hôn danh giaù. Do ñoù, cheát vì Chuùa haún laø ñieàu hoï öôùc mong, do ñoäng cô tình yeâu thuùc ñaåy: "Khoâng ai yeâu hôn laø keû thí maïng vì ngöôøi mình yeâu". Ñaây môùi laø ñænh cao cuûa laøm chöùng, caáp cao nhaát cuûa töû ñaïo. Noùi caùch khaùc, khoâng phaûi chæ coù töû ñaïo, maø coù nhieàu caáp cuûa töû ñaïo do ñoäng cô kính sôï hay yeâu meán voán raát khaùc nhau.
Tuy nhieân trong thöïc haønh, vôùi moät caùi cheát khoù cheát nhö töû ñaïo, moät mình kính sôï chaéc khoâng ñuû söùc ñöông ñaàu. Theá naøo cuõng phaûi coù moät aân suûng ñaëc bieät, moät hieän dieän saâu xa cuûa Chuùa trong nhöõng giôø phuùt cam go aáy, nghóa laø cuøng vôùi moät ñöùc AÙi khaù lôùn lao, duø khoù caûm thaáy trong moät hoaøn caûnh xaùo ñoäng ñeán theá.
Suoát ba theá kyû bò saên ñuoåi, baét bôù, Giaùo hoäi ñaõ soáng chui soáng nhuûi döôùi caùc hang haàm (catacombes); vaø ñeå coù söùc kieân gan chòu ñöïng, döôùi aùnh saùng thaäp töï Chuùa, ngöôøi ta ñaõ nhìn ra yù nghóa cuûa laøm chöùng ôû caùi cheát. Laøm chöùng laø baèng töû ñaïo, vaø töû ñaïo laø chöùng nhaân (martyr).
Nhöng roài cô hoäi töû ñaïo ñaõ chaám döùt vôùi Hoøa bình Constantin, vaø söï laøm chöùng xoay sang moät höôùng môùi, moät thöù cheát thieâng lieâng, cheát vôùi ñôøi: söï nôû roä do ñoù cuûa ñôøi tu hoang maïc.
Neáu theá kyû IV-V ñaõ laø thôøi vaøng son cuûa neáp soáng hoang maïc do vieäc phoå bieán taùc phaåm "Ñôøi soáng thaùnh Antoân", thì thöïc ra loái tu hoang maïc ñaõ baét ñaàu sôùm hôn ñoù moät theá kyû ôû vuøng Theùbaide. Neân khoâng haún hoang maïc laø loái thoaùt cho ngoõ cuït cuûa lyù töôûng töû ñaïo, nhaát laø khi tu nhaân duø thaùnh cuõng khoâng ñöôïc goïi laø chöùng nhaân (martyr). Coù ñieàu keû muoán soáng lyù töôûng thaäp giaù Chuùa, khi khoâng coøn cô hoäi cheát thaät nöõa, seõ coá cheát phaàn naøo baèng töø boû vaø khoå haïnh. Vaø hoï tìm ra caùch thöïc hieän baèng ñôøi soáng hoang maïc theo göông cuûa nhöõng ngöôøi khai saùng con ñöôøng aáy (nhö thaùnh Antoân vaøo naêm 270) lieàn sau hoøa bình Gallien ngaén nguûi baét ñaàu naêm 260, nghóa laø nöûa theá kyû tröôùc.
Coù leõ phaàn naøo hoang maïc Kytoâ-giaùo ñaõ chòu aûnh höôûng cuûa nhöõng truyeàn thoáng tu haønh vaø baùn tu coù töø xa xöa caû Ñoâng Taây. Vaâng, töø xa xöa trong Do thaùi giaùo ñaõ coù nhöõng nhoùm Esseùnien vaø Theùrapeute, coøn beân Hy laïp thì coù tu phaùi Pythagore. Xa hôn veà Phöông ñoâng, ñöôøng tu coøn xuaát hieän sôùm hôn vaø hoaøn chænh hôn vôùi caùc tyø khöu, sa moân... cuûa AÁn giaùo, Phaät giaùo vaø Jaina-giaùo, cuõng nhö vôùi caùc vò tu tieân thuoäc Ñaïo-giaùo. Caùc tu nhaân ñoù, duø ñôn tu hay coäng tu, thöôøng ôû aån trong thaâm sôn cuøng coác, laáy töø boû vaø nhaäp ñònh laøm phöông tieän chính ñeå ñaït giaûi thoaùt, Nieát baøn hay baát töû. Coù leõ nhieàu Kytoâ-höõu ñaõ nghe noùi ñeán nhöõng loái tu naøy vaø ñaõ thöû nghieäm phaàn naøo tröôùc khi tìm ra höôùng tu rieâng vaø yù nghóa Tin möøng cho hoang maïc chính toâng Kytoâ-giaùo.
Loái tu hoài ñaàu nhaán vaøo caàu nguyeän vaø khoå haïnh. Vaâng, ñuùng laø khoå haïnh, ôû möùc toät cuøng cuûa noù!
Ñeå khoå haïnh, hoï daäy nöûa ñeâm ñeå caàu nguyeän, hoï aên khoå, hoï giöõ ít quaàn aùo, töø boû tieàn baïc, ruoäng vöôøn vaø cöûa roäng nhaø cao. Coù leõ vì baét chöôùc AÁn giaùo, hoï cuõng coù moät soá loái tu laï, nhö tu coät (soáng caùch ly vôùi ñôøi treân moät coät cao), tu giam (caùch ly baèng caùch xaây bít cöûa), tu hoác (soáng trong hoác caây), tu ñieân (laøm nhö keû ñieân ñoái vôùi theá gian, ñieân daïi theo yù nghóa Tin möøng).
Sau naøy, ñeå traùnh nhöõng yeáu ñuoái maø aån syõ deã maéc, neáp tu ñöôïc toå chöùc thaønh baùn aån (ceùnobitisme): vaãn moãi ngöôøi moät choøi, nhöng chòu söï thaêm vieáng vaø höôùng daãn cuûa moät ngöôøi cha (abbeù). Nhö theá, theâm vaøo Si (silentium, yeân tónh) vaø So (solitudo, vaéng veû), nay coù theâm Vi (visitatio, vieáng thaêm), ñeå taát caû thaønh SI-SO-VI.
Cuoái cuøng, hoang maïc hay Boû ñôøi, Cheát ñi vôùi ñôøi, ngaøy caøng ñöôïc noäi taâm hoùa, thieâng lieâng hoùa ñeå trôû thaønh loái tu caùch ly coäng ñoàng (ñan vieän, töøng nhaø bieät laäp, caùch ly vôùi theá gian), loái tu baùn caùch ly coäng ñoäng (nöûa cho toâng vuï, nöûa cho nguyeän kinh, nhö caùc doøng Phan sinh vaø Ña minh), loái tu coäng ñoàng daán thaân (nhö Doøng Teân) vaø loái tu giöõa ñôøi (nhö caùc vieän trieàu).
Ngaøy nay, laém ngöôøi coøn muoán moät loái tu thoaùng veà cô cheá, thaäm chí phi cô cheá. Ñaây laø nhöõng tín höõu hay nhoùm tín höõu chæ möôïn phöông phaùp tu truyeàn thoáng, nhöng khoâng muoán raøng buoäc hình thöùc chi caû, ñeå soáng vaø phuïc vuï töï do hôn.
Duø sao, thì moät hình thöùc toái thieåu naøo ñoù cuûa Hoang maïc ñoâi luùc vaãn caàn cho söï thanh vaéng noäi taâm, do ñoù môùi moïc leân caùc nhaø tónh taâm, caùc choøi taïm aån, hoaëc trong khuoân vieân moät tu vieän, hoaëc ôû moät nôi hoang daõ nhö giöõa röøng vaø treân nuùi.
Vaø duø sao, ôû baát cöù thôøi naøo, caùc tu vieän, nhaát laø ñan vieän, vaãn caàn coù maët, phaàn ñeå laøm chöùng baèng kyù hieäu cho nhöõng giaù trò sieâu traøn theá, phaàn ñeå laøm nôi nöông töïa tinh thaàn cho nhöõng ngöôøi tu giöõa ñôøi. Vaû laïi, ñôøi soáng quaù taát baät cuûa nhöõng xaõ hoäi sieâu vaên minh laém khi laïi khieán nhieàu keû hoaøi voïng moät hoang maïc thaät söï, vaø ñieàu aáy ñaõ dieãn ra ôû moät soá nöôùc vôùi söï phuïc höng cuûa ñôøi soáng ñan tu, hay vôùi söï du nhaäp cuûa caùc loái tu chaâu AÙ.
* * *
Sau khi nhöõng ngöôøi moä ñaïo ñaõ phieâu löu vaøo hoang maïc, caùc nhaø tö töôûng, maø moät phaàn xuaát thaân töø ñoù, môùi tìm toøi yù nghóa Tin möøng cho neáp soáng noùi treân.
Trong Cöïu öôùc, hoang maïc vöøa laø nôi tieàm phuïc nhöõng söùc maïnh boùng toái, vöøa laø ñöôøng töø noâ leä (Ai caäp) vöôït sang töï do (Ñaát höùa); vöøa laø nôi Chuùa choïn ñeå gaëp daân Ngaøi (vôùi giao öôùc Sinai), vöøa laø nôi Ngaøi thöû thaùch, hoaùn caûi vaø trui luyeïân noù (nhö trong Hoâdeâ).
Trong Taân öôùc, Yoan Tieàn hoâ ñaõ ñöôïc chuaån bò trong hoang maïc ñeå ra doïn ñöôøng cho ñöùc Cöùu theá; coøn chính ñöùc Cöùu theá thì chuaån bò cho söù maïng khai quoác baéng caùch voâ hoang maïc ñeå tònh trai, ñeå chieán ñaáu vaø chieán thaéng Satan.
Coøn trong thöïc teá, thì söï traàn truïi cuûa hoang maïc ñuùng laø thöû thaùch lôùn vaø hieän thöïc cuûa töø boû, cuûa veùt saïch, cuûa choïn theo caùi Khaùc hoaøn toaøn. Neáu Veùt roãng trong Phaät giaùo nhaém söï giaûi thoaùt cuûa chính mình, thì trong Kytoâ-giaùo, noù nhaém söï chieám lónh troïn veïn bôûi ñaáng maø tu nhaân yeâu. Vaâng, tu nhaân muoán thuoäc troïn veà Chuùa vaø trao ñoåi thaân maät vôùi Ngaøi trong caàu nguyeän. Ñeå ñöôïc theá, hoï ñi tìm söï thanh vaéng vaø söï traàn truïi, troáng trôn. Hoang maïc cung caáp cho hoï caû hai thöù ñoù. Moät caùi ngheøo ñeán traéng tay. Vaø moät nôi maø tieáng voïng traàn gian khoâng beùn tôùi.
Coù ñieàu theá giôùi nay ñang gaàn laïi vôùi moãi ngöôøi, moät theá giôùi maø ngoaøi boä maët theá gian, coøn mang dieän maïo cuûa ñaáng chòu ñoùng ñinh vôùi bieát bao thöông taät cuûa caû taâm hoàn laãn theå xaùc. Ñöùng tröôùc bao tieáng keâu cöùu aáy, lieäu nhöõng ngöôøi caûm nghieäm nôi mình söï thuùc baùch cuûa ñöùc AÙi Chuùa Kytoâ coù theå yeân taâm chieâm nieäm suoát hay khoâng:
— "Ñaây laø noãi khoå taâm maø naøng (Tieân sa Yeâsu) traûi qua moãi khi chieâm nieäm. Noãi khoå aáy moät phaàn coù leõ do ñau ñôùn thaáy Chuùa bò xuùc phaïm... Ñieàu laøm naøng ñöùt ruoät nhaát laø söï tieâu vong (maát linh hoàn) cuûa nhöõng Kytoâ-höõu."
Vaâng, caûm yeâu Chuùa, raát nhieàu taâm hoàn chaúng ñang taâm ñi tìm söï yeân tónh cho rieâng mình. Hoï nghe tieáng Chuùa vang leân, khoâng töø hoang maïc cuûa xa vaéng loaøi ngöôøi, nhöng töø hoang maïc giöõa loaøi ngöôøi cuûa thieáu vaéng Thieân Chuùa vaø tình thöông. Cho neân, töø luùc phaùt hieän nhöõng chaâu luïc môùi vôùi haèng haø daân ngoaïi vaø choàng chaát nhöõng khoán cuøng, thì caùc doøng tu hoaït ñoäng ñaõ thi nhau ra ñôøi vaø lôùn leân raát nhanh.
Coù ñieàu, ñeå luoân nhìn ra yù nghóa cuûa vieäc mình laøm, cuõng nhö ñeå nghe thaáy tieáng Chuùa giöõa phoá phöôøng huyeân naùo, thì hoï caàn ñeán nhöõng phuùt giaây thanh vaéng thaät söï, moät thöù hoang maïc boû tuùi, vaø ñaây laø suy nieäm vaø tónh taâm, laø töï kieåm vaø nguyeän caàu, cuøng vôùi töøng luùc giöõa coâng vieäc nhöõng lôøi nguyeän taét, nhöõng cuù lieác nhanh veà höôùng Chuùa,v.v...
* * *
Sau nhieàu giai ñoaïn phaùt trieån, tu haønh cô cheá ngaøy nay mang nhieàu hình thöùc, töø chieâm, qua baùn chieâm, ñeán hoaït ñoäng vaø taïi theá.
Chieâm tu taäp trung vaøo suy chieâm vaø nguyeän kinh chuùc tuïng, vaøo khoå cheá vaø töø boû. Tuy ñan syõ mong tìm söï keát hieäp trong huyeàn kieán, vaø huyeàn kieán xöa quen ñöôïc duøng nhö thöôùc ño laønh thaùnh, nhöng chính söï laønh thaùnh môùi laø ñích nhaém cuûa ñôøi tu.
Theo chæ daãn cuûa Tieân sa Yeâsu, thì moãi caáp huyeàn nhieäm ñöa tôùi moät möùc ñoä sieâu thoaùt ñoái vôùi traàn gian, moät möùc ñoä gaén boù ñoái vôùi Chuùa, moät möùc ñoä ñònh an cuûa taâm hoàn. Nhöng caøng keát hieäp saâu xa vôùi Chuùa, thì chieâm nhaân caøng môû roäng coõi loøng vaø lo laéng cho anh em, nhö Thomas Merton noùi:
— "Söï thanh vaéng chaân chính seõ thanh loïc hoàn vaø môû roäng cöûa loøng cho gioù boán phöông cuûa quaûng ñaïi. (Traùi laïi) söï thanh vaéng giaû seõ kheùp cöûa ñoái vôùi moïi ngöôøi vaø dìm mình trong nhöõng ñieàu vôù vaån (niaiseries)".
Neáu ñan tu khoâng theå kheùp laïi tröôùc theá giôùi, thì hoaït tu laïi phaûi ñoùng cöûa ñoâi phen ñeå bôm söùc cho taâm hoàn. Neáu ñan syõ chæ bôm söùc trong caàu nguyeän, thì tu syõ daán thaân phaûi nuoâi döôõng noäi taâm baèng caû hoaït ñoäng nöõa. Bôûi theá, phöông phaùp tu luyeän cuûa hoï vöøa coù caùi gì chung; vöøa phaûi coù gì khaùc vôùi ñan tu. Thanh baàn cuûa hoï chaúng haïn, tuy vaãn mang yù nghóa töø boû ñaáy, maø coøn theâm yù nghóa chia seû nöõa: boû chung taát caû ñeå nuoâi chung laãn nhau; bôùt veà phía mình ñeå theâm cho ngöôøi khaùc. Ngoaøi ra, thay vì soáng quaù khoå ôû thaân xaùc, hoï seõ höôùng nhieàu hôn vaøo boû yù rieâng vaø nhöõng hy sinh maø ñích nhaém laø phuïc vuï. Ñôøi soáng caû chieâm laãn haønh laém khi sinh maâu thuaãn giöõa hai veá. Nghóa laø heã phuïc vuï nhieàu thì chieâm ít, vaø thöôøng caûm thaáy khoâ khan ñi. Neân caùi khoù cuûa hoaït tu laø vöôït leân treân ñöôïc söï maâu thuaãn aáy, moät phaàn baèng caùch ñònh möùc thoûa ñaùng cho hai beân, phaàn khaùc baèng coá gaéng reøn taäp, sao cho "taát caû ñôøi soáng ñaïo (religieuse) ñöôïc thaám nhaäp bôûi tinh thaàn toâng ñoà, cuõng nhö taát caû ñôøi soáng toâng ñoà ñöôïc thaám nhieãm bôûi tinh thaàn ñaïo" (PC.8).
Vaâng, duø chieâm tu hay hoaït tu, ñôøi tu phaûi laø taát caû vì Chuùa vaø vì ngöôøi, trong tinh thaàn hy sinh vaø teá hieán. Ñaây laø moät "daâng hieán ñaëc bieät noù baét reã saâu xa töø söï daâng hieán Pheùp röûa, vaø noù dieãn xuaát söï daâng hieán Pheùp röûa moät caùch toaøn veïn hôn" (PC.5).
Luoân coù hai yeáu toá song haønh giuùp xaây döïng vaø phaùt trieån Hoäi thaùnh, ñoù laø cô cheá (institution) vaø ñoaøn suûng (charisme). Cô cheá caàn thieát nhö xöông coát ñeå ñôõ thaân, ñoaøn suûng phaûi coù ñeå khieán thaân sinh ñoäng. Cô cheá döïa vaøo moät soá thaønh vieân, coøn ñoaøn suûng thì coù maët ôû toaøn Daân Chuùa, nhöng chuyeân bieät hoùa ôû moãi ngöôøi tuøy theo vai troø vaø chöùc naêng cuûa hoï trong vieäc xaây döïng thaân mình Chuùa Kytoâ (Eph.4.12). Tuøy vai troø cuûa mình ö? Thì giaùm muïc vaø linh muïc cuõng coù vai troø rieâng nhaát ñònh, neân cuõng coù ñoaøn suûng rieâng thích hôïp cho chöùc vuï cuûa mình, beân caïnh nhöõng ñoaøn suûng khaùc maø hoï coù chung vôùi tín höõu.
Ñoaøn suûng chöùc vuï ñi ñoâi vôùi ba chöùc naêng chính cuûa giaùo syõ: (1) loan Tin möøng ñeå truyeàn vaø giöõ nguyeân toaøn Lôøi Chuùa trong truyeàn thoáng toâng ñoà; (2) muïc vuï ñeå höôùng daãn vaø saên soùc chieân caùi chieân con cuûa Chuùa; (3) huyeàn tích, nhaát laø trong Pheùp röûa vaø Leã taï aân. Höôùng neân thaùnh cuûa giaùo syõ ñaët neàn moùng treân tinh thaàn phuïc vuï theo ba chöùc naêng chuyeân bieät ñoù, chöù khoâng treân daáu aán noù noùi leân söï caùch ly. Sô ñoà hình thaùp noù veõ leân söï phaân caùch giöõa giaùo syõ vôùi Daân Chuùa ñaõ khoâng ñöôïc caùc nghò phuï coâng ñoàng Vatican II öa thích, vaø nhieàu thaàn hoïc gia hoâm nay nghieâng veà moät thöù sô ñoà maët phaúng vôùi nhöõng voøng ñoàng taâm khaùc nhau noù chæ noùi leân nhöõng chöùc naêng khaùc nhau. Vaâng, taát caû chuùng ta laø anh chò em, nhöng moãi ngöôøi vôùi nhöõng ñoaøn suûng khaùc nhau seõ cuøng chung vai ñaáu caät ñeå döïng xaây thaân mình Chuùa.
Giaùo syõ ñöùng ôû voøng trung taâm, neân laø ñieåm quy tuï. Hoï phuïc vuï toaøn Daân Chuùa, nhöng ñöôïc hoân keát vôùi nhöõng coäng ñoàng cuï theå khaùc nhau. Hình aûnh hoân nhaân laø cuûa giaùo phuï, trong khi thaùnh Phaoloâ thích hình aûnh cha con hôn. Tín ñoà laø con ñeû ñöùt ruoät ra cuûa ngaøi (Gal. 4.19). Neân nhö Chuùa, ngaøi saün saøng cheát vì baày chieân.
Vì baày chieân vaø baày con maø saün saøng cheát nhö moät muïc töû, saün saøng queân aên queân nguû ñeå haàu haï nhö meï cha, ñoù phaûi laø thaùi ñoä xöùng ñaùng cuûa giaùo syõ.
Moät ngöôøi meï hay cha xöùng ñaùng, tuy vaãn gaén boù vôùi con, maø vaãn saün saøng xa con ñeå noù tröôûng thaønh leân. Cuõng theá, ngöôøi giaùo syõ chaân chính luoân saün saøng ra ñi theo tieáng Chuùa goïi cuõng nhö vì ñöùc vaâng lôøi. Tuy yeâu nhö moät ngöôøi cha, nhöng phaûi traùnh thaùi ñoä cha chuù:
— "Ta khoâng ñeán ñeå ngöôøi haàu, maø ñeå haàu ngöôøi."
— "Ai muoán ôû treân thì haõy laøm ñaày tôù caùc con."
Vaâng, duø ñoâi khi vì ích chung maø phaûi thi haønh quyeàn, nhöng ñöøng nhìn ôû chöùc vuï moät caùi quyeàn vaø moät ñòa vò.
Theá roài, khi lo heát mình cho coäng ñoàng thuoäc phaän söï, giaùo syõ haõy nhìn xuyeân qua coäng ñoàng aáy ñeán nhöõng vuøng trôøi lôùn roäng hôn, ñeán toaøn Giaùo hoäi vaø toaøn caàu.
Laø muïc töû, neân giaùo syõ cuõng laø ngöôøi chuû toïa cuoäc teá Thaùnh Theå cuûa toaøn daân. Ñöùng ñaàu ñeå cuøng daân khaùnh nieäm caùi cheát cuûa Chuùa, giaùo syõ cuõng ñi ñaàu ñeå chieâm ngaém khoå hình thaäp töï, ñeå saün saøng cheát cho Chuùa neáu caàn, cheát ñeå laøm chöùng cuõng nhö cheát ñeå baûo veä baày chieân. Bôûi teá Chuùa cuõng laø chia phaàn (communier) vôùi Chuùa trong hy sinh, chöù khoâng phaûi chæ töôûng nhôù. Bôûi leõ Giaùo hoäi hieän höõu nhö moät töôûng nieäm thöôøng haèng baèng kyù hieäu (Pheùp röûa thaønh laäp Giaùo hoäi vaø Thaùnh theå hoaøn taát Giaùo hoäi) vaø chia phaàn thöôøng haèng baèng caû kyù hieäu (chòu leã) laãn ñôøi soáng. Bôûi leõ hieán teá ñaàu tieân, dieãn ra treân thaäp giaù, ñaõ laø hieán teá söï soáng, vaø ñaây laø nguoàn goác vaø ñieåm quy chieáu cuûa moïi hieán teá nghi thöùc hoâm nay. Giaùo hoäi vaø chuùng ta, thaân mình noái daøi cuûa Chuùa, phaûi "buø ñaép ôû xaùc mình vaøo nhöõng gì coøn thieáu cho hình khoå Chuùa" (Col. 1.24). Vaäy khaùnh nieäm hình khoå cuûa Chuùa thì cuõng phaûi buø ñaép baèng hy sinh cuûa mình. Chuû toïa leã khaùnh nieäm, giaùo syõ cuõng phaûi ñi ñaàu trong ñoùng goùp. Neáu söï ñoäc thaân cuûa giaùo syõ naèm trong yù nghóa "Troïn veïn cho phuïc vuï" thì söï coâ ñôn do ñoù laïi laø cuûa leã hieán daâng.
Trong ba chöùc naêng cuûa giaùo syõ , Kinh thaùnh luoân nhaán vaøo Loan tin möøng, töùc chöùc naêng ngoân söù. Neáu nhieäm vuï chính yeáu ñöôïc coi laø Loan tin möøng, thì giaùo syõ phaûi quan taâm nhieàu vaø quan taâm luoân ñeán vieäc hoïc hoûi, vieäc soaïn baøi giaùo lyù vaø thuyeát giaùo, sao ñöa ñöôïc Lôøi Chuùa vaøo saâu trong loøng ngöôøi cuûa khu vöïc vaø thôøi ñaïi.
Vì loan thuyeát Lôøi Chuùa khoâng phaûi laø daäy hoïc suoâng, neân caàn phaûi hieåu Lôøi baèng caû trí laãn tim, caàn phaûi soáng ñaïo vaø neân thaùnh (PO.12-13). Vaâng, giaùo syõ phaûi soáng sao, ñeå nhö Phaoloâ, oâng coù theå khuyeán khích tín ñoà baét chöôùc oâng nhö oâng ñaõ baét chöôùc Chuùa Yeâsu. Khoâng tham tieàn vaø ham meâ töûu saéc, oâng phaûi nuoâi nhöõng taâm tình cao thöôïng vaø söï khieâm nhu ñeå deã ñöôïc tin yeâu vaø kính troïng.
Nhö Thaày, oâng ñöôïc sai ñi laøm chöùng cho söï thöïc (Yo. 18.37), vaø söï thöïc naøy ñoâi khi laøm choùi tai theá gian (Yo. 6.60), neân oâng caàn ñöôïc trang bò toát baèng ñöùc duõng, ñeå daùm noùi thaúng khi hoaøn caûnh ñoøi hoûi.
* * *
Giaùm muïc vaø Cha sôû ñöôïc hoân keát vôùi moät ñòa phöông hay coäng ñoàng nhaát ñònh, theá nhöng söù meänh toâng ñoà laø phaûi loan Tin möøng khaép nhaân gian (Mt. 28.19), neân beân heä thoáng giaùo phaän vaø giaùo xöù cuøng vôùi cô sôû ñaøo taïo caùc cha xöù, caàn thieát laäp rieâng nhöõng chuûng vieän vieãn phaùi (missionnaire) vaø cô cheá nhöõng linh muïc tieân phong, maø nhieäm vuï nhö cuûa Phaoloâ, Barnabeâ, laø phieâu löu ñeán caùc vuøng xa daân ngoaïi, laém khi baùn khai vaø ôû nôi hoang daõ. Nhöõng chaøng trai tieân phong naøy chæ môû nhöõng ñieåm truyeàn giaùo, vaø khi ñieåm aáy ñaõ phaùt trieån thaønh khu coâng giaùo, thì hoï trao laïi caùc cha sôû ñeå laïi ra ñi, daán thaân vaøo caùc cuoäc phieâu löu gian khoå môùi. Trong haàu heát caùc chuûng vieän, chuûng sinh chæ ñöôïc huaán luyeän ñeå laøm cha sôû thoâi, neân ít ngöôøi muoán töï mình ñeán vôùi daân ngoaïi.
Ôn goïi vieãn phaùi (thöøa sai) khoâng phaûi laø ôn goïi cha sôû. Moät cha sôû, gioáng nhö nhaân vieân vaên phoøng, khoâng caàn ñeán chí phieâu löu vaø khaû naêng daõi naéng daàm möa, naèm bôø naèm buïi. Theá maø ñi truyeàn giaùo (nhö caùc nhaø truyeàn giaùo Taây phöông xöa) thì phaûi coù nhöõng ñöùc tính caû töï nhieân laãn sieâu nhieân aáy, ñeå nhö Phaoloâ, oâng xuoâi ngöôïc suoát ñôøi, vaø loøng mong tìm chieân laïc seõ baát chaáp heát:
— "Duø cuøng khoå hay lo aâu, baét bôù, duø ñoùi khaùt, traàn truïi hay nguy hieåm, göôm ñao ..." (Rom. 8.35).
Neáu moät cha sôû Chính thoáng giaùo coù theå coù gia ñình, thì ñôøi soáng vieãn phaùi khoâng theå ñi ñoâi vôùi yù töôûng veà moät "maùi aám". Vaâng, lyù töôûng cuûa hoï laø ñi chinh phuïc, caùch soáng cuûa hoï laø treân löng ngöïa, ñeå roài "laáy da ngöïa boïc thaây", vaø söï ñoäc thaân caàn thieát cuûa hoï mang yù nghóa aáy. Söï toaøn thieän cuûa hoï cuõng theá. Söï toaøn thieän cuûa hoï naèm ôû chaân trôøi söù meänh chöù khoâng kheùp laïi ôû ñaïo ñöùc baûn thaân. Moät caùch soáng khoâng ôû trong khaû naêng cuûa soá ñoâng, cuûa phaàn ñoâng caùc cha sôû. Do ñoù, phaûi coù moät choïn löïa khaùc vaø moät huaán luyeän ñaëc bieät, ñi ñoâi vôùi moät höôùng ñi thieâng lieâng cuõng ñaëc bieät luoân.
Ôn goïi giaùo syõ, ñeå neân thaùnh vaø hoaït ñoäng trong khuoân khoå, coù theå ñöôïc goïi laø ôn goïi cô cheá. Ñôøi soáng tu syõ hoài ñaàu ñöôïc höôùng daãn duy bôûi ñoaøn suûng Thaùnh Thaàn, nghóa laø raát phoùng khoaùng, nhöng veà sau ñaõ ñi vaøo khuoân khoå phaùp ñònh, neân khoâng coøn tính ñoaøn suûng maáy nöõa. Cô cheá mang tôùi moät kyû luaät vaø khuoân khoå ñeå che chôû hoï vaø giuùp hoï phaùt trieån ñuùng ñöôøng, nhöng laém khi nhöõng vaønh ñai an toaøn aáy cuõng giôùi haïn saùng taïo vaø khai sinh cho thaùi ñoä yû laïi, ñöôïc "bao caáp".
Vì theá, beân caïnh cô cheá, caàn phaûi coù theâm töï phaùt ñoaøn suûng nhö Giaùo hoäi hoài ñaàu. ÔÛ treân kia, chuùng ta ñaõ noùi ñeán ñoaøn suûng cuûa chöùc vuï, theá thì taïi sao coøn coù söï phoùng khoaùng, sieâu cô cheá cuõng cuûa ñoaøn suûng? Ñuùng laø coù ñoaøn suûng chöùc vuï ñaáy, neân khoâng coù söï ñoái nghòch giöõa hai beân. Nhöng noùi chung, tieáng ñoaøn suûng quen ñöôïc duøng ñeå chæ moät caùch laøm khaùc cuûa Thaàn khí "höùng ñaâu thoåi ñaáy", Ngaøi soi saùng vaø thuùc ñaåy ñoät xuaát, baát cöù ai vaø baát cöù luùc naøo haàu ñaùp öùng moät nhu caàu môùi cuûa hoaøn caûnh khi aáy. Nhôø nhöõng doøng söùc baát ngôø naøy maø Giaùo hoäi xuaát hieän nhö moät khoái sinh ñoäng, luoân bieán chuyeån vaø ñaày saùng taïo. Neáu cô cheá caàn ñeå baûo veä, thì söï ñoåi môùi laïi nhôø ôû ñoaøn suûng.
Nhöõng ngöôøi sinh do Thaàn khí, trong Thaàn khí ñaõ coù caû ôn thaùnh hoùa laãn ñoaøn suûng. "Taëng phaåm Thaàn khí" laø moät, nhöng vôùi nhöõng maët khaùc nhau, maët höôùng veà nuoâi soáng baûn thaân, maët höôùng veà xaây ñaép Hoäi thaùnh. Neáu aân suûng coù theå lôø môø hay choùi saùng söï laønh thaùnh, thì ñoaøn suûng cuõng coù theå chìm ñaáy hay hieän toû ôû moät soá ngöôøi tuøy yù Chuùa cuõng nhö tuøy caùc ñieàu kieän beân trong cuûa ñöông söï.
Con cöng cuûa Thaàn khí, ñoù laø nhöõng ai ñöôïc Ngaøi höôùng daãn baèng ñaëc hueä cuûa Ngaøi (dons du Saint Esprit) vaø soáng ñôøi soáng ñoaøn suûng (vie charismatique). Hoï coù theå laø giaùo syõ, tu syõ hay tín ñoà, vì ñoaøn suûng khoâng leä thuoäc vaøo ñòa vò hay khuoân khoå naøo caû. Thöông ai, Thaùnh Thaàn choïn ngöôøi ñoù cho moät söù maïng naøo ñoù; vaø cuøng vôùi söù maïng, moät ñoaøn suûng ñeå chu toaøn. Söù maïng coù theå coù tính ngoân söù hay trong laõnh vöïc höôùng daãn, ñieàu khieån, suy tö. Coøn ñoaøn suûng coù theå laø söùc thu huùt sieâu nhieân trong tieáp xuùc, taøi phaân ñònh vaø nhìn thaáu taâm tö ñeå chæ ñöôøng, söï beùn nhaïy tröôùc daáu hieäu thôøi ñaïi ñeå öùng phoù uyeån chuyeån....
Laém khi aân Chuùa vöøa höôùng veà tha nhaân khi giuùp toâi phuïc vuï toát, vöøa höôùng veà baûn thaân toâi ñeå thaùnh hoùa trong söï phuïc vuï naøy. Hai höôùng nhaém cuûa cuøng moät taëng phaåm Thaàn khí, ñoaøn suûng ñaáy, maø cuõng aân suûng luoân. Trong thöïc haønh, ñöôøng tieán ñöùc luoân caàn phuø hôïp vôùi ñieàu kieän soáng vaø söù meänh, neân vöøa phaûi uoán theo hoaøn caûnh, vöøa phaûi buoâng theo söï höôùng daãn cuûa Thaàn khí maø taëng phaåm ñöôïc cheá bieán chuyeân bieät cho ta.
* * *
Vaøo thôøi Giaùo hoäi toâng ñoà, cô cheá vaø ñoaøn suûng luoân soùng ñoâi vaø lieân keát vôùi nhau ñeå phuïc vuï Daân Chuùa, khieán söï taäp hôïp (ekkleâsia, eùglise laø söï taäp hôïp vaø nhoùm taäp hôïp) thaønh phoùng khoaùng vaø sinh ñoäng. Nhöng roài vì nhu caàu ñieàu haønh, cô cheá ngaøy caøng nôùi roäng vaønh ñai vaø thaét chaët caùc moái, neân ñoaøn suûng bò vaây haõm ñaõ lu môø daàn daàn, ñeå chæ coøn taùc ñoäng ôû beà saâu vaø noåi hieän ñoâi khi ôû moät soá ít ngöôøi, nhö cha Pioâ, nhö ñöùc Yoan XXIII, nhö meï Tieân sa Calcutta...
Nay phaàn vì yù thöùc bình ñaúng bình quyeàn leân cao, phaàn vì ôn goïi giaùo syõ suùt giaûm, neân giaùo quyeàn phaûi keâu goïi söï hôïp taùc cuûa tín ñoà. Vai troø tín höõu ñöôïc nhìn nhaän vaø ôn Pheùp röûa ñöôïc quan taâm, thì ngöôøi ta cuõng taùi khaùm phaù taàm quan troïng cuûa ñoaøn suûng, nhaát laø khi phong traøo Thaùnh Linh ñaõ xuaát hieän trong Tin laønh giaùo, roài trong Coâng giaùo.
Vaâng, phong traøo Thaùnh Linh ñaõ "taùi xuaát giang hoà" ôû nôi maø cô cheá khaù thoaùng, trong Tin laønh giaùo ngay töø 1956 vôùi caùi teân Nguõ tuaàn (Pentecoâtiste, Pentecostal). 11 naêm sau, noù lan sang Coâng giaùo giöõa ñaùm giaùo sö treû thuoäc ñaïi hoïc Duquesne (Pittsburg) ñang daán thaân laøm chöùng, laøm toâng ñoà. Chuû ñích cuûa caùc nhoùm ñoaøn suûng aáy laø trôû veà vôùi moät caàu nguyeän taäp theå sinh ñoäng vaø moät phuïc vuï töï nguyeän trong ñieàu kieän soáng cuûa moãi thaønh vieân.
Hoï muoán caàu nguyeän töï nhieân theo söùc thuùc ñaåy cuûa Thaùnh Thaàn. Hoï thích caàu nguyeän baèng caû con ngöôøi, vôùi taâm tình vaø cöû ñieäu, chöù khoâng phaûi vôùi linh hoàn suoâng. Trong caùc buoåi caàu nguyeän nhö theá, Thaùnh Thaàn thöôøng hieån linh baèng hieän töôïng "ôn ngoân ngöõ" (don de langues). Chaéc ñaây khoâng luoân laø "ngoaïi ngöõ" theo caùch hieåu quen thuoäc, maø thöôøng laø nhöõng aâm tieát (syllabe) töï baät ra trong xuaát thaàn. Moät thöù "caàu nguyeän thieân phuù" (prieøre infuse), thöôøng höôùng veà tri aân vaø chuùc tuïng.
Ñeå ñöôïc Thaùnh Thaàn "aùm" vaø trôû neân meàm nhö saùp trong tay Ngaøi, tu ñöùc hoïc xöa ñoøi phaûi chieâm nieäm laâu naêm, ñaït tôùi moät ñoä huyeàn nghieäm sieâu ñaúng, khieán hoaøn toaøn höôùng veà Chuùa, hoaøn toaøn heát vaán vöông vôùi yù rieâng vaø theá tuïc. Chæ khi aáy, hoàn môùi ñöôïc Thaàn khí Chuùa saùng soi vaø höôùng daãn raát töï nhieân baèng nhöõng ñaëc hueä Thaùnh Thaàn (dons du Saint Esprit). Theá nhöng trong caùc nhoùm Nguõ tuaàn, söï buoâng mình vaøo tay Thaàn khí xem ra coù theå ñaït ñöôïc sôùm suûa nhôø moät caàu nguyeän phoùng khoaùng, moät thaùi ñoä saün saøng, cuøng vôùi söï naâng ñôõ cuûa taäp theå. Quaû theá, sau khi nhoùm ñaõ caàu nguyeän vaø ñaët tay treân keû môùi ñöôïc khai taâm ít laâu, Thaàn khí coù theå giaùng xuoáng treân hoï ngay, vaø daáu hieäu Ngaøi coù maët thöôøng laø ôn ngoân ngöõ. Ñaëc ñieåm cuûa nhöõng taäp hôïp thaät söï ñoaøn suûng laø nieàm höng phaán thieâng lieâng giöõa moät baàu khí töï nhieân, phoùng khoaùng. Moïi ngöôøi ñeàu ngoû cöûa tieáp ñoùn Thaàn khí vaø tieáp nhaän nhau, khoâng moät raøng buoäc cuûa hình thöùc, nghi thöùc.
Thaám nhieãm Thaàn khí Chuùa Kytoâ, ngöôøi ta yeâu nhöõng gì Chuùa yeâu, ngöôøi ta thöông xoùt vaø haàu haï keû ngheøo heøn, bò aùp böùc vaø ruoàng boû. Ngöôøi ta coù theå phuïc vuï baèng nhieàu caùch, trong moïi laõnh vöïc khaùc nhau cuûa Giaùo hoäi vaø xaõ hoäi.
Phong traøo Nguõ tuaàn coi nhöõng hieän töôïng noùi treân laø Pheùp röûa Thaùnh Linh, phaân bieät vôùi Pheùp röûa huyeàn tích. Thaät ra, chaúng coù moät Pheùp röûa môùi naøo, bôûi khi nhaän Pheùp röûa, ta ñaõ tieáp nhaän Thaùnh Linh ñaày ñuû. Coù ñieàu, ñeå Thaùnh Linh xaâm chieám ta vaø haønh ñoäng deã nôi ta, caàn phaûi coù moät soá ñieàu kieän veà phía caù nhaân vaø coäng ñoàng. Vì theá, coù theå coi hieän töôïng naøy nhö moät Ñoå traøn Thaàn khí (Is. 32.15), nhôø moät töông quan môùi vôùi Thaàn khí.
Söï ñoå traøn Thaàn khí khieán ta mau tröôûng thaønh, vôùi nhöõng ñoåi thay laém khi ñoät ngoät, vaø taát caû trong nieàm an vui saâu xa, trong söï phoù thaùc troïn veïn noù ñi ñoâi vôùi moät laù gan lôùn, giuùp lao mình vaøo nhöõng cuoäc phieâu löu vì Chuùa vaø tha nhaân.
* * *
Tu haønh thôøi Phaoloâ - Antoân laø tu haønh ñoaøn suûng, tu cuûa baát cöù ai muoán neân thaùnh, ñuùng laø tu giaùo daân. Sau naøy, ñöôøng tu ngaøy caøng ñi saâu vaøo cô cheá, töø ñoù môùi coù phaân bieät giöõa tu vôùi tuïc. Söï cô cheá hoùa xaâm nhaäp ñôøi soáng ngay ñeán nhöõng chi tieát raát nhoû. Vaø söï kyû luaät hoùa quaù ñaùng ñaõ bieán soáng tu thaønh neáp tu. Dó nhieân laø khuoân khoå raát caàn ñeå giuùp caù nhaân tu ñuùng höôùng vaø ñuùng phöông phaùp, cuõng nhö ñeå ngaên chaën moät thoaùi hoùa deã daøng. Nhöng ñeán moät naác naøo ñoù cuûa ñöôøng tu, thì nhöõng hình thöùc cöùng nhaéc seõ caûn trôû taùc ñoäng Thaàn khí voán "höùng ñaâu thoåi ñaáy". Yoan Thaùnh giaù noùi: Duø chæ buoäc baèng sôïi chæ, con chim cuõng khoâng bay boång ñöôïc. Sôïi chæ buoäc aáy chaúng nhöõng laø yù rieâng, maø coøn laø nhöõng khuoân khoå cöùng nhaéc nöõa. Dó nhieân laø vôùi ngöôøi khaù tröôûng thaønh, duø trong khuoân khoå, hoï vaãn vöôït ñöôïc khuoân khoå ñeå buoâng mình theo söï daãn daét cuûa Thaàn khí. Nhöng roài coù luùc hoï cuõng ñuïng ñaàu vôùi nhöõng khoù khaên, nhö cuoäc soáng cuûa raát nhieàu thaùnh nhaân cho thaáy.
Muoán ñöôïc Thaùnh Thaàn "aùm" ngay töø sôùm, thieát töôûng beân caïnh kyû luaät, neân coù theâm loái soáng ñoaøn suûng. Vaø ñaây laø ñôøi soáng nhoùm sieâu nhieân phoùng khoaùng, laø thaùi ñoä voâ chaáp, laéng nghe, ñôïi chôø.
Ñeán ñaây, neân löu yù nguy cô coù theå cuûa con ñöôøng voâ chaáp. Toâi muoán noùi thöù voâ chaáp ñöôïc hieåu sai, vaø noù ñoàng nghóa vôùi phoùng tuùng. Khoâng coøn ñöôïc baûo veä bôûi kyû luaät nöõa, keû muoán laøm gì thì laøm seõ buoâng mình, khoâng phaûi ñeå theo Thaàn khí, maø theo baûn naêng haï ñaúng, do ñoù sa ñoïa daàn.
Neân thaùnh thöïc ra laø cuoäc loäi ngöôïc doøng, ngöôïc chieàu vôùi khuynh höôùng baûn naêng, vôùi quyeán duõ theá tuïc, vôùi thuùc ñaåy thaàn aùc. Do ñoù caàn ñeán kyû luaät ñeå öùc cheá, nhôø ñoù thaêng hoa, caàn ñeán phöông phaùp ñeå tu thaân choùng keát quaû.
Phoùng khoaùng khoâng ñoàng nghóa vôùi phoùng tuùng ñaâu. Phoùng tuùng buoâng theo theå xaùc, coøn phoùng khoaùng giaûi thoaùt cho tinh thaàn. Bôûi theá, voâ chaáp hay phoùng khoaùng thöôøng phaûi ñi ñoâi vôùi khoå haïnh, ñeå nhôø khoå haïnh maø tinh thaàn ñöôïc thong dong. Noùi thaúng ra, voâ chaáp chæ nghòch vôùi thöù kyû luaät hình thöùc vaø cöùng nhaéc thoâi. Kyû luaät cuûa moät tinh thaàn trong theå xaùc khoâng theå thieáu hình thöùc ñöôïc. Nhöng neáu kyû luaät nhaém tinh thaàn vaø chæ coi hình thöùc laø phöông tieän, thì duø trong hình thöùc chuùng ta cuõng chaúng vuï vaøo hình thöùc, nhôø ñoù khi caàn, chuùng ta vaãn ngöng hay thay ñoåi hình thöùc ñeå thích öùng vôùi hoaøn caûnh.
Ñeå deã hình dung söï dung hoøa giöõa phoùng khoaùng vôùi kyû luaät, chuùng ta haõy nhìn vaøo caùch laøm cuûa Yoga, cuûa Thieàn, cuûa Thö giaõn. Neáu theå thao vaø theå duïc cuûa Phöông taây höôùng veà cöùng vaø ñoäng, thì Yoga laïi höôùng veà tónh vaø Judo laáy meàm laøm caên baûn. Meàm, Judo nöông theo theá ñaùnh cuûa ñoái phöông ñeå haï ñoái phöông. Coøn Yoga thì doàn coá gaéng vaøo moät ñieåm thaân theå, vaø lôi loûng ôû nhöõng ñieåm coøn laïi. ÔÛ Thieàn, daùng buoâng lôi caøng hieän roõ hôn nöõa. Vaâng, khi ngoài thieàn, thì thaàn kinh vaø cô baép phaûi thö giaõn, trong khi taâm trí tuy taäp trung ñaáy, maø laïi khoâng caêng, raát thoaûi maùi. Coøn luùc thö giaõn, thì caû ñònh thaàn cuõng boû noát. Theá nhöng thö giaõn laø moät coá gaéng, moät kyû luaät. Chöù neáu ñeå maëc, thì taâm trí seõ nhoän leân, vaø xaùc thaân nghí ngoaùy. Moät coá gaéng trong ngôi nghæ, moät buoâng lôi trong kyû luaät. Khoù hieåu thaâït, nhöng laïi thaät theá. Vaø cuõng thaät theá söï phoùng khoaùng cuûa ñôøi soáng ñoaøn suûng noù giaû thieát söï töø boû vaø nhöõng khuoân khoå vöøa chaéc, vöøa coù theå co daõn.
Haõy mang aùp duïng vaøo caàu nguyeän. Moät caàu nguyeän cô cheá seõ laáy coâng thöùc kinh vaø "chöõ ñoû" nghi thöùc laøm caên baûn. Caàu nguyeän trong caùc "taäp hôïp" Nguõ tuaàn thì raát thoaùng, nhöng khoâng tuøy thích cuûa caù nhaân cho baèng tuøy höùng do Thaàn khí khôûi ñoäng. Nghóa laø caàu trong "khuoân khoå" Thaàn khí, hôïp caàu vôùi Thaàn khí. Caàu nguyeän trong Thaàn khí, ngöôøi ñöôïc "röûa trong Thaàn khí" seõ khoâng kheùp laïi ôû mình, maø höôùng veà Cha trong chieâm ngöôõng vaø chuùc tuïng. Caàu nguyeän aáy cuõng laø caàu giöõa coäng ñoàng vaø cuøng coäng ñoàng, trong söùc maïnh cuûa Thaàn khí ñang "taäp hôïp" coäng ñoàng. Vaâng, duø ñaây laø caàu nguyeän cuûa moät caù nhaân ñöôïc Thaàn khí thoåi.
Ai khoâng soáng trong caùc nhoùm Nguõ tuaàn chaéc vaãn coù theå ñi vaøo caàu nguyeän ñoaøn suûng, duø chæ moät mình thoâi. Mieãn laø ôû thaùi ñoä beân trong, hoï luoân môû ra Giaùo hoäi vaø laéng nghe Thaàn khí. Hoï coù theå khi thì caàu nguyeän töï phaùt, luùc laïi caàu baèng kinh, mieãn laø khoâng ñoùng khuoân trong kinh, maø baèng yù, vaãn phoùng leân töø kinh vaø buoâng mình vaøo Thaùnh Thaàn.
Caàu trong Thaùnh Linh roài, hoï coøn phaûi soáng vaø haønh ñoäng trong Thaùnh Linh nöõa. Thaùi ñoä chaân thaønh vaø kieân chí trong laéng nghe, ñoùn ñôïi vaø ñi theo seõ ñaët hoï vaøo traïng thaùi caàn thieát ñeå Thaàn khí höôùng daãn. Ngaøi seõ laøm röïc saùng tröôùc hoï moät lyù töôûng, moät con ñöôøng laøm chöùng. Treân con ñöoøng aáy, tuy hoï vaãn tieán vöõng, maø vaãn soáng ngaãu höùng theo höùng thoåi cuûa Thaàn khí ñöôïc.
Con ngöôøi mang trong mình ñònh meänh sieâu nhieân Kytoâ-tính, neân choïn löïa cuûa hoï laø phaûi soáng vì Cha trong Ñöùc Yeâsu Kytoâ vaø nhôø Thaàn khí, ñeå ñöôïc chieám höõu bôûi Ba Ngoâi. Höôùng ñích aáy thaønh ôn goïi cho moãi ngöôøi, moät ôn goïi thay ñoåi tuøy theo nhöõng ñieàu kieän vaø hoaøn caûnh rieâng cuûa hoï, cuõng nhö tuøy yù ñònh cuûa Chuùa veà hoï.
Noùi chung, coù maáy loaïi ôn goïi khaùc nhau, cuøng vôùi höôùng ñi thieâng lieâng cuûa chuùng.
Lyù töôûng thôøi ñaàu laø laøm chöùng cho Chuùa baèng caùi cheát. Thaät ra treân nguyeân taéc, ai naáy ñeàu phaûi saün saøng cheát ñeå khoûi choáng laïi Chuùa. Do ñoù hoï phaûi luyeän tinh thaàn hy sinh.
Höôùng ñi tieáp theo laø cheát vôùi theá gian baèng cuoäc soáng töø boû cuûa ñöôøng tu. Ñöôøng tu coù theå taäp trung vaøo suy chieâm hay khoå haïnh, hay vaøo phuïc vuï trong sieâu thoaùt. Daãu sao, thaùnh thieän laø ôû ñöùc AÙi, vaø ñöùc AÙi aáy coù theå thi haønh caû trong suy chieâm laãn haønh ñoäng. Coù ñieàu, duø daán thaân ñeán ñaâu, moät toái thieåu thanh vaéng vaø caàu nguyeän vaãn caàn ñeå giuùp toâi nhìn ra yù nghóa cuûa coâng vieäc, ñeå coâng vieäc tieáp tuïc laø phuïc vuï trong ñöùc AÙi, nhôø ñoù haønh ñoäng môùi thaønh phöông tieän neân thaùnh cho toâi.
Phuïc vuï cuõng laø phöông tieän neân thaùnh cuûa giaùo syõ. Phuïc vuï cuûa giaùo syõ uoán theo ba chöùc naêng cuûa hoï: loan Tin möøng, muïc vuï vaø huyeàn tích. Vaäy ñöôøng neân thaùnh giaùo syõ laø ôû queân mình vì söù maïng ñoù, cuõng nhö söï gaén boù (trong sieâu thoaùt) vôùi baày chieân, ñeán coù theå hy sinh vì baày chieân.
Beân caïnh nhöõng höôùng ñi cô cheá, coøn coù ñöôøng neân thaùnh phoùng khoaùng cuûa ñoaøn suûng. Höôùng neân thaùnh ñoaøn suûng coù tính phong khoaùng, neân laø cuûa baát cöù ai, duø giaùo syõ, tu syõ hay tín höõu thöôøng. Höôùng neân thaùnh cuûa ñoaøn suûng laø ôû thaùi ñoä thuaän Thieân, muoán buoâng mình vaøo Thaàn khí ñeå ñöôïc Ngaøi höôùng daãn hoaøn toaøn. Ñeå ñöôïc nhö theá, chaúng nhöõng khoâng vuï hình thöùc, hoï coøn phaûi sieâu thoaùt vôùi yù rieâng, ñònh kieán, ñeå coù theå laéng ñôïi taát caû duy töø phía Thaùnh Linh maø thoâi.
Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page