B
Ba Laàn Thaùnh
(= Trisagion)
Tieáng Hy Laïp trisagion coù nghóa laø ba laàn thaùnh. Trong phuïng vuï Hy Laïp, töø naøy chæ kinh Thaùnh, Thaùnh, Thaùnh. Ñaây cuõng laø ñieäp khuùc ba laàn Hagios trong nhöõng lôøi Than vaõn ngaøy thöù saùu Tuaàn Thaùnh (xc. Hagios o theos).
Ba Ngoâi
(= Triniteù)
Chuùa nhaät sau ngaøy leã Nguõ tuaàn laø leã troïng kính Chuùa Ba Ngoâi. Vaøo cuoái chu kyø phuïng vuï kính maàu nhieäm Nhaäp theå vaø Cöùu ñoä (Giaùng sinh, Phuïc sinh), keát thuùc baèng vieäc ban Thaùnh Thaàn, Hoäi thaùnh coù yù döøng laïi ôû maàu nhieäm Ba Ngoâi. Duø leã naøy nhaém ñeán yù nghóa tín lyù, coù leõ xa laï vôùi cung gioïng quen thuoäc cuûa nhöõng ngaøy leã troïng coå truyeàn (ñoù cuõng laø tröôøng hôïp cuûa leã Mình Maùu Thaùnh), vieäc möøng kính maàu nhieäm Ba Ngoâi laø moät lôøi nhaéc nhôû thích hôïp veà nguoàn maïch vaø ñích ñieåm cuûa toaøn boä ñôøi soáng Ki-toâ giaùo.
Moïi cöû haønh phuïng vuï ñeàu baét ñaàu baèng coâng thöùc "Nhaân danh Chuùa Cha vaø Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn", hoøa nhòp vôùi kinh chuùc tuïng "Vinh danh Chuùa Cha vaø Chuùa Con cuøng vinh danh Thaùnh Thaàn Thieân Chuùa", hay nhöõng vinh tuïng ca khaùc veà Chuùa Ba Ngoâi (xc. Per Ipsum). Chính vì ñaõ ñöôïc thaùnh taåy "nhaân danh Chuùa Cha vaø Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn", neân ngöôøi Ki-toâ höõu coù theå cöû haønh Giao öôùc, nhôø chöùc tö teá coäng ñoàng: khoâng chæ saün saøng ñoùn nhaän taùc ñoäng cöùu ñoä cuûa Chuùa Ba Ngoâi. Caùc tín höõu neân nhôù: phuïng vuï Gieâ-ru-sa-lem treân trôøi chính laø vieäc cöû haønh chuùng ta ñöôïc tham döï thöïc söï thoâng qua phuïng vuï traàn theá vaø laø vieäc thaùp gheùp hoaøn haûo cuûa Hoäi thaùnh, Hieàn theâ vaø Thaân mình Ñöùc Ki-toâ, vaøo trong ñôøi soáng Chuùa Con, Ñaáng sinh ra bôûi Chuùa Cha vaø trong Chuùa Thaùnh Thaàn vaø laïi trôû veà vôùi Chuùa Cha trong cuøng moät Thaùnh Thaàn (xc. Vinh quang, Chuùa Thaùnh Thaàn, Giao öôùc, Coäng ñoaøn).
Baøi Coâng Boá Caùc Leã Di Ñoäng
(= Annonce des feâtes mobile)
Theo phong tuïc coå xöa cuûa phuïng vuï Roâ-ma, vaøo ngaøy leã Hieån linh, ngöôøi ta coù theå haùt baøi coâng boá caùc leã di ñoäng sau baøi Tin möøng. AÂm ñieäu cuûa baøi naøy raát gaàn vôùi aâm ñieäu cuûa phaàn daãn nhaäp trong baøi ca Exultet, töùc laø baøi coâng boá Tin möøng Phuïc sinh. Nhöõng baøi ca vôùi nhaïc ñieäu raát ñôn giaûn naøy coù nguoàn goác raát xa xöa töø bình ca gheâ-goâ-ri-a-noâ.
Baøi Coâng Boá Tin Möøng Phuïc Sinh
(= Exultet)
Coøn goïi laø baøi Exultet, do ñoäng töø La-tinh exultare, nghóa laø nhaûy möøng, haân hoan vui söôùng. Exultet laø baøi coâng boá long troïng leã Phuïc sinh do moät phoù teá haùt luùc khôûi ñaàu ñeâm canh thöùc troïng theå, sau nghi thöùc laøm pheùp löûa môùi, chuaån bò neán Phuïc sinh vaø cuoäc röôùc vaøo thaùnh ñöôøng döôùi aùnh neán Phuïc sinh. Baøi ca Exultet keát thuùc phaàn ñaàu cuûa ñeâm canh thöùc möøng aùnh saùng Ñöùc Ki-toâ phuïc sinh.
Möøng vui leân hôõi caùc cô binh Thieân thaàn treân trôøi! Ñoù laø lôøi môû ñaàu baøi ca troïng theå naøy, moät toång hôïp ñaày thi vò, coâ ñoïng toaøn theå maàu nhieäm Phuïc sinh vaø taát caû nieàm vui xuaát phaùt töø maàu nhieäm ñoù. Baøi ca xuaát hieän ít laø töø theá kyû IV. Sau khi haân hoan haùt lôøi môû ñaàu, thaày phoù teá haùt tieáp phaàn xöôùng ñaùp cuûa kinh Tieàn tuïng nhö trong thaùnh leã, roài ñeán phaàn chính cuûa baøi Exultet, baèng gioïng trang troïng cuûa kinh Tieàn tuïng Roâ-ma,, ñieåm theâm nhöõng bieán taáu khaùc thöôøng.
Trong suoát thôøi gian haùt baøi Exultet, caùc tín höõu caàm neán saùng trong tay vaø hieäp thoâng vôùi nieàm haân hoan cuûa thaày phoù teá baèng lôøi thöa A-men, keát thuùc. Thaày phoù teá xin vaø nhaän pheùp laønh cuûa chuû teá tröôùc khi haùt, gioáng nhö khi haùt hoaëc ñoïc Tin möøng trong thaùnh leã. Linh muïc hoaëc giaùo daân cuõng coù theå ñaûm nhaän traùch nhieäm naøy khi khoâng coù thaày phoù teá, nhöng boû phaàn xin chuùc laønh.
Baøi Ñoïc (Giôø Kinh)
(= Lecon)
Laø baøi ñoïc khi cöû haønh phuïng vuï, goàm baøi daøi trong giôø kinh Saùch, baøi ngaén trong caùc giôø kinh khaùc (xc. Baøi ñoïc).
Baøi Ñoïc (Saùch)
(= Lectionnaire)
Ñaây laø saùch phuïng vuï goàm caùc baøi ñoïc ñaõ ñöôïc soaïn saün cho caùc buoåi cöû haønh leã. Ngöôøi ta phaân bieät Saùch baøi ñoïc Chuùa nhaät vaø ngaøy trong tuaàn, Saùch baøi ñoïc cho caùc nghi leã Röûa toäi, Hoân phoái, An taùng... Ngoaøi ra, coøn coù Saùch baøi ñoïc söû duïng trong giôø kinh Saùch.
Baøi Ñoïc (Vaên Baûn)
(= Lectures)
Trong thaùnh leã, cuõng nhö trong caùc buoåi cöû haønh khaùc, caùc baøi ñoïc khoâng chæ coù muïc ñích loan baùo hay giaùo huaán cho caùc tín höõu, nhöng coøn thöïc söï laø baûn coâng boá chöông trình cuûa Thieân Chuùa trong Lòch söû Cöùu ñoä, moät söï hieän thöïc hoùa Maëc khaûi cho coäng ñoaøn phuïng vuï. Chính trong phuïng vuï, Thaùnh kinh cho thaáy nhöõng chieàu kích ñích thöïc cuûa "Lôøi Thieân Chuùa soáng ñoäng vaø höõu hieäu" (Dt 4,12). (xc. Thaùnh kinh, Tin möøng).
Trong caùc Giôø kinh Phuïng vuï, giôø kinh Saùch ñöôïc daønh ñeå suy nieäm Thaùnh kinh vaø nhöõng trang tuyeät taùc cuûa caùc vaên nhaân chuyeân veà ñôøi soáng thieâng lieâng, ñaëc bieät laø caùc giaùo phuï. Giôø kinh Saùch goàm coù: lôøi daãn, thaùnh thi, ba thaùnh vònh hoaëc caùc phaàn thaùnh vònh, baøi ñoïc Thaùnh kinh vôùi phaàn xöôùng ñaùp, baøi ñoïc giaùo phuï hay haïnh tích caùc thaùnh keøm phaàn xöôùng ñaùp, vaø phaàn keát thuùc. Ñeå giôø kinh giöõ ñöôïc tính caùch rieâng cuûa vieäc ñoïc saùch thieâng lieâng, töùc laø lôøi caàu nguyeän noäi taâm kín muùc töø Thaùnh kinh vaø Thaùnh truyeàn, coù theå cöû haønh giôø kinh naøy vaøo thôøi ñieåm thuaän tieän nhaát trong ngaøy. Neáu giôø kinh saùch ñöôïc cöû haønh tröôùc tieân trong ngaøy, noù ñöôïc khôûi söï vôùi lôøi giaùo ñaàu. Caùc Giôø kinh Phuïng vuï khaùc coù moät baøi ñoïc ngaén sau caùc thaùnh vònh (xc. baøi ñoïc).
Baøi Ñoïc Ngaén
(= Capitule)
Ñaây laø moät trích ñoaïn töø moät chöông trong Thaùnh kinh, duøng laøm baøi ñoïc ngaén sau phaàn thaùnh vònh cuûa moät Giôø kinh Phuïng vuï.
Baøi Ñoïc Tin Möøng (Saùch)
(= Evangeùliaire)
Saùch coù nhöõng ñoaïn Tin möøng ñöôïc duøng ñeå coâng boá hay haùt Tin möøng trong thaùnh leã.
Baøi Giaûng
(= Homeùlie)
Ñaây laø baøi huaán töø cuûa chính vò chuû teá (hoaëc moät linh muïc khaùc hay moät phoù teá). Baøi giaûng tieáp ngay sau baøi Tin möøng, coù muïc ñích hieän taïi hoùa caùc baøi ñoïc moãi ngaøy cho coäng ñoaøn; vaø nhö vaäy giuùp caùc tín höõu cöû haønh Thaùnh Theå moät caùch ñích thöïc hôn. Baøi giaûng ñöôïc coi nhö thaønh phaàn thieát yeáu cuûa phuïng vuï, neân buoäc phaûi giaûng trong caùc leã Chuùa nhaät vaø leã buoäc, keå caû trong caùc leã tu vieän coù giaùo daân tham döï. Trong caùc thaùnh leã khaùc cuõng neân coù baøi giaûng.
Baùi Goái
(= Geùnuflexion)
Baùi goái laø moät haønh vi thôø phöôïng, toû baøy söï toân kính baèng caû thaân xaùc. Khaùc vôùi vieäc quì goái laø moät tö theá oån ñònh, baùi goái laø moät cöû chæ nhaát thôøi. Trong thaùnh leã, linh muïc baùi goái sau moãi laàn thaùnh hieán vaø tröôùc khi hieäp leã. Qua vieäc baùi goái hoaëc baèng moät cöû chæ thôø phöôïng khaùc luùc saép hieäp leã. Caùc tín höõu bieåu loä loøng kính troïng ñoái vôùi Thaùnh Theå. Tröôùc Thaùnh Theå, duø ñöôïc tröng ra hay caát giöõ trong nhaø taïm, ngöôøi ta ñeàu baùi moät goái.
Baøn Chuaån Bò Leã Vaät
(= Creùdence)
Luùc ñaàu ñoù laø caùi baøn treân ñoù ngöôøi ta ñaët nhöõng ñoà aên ñoà uoáng caàn phaûi thöû tröôùc khi doïn cho caùc baäc vò voïng. Ngöôøi ta neám tröôùc ñeå coù theå an taâm doïn cho caùc thöïc khaùch.
Trong phuïng vuï, ñoù laø caùi baøn ñeå ñaët cheùn thaùnh, dóa, bình thaùnh, baùnh röôïu vaø nöôùc caàn duøng cho böõa tieäc hieán teá Thaùnh Theå. Caùc saùch, neán vaø nhöõng thöù khaùc caàn duøng trong nghi leã cuõng thöôøng ñöôïc ñaët treân ñoù. Taát caû nhöõng thöù naøy seõ ñöôïc mang leân baøn thôø vaøo nhöõng luùc qui ñònh.
Baøn Thôø
(= Autel)
Trong La ngöõ, töø altare, baét nguoàn töø chöõ altus nghóa laø cao. Thoaït ñaàu, baøn thôø laø moät nôi cao duøng laøm ñieåm giao keát giöõa Thieân Chuùa vaø theá giôùi. Bôûi vaäy, caùc ngoïn nuùi hay caùc quaû ñoài laø nhöõng nôi daønh rieâng ñeå xaây döïng caùc teá ñaøn nôi Thieân Chuùa ngöï xuoáng, vaø laø nôi con ngöôøi ñi leân "Chaïm nuùi cao cho khoùi toûa mòt muø" (Tv 143,5). Cuõng coù khi moät taûng ñaù töø trôøi rôi xuoáng - thieân thaïch - laøm cho nôi aáy thaønh moät nôi phuïng töï (chaúng haïn thaùnh ñòa La Mecque). Maëc duø baøn thôø cuõng coù theå aùm chæ toaøn boä moät nôi thôø phöôïng (Ñoâng phöông vaãn giöõ thoùi quen naøy), nhöng daàn daàn ñöôïc duøng ñeå chæ nôi trung taâm, töùc laø caùi baøn, treân ñoù ngöôøi ta daâng leân Thieân Chuùa hoa maøu lôïi töùc cuûa mình. Vieäc ñaët caùc thöïc phaåm aáy treân baøn thôø baèng ñaù nhö vaäy laø ñaët chuùng trong tay Thieân Chuùa, hoûa thieâu chuùng töùc laø daâng chuùng leân trôøi ñeå Thieân Chuùa thöôûng thöùc linh höông ngaït ngaøo cuûa chuùng (xc. St 8,21). Laø caùi baøn treân ñoù caùc leã vaät chuyeån sang laõnh vöïc linh thaùnh, ñöông nhieân baøn thôø tham döï vaøo söï thaùnh thieän cuûa Thieân Chuùa. Chính vì theá, baøn thôø khoâng phaûi laø nôi ai cuõng ñöôïc ñuïng chaïm ñeán, thoâng thöôøng chæ coù caùc tö teá môùi ñöôïc tôùi gaàn (xc. Xh 29), vôùi nhöõng cöû chæ cung kính, nhö vieäc hoân kính baøn thôø trong thaùnh leã.
Laø baøn daâng leã toaøn thieâu, treân ñoù teá vaät hoaøn toaøn trôû thaønh khoùi höông bay leân Thieân Chuùa, neân baøn thôø cuõng laø nôi Thieân Chuùa vaø coäng ñoaøn cuøng chia seû löông thöïc, daáu chæ hieäp thoâng. Löông thöïc do Chuùa ban ñöôïc daâng laïi cho Ngöôøi, phaàn coøn laïi thuoäc veà con ngöôøi vaø ñöôïc nhìn nhaän nhö laø vaät thaùnh thöïc söï (xc. Böõa tieäc). Thieân Chuùa vaø con ngöôøi hieäp thoâng trong cuøng moät söï soáng: caû hai ñeàu laø thöïc khaùch. Khi keát thuùc giao öôùc Xi-nai, moät phaàn maùu cuûa caùc vaät hy leã ñöôïc röôùi treân baøn thôø, töôïng tröng cho Ñöùc Gia-veâ, coøn laïi phaàn kia raåy treân daân. Nhôø hy leã, Thieân Chuùa vaø con ngöôøi trôû thaønh ñoàng huyeát thoáng (xc. Xh 24).
Trong Taân öôùc, xeùt nhö Thieân Chuùa, Ñöùc Ki-toâ laø Baøn thôø: vôùi tö caùch nhaân loaïi, Ngöôøi laø Leã vaät vaø Tö teá. Lôøi tieàn tuïng thöù 5 cuûa muøa Phuïc sinh tung hoâ: "Khi Ngöôøi hieán mình treân thaùnh giaù, Ngöôøi ñaõ laøm cho heát thaûy caùc hy leã cuûa Giao öôùc cuõ ñaït ñeán thaønh toaøn; vaø khi hieán thaân ñeå cöùu ñoä chuùng con, chæ moät mình Ngöôøi laø baøn thôø, tö teá vaø teá vaät".
Khi thaùnh hieán baøn thôø, vieäc duøng daàu thaùnh xöùc treân naêm daáu thaùnh giaù (ôû giöõa vaø boán goùc) vaø treân khaép maët baøn thôø, bieán taûng ñaù aáy bieán thaønh bieåu töôïng cuûa Ñöùc Ki-toâ, Ñaáng ñaõ ñöôïc xöùc daàu Thaùnh Thaàn. Vieäc xoâng höông baøn thôø bieåu tröng cho hy leã Ñöùc Ki-toâ. Ñaáng hieán mình cho Chuùa Cha töïa höông thôm ngaøo ngaït (Ep 5,2), ñoàng thôøi bieåu töôïng cho lôøi caàu nguyeän nhôø Thaùnh Thaàn taùc ñoäng trong taâm hoàn. Khaên traûi baøn thôø cho thaáy ñoù laø baøn tieäc Thaùnh Theå, nôi ñaây Thieân Chuùa vaø con ngöôøi cuøng hieäp thoâng, khoâng phaûi baèng maùu cuûa suùc vaät hy teá, nhöng trong Böûu huyeát cuûa Ngoâi Lôøi nhaäp theå, Ñaáng ñaõ cheát vaø phuïc sinh. Nhöõng ngoïn neán bao quanh baøn thôø gôïi leân Ñöùc Ki-toâ laø "AÙnh saùng muoân daân" (Lc 2,32). Beân döôùi maët baøn thôø coù ñaët haøi coát caùc thaùnh: ñoù laø bieåu hieän söï hieäp nhaát giöõa hy leã cuûa Ñaàu vaø caùc chi theå trong Nhieäm Theå.
Trong caùc thaùnh ñöôøng, baøn thôø, nôi taùi dieãn hy leã ñoäc nhaát cuûa Taân öôùc, laø troïng taâm qui tuï cuûa toaøn boä toaøn kieán truùc. Nhaèm laøm noåi baät hôn nöõa giaù trò ñích thöïc cuûa baøn thôø, khoâng neân ñaët nhaø taïm ôû ñoù. Ngoaøi nhöõng cöû chæ toân kính daønh cho bí tích Thaùnh Theå (xc. Baùi goái), baøn thôø cuõng xöùng ñaùng ñöôïc caùc tín höõu bieåu loä söï cung kính hôn caû thaùnh giaù nöõa (xc. Cuùi). Vieäc caùc linh muïc hoân baøn thôø khi cöû haønh thaùnh leã laø bieåu hieäu cuûa loøng toân kính vaø söï hieäp thoâng. Baøn thôø, Tö teá vaø Hieán teá Taï ôn laø nhöõng bieåu töôïng cuûa Ñöùc Ki-toâ theo nhöõng caáp ñoä khaùc bieät, nhöng boå tuùc cho nhau.
Chæ coù baøn thôø coá ñònh môùi ñöôïc thaùnh hieán. Moät baøn thôø di ñoäng ñöôïc laøm pheùp do ñöùc giaùm muïc hay vò linh muïc phuï traùch nhaø thôø nôi ñaët baøn thôø ñoù vaø khoâng ñaët haøi coát caùc thaùnh beân döôùi.
Baùnh
(= Pain)
Baùnh laø thöùc aên chính yeâu cuûa con ngöôøi, nhaát laø ôû Taây phöông. Baùnh coøn laø bieåu töôïng cuûa thöïc phaåm. Vôùi yù nghóa naøy, baùnh ñöôïc daâng leân Thieân Chuùa nhö leã vaät. Trong Giao öôùc cuõ, Ñöùc Gia-veâ truyeàn daâng cho Ngöôøi baùnh tieán - theo nghóa ñen, laø baùnh cuûa Nhan Ngöôøi - Baùnh naøy ñöôïc ñaët tröôùc Nhan Thieân Chuùa suoát caû tuaàn, trong nôi thaùnh Leàu Taïm hay Ñeàn thôø, tröôùc khi ñöôïc vò tö teá laõnh nhaän (Xh 25,30; Lv 24,5-9; 1 Sm 21,5). Thieân Chuùa muoán con ngöôøi luoân nhôù raèng: "Ngöôøi ta soáng khoâng chæ nhôø côm baùnh, nhöng coøn nhôø moïi lôøi mieäng Thieân Chuùa phaùn ra" (Ñnl 8,3; Mt 4,4).
Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa laø Lôøi ñeán töø Thieân Chuùa vaø laïi veà vôùi Thieân Chuùa (Is 55,11). Chæ Lôøi Chuùa môùi coù khaû naêng "laøm cho taâm hoàn con ngöôøi ñöôïc vöõng maïnh" (Tv 103,15). Trong dieãn töø veà Baùnh Haèng soáng (Ga 6), Ñöùc Gieâ-su tuyeân boá Ngöôøi laø "Baùnh Thieân Chuùa ban, laø baùnh töø trôøi xuoáng, baùnh ñem laïi söï soáng cho theá gian" (6,33). Chính Chuùa Cha laø Ñaáng ban cho chuùng ta Baùnh Haèng soáng, vaø chính Ngoâi Lôøi Nhaäp theå ñaõ töï hieán mình khi ban taëng Thaân theå Ngöôøi ñeå theá gian ñöôïc soáng (6,51).
Trong bí tích Thaùnh Theå, Thaân theå Ñöùc Ki-toâ laø cuûa aên vaø Böûu huyeát Ngöôøi thaät laø cuûa uoáng (6,55). Khi laõnh nhaän Thaân vaø Huyeát Ñöùc Ki-toâ, Ki-toâ höõu tham döï vaøo hy teá cuûa Ngöôøi, hieäp thoâng vôùi chính Chuùa Con, Ñaáng soáng nhôø Chuùa "löông thöïc caàn duøng" (Mt 6,11, theo yù nghóa nguyeân thuûy cuûa töø Hy Laïp eùpousios). Do ñoù, chuùng ta khoâng ngöøng daâng leân Chuùa Cha lôøi kinh Laïy Cha. Baùnh Chuùa Cha ban cho chuùng ta laø chính Con cuûa Ngöôøi ñaõ töï hieán vì chuùng ta, vaø baùnh chuùng ta daâng leân Chuùa Cha cuõng chính laø Ngöôøi Con aáy. Trong phuïng vuï, ñoù laø hai chieàu kích khoâng theå taùch rôøi ñöôïc (xc. Baùnh khoâng men; Teá phaåm).
Trong moät vaøi tröôøng hôïp, chaúng haïn leã Hieån linh, tröôùc khi chuaån bò leã vaät, ngöôøi ta coù thoùi quen chuùc laønh treân baùnh vaø caùc thöù baùnh khoâng thaùnh hieán. Caùc nghi thöùc laøm pheùp baùnh raát coå xöa. Vieäc laõnh nhaän baùnh naøy ñoâi khi thay theá vieäc hieäp leã, khi khoâng theå hieäp leã theo ñuùng nghóa ñöôïc.
Baùnh Khoâng Men
(= Azyme)
Hoäi thaùnh Taây phöông coù thoùi quen duøng baùnh khoâng men trong phuïng vuï Thaùnh Theå, caên cöù vaøo tính chaát leã Vöôït qua cuûa böõa Tieäc ly ñaàu tieân. Trong böõa tieäc naøy, Ñöùc Gieâsu chaéc haún ñaõ duøng baùnh khoâng men theo nghi thöùc möøng leã Vöôït qua cuûa ngöôøi Do Thaùi. Ngöôïc laïi, Hoäi thaùnh Ñoâng phöông quen cöû haønh Thaùnh Theå vôùi baùnh thoâng thöôøng. Nhöõng caùch thöïc haønh khaùc bieät naøy giöõa Hoäi thaùnh Hy Laïp vaø Hoäi thaùnh La-tinh ñaõ laø nguyeân nhaân phaùt sinh nhöõng cuoäc tranh luaän. Nhöng raát may laø nhöõng tranh luaän aáy ngaøy nay ñaõ bôùt phaàn gay gaét.
Töø khôûi thuûy, vieäc daâng baùnh khoâng men laø moät nghi leã hieán teá cuûa caùc noâng daân ñònh cö, gaén lieàn vôùi vieäc cöû haønh leã Vöôït qua: vieäc cöû haønh naøy moâ phoûng theo moät hieán leã cuûa caùc ngöôøi chaên chieân du muïc qua vieäc saùt teá chieân vöôït qua (xc. Xh 12 vaø 13). Ñöùc Ki-toâ, leã Vöôït qua cuûa chuùng ta, vöøa laø Con Chieân voâ tì tích, vöøa laø baùnh chaân thöïc, khoâng vöông moät chuùt men cuõ laø loøng gian taø vaø ñoäc aùc (1 Cr 5,5-8).
Ñuùng ra, Tin möøng noùi veà men theo moät nghóa tích cöïc vaø moät nghóa tieâu cöïc. Ñöùc Gieâsu noùi tôùi lôøi giaûng daïy cuûa caùc ngöôøi Pha-ri-seâu nhö moät thöù men xaáu, coù theå laøm hö caû khoái boät (Mt 16,5-12; Xc. 1 Cr 5,6; Gl 9). Nhöng choã khaùc, Ngöôøi laïi noùi: "Nöôùc Trôøi gioáng nhö men ñöôïc moät ngöôøi ñaøn baø laáy troän vaøo ba ñaáu boät cho ñeán khi taát caû daäy men" (Mt 13,33). Caâu trích daãn naøy cuøng vôùi nhöõng caâu khaùc nöõa coù theå bieän minh cho taäp tuïc cuûa Hoäi thaùnh Ñoâng phöông.
Bao Ñöïng Khaên Thaùnh
(= Bourse)
Laø moät taám bìa hình vuoâng, coù theå môû vaø gaáp ñöôïc, duøng ñeå ñöïng khaên thaùnh. Bao naøy thöôøng cuøng maøu vôùi aùo leã vaø ñöôïc ñaët treân taám khaên phuû cheùn thaùnh. Ngaøy nay, ngöôøi ta coù khuynh höôùng ñaët khaên thaùnh beân döôùi taám khaên phuû cheùn thaùnh, vaø vì theá, khoâng caàn bao naøy nöõa. Tuy nhieân, ngöôøi ta vaãn coøn duøng bao naøy khi chaàu pheùp laønh Thaùnh Theå.
Beû Baùnh
(= Fraction du pain)
Beû baùnh laø moät trong nhöõng danh xöng coå nhaát ñeå chæ Thaùnh Theå (Lc 24,35; Cv 2,42). Theo nghi thöùc böõa aên cuûa ngöôøi Do Thaùi, sau khi ñoïc lôøi chuùc tuïng, vò chuû toïa beû baùnh chia cho caùc thöïc khaùch. Ñöùc Gieâ-su ñaõ thi haønh nhöõng cöû chæ naøy trong hai laàn Ngöôøi laøm cho baùnh hoùa nhieàu (Mt 14,19; 15,36; Ga 6,11) vaø luùc Ngöôøi thieát laäp bí tích Thaùnh Theå (Lc 22,19). Töø luùc ñoù, nghi leã beû baùnh trôû thaønh bieåu töôïng ñeå chæ Ñöùc Ki-toâ - Ngöôøi Toâi Trung daâng hieán maïng soáng mình ñeå chuùng ta ñöôïc soáng doài daøo: Ngöôøi töï trao noäp ñeå ñöôïc beû ra (qua ñau khoå) vaø phaân phaùt cho moïi ngöôøi. Nhö vaäy beû baùnh trôû thaønh ñoäng taùc coát loõi cuûa phuïng vuï Ki-toâ giaùo (Cv 2,46; 20,7.11; 27,35; 1 Cr 10,16).
Trong luùc cöû haønh thaùnh leã, sau lôøi chuùc bình an, ñang khi ñoïc kinh Laïy Chieân Thieân Chuùa, chuû teá beû baùnh Thaùnh Theå. Khi ñöa lôøi caàu khaån ñoù vaøo trong thaùnh leã, ñöùc Giaùo hoaøng Xeùc-gi-oâ (687-701) qui ñònh phaûi haùt kinh naøy trong luùc cuøng nhau chia seû Mình Chuùa. Beû baùnh laø moät cöû chæ chuaån bò hieäp leã, caàn thöïc thi vôùi loøng suøng kính ñaëc bieät, vì ñoù laø laëp laïi cöû chæ cuûa Chuùa. Tính caùch bieåu töôïng cuûa cöû chæ naøy ñöôïc nhaán maïnh qua ba laàn keâu caàu Chieân Thieân Chuùa, Ñaáng ñaõ noäp mình vì chuùng ta, Ñaáng chuùng ta höôûng duøng nhö laø Chieân Vöôït qua môùi. Beû baùnh trong thaùnh leã ñoàng teá caøng caàn thieát vaø yù nghóa hôn: moät taám baùnh Thaùnh Theå duy nhaát, phaân phaùt cho caùc vò ñoàng teá vaø ít laø vaøi tín höõu, seõ dieãn taû bieåu töôïng hieäp nhaát roõ raøng hôn (xc. 1 Cr 10,16-17).
Beå Nöôùc
(= Piscine)
Beå nöôùc thanh taåy laø moät caùi hoà lôùn, nôi ngöôøi ta laøm Thanh taåy baèng caùch dìm. Cuõng coù theå laø moät caùi chaäu ñeå röûa toäi baèng caùch ñoå nöôùc (xc. Gieáng, Thaùnh taåy). Trong ngoân ngöõ phuïng vuï, beå nöôùc coøn chæ moät caùi boàn ôû gaàn baøn thôø, hoaëc trong gieáng röûa toäi, hoaëc trong phoøng thaùnh, duøng ñeå xaû nöôùc ñaõ duøng trong bí tích Thaùnh taåy vaø trong vieäc taåy röûa caùc ñoà thaùnh khaùc.
Bí Tích (Baûy)
(= Sacrement)
Bí tích laø moät haønh vi hay moät thöïc taïi lieân heä tôùi söï linh thaùnh. YÙ nghóa ñaàu tieân cuûa töø sacramentum trong tieáng La-tinh laø lôøi theà: ngöôøi ta theà döïa treân ñieàu linh thaùnh. Bí tích bao goàm söï linh thaùnh gioáng nhö thuoác men (medicamentum), söï chöõa trò, hoaëc gioáng nhö ñaøi töôûng nieäm (monumentum), goàm chöùa ñieàu ngöôøi ta phaûi ghi nhôù (monere).
Nhaân tính cuûa Ñöùc Ki-toâ, keát hôïp vôùi ngoâi vò Con Thieân Chuùa, coù theå goïi ñöôïc laø bí tích cuûa Thieân Chuùa: "Nôi Ngöôøi, taát caû söï vieân maõn cuûa thaàn tính hieän dieän caùch cuï theå" (Cl 2,9). Chính töø nhaân tính cuûa Ñöùc Ki-toâ ñaõ phaùt sinh ra ñôøi soáng thaàn linh laøm soáng ñoäng taát caû moïi chi theå cuûa Nhieäm theå Ngöôøi. Nhö vaäy, bí tích troïn veïn cuûa Thieân Chuùa - hoaëc bí-tích-nguoàn-maïch - laø toaøn Thaân mình Ñöùc Ki-toâ, goàm Ñaàu vaø caùc chi theå, chöùa ñöïng söï soáng cuûa Thieân Chuùa. Trong vieãn töôïng ñoù, Coâng ñoàng Va-ti-ca-noâ II ñaõ muoán ñònh nghóa Hoäi thaùnh. "Trong Chuùa Ki-toâ, nhö bí tích hoaëc daáu chæ vaø khí cuï cuûa söï keát hôïp maät thieát vôùi Thieân Chuùa vaø cuûa söï hieäp nhaát toaøn theå nhaân loaïi" (GH 1). Thöïc vaäy, trong khi chôø ñôïi Hoäi thaùnh ñöôïc saùp nhaäp troïn veïn vaøo ñôøi soáng cuûa Thieân Chuùa, Ñöùc Ki-toâ, Ñaáng ñang ngöï trò trong vinh quang Thieân Chuùa, ñaõ thaùnh hoùa Thaân mình cuûa Ngöôøi, khoâng phaûi tröïc tieáp qua nhaân tính thaùnh thieän, nhöng nhôø Hoäi thaùnh laø Hieàn theâ vaø laø Ngöôøi Coäng taùc trong coâng trình cöùu ñoä cuûa Ngöôøi. Chính trong bí tích nguoàn maïch, töùc laø Hoäi thaùnh, Thaùnh truyeàn ñaõ giöõ laïi baûy bí tích, laø nhöõng haønh vi chính yeáu cuûa Chuùa Ki-toâ vaø cuûa Hoäi thaùnh ñeå thaùnh hoùa con ngöôøi.
Laø nhöõng daáu hieäu beân ngoaøi mang aân suûng beân trong, hoaëc laø nhöõng daáu chæ höõu hieäu cuûa aân suûng, neân caùc bí tích phuø hôïp vôùi baûn tính con ngöôøi, vöøa tinh thaàn vöøa theå chaát. Khi ngöôøi ta noùi bí tích taùc ñoäng do söï (ex opere operato), thì khoâng neân hieåu raèng caùc bí tích coù hieäu quaû moät caùch maùy moùc, nhöng ñuùng hôn, ñoù laø nhöõng taùc ñoäng cuûa Thieân Chuùa ñöôïc Ñöùc Ki-toâ tröïc tieáp thieát laäp, mang laïi hieäu quaû theo söï chuaån bò cuûa ngöôøi laõnh nhaän. Chính qua caùc bí tích, phuïng vuï bieåu loä roõ raøng nhaát caùch thöùc gaëp gôõ giöõa Thieân Chuùa vaø Daân Ngöôøi, söï gaëp gôõ do saùng kieán cuûa Thieân Chuùa vaø söï ñoàng yù cuûa con ngöôøi (xc. Phuïng vuï).
Vì ñôøi soáng aân suûng gaén lieàn vôùi ñôøi soáng töï nhieân cuûa con ngöôøi, neân caùc bí tích thaùnh hoùa nhöõng giai ñoaïn chính yeáu cuûa ñôøi soáng cuõng nhö nhöõng tình huoáng quan troïng cuûa nhaân loaïi. Bí tích Thaùnh taåy laø söï sinh ra trong ñôøi soáng thaàn linh; bí tích Theâm söùc laø ñaùnh daáu vieäc ñaït ñeán taàm möùc tröôûng thaønh trong ñöùc tin; bí tích Thaùnh Theå laø neàn taûng cuûa toaøn boä caùc bí tích vì ñoù laø söï hieän taïi hoùa moät caùch myõ maõn Giao öôùc vaø söï hieäp thoâng hoaøn toaøn vôùi Ñöùc Ki-toâ. Ba bí tích ñaàu tieân naøy laø caùc bí tích khai taâm. Bí tích Hoân nhaân thaùnh hoùa söï keát hôïp vôï choàng nhaèm sinh saûn vaø giaùo duïc con caùi; bí tích Truyeàn chöùc ñem laïi cho Hoäi thaùnh nhöõng thöøa taùc vieân: giaùm muïc, linh muïc, phoù teá; bí tích Saùm hoái giuùp tìm laïi ñôøi soáng aân suûng hay thöïc thi ñôøi soáng ñoù moät caùch saâu xa hôn. Bí tích Xöùc daàu beänh nhaân vöøa laø söï naâng ñôõ vöøa laø söï taåy luyeän trong vieãn töôïng moät cuoäc haønh trình tieán ñeán ñôøi soáng ñích thöïc cuøng vôùi Ñöùc Ki-toâ.
Veà hieäu quaû cuûa bí-tích, thaùnh AÂu Tinh phaân bieät sacramentum tantum laø daáu hieäu thuaàn tuùy ngoaïi taïi, nhö vieäc ñoå nöôùc, söû duïng baùnh, röôïu; res tantum laø hieäu quaû toái haäu cuûa caùc bí tích töùc laø aân suûng cuûa Thaùnh Thaàn ban trong moãi laõnh vöïc bí tích; vaø cuoái cuøng laø res et sacramentum laø thöïc taïi trung gian, vöøa laø hieäu quaû tröôùc tieân, vöøa laø daáu chæ hieäu quaû toái haäu: ñaây laø aán tích trong caùc bí tích Thaùnh taåy. Theâm söùc, Truyeàn chöùc vaø laø söï hieän dieän thöïc söï cuûa Chuùa trong bí tích Thaùnh Theå. (Xin tham khaûo theâm nhöõng khaûo luaän thaàn hoïc. Xc. Chaát lieäu, Moâ thöùc, Thaùnh Thaàn).
Bí Tích (Saùch)
(= Sacramentaire)
Trong phuïng vuï Ki-toâ giaùo thôøi sô khai, saùch bí tích laø saùch linh muïc duøng khi cöû haønh thaùnh leã, goàm caùc lôøi caàu, caùc kinh tieàn tuïng, kinh Taï ôn. Caùc saùch bí tích cuûa ñöùc Leâ-oâ Caû (theá kyû IV-V), ñöùc Gheâ-la-xi-oâ (VI-VII) vaø ñöùc Gheâ-goâ-ri-oâ (VII) laø nhöõng nguoàn taøi lieäu chính cuûa saùch leã Roâ-ma.
Bìa Xeáp
(= Diptyques)
Thôøi ñaàu, bìa xeáp chæ ñoà vaät coù theå gaáp laøm ñoâi: bìa xeáp laø nhöõng taám bìa coù theå gaáp laïi vôùi nhau; bìa gaáp ba laø taám bìa gaáp laïi thaønh 3 phaàn baèng nhau, hai phaàn meùp bìa ñaët leân nhau.
Trong phuïng vuï, bìa xeáp laø nhöõng taám bìa gaáp ñoâi, treân ñoù ghi teân ngöôøi soáng vaø ngöôøi cheát ñöôïc ñeán trong Leã qui. Trong soá nhöõng ngöôøi coøn soáng, phaûi ñaëc bieät nhaéc ñeán caùc vò laõnh ñaïo Hoäi thaùnh ñeå baøy toû moái hieäp thoâng vôùi caùc vò aáy. Vì theá, vieäc ruùt danh tính moät ngöôøi ra khoûi taám bìa xeáp coù nghóa laø khai tröø ngöôøi ñoù khoûi coäng ñoaøn. Trong soá nhöõng ngöôøi cheát, caùc thaùnh thuoäc dieän öu tieân: xeùt veà nguoàn goác, phong thaùnh laïi chaúng phaûi laø ghi danh vaøo kinh Taï ôn sao?
Trong kinh Taï ôn Roâ-ma, nhöõng taám bìa xeáp toàn taïi döôùi hình thöùc kinh cuøng hieäp thoâng (Communicantes) vaø kinh xin cuõng cho chuùng con (Nobis quoque), goàm moät danh saùch caùc thaùnh khaù daøi, vaø hai kinh xin nhôù ñeán (Memento), moät caàu cho ngöôøi soáng vaø moät caàu cho ngöôøi cheát (xc. Kinh Taï ôn).
Bieán Hình - Hieån Dung
(= Transfiguration)
Laø leã kính Chuùa möøng vaøo ngaøy 6 thaùng 8. Leã Bieán hình möøng bieán coá caùc toâng ñoà Pheâ-roâ, Gio-an, Gia-coâ-beâ ñöôïc chieâm ngaém vinh quang cuûa Ñöùc Ki-toâ, taùm ngaøy sau khi oâng Pheâ-roâ tuyeân tín taïi Xeâ-da-reâ vaø Ñöùc Ki-toâ loan baùo cuoäc töû naïn laàn thöù nhaát. Ñöùc Gieâ-su muoán cuûng coá taâm hoàn caùc toâng ñoà tröôùc caùc ñau khoå ñang chôø ñôïi Ngöôøi. Ngöôøi ñaõ noùi vôùi caùc oâng nhöõng lôøi sau naøy Ngöôøi seõ noùi vôùi caùc moân ñeä treân ñöôøng Em-mau: "Naøo Ñöùc Ki-toâ laïi chaúng phaûi chòu ñau khoå nhö theá, roài môùi ñöôïc höôûng vinh quang daønh cho Ngöôøi hay sao?" (Lc 24,26). Nhö vaäy, leã Bieán hình laø moät ngaøy leã cuûa vinh quang, laø söï tieán ñeán ñích ñieåm Lòch söû Cöùu ñoä, töùc laø tham döï hoaøn toaøn vaøo ñôøi soáng cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi. Neáu nhö caùc oâng Moâ-seâ vaø EÂ-li-a raïng ngôøi vinh hieån, ñoù chính laø vì caùc oâng ñaõ tham döï moät phaàn vaøo vinh quang taïi nuùi Xi-nai (xc. Xh 33,18-23; 1 V 19,9-14). Khi oâng Pheâroâ neâu leân vieäc döïng leàu - maëc duø chính oâng khoâng bieát mình noùi gì (Lc 9,33) -ñoù laø moät aùm chæ leàu Hoäi ngoâ, taïi ñoù Ñöùc Chuùa ñaõ ñaøm ñaïo vôùi oâng Moâ-seâ, dieän ñoái dieän (Xh 33,7-11). Ñaùm maây cuõng gôïi ñeán söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa giöõa daân Ngöôøi trong cuoäc Xuaát haønh (13,21-22; 19,9; 33,9-10). Tieáng noùi cuûa Chuùa Cha, cuõng laø nhöõng lôøi trong ñoù Chuùa Con ñöôïc sinh ra, cho thaáy chuùng ta chæ coù theå tham döï vaøo vinh quang cuûa Chuùa Con (xc. Ga 7,22-24) baèng vieäc laéng nghe Ñöùc Gieâ-su vaø böôùc theo Ngöôøi. Leã Bieán hình laø moät lôøi môøi goïi höôùng tôùi vinh quang, vaø cuõng laø moät nhaéc nhôû veà haønh trình ñau khoå daãn tôùi vinh quang.
Bieán Theå
(= Transsubstantiation)
Vaøo theá kyû XVI, töø Bieán theå ñöôïc Coâng ñoàng Tren-toâ thöøa nhaän, tuy nhieân noù ñaõ ñöôïc oâng Teâ-tu-li-a-noâ (theá kyû II-III) vaø caû thôøi Trung coå söû duïng ñeå noùi veà söï bieán ñoåi kyø dieäu vaøo luùc truyeàn pheùp trong thaùnh leã. Baûn theå - coát loõi cuûa höõu theå - cuûa baùnh ñaõ ñöôïc bieán ñoåi thaønh baûn theå cuûa Mình Ñöùc Ki-toâ, vaø baûn theå cuûa röôïu ñöôïc bieán ñoåi thaønh baûn theå cuûa Maùu Ñöùc Ki-toâ. Nhö vaäy, töø bieán theå laø moät coá gaéng giaûi thích caùc lôøi Ñöùc Ki-toâ noùi trong böõa tieäc ly: "Ñaây laø Mình Thaày... Ñaây laø Maùu Thaày" (xc. Thaùnh Theå).
Bieån Ñöùc (Ñan só)
(= Beùneùdictins)
Laø caùc tu só thuoäc doøng thaùnh Bieån Ñöùc (töø La-tinh laø Benedictus). Qua tu luaät, caùc tu só naøy hieán thaân tìm kieám Thieân Chuùa, neân hoï "khoâng ñöôïc öa thích ñieàu gì hôn laø Coâng trình Thieân Chuùa" (Tu luaät ch. 43), nghóa laø vieäc phuïng vuï. Truyeàn thoáng Bieån Ñöùc luoân ñeà cao vieäc cöû haønh troïng theå kinh Thaàn vuï. Veà ñieåm naøy, thaùnh Bieån Ñöùc Aniane (theá kyû VIII-IX) vaø caùc ñan vieän phuï Cluny (theá kyû X-XII) ñaõ cuûng coá nhöõng chæ thò cuûa Tu luaät thaùnh Bieån Ñöùc. Caùc ñan vieän Bieån Ñöùc vaãn luoân laø nhöõng trung taâm cuûa sinh hoaït phuïng vuï.
Bieåu Töôïng - Kinh Tin Kính
(= Symbole)
Trong Hy ngöõ Symbolon chæ moät daáu ñeå nhaän ra nhau, hoaëc moät mieáng theû laøm tin, ñöôïc söû duïng thôøi Trung coå: hai vaät loàng khít vaøo nhau, aên khôùp vôùi nhau, chöùng toû söï hieäp thoâng giöõa nhöõng ngöôøi sôû höõu caùc vaät ñoù.
Töø Symbolon khoâng nhöõng coù nghóa laø bieåu töôïng maø coøn laø kinh Tin kính. Ñoù laø toaøn boä nhöõng ñieàu khoaûn dieãn taû caùc chaân lyù coát yeáu cuûa ñöùc tin. Ñoù laø moät caùch ñeå caùc tín höõu nhaän ra nhau, moät caùch thieâng lieâng chöù khoâng phaûi caùch vaät chaát. Kinh Tin kính laø daáu chæ chính yeáu ñeå nhaän ra söï thoâng hieäp giöõa caùc tín höõu. Khi saép chòu pheùp Röûa toäi, ngöôøi ta trao kinh Tin kính nhö laø moât ñieàu bí truyeàn; ñoái vôùi ngöôøi lôùn, ñaây môùi chæ laø giai ñoaïn döï toøng. Trong thaùnh leã ngaøy chuùa nhaät vaø leã troïng, tín höõu cuøng nhau tuyeân xöng nieàm tin cuûa mình baèng kinh Tin kính caùc Toâng ñoà hoaëc kinh Tin kính cuûa caùc Coâng ñoàng Ni-xeâ vaø Coâng-taêng-ti-noâ-poâ-li.
Theo nghóa toång quaùt hôn, bieåu töôïng laø moät thöïc taïi gôïi leân, hoaëc mang theo moät thöïc taïi khaùc. Bieåu töôïng tuy phong phuù hôn, nhöng laïi khoâng chính xaùc baèng daáu chæ. Vai troø chuû yeáu cuûa bieåu töôïng laø vöøa baøy toû nhieàu möùc ñoä khaùc nhau cuûa thöïc taïi, vöøa noái keát chuùng laïi: nôi con ngöôøi toaøn dieän, bieåu töôïng dieãn taû roõ neùt söï hoøa hôïp cuûa caùc söï vaät. Phuïng vuï laø moät taùc ñoäng toaøn dieän, qua ñoù con ngöôøi soáng töông quan vôùi Thieân Chuùa, vôùi tha nhaân vaø vôùi theá giôùi, neân khoâng theå vöôït ra ngoaøi söï noái keát coù tính caùch bieåu töôïng. Thieân Chuùa laø Ñaáng khoâng ngöøng taäp hoïp Daân Ngöôøi baèng caùch söû duïng toaøn boä nhöõng bieåu töôïng cuûa cuoäc saùng taïo; traùi laïi ma quæ laïi phaân taùn, chia lìa, caét ñöùt. YÙ nghóa caùc daáu chæ bí tích taùc duïng beân trong tính chaát bieåu töôïng cuûa caùc thaønh toá ñöôïc söû duïng trong bí tích Thaùnh Theå; ñoái vôùi daàu vaø nöôùc cuõng vaäy. Löûa, höông, neán... khoâng phaûi laø moät daáu chæ bí tích, nhöng laø moät bieåu töôïng.
Bình
(= Vase)
Trong phuïng vuï, tieáng bình thaùnh ñeå chæ chung caùc chöùa ñöïng: cheùn thaùnh, dóa thaùnh, bình thaùnh, maët nhaät, hoäp ñöïng Thaùnh Theå, bình ñöïng daàu thaùnh.
Bình An
(= Paix)
Trong thaùnh leã, nghi thöùc chuùc bình an ñöôïc thöïc hieän ôû giöõa vinh tuïng ca cuoái lôøi nguyeän tieáp theo kinh Laïy Cha vaø lôøi nguyeän thaàm cuûa linh muïc tröôùc khi hieäp leã. Nghi thöùc naøy goàm coù lôøi nguyeän xin ôn bình an, lôøi nguyeän coâng khai duy nhaát daâng leân Ñöùc Ki-toâ trong phaàn thöôøng leã, tieáp ñoù linh muïc vaø caùc tín höõu chuùc bình an cho nhau, cuoái cuøng laø kinh "Laïy Chieân Thieân Chuùa", keát thuùc baèng lôøi caàu: "Xin ban bình an cho chuùng con".
Moät khi ñaõ ñöôïc hoøa giaûi vôùi Thieân Chuùa vaø vôùi nhau, nhôø taùi dieãn hy leã cuûa Ñöùc Ki-toâ, vaø moät khi ñaõ cuøng nhau haùt kinh Laïy Cha, caùc tín höõu coù theå trao cho nhau bình an tröôùc khi ñoùng aán leân moái quan heä giöõa hoï vôùi nhau qua vieäc hieäp leã. Bình an laø hoa traùi tuyeät haûo cuûa maàu nhieäm Vöôït qua (Ga 14,27; 20,19.20.26; xc Ga 5,22).
Theo truyeàn thoáng, cöû chæ hoaëc daáu hieäu bình an laø caùi hoân chuùc bình an. Töï noù, caùi hoân ñaõ raát coù yù nghóa. Nhöng vì khoâng phaûi ôû ñaâu cuõng quen cöû chæ aáy, neân coù theå söû duïng nhieàu caùch chuùc bình an khaùc. Trong vaán ñeà naøy, thaùi ñoä tinh teá vaø kính troïng nhöõng taäp quaùn cuûa ngöôøi khaùc chính laø daáu hieäu chuùc bình an toát nhaát.
Bình Ca
(= Plain-chant)
Töø naøy khoâng hoaøn toaøn ñoàng nghóa vôùi töø "nhaïc Gheâ-goâ-ri-oâ" (xc. Gheâ-goâ-ri-oâ).
Bình Thaùnh
(= Ciboire)
Bình thaùnh laø bình daønh rieâng ñöïng vaø löu tröõ Thaùnh Theå, ñeå phaân phaùt cho tín höõu trong hoaëc ngoaøi thaùnh leã. Thoâng thöôøng, bình thaùnh coù daïng baùn caàu; khaùc vôùi cheùn thaùnh, bình thaùnh thöôøng coù naép ñaäy vôùi caây thaùnh giaù ôû treân (xc. AÙo nhaø taïm; Hoäp ñöïng Thaùnh Theå).
Boä Leã
(= Kyriale)
Trong saùch Ca tieán caáp hoaëc trong caùc Saùch kinh giaùo daân, boä leã laø moät phaàn cuûa cuoán saùch goàm caùc baøi haùt phaàn thöôøng leã, vieát theo nhöõng giai ñieäu khaùc nhau, vaø coøn toàn taïi ñeán nay laø: kinh Thöông xoùt, kinh Vinh danh, kinh Thaùnh, Thaùnh, Thaùnh, vaø kinh Chieân Thieân Chuùa, ñöôïc ñaùnh soá töø I-XVIII; tieáp theo ñoù laø caùc kinh töï do, nghóa laø tuøy yù löïa choïn, goàm: kinh Tin kính, kinh Thöông xoùt, kinh Vinh danh, Thaùnh Thaùnh Thaùnh vaø caùc caâu Chieân Thieân Chuùa ñeå rieâng. Toaøn theå boä leã chæ xuaát hieän sau theá kyû X vaø khoâng duøng daáu neuma. Moät vaøi kinh Thöông xoùt coù nguoàn goác töông ñoái muoän hôn, nhö kinh thöù VIII De Angelis, chòu aûnh höôûng nhaïc Bình ca nhieàu hôn laø nhaïc Gheâ-goâ-ri-oâ.
Boån Maïng
(= Patron)
Boån maïng laø vò thaùnh ñöôïc choïn hoaëc chaáp nhaän nhö laø vò baûo trôï ñaëc bieät cho moät coäng ñoaøn Ki-toâ giaùo naøo ñoù: moät quoác gia, tænh, giaùo phaän, giaùo xöù, doøng tu. Vò thaùnh ñöôïc ngöôøi ta daâng kính moät thaùnh ñöôøng hay moät coâng trình kieán truùc thì goïi laø thaùnh baûo trôï. Coøn thaùnh boån maïng laø vò thaùnh che chôû cho caû moät nôi naøo ñoù, moät vuøng ñaát hoaëc moät ngöôøi: thò traán hoaëc thaønh phoá, tænh , quoác gia, ñaïi luïc hoaëc moät doøng tu, moät coäng ñoaøn tu trì.
Ngaøy leã kính thaùnh baûo trôï cuûa moät thaønh, hoaëc moät coäng ñoàng, laø leã ñöôïc möøng troïng theå trong taát caû caùc nhaø thôø thuoäc khu vöïc ñoù. Leã thaùnh baûo trôï chính cuûa moät doøng tu cuõng ñöôïc cöû haønh troïng theå trong taát caû moïi nhaø thuoäc veà doøng tu ñoù. Leã thaùnh baûo trôï chính cuûa moät giaùo phaän, moät tænh hay moät quoác gia laø leã kính. Ngaøy leã caùc thaùnh baûo trôï thöù hai laø leã nhôù buoäc (xc. Lòch phuïng vuï; Leã rieâng). Khoâng theå choïn Ba Ngoâi Thieân Chuùa laø Ñaáng Baûo trôï, vì chính Thieân Chuùa khoâng töï giôùi haïn quyeàn baûo trôï cuûa mình vaøo moät nôi naøo, vaø cuõng khoâng phaûi laø Ñaáng Baûo trôï ngang haøng vôùi baát cöù ai khaùc.
Böõa Tieäc
(= Repas)
Laø moät haønh vi cuûa coäng ñoaøn ñeå boài boå söùc khoûe, töø ngöõ böõa tieäc, trong taát caû moïi mieàn, ñaõ ñöôïc thaùnh hoùa thaønh nhö moät haønh vi thaùnh thieâng, hoaëc hy teá tuyeät haûo. Thaät vaäy, Böõa tieäc thaùnh laø moät haønh vi, nhôø ñoù con ngöôøi chính thöùc soáng moái daây noái keát mình vôùi vuõ truï, vôùi ngöôøi khaùc vaø vôùi Thieân Chuùa. Ñoù laø khoaûng thôøi gian ñaëc bieät ñeå khi duøng caùc cuûa aên, ngöôøi ta nhìn nhaän mình laø ngöôøi cuøng soáng vaø ñoàng baøn, nghóa laø nhaän mình leä thuoäc vaøo söï soáng cuûa Thieân Chuùa vaø ngöôøi khaùc (xc. Hy teá).