Quy Cheá Toång Quaùt
Saùch Leã Roâma
Canh taân theo nghò quyeát cuûa Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ II
coâng boá theo leänh Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI
hieäu ñính döôùi söï chæ ñaïo cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II
Phieân dòch töø aán baûn maãu thöù ba Nhaø in Vaticanoâ - naêm 2002
UÛy Ban Phuïng Töï tröïc thuoäc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam 18/06/2009
Chöông VI
Nhöõng Gì Caàn Phaûi Coù
Ñeå Cöû Haønh Thaùnh Leã
I. Baùnh Vaø Röôïu Ñeå Cöû Haønh Thaùnh Leã
319. Noi göông Chuùa Kitoâ, Hoäi Thaùnh luoân duøng baùnh, röôïu vôùi nöôùc ñeå cöû haønh böõa tieäc cuûa Chuùa.
320. Baùnh leã phaûi laø baùnh mieán thuaàn tuùy, môùi laøm, vaø theo truyeàn thoáng xöa cuûa Hoäi Thaùnh Latinh, phaûi laø baùnh khoâng men.
321. Tính caùch daáu chæ ñoøi chaát lieäu duøng vaøo vieäc cöû haønh Thaùnh Theå phaûi thöïc söï toû ra laø cuûa aên. Vaäy, duø laø baùnh khoâng men vaø laøm theo hình thöùc coå truyeàn, nhöng phaûi laøm baùnh Thaùnh Theå theá naøo ñeå trong Thaùnh leã coù giaùo daân tham döï, linh muïc coù theå thöïc söï beû baùnh ñoù ra nhieàu phaàn vaø phaân phaùt cho ít laø moät soá tín höõu röôùc leã. Tuy vaäy, khoâng heà coù yù loaïi boû nhöõng baùnh leã nhoû, khi soá ngöôøi röôùc leã vaø nhöõng lyù do muïc vuï khaùc ñoøi phaûi coù. Cöû chæ beû baùnh, moät teân goïi ñôn giaûn chæ bí tích Thaùnh Theå thôøi caùc Toâng ñoà, seõ cho thaáy roõ reät hôn söùc maïnh vaø taàm quan troïng cuûa daáu chæ noùi leân söï hieäp nhaát giöõa moïi ngöôøi trong moät taám baùnh, vaø daáu chæ bieåu thò loøng yeâu thöông, vì caùc anh em cuøng chia nhau moät taám baùnh.
322. Röôïu duøng trong Thaùnh leã phaûi laø röôïu nho (x. Lc 22,18), töï nhieân vaø nguyeân chaát, nghóa laø khoâng pha troän chaát gì khaùc.
323. Phaûi caån thaän lieäu sao cho baùnh vaø röôïu ñöôïc giöõ trong tình traïng toát, nghóa laø phaûi coi chöøng keûo röôïu ra chua vaø baùnh bò hö hoaëc trôû neân quaù cöùng, khoù beû.
324. Neáu sau truyeàn pheùp hay luùc röôùc leã, linh muïc môùi thaáy ñoù laø nöôùc chöù khoâng phaûi röôïu, thì ñoå nöôùc ñoù vaøo moät bình, roài roùt röôïu coù pha nöôùc vaøo cheùn vaø ñoïc phaàn töôøng thuaät lieân quan ñeán vieäc truyeàn pheùp cheùn röôïu maø khoâng buoäc phaûi truyeàn pheùp baùnh moät laàn nöõa.
II. Caùc Ñoà Thaùnh Noùi Chung
325. Cuõng nhö ñoái vôùi vieäc xaây caát thaùnh ñöôøng, thì trong vieäc cheá taïo toaøn theå caùc ñoà thaùnh, Hoäi Thaùnh coâng nhaän ngheä thuaät cuûa moãi ñòa phöông vaø tieáp nhaän nhöõng thích nghi hôïp vôùi naõo traïng vaø truyeàn thoáng cuûa moãi daân toäc, mieãn laø taát caû nhöõng vaät duïng aáy thöïc söï ñaùp öùng ñöôïc muïc ñích khi söû duïng chuùng.
Veà vaán ñeà naøy, luoân phaûi caån thaän lo cho coù söï ñôn sô trang nhaõ: ñoù laø ñieàu luoân ñi ñoâi vôùi ngheä thuaät ñích thöïc.
326. Khi löïa choïn vaät lieäu ñeå laøm caùc ñoà thaùnh, thì ngoaøi nhöõng vaät lieäu truyeàn thoáng quen duøng, coøn coù theå duøng caùc vaät lieäu maø naõo traïng ngaøy nay coi laø quyù, beàn chaéc vaø thích hôïp vôùi coâng vieäc thaùnh.
Taïi Vieät Nam, nhöõng chaát lieäu naøy coù theå laø nhöõng kim loaïi hoaëc nhöõng chaát lieäu beàn chaéc vaø thích hôïp vôùi muïc ñích söû duïng trong Phuïng vuï. Seõ noùi roõ khi baøn ñeán töøng loaïi ñoà thaùnh.
III. Caùc Bình Thaùnh
327. Trong caùc vaät duïng caàn phaûi coù ñeå cöû haønh Thaùnh leã, caùc bình thaùnh phaûi ñöôïc ñaëc bieät toân troïng, vaø trong soá ñoù, coù cheùn thaùnh vaø ñóa thaùnh, duøng ñeå daâng baùnh, daâng röôïu, ñeå truyeàn pheùp vaø ñeå röôùc leã.
328. Caùc bình thaùnh phaûi ñöôïc laøm baèng kim loaïi quyù. Neáu ñöôïc laøm baèng kim loaïi coù theå bò gæ seùt hoaëc khoâng quyù baèng vaøng, thì thöôøng beân trong neân ñöôïc maï vaøng.
329. Theo quyeát ñònh cuûa Hoäi ñoàng Giaùm muïc vaø khi ñaõ ñöôïc Toøa Thaùnh chaáp thuaän, caùc bình thaùnh cuõng coù theå ñöôïc laøm baèng nhöõng chaát lieäu cöùng khaùc vaø theo caùch ñaùnh giaù chung cuûa moãi mieàn coi laø quyù, ví duï: ngaø hoaëc moät loaïi goã cöùng, mieãn laø thích hôïp ñeå duøng vaøo coâng vieäc thaùnh. Trong tröôøng hôïp naøy, luoân öu tieân cho nhöõng vaät lieäu khoù vôõ vaø khoù muïc naùt. Ñieàu naøy coù giaù trò ñoái vôùi caùc loaïi bình ñeå ñöïng Mình Thaùnh, nhö ñóa thaùnh, bình thaùnh, hoäp ñöïng Mình Thaùnh Chuùa cho keû lieät, maët nhaät (haøo quang) vaø nhöõng loaïi khaùc nhö vaäy.
Taïi Vieät Nam, caùc bình thaùnh cuõng coù theå ñöôïc laøm baèng nhöõng chaát lieäu cöùng khaùc maø theo caùch ñaùnh giaù chung ñöôïc coi laø quyù, ví duï: nhöõng ñoà laøm baèng ngaø voi, goã quyù, ñoà sôn maøi, mieãn laø thích hôïp ñeå duøng vaøo coâng vieäc thaùnh. Trong tröôøng hôïp naøy, luoân öu tieân cho nhöõng vaät lieäu khoù vôõ vaø khoù muïc naùt, vaø khoâng phaûi laø nhöõng cheùn dóa thöôøng duøng trong caùc böõa aên (x. soá 332). Ñieàu naøy coù giaù trò ñoái vôùi caùc loaïi bình ñeå ñöïng Mình Thaùnh, nhö ñóa thaùnh, bình thaùnh, hoäp ñöïng Mình Thaùnh ñeå ñöa cho keû lieät, maët nhaät (haøo quang) vaø nhöõng loaïi khaùc nhö vaäy.
330. Cheùn thaùnh vaø caùc bình khaùc duøng ñeå ñöïng Maùu Thaùnh Chuùa, phaûi coù phaàn cheùn laøm baèng moät chaát khoâng thaám nöôùc; coøn phaàn chaân thì coù theå laøm baèng chaát khaùc beàn chaéc vaø xöùng ñaùng.
331. Ñeå truyeàn pheùp Mình Thaùnh, coù theå duøng moät ñóa lôùn hôn cho thuaän tieän; treân ñoù seõ ñaët ñuû baùnh cho linh muïc, phoù teá, caùc thöøa taùc vieân vaø cho caùc tín höõu.
332. Veà hình thöùc caùc bình thaùnh, myõ thuaät gia coù theå laøm kieåu naøo thuaän tieän hôn, phuø hôïp vôùi phong tuïc cuûa moãi mieàn, mieãn laø caùc bình aáy hôïp vôùi muïc ñích cuûa chuùng laø duøng vaøo vieäc phuïng vuï vaø phaûi phaân bieät roõ raøng vôùi caùc ñoà duøng trong ñôøi soáng thöôøng ngaøy.
333. Veà vaán ñeà laøm pheùp hay hieán thaùnh caùc bình thaùnh, haõy theo nghi thöùc ñaõ ghi trong caùc saùch phuïng vuï.
334. Neân giöõ thoùi quen xaây trong phoøng thaùnh moät choã ñeå ñoå nöôùc ñaõ duøng röûa cheùn thaùnh vaø giaët khaên thaùnh (x. soá. 280).
IV. Phaåm Phuïc Thaùnh
335. Trong Hoäi Thaùnh laø Nhieäm theå Chuùa Kitoâ, caùc chi theå khoâng thi haønh cuøng moät phaän vuï nhö nhau. Khi cöû haønh vieäc phuïng töï, söï khaùc bieät veà chöùc vuï ñöôïc bieåu loä ra beà ngoaøi nhôø söï khaùc bieät veà phaåm phuïc thaùnh; do ñoù phaåm phuïc phaûi laø daáu chæ chöùc vuï cuûa moïi thöøa taùc vieân. Tuy nhieân, phaåm phuïc thaùnh cuõng phaûi laøm taêng veû trang troïng cuûa chính nghi leã phuïng vuï nöõa. Caùc phaåm phuïc daønh cho linh muïc vaø phoù teá cuõng nhö caùc thöøa taùc vieân giaùo daân, neân ñöôïc laøm pheùp theo nghi thöùc saùch Nghi leã Roâma: Saùch caùc chuùc laønh.
336. Phaåm phuïc chung cho caùc thöøa taùc vieân coù chöùc thaùnh vaø caùc thöøa taùc vieân ñaõ ñöôïc thieát laäp thuoäc baát cöù caáp baäc naøo laø aùo traéng daøi, coù daây thaét ngang löng, tröø phi aùo ñaõ ñöôïc may saùt vaøo ngöôøi, khoâng caàn daây löng. Tröôùc khi maëc aùo traéng daøi, neáu aùo naøy khoâng che kín coå aùo thöôøng, thì duøng khaên vai. AÙo caùc pheùp khoâng theå thay cho aùo traéng daøi duø maëc ngoaøi aùo doøng (chuøng thaâm), khi phaûi maëc aùo leã hay maëc aùo phoù teá, hay khi theo luaät chæ mang daây caùc pheùp maø khoâng maëc aùo leã hoaëc aùo phoù teá.
337. Phaåm phuïc rieâng cuûa linh muïc chuû teá trong Thaùnh leã vaø trong caùc nghi leã phuïng vuï khaùc tröïc tieáp lieân quan ñeán Thaùnh leã, laø aùo leã maëc ngoaøi aùo traéng daøi vaø daây caùc pheùp, tröø khi ñöôïc truø lieäu caùch khaùc.
338. AÙo rieâng cuûa thaày phoù teá laø aùo phoù teá, maëc ngoaøi aùo traéng daøi vaø daây caùc pheùp. Nhöng coù theå boû aùo phoù teá khi caàn vaø trong nhöõng cöû haønh ít troïng theå.
339. Caùc thöøa taùc vieân giuùp leã, ñoïc saùch, vaø caùc thöøa taùc vieân giaùo daân khaùc coù theå maëc aùo traéng daøi hay moät kieåu aùo khaùc ñöôïc Hoäi ñoàng Giaùm muïc chaáp thuaän caùch hôïp phaùp cho moãi mieàn.
Taïi Vieät Nam, ngoaøi aùo traéng daøi chung cho caùc thöøa taùc vieân phuïng vuï, caùc thöøa taùc vieân nam khoâng chöùc thaùnh, coù theå maëc aâu phuïc vôùi caø vaït hoaëc aùo daøi khaên ñoùng; nöõ coù theå maëc aùo daøi thoâng thöôøng hoaëc aùo daøi vôùi khaên vaønh truyeàn thoáng Vieät Nam.
340. Linh muïc mang daây caùc pheùp chung quanh coå vaø ruû xuoáng tröôùc ngöïc; phoù teá mang daây caùc pheùp treân vai traùi, cheùo qua ngöïc sang phía thaân mình beân maët vaø ghim laïi.
341. Linh muïc mang aùo choaøng khi ñi röôùc vaø trong nhöõng nghi leã phuïng vuï khaùc, theo chöõ ñoû cuûa töøng nghi thöùc.
342. Veà hình thöùc phaåm phuïc, caùc Hoäi ñoàng Giaùm muïc coù theå ñònh ñoaït vaø ñeà nghò sang Toøa Thaùnh nhöõng thích nghi phuø hôïp vôùi nhu caàu vaø phong tuïc cuûa moãi mieàn.
Taïi vieät Nam, ñang khi coøn caàn phaûi nghieân cöùu veà leã phuïc phuïng vuï sao cho hôïp vôùi truyeàn thoáng daân toäc, trong khi cöû haønh Thaùnh leã, khoâng ñöôïc söû duïng nhöõng leã phuïc chöa ñöôïc Hoäi Ñoàng Giaùm muïc chuaån nhaän vaø Toøa Thaùnh chaâu pheâ.
343. Ñeå may phaåm phuïc, ngoaøi nhöõng chaát lieäu truyeàn thoáng, coøn coù theå söû duïng nhöõng tô luïa töï nhieân cuûa töøng ñòa phöông vaø moät vaøi thöù tô luïa nhaân taïo, phuø hôïp vôùi phaåm giaù nghi leã phuïng vuï vaø chöùc vò. Veà vaán ñeà naøy, Hoäi ñoàng Giaùm muïc Vieät Nam seõ coù quyeát ñònh sau.
344. Veû ñeïp vaø söï cao quyù cuûa phaåm phuïc khoâng heä taïi ñính theâm vaøo nhieàu vaät trang trí, maø ôû taïi chaát lieäu vaø hình thöùc cuûa phaåm phuïc. Nhöõng vaät trang trí naøy laø nhöõng hình, aûnh hoaëc bieåu töôïng bieåu thò ñieàu thieâng thaùnh thoâng duïng, vì theá phaûi traùnh nhöõng gì baát xöùng vôùi söï thieâng thaùnh quen gaëp. Neáu muoán veõ hoaëc theâu nhöõng bieåu töôïng daân toäc, thì phaûi lieäu sao cho nhöõng bieåu töôïng naøy coù maàu saéc Kitoâ giaùo, ví duï, muoán duøng hình aûnh caây tre, khoùm truùc, con roàng, thì phaûi theâm vaøo caây thaùnh giaù hay moät hình aûnh naøo bieåu thò nhöõng thöïc taïi thaùnh thieâng.
345. Caùc maøu saéc khaùc nhau cuûa phaåm phuïc nhaèm bieåu loä ra beà ngoaøi caùch höõu hieäu, khi thì ñaëc tính cuûa maàu nhieäm cöû haønh, khi thì yù nghóa cuûa ñôøi soáng Kitoâ giaùo ñang dieãn ra trong naêm phuïng vuï.
346. Veà maøu saéc cuûa phaåm phuïc thaùnh, haõy giöõ caùc taäp quaùn coå truyeàn, nghóa laø:
a) Maøu traéng ñöôïc duøng trong Thaàn vuï vaø caùc leã muøa Phuïc sinh vaø muøa Giaùng sinh; cuõng duøng trong caùc leã kính, leã nhôù veà Chuùa, khoâng phaûi laø leã kính nhôù cuoäc Thöông khoù cuûa Ngöôøi; trong caùc leã kính, leã nhôù Ñöùc Trinh Nöõ Maria, caùc Thieân thaàn, caùc Thaùnh khoâng phaûi laø thaùnh töû ñaïo, trong leã caùc Thaùnh nam nöõ (1-11), leã thaùnh Gioan Taåy Giaû (24-6), leã thaùnh Gioan toâng ñoà (27-12), leã kính Toâng Toøa thaùnh Pheâroâ (22-2), leã thaùnh Phaoloâ toâng ñoà trôû laïi (25-1);
b) Maøu ñoû ñöôïc duøng trong Chuùa nhaät Thöông khoù vaø thöù Saùu Tuaàn Thaùnh, trong Chuùa nhaät leã Chuùa Thaùnh Thaàn Hieän Xuoáng, trong caùc cöû haønh cuoäc Thöông khoù cuûa Chuùa, trong leã kính caùc thaùnh toâng ñoà, caùc thaùnh taùc giaû saùch Tin Möøng vaø trong leã kính caùc thaùnh Töû ñaïo;
c) Maøu xanh duøng trong Thaàn vuï vaø caùc leã muøa Thöôøng nieân;
d) Maøu tím duøng trong muøa Voïng, muøa Chay. Cuõng coù theå duøng trong Thaàn vuï vaø caùc leã caàu cho ngöôøi ñaõ qua ñôøi. Khoâng ñöôïc duøng leã phuïc traéng trong tang leã, vì nhö vaäy vöøa laøm laãn loän yù nghóa cuûa maøu phuïng vuï truyeàn thoáng, vöøa traùi ngöôïc vôùi quy ñònh veà chaát lieäu phaåm phuïc. (Theo phong tuïc Vieät Nam, tang phuïc maøu traéng thöôøng ñöôïc may baèng vaûi xoâ, vaûi muøng).
e) Maøu ñen coù theå duøng trong leã caàu cho ngöôøi qua ñôøi ôû nôi naøo coù thoùi quen naøy;
f) Maøu hoàng coù theå duøng trong Chuùa nhaät Haõy vui leân (Chuùa nhaät III muøa Voïng) vaø Chuùa nhaät Möøng vui leân (Chuùa nhaät IV muøa Chay).
g) Trong nhöõng ngaøy leã long troïng hôn, coù theå duøng phaåm phuïc ngaøy leã hay nhöõng phaåm phuïc quyù troïng hôn, duø khoâng phaûi maøu cuûa ngaøy leã. Taïi Vieät Nam leã phuïc maøu vaøng ñöôïc coi laø leã phuïc long troïng vì laø maøu vöông giaû quyù phaùi.
347. Trong nhöõng leã coù nghi thöùc rieâng, thì duøng maøu rieâng hay maøu traéng hoaëc maøu cuûa ngaøy leã; caùc leã cho nhöõng nhu caàu khaùc nhau, thì duøng maøu rieâng cuûa ngaøy leã hay cuûa muøa hoaëc duøng maøu tím, neáu ñoù laø ngaøy leã coù tính saùm hoái nhö nhöõng leã soá 31, 33, 38; trong nhöõng leã "ngoaïi lòch", thì duøng maøu hôïp vôùi leã cöû haønh, hoaëc cuõng coù theå duøng maøu rieâng cuûa ngaøy hay cuûa muøa.
V. Nhöõng Vaät Duïng Khaùc Daønh Ñeå Duøng Trong Thaùnh Ñöôøng
348. Ngoaøi caùc bình thaùnh vaø phaåm phuïc laø nhöõng vaät duïng laøm baèng chaát lieäu rieâng ñöôïc chæ ñònh, caùc vaät duïng khaùc hoaëc tröïc tieáp ñöôïc söû duïng vaøo vieäc phuïng töï hoaëc vì moät lyù do naøo ñoù söû duïng trong thaùnh ñöôøng, cuõng phaûi xöùng ñaùng vaø hôïp vôùi muïc ñích cuûa moãi vaät duïng.
349. Phaûi ñaëc bieät lo sao cho caùc saùch phuïng vuï thöïc söï laø daáu chæ vaø bieåu töôïng nhöõng thöïc taïi sieâu nhieân trong coâng vieäc phuïng vuï, do ñoù phaûi laø nhöõng saùch xöùng ñaùng, trang troïng vaø ñeïp. Ñaëc bieät, saùch Tin Möøng vaø saùch Baøi ñoïc, laø nhöõng saùch duøng ñeå coâng boá lôøi Chuùa, phaûi ñöôïc toân kính caùch rieâng.
350. Hôn nöõa, heát söùc quan taâm ñeán nhöõng gì tröïc tieáp lieân quan ñeán baøn thôø vaø vieäc cöû haønh Thaùnh leã, chaúng haïn nhö: Thaùnh giaù ñeå treân baøn thôø vaø Thaùnh giaù caàm ñi röôùc.
351. Phaûi heát söùc coá gaéng sao cho nhöõng vaät duïng ít quan troïng cuõng theo ñuùng tieâu chuaån ngheä thuaät, vaø veû cao quyù phaûi luoân ñi ñoâi vôùi söï ñôn sô tinh saïch.