Nhöõng Ngöôøi Löõ Haønh Treân Ñöôøng Hy Voïng
cuûa Ñöùc Hoàng Y Phanxicoâ Xavieâ Nguyeãn Vaên Thuaän
29- Gian Khoå
1. "Neáu khoâng coù nhöõng thaùng ngaøy gian khoå..."
* Ñöôøng con ñi, coù hoa thôm, caûnh ñeïp, coù choâng gai, coù huøm beo, coù baïn hieàn, coù troäm cöôùp, luùc möa sa, luùc naéng chaùy, chuyeän khoâng theå traùnh ñöôïc.
Con cöù ñi, mieãn loøng con ñaày Chuùa, ñi nhö Phanxicoâ, nhö Cyrilloâ, Athanasioâ... ñöøng maát thì giôø ñöùng laïi, ñöøng sôï tieáng chöûi, ñöøng aên maøy tieáng khen (ÑHV 693).
* Giöõa nhöõng thöû thaùch, con haõy nghó gian khoå saùnh sao ñöôïc vôùi nöôùc Thieân Ñaøng. Ñoù laø phöông phaùp cuûa Chuùa: "Phöôùc cho ai khoù ngheøo, ai khoùc loùc, ai chòu baét bôù... vì Nöôùc Thieân Ñaøng laø cuûa mình vaäy" (ÑHV 695).
* Hoaït ñoäng con bò haïn cheá, danh tieáng con bò lu môø, choáng ñoái doàn daäp töù phía! Haõy ñôïi chôø giôø cuûa Chuùa: "Caây naøo toát, Cha Ta seõ tæa"; caønh non seõ ñaâm choài, nôû hoa, mang traùi naëng tróu hôn (ÑHV 698).
* Khoâng coù côn thöû thaùch naøo lôùn lao baèng côn thöû thaùch cuûa Chuùa Gieâsu treân thaùnh giaù, luùc xaùc haáp hoái, taâm hoàn laïi caûm thaáy chính Ñöùc Chuùa Cha nhö cuõng boû mình, Chuùa Gieâsu phaûi noùi leân noãi khoå e cheà nhaát trong ñôøi Ngaøi: "Sao Cha boû con!" Haõy hieäp nhaát vôùi Chuùa Gieâsu trong nhöõng giaây phuùt haõi huøng, taêm toái nhaát cuûa ñôøi con. Bình an seõ trôû laïi vaø con seõ noùi ñöôïc nhö Chuùa Gieâsu: "Con phoù maïng soáng con trong tay Cha!" (ÑHV 715).
Naêm 1953...
Giaùo Hoäi Ba Lan ruøng mình tröôùc tin Ñöùc Cha Baraniak bò baét.
Moät thaùng sau, vaøo moät ñeâm khuya tónh mòch, Ñöùc Hoàng Y Wyzynsky nghe coù tieáng chuoâng reo, ngaøi voäi vaõ ra môû cöûa. Con choù trong nhaø nhaùc troâng thaáy coù nhieàu ngöôøi laï loá nhoá ngoaøi hieân lieàn nhaûy voà ra ngoaëm ngay vaøo caùnh tay moät ngöôøi. Ñöùc Hoàng Y bình tónh laáy thuoác ròt veát thöông laïi vaø khoaùc leân mình ngöôøi laï moät chieác aùo choaøng cho y ñôõ reùt.
Khi bieát roõ yù ñònh cuûa hoï, ngaøi xin ñöôïc sang chaøo oâng coá cuûa ngaøi ñang ôû phoøng beân caïnh. Hoï laéc ñaàu. Ngaøi böôùc leân moät xe bòt buøng vaø ñoaøn xe baét ñaàu chuyeån baùnh trong ñeâm...
Sau hai naêm caàm tuø, ngaøi coøn bò quaûn cheá theâm nhieàu thaùng ngaøy nöõa taïi nhieàu nôi treân khaép laõnh thoå Ba Lan. Trung bình cöù moãi thaùng, ngaøi ñeàu "ñöôïc" thay ñoåi nôi cö truù 2,3 laàn, vì nghe ngaøi ôû taïi ñaâu, giaùo daân khaép nôi ñeàu uøn uøn keùo ñeán vaø maëc duø khoâng thaáy maët ngaøi, hoï cuõng vaây quanh vöôøn ñoïc kinh caàu nguyeän cho ngaøi roài ra veà. Theá laø chæ trong voøng maáy naêm, ngaøi haân haïnh ñöôïc ôû khaép ñoù ñaây trong nöôùc.
Sau nhöõng bieán ñoäng vaøo muøa thu naêm 1956, ngaøi ñöôïc trôû veà giöõa nieàm haân hoan, kính meán vaø tin töôûng cuûa toaøn theå giaùo höõu. Naêm 1957, Ñaïi Hoäi Thaùnh Theå ñöôïc toå chöùc long troïng taïi thuû ñoâ Varsovie, giaùo phaän cuûa ngaøi, hôn nöûa trieäu giaùo daân ñaõ ñeán tham döï.
Ñöùc Thaùnh Cha Pioâ XII ñaõ trao cho ngaøi ñaëc quyeàn ñöôïc thay theá Ñöùc Giaùo Hoaøng caét cöû caùc Giaùm muïc khaép nöôùc Ba Lan. Vaø ngaøi ñaõ laøm Chuû tòch Hoäi ñoàng Giaùm muïc Ba Lan töø ñoù ñeán nay. Ai ai cuõng goïi ngaøi laø "con ngöôøi cuûa Chuùa Quan Phoøng", vì ngaøi ñaõ saùng suoát höôùng daãn Giaùo Hoäi Ba Lan vaø taïo neân nhöõng moái quan heä toát ñeïp vôùi nhaø nöôùc cuûa quoác gia aáy. Coù nhieàu ngöôøi, nhaát laø caùc phoùng vieân baùo chí, muoán toø moø tìm hieåu caùc chi tieát cuûa nhöõng ngaøy gian khoå trong ñôøi ngaøi, ñaõ ñöôïc ngaøi traû lôøi goïn gheõ: "Toâi ñaõ hieán daâng taát caû cho Meï Maria. Toâi khoâng muoán nhaéc laïi quaù khöù. Ta haõy nhìn thaúng vaøo töông lai maø tieán leân".
Trong baøi dieãn vaên ñaùp lôøi chuùc möøng cuûa Ñöùc Hoàng Y Wyzynsky ñaïi dieän cho Giaùo hoäi Ba Lan, Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phao loâ II ñaõ khai môû baèng moät gioïng ñaày tri aân trìu meán: "Thöa Ñöùc Hoàng Y, neáu khoâng coù nhöõng thaùng ngaøy gian khoå cuûa Ñöùc Hoàng Y, thì hoâm nay khoâng theå coù moät ngöôøi con cuûa Giaùo Hoäi Ba Lan ngoài treân toaø Pheâroâ ñöôïc".
2. Thaày ñi ñaâu?
* Trong giôø Töû Naïn, Chuùa ñem theo nhöõng Toâng Ñoà Ngaøi yeâu thöông rieâng: Pheâroâ, Gioan, Giacoâbeâ. Con sôï Chuùa thöông khoâng? (ÑHV 699)
* "Ai thueâ toâi saên soùc beänh nhaân moät vaïn ñoàng moät ngaøy, toâi cuõng khoâng nhaän!", moät baùc só noùi. - "Thöa baùc só, nöõ tu ñaùp, phaàn toâi, neáu khoâng phaûi vì meán Chuùa, moät trieäu ñoàng moät giôø toâi cuõng khoâng chòu. Nhöng vì Chuùa toâi seõ ôû ñaây ñeán cheát" (ÑHV 709)
* Gian khoå laø côm böõa cuûa ñôøi ngöôøi. Nhöng vôùi ngöôøi coâng giaùo, cuoäc soáng cuûa hoï "loan truyeàn vieäc Chuùa chòu cheát vaø tuyeân xöng vieäc Chuùa soáng laïi". Con coù sung söôùng khi ñoïc lôøi aáy khoâng? (ÑHV 710)
* "Con coù uoáng noåi cheùn ñaéng cuûa Thaày khoâng?" Con haõy thöa: "Con tình nguyeän uoáng cheùn ñaéng ñeán gioït cuoái cuøng, vì laø cheùn ñaéng cuûa Thaày, vì Thaày ñaõ uoáng tröôùc con!" (ÑHV 716)
* Gian khoå naëng neà neáu con khieáp sôï troán laùnh, gian khoå dòu daøng neáu con can ñaûm chaáp nhaän (ÑHV 717)
Caùch ñaây chöøng 20 naêm, ngöôøi ta ñaõ döïa vaøo coát truyeän trong taùc phaåm "Quo vadis?" (Thaày ñi ñaâu?) cuûa vaên haøo Coâng giaùo Ba Lan Sienkiewez (1846-1916), giaûi Nobel 1905 ñeå ñoùng moät cuoán phim noåi tieáng khaép theá giôùi cuõng mang töïa ñeà aáy.
Töø ñaâu coù coát truyeän aáy? Ai ñaõ noùi tieáng Thaày ñi ñaâu?
Theo truyeàn khaåu giaùo daân thôøi Hoäi Thaùnh sô khai ngöôøi ta bieát ñöôïc raèng, vaøo caùc theá kyû I-IV, caùc hoaøng ñeá Roma ñaõ ra coâng baùch haïi ñaïo Chuùa heát söùc hung haõn: naøo laø ñaâm cheùm, naøo laø ñoùng ñinh thaäp töï, naøo laø cho thuù döõ aên thòt ôû nôi hí tröôøng Coliseâ ñeå nhaân daân thoûa thích thöôûng ngoaïn, naøo laø buoäc vaøo coät truï, taåm daàu roài ñeán ñeâm chaâm löûa ñoát chaùy vuøn vuït nhö boù ñuoác. Thaät muoân phaàn khuûng khieáp!
Pheâroâ, thuû laõnh cuûa Hoäi Thaùnh, luùc aáy cuõng bò truy naõ gaét gao theo leänh cuûa hoaøng ñeá Neâron. Vì theá ngöôøi coù yù ñònh taïm laån troán ra khoûi thaønh Roma moät thôøi gian, cho qua côn soùng döõ. Moät ñeâm noï, ngöôøi ta troâng thaáy moät boùng daùng ñaøn oâng ñang hoài hoäp laàn böôùc treân con ñöôøng Appia. Luùc gaàn ñeán cöûa Capena, boãng nhieân oâng ta ñöùng khöïng laïi! Töø xa moät ngöôøi ñang tieán thaúng veà phía oâng. OÂng duïi maét roài quaù ñoãi vui möøng, Pheâroâ oâm chaàm laáy ngöôøi aáy vaø hoûi: "Thöa Thaày, Thaày ñi ñaâu? Thì ra ngöôøi aáy laø Chuùa Gieâsu, toäi nhaân bò xöû maáy möôi naêm veà tröôùc. Ñaùp laïi caâu hoûi cuûa Pheâroâ, Ngöôøi oân toàn noùi: Pheâroâ vì con sôï gian khoå, con ñònh ñaøo taåu, neân Thaày phaûi vaøo thaønh Roma ñeå cheát thay cho con". Noùi xong Chuùa Gieâsu bieán maát... Pheâroâ hieåu yù Thaày beøn quay goùt trôû laïi thaønh Roma, chaáp nhaän moïi gian khoå, cuûng coá ñöùc tin cuûa anh em giaùo höõu, xoâng pha giöõa muoân nghìn nguy hieåm cho ñeán naêm 67 thì bò baét vaø bò toáng giam ôû nhaø nguïc Tullianum. Theo löu truyeàn, Pheâroâ ñaõ caûm hoaù ñöôïc hai ngöôøi lính canh nguïc teân laø Processoâ vaø Martinian, caû hai ñeàu ñöôïc röûa toäi vaø ñöôïc töû vì ñaïo. Roài sau ñoù, thaùnh nhaân cuõng ñöôïc dieãm phuùc ñi laïi con ñöôøng thaäp giaù cuûa Thaày, khoâng phaûi ñöôøng leân Nuùi Soï ôû Gieârusalem maø laø ñöôøng ñeán hí tröôøng Caligula, treân ñoài Vatican. Nhöng khi ñeán nôi, vì caûm thaáy mình khoâng xöùng ñaùng ñöôïc cheát nhö Thaày, neân ngaøi xin pheùp cho ñöôïc ñoùng ñinh ngöôïc, ñaàu chuùi xuoáng ñaát.
Ñeå kyû nieäm nôi Chuùa hieän ra cho Pheâroâ, giaùo höõu ñaõ xaây caát ngay taïi choã ñoù moät nhaø thôø mang teân: "Quo vadis, Domine?"
3. Ñoùa hoàng ñaày thöû thaùch
* Traùnh gian khoå con ñöøng troâng laøm thaùnh (ÑHV 702).
* Treân Thieân Ñaøng, con seõ hoái tieác: "Phaûi gì toâi ñaõ coù dòp meán yeâu, chòu khoå vì Chuùa hôn!" (ÑHV 704).
* Ñau khoå nhaát laø do nhöõng ngöôøi phaûi thoâng caûm vaø coù phaän söï beânh vöïc con gaây neân. Haõy hieäp vôùi Chuùa Gieâsu chòu ñoùng ñinh vaø bò boû rôi treân Thaùnh Giaù: "Laïy Cha, sao Cha boû con!" (ÑHV 705).
Thaùnh nöõ Rosa Lima (1586-1617) ñaõ theo göông can ñaûm cuûa thaùnh Catarina thaønh Sienna ñeå soáng moät ñôøi hy sinh khoå haïnh, caàu nguyeän vaø baùc aùi. Nhöng cuoäc ñôøi chò thaùnh ñaëc bieät choùi loaø nhôø moät côn thöû thaùch gian khoå raát naëng. Chò soáng voûn veïn coù 31 naêm theá maø ñaõ phaûi traûi qua moät tình traïng khoâ khan nguoäi laïnh trong ñôøi soáng thieâng lieâng keùo daøi suoát 15 naêm, maëc duø chò raát ñaïo ñöùc! Chò ñaõ phaûi luoân luoân chieán ñaáu trong toái taêm muø mòt, nhö theå bò Chuùa boû rôi. Chò phaûi lieân læ choáng traû vôùi nhöõng côn caùm doã naëng neà loâi keùo chò ñeán bôø hoá saâu chaùn naûn, tuyeät voïng: thöïc laø moät vöïc thaúm coøn khoán naïn hôn caû söï cheát! Ñoù laø chöa keå chò phaûi maéc moät thöù beänh naëng vaø gaëp nhieàu khoán khoù trong gia ñình.
Nhöng chò ñaõ khieâm nhöôøng vaø beàn ñoã soáng trong ñöùc tin. Suoát caû cuoäc ñôøi, Thaùnh Theå laø löông thöïc duy nhaát nuoâi soáng chò. Sau cuøng Chuùa ñaõ ban trieàu thieân saùng choùi cho chò: Rosa thaønh Lima trôû thaønh thaùnh boån maïng cuûa toaøn theå nhaân daân Nam Myõ.
4. Ngheä thuaät soáng an bình trong gian khoå
* Trong gian khoå coù ñieàu con neân traùnh:
- Ñöøng ñieàu tra "taïi ai"? Haõy caùm ôn duïng cuï Chuùa duøng thaùnh hoùa con.
- Ñöøng than thôû vôùi baát cöù ai. Chuùa Thaùnh Theå, Ñöùc Meï laø nôi con taâm söï tröôùc heát.
- Khi ñaõ qua, ñöøng nhaéc laïi vaø traùch moùc, haän thuø. Boû queân ñi, khoâng nhaéc laïi bao giôø vaø noùi Alleluia! (ÑHV 700).
* Con töùc toái sao khoâng bieän minh ñöôïc vôùi keû thuø. Ñöøng laï gì: "Hoï seõ gieát caùc con nhö ñaõ gieát caùc tieân tri" (ÑHV 701).
* Neáu theå xaùc con caêng thaúng, haõy taïm nghæ. Gaùc boû caùc lo aâu, con seõ laáy söùc laïi vaø coâng vieäc keát quaû hôn. Chaáp nhaän giôùi haïn söùc khoûe cuûa con laø can ñaûm, bieát saên soùc laø khoân ngoan (ÑHV 707).
* Thôøi gian laø moät yeáu toá quan troïng; khi moät bieán coá xaûy ñeán, ñöøng haáp taáp luùng tuùng. Haõy suy nghó nhaãn naïi ñôïi chôø, laém luùc sau moät ñeâm, con seõ thaáy söï vieäc khaùch quan vaø saùng suoát hôn (ÑHV 708).
* Haønh ñoäng toát vaø thinh laëng (ÑHV 711).
Moät taâm hoàn thaùnh thieän noï, sau khi traûi qua bao thaùng ngaøy gian khoå cuõng nhö nhöõng giaây phuùt thaønh coâng, ñaõ ñeå laïi nhöõng lôøi nhaén nhuû, ñoàng thôøi cuõng laø nhöõng kinh nghieäm soáng raát ñôn sô vaø höõu ích sau ñaây. Chuùng ta neân suy nieäm vaø thöïc haønh:
* Ngheä thuaät ñieàu khieån löôõi.
Thaùnh Kinh coù noùi: "Mieäng ngöôøi khoân ngoan caát trong con tim. Traùi tim keû daïi baøy ra ngoaøi mieäng" (Huaán Ñaïo 21,26).
Haõy chuoäng nghe hôn laø noùi, vì im laëng quyù hôn noùi. Noùi ít thì khoân hôn noùi nhieàu. Noùi ít maø noùi ñuùng, noùi hay thì hay hôn laø noùi nhieàu nhöng noùi baäy. Haõy chuù yù: noùi ñuùng vaán ñeà thì hôn laø noùi luoân mieäng.
Nhöõng luaät sau ñaây giuùp ñieàu khieån löôõi chuùng ta:
- Suy nghó tröôùc khi noùi.
- Bieát noùi baèng söï im laëng.
- Caàm giöõ mieäng löôõi khi traùi tim ñang xao xuyeán.
- Im laëng khi thaáy mình quaù öa noùi.
- Noùi sau keû khaùc.
- Ñöøng bao giôø noùi choáng ñoái keû khaùc.
- Bao giôø cuõng noùi toát keû khaùc.
- Ñöøng bao giôø tìm caùch töï baøo chöõa.
- Luùc naøo cuõng noùi naêng khieâm toán.
- Khoâng bao giôø noùi traùi söï thaät.
- Luoân luoân thaän troïng trong lôøi noùi.
- Ñöøng bao giôø noùi theo höùng.
- Im laëng ñöøng noùi nhöõng lôøi chua cay khi traùi tim boái roái vaø bò kích thích. Trong caâu chuyeän, "khi gioù thoåi boác leân thuaän chieàu", haõy caàm haõm khuynh höôùng "truùt heát gan ruoät ra".
- Caàm mình ñöøng noùi nhöõng sai soùt cuûa baûn thaân. Bieát giôùi haïn nhö vaäy seõ taïo ñöôïc moät nguoàn haïnh phuùc môùi meû.
- Haõy kieåm soaùt gioïng noùi cuûa baïn.
- Ñöøng tìm bieát tin töùc vì toø moø.
- Haõy nhôù laáy ñieàu naøy laø ñöøng bao giôø phaøn naøn veà chuyeän gì, ñöøng chæ trích ai, ñöøng than traùch hoaøn caûnh naøo, cuõng ñöøng pheâ bình söï vaät gì heát.
- Ñöøng noùi veà mình, cuõng ñöøng noùi veà nhöõng vieäc rieâng mình.
- Neáu muoán noùi veà mình, thì chæ taâm söï vôùi moät soá raát ít ngöôøi thoâi.
* Im laëng laø baøi hoïc hay nhaát.
- Im laëng khi töùc böïc.
- Im laëng khi bò chæ trích.
- Im laëng luùc bò töø choái.
- Im laëng luùc thaát voïng.
- Im laëng luùc gaëp caûnh voâ ôn.
- Im laëng khi caûm thaáy loøng ghen gheùt.
- Im laëng luùc bò ngöôøi khaùc ghen gheùt.
- Im laëng luùc bò phaûn boäi.
- Im laëng khi ñöôïc thoûa maõn.
- Im laëng luùc ñau khoå moïi noãi.
Hình nhö khoâng coù thöïc haønh naøo giaù trò baèng söï im laëng. Im laëng cho ta thaáy moät söùc maïnh tieàm taøng. Im laëng thu huùt ñöôïc söï tín nhieäm. Im laëng baûo ñaûm cho ta ñöôïc söï kính troïng. Ngöôøi deø daët ñuùng möùc laø con ngöôøi coù daùng huyeàn bí, bieåu loä moät veû tuyeät ñeïp cuûa taâm hoàn.
Im laëng coøn coù moät tính caùch tích cöïc nöõa. Nhieàu khi im laëng khoâng noùi laïi laø caâu traû lôøi höõu hieäu nhaát, thuyeát phuïc loøng ngöôøi hôn traêm baøi huøng bieän.
* Coá gaéng hôn tí chuùt.
- Nhaãn naïi hôn tí chuùt ñeå chaáp nhaän moät ngöôøi khoâng hôïp vôùi toâi chuùt naøo, nhöng toâi laïi boù buoäc soáng vôùi.
- Kieân quyeát hôn tí chuùt ñeå tieáp tuïc coâng vieäc naøy maø boån phaän ñôøi toâi laøm toâi caûm thaáy chaùn ngaáy.
- Khieâm nhöôøng hôn tí chuùt ñeå ôû laïi nôi Chuùa daãn daét toâi tôùi, nhöng khoâng maûy may phuø hôïp vôùi öôùc voïng vaø chöông trình cuûa toâi.
- Bieát leõ phaûi hôn tí chuùt ñeå chaáp nhaän ngöôøi khaùc cuøng vôùi baûn tính cuûa hoï, thay vì ñoøi hoûi hoï raäp theo khuoân khoå toâi thích.
- Khoân ngoan hôn tí chuùt ñeå ñöøng laøm phieàn loøng ngöôøi khaùc vaø ít nhuùng tay vaøo coâng vieäc cuûa hoï.
- Can ñaûm hôn tí chuùt ñeå chòu döïng moät bieán coá ñoät ngoät laøm toâi maát bình an caùch thaâm saâu.
- Töôi tænh hôn tí chuùt ñeå khoâng toû ra toâi bò traùi yù.
- Boû mình hôn tí chuùt ñeå coá gaéng tìm hieåu tö töôûng vaø caûm nghó cuûa ngöôøi khaùc.
Treân heát moïi söï, caàu nguyeän hôn tí chuùt ñeå keát hôïp vôùi Chuùa trong traùi tim toâi vaø baøn hoûi vôùi Ngaøi.
5. Gian khoå cuûa caùc thaùnh
* Baõo toá quaät ngaõ caây coái, beû gaãy caønh khoâ, caønh saâu. Nhöng khoâng theå nhoå ñöôïc caây thaùnh giaù ñaõ caém vaøo loøng ñaát. Ñöøng tieác nhöõng caønh kia, duø khoâng gioù cuõng gaãy, khoâng gaãy cuõng phaûi chaët vì noù laøm haïi (ÑHV 691).
* Chuùa Gieâsu ñeán ñaâu cuõng coù moät soá ngöôøi soáng cheát cho Ngaøi, vaø cuõng coù moät soá ngöôøi quyeát gieát cheát Ngaøi. Sao con muoán moïi ngöôøi yeâu con? Sao nao nuùng khi coù ngöôøi gheùt con? (ÑHV 692).
* Khi ñau khoå cöïc ñoä, con haõy nhìn leân Thaùnh Giaù, oâm choaøng laáy Thaùnh Giaù vaø con seõ thinh laëng ñöùng vöõng nhö Ñöùc Meï (ÑHV 694).
* Ngöôøi ta voâ ôn vôùi con! Con laøm ôn ñeå hoï caùm ôn sao? (ÑHV 696).
* Con than phieàn vì keû nghòch cuûa con lieân læ chen laán, giaønh giaät trôû ngaïi coâng vieäc toâng ñoà cuûa con? Sao con queân "Caây luùa vaø coû luøng"? Luùa cöù vöôn leân! (ÑHV 697).
* Gian nan luyeän ngöôøi Chuùa ñaõ muoán cho chòu ñau khoå ñeå thoâng caûm vôùi nhöõng ngöôøi ñau khoå. Nhö Chuùa ñaõ caàu cho nhaân loaïi vôùi tieáng thoáng thieát vaø nöôùc maét (ÑHV 703).
* Con phaûn ñoái: "Baát coâng!" - Loøng con töùc toái tröôùc vieäc xaûy ñeán gaây khoå taâm cho con. Haõy nghó laïi xem: Chuùa Gieâsu ñaõ laøm gì neân toäi maø phaûi chòu ñoùng ñinh? Nhö theá coù coâng bình khoâng? (ÑHV 712).
* Hoa hoàng, hoa hueä toát thôm, röïc rôõ bao laâu phaân tro maøu môõ bieán thaønh höông saéc. Vieäc toâng ñoà cuõng tieán maïnh khi gian khoå ñöôïc ñoåi thaønh yeâu thöông (ÑHV 713).
* Thöû thaùch gian khoå laø "giaáy pheùp theo Chuùa" ñeå höôûng haïnh phuùc haân hoan vôùi Chuùa: "Ai muoán theo Ta, haõy boû mình, vaùc thaùnh giaù..." (ÑHV 714).
Moãi vò thaùnh ñeàu coù chòu gian khoå caùch naøy hoaëc caùch khaùc. Moân ñeä khoâng theå khaùc Thaày!
Taát caû 12 Toâng ñoà ñeàu ñaõ theo göông Thaày Chí Thaùnh chòu hình khoå Töû ñaïo.
Taát caû caùc Giaùo Hoaøng keá vò thaùnh Pheâroâ suoát 300 naêm ñaàu tieân ñeàu ñaõ hy sinh maïng soáng vì Chuùa.
Thaùnh Athanasioâ (295-373) trong nhöõng giaây phuùt ñen toái nhaát cuûa cuoäc ñôøi, vaãn khoâng heà maûy may khieáp sôï tröôùc uy quyeàn cuûa hoaøng ñeá, khoâng moät chuùt chòu theo nhöõng yù kieán traùi ngöôïc cuûa caùc vò Giaùm muïc chaïy theo beø roái Arioâ ôû Coâng ñoàng Nikeâa naêm 325, vaø cuõng khoâng lo phaûi chòu cöïc hình gian khoå. Suoát 45 naêm trôøi trong chöùc vuï chuû chaên, ngaøi ñaõ phaûi löu ñaøy 5 laàn taát caû, ñuùng nhö lôøi tieân baùo cuûa thaùnh Pakoâme veà ngaøi luùc ngaøi coøn ôû trong sa maïc Theùbaides: "Athanasioâ coät truï vaø laø ñeøn pha cuûa Hoäi Thaùnh seõ höùng chòu noãi ñoaïn tröôøng". Quaû vaäy, bò röôït ñuoåi vaø ñeå troán traùnh caùc cuoäc baùch haïi, coù laàn ngaøi ñaõ phaûi aån mình trong moät hang ñoäng suoát 5 naêm. Laàn khaùc, keû thuø coâng boá moät giaù raát cao cho nhöõng ai chaët ñöôïc thuû caáp ngaøi, khieán ngaøi phaûi chaïy troán suoát ñeâm treân moät chieác thuyeàn con doïc theo bôø soâng Nil, Ai Caäp. Hoaøng ñeá Constance, keû boäi giaùo Julien, Valens vaø caùc keû thuø khaùc ñeàu nghó: Neáu toùm coå ñöôïc Athanasioâ hoï seõ tieâu dieät ñöôïc ñöùc tin cuûa ngöôøi Coâng giaùo moät caùch deã daøng. Roài luùc ñaõ 71 tuoåi ñaàu, ngaøi coøn aån nuùp trong ngoâi moä thaân phuï ngaøi roøng raõ suoát boán thaùng. Nhöng duø ôû ñaâu, thaùnh Athanasioâ vaãn luoân gaàn guõi tieáp xuùc vôùi caùc giaùo daân ñoäng vieân hoï soáng kieân cöôøng trong moät nieàm tin ñích thöïc...
Thaùnh Hilarioâ (315-369), Giaùm muïc giaùo phaän Poitiers taïi Phaùp, bò nhoùm laïc giaùo Arioâ duøng möu thuyeát phuïc hoaøng ñeá Constance ñaøy sang xöù Phrygia (Caän ñoâng), vì ngaøi ñaõ daùm trieäu taäp moät Coâng ñoàng ñòa phöông ñeå choáng hoï. Trong caûnh coâ ñôn tuø toäi, ngaøi ñaõ thoát leân: "Ngöôøi ta coù theá ñaøy aûi caùc Giaùm muïc moät caùch eâm thaém, nhöng hoï coù theå ñaøy chaân lyù ñöôïc khoâng?". Suoát thôøi gian lao tuø ngaøi vaãn höôùng daãn giaùo phaän cuûa ngaøi qua thö töø, giaùo huaán, roài coøn vieát ñöôïc boä toång luaän 12 cuoán veà Chuùa Ba Ngoâi, choáng laïi beø roái Arioâ nöõa. Boán naêm sau, taïi Ñaïi hoäi Giaùm muïc ôû Seùleucie (moät thaønh phoá trong xöù Phrygia), ngaøi ñaõ thuyeát phuïc ñöôïc toaøn theå caùc Giaùm muïc theo laäp tröôøng cuûa Hoäi Thaùnh. Phe laïc giaùo sôï bò thaát baïi chua xoùt neân ñaõ baøn vôùi hoaøng ñeá cho ngaøi hoài höông.
Thaùnh Cyrilloâ thaønh Gieârusalem (315-386) ñaõ thöùc tænh caùc Kitoâ höõu tröôùc hieåm hoïa laïc giaùo Arioâ. Nhôø coù trí thoâng minh, ngaøi ñaõ baûo veä Thaàn Tính cuûa Chuùa Kitoâ, choáng laïi nhöõng lyù luaän tinh vi nhöng sai laïc cuûa hoï. Phaãn uaát vì thaáy ngaøi laø moät lôïi khí saéc beùn laøm cho haøng nguõ hoï tan raõ, hoï ñaõ tìm caùch truïc xuaát ngaøi vaø löu ñaøy ngaøi nhieàu phen, toång coäng taát caû laø 16 naêm. Nhöng roài ñöùc tin, taøi huøng bieän vaø phaåm caùch anh huøng cuûa ngaøi taïi Coâng ñoàng Constantinopoli (381) ñaõ laøm cho laïc giaùo Arioâ bò keát aùn laàn thöù hai vaø bieán ngaøi thaønh moät trong nhöõng vò baûo veä ñöùc tin vó ñaïi.
Thaùnh Euseâbioâ Vercelloâsi (315-371), Giaùm muïc giaùo phaän Vercelli (YÙ), cuõng vì trung thaønh vôùi giaùo lyù chaân chính cuûa Hoäi Thaùnh maø bò vua Constance II (theo laïc thuyeát Arioâ) ñaøy sang Scythopolis töø naêm 335 ñeán 362. Ngaøi ñaõ chòu ñoùi khaùt, nhuïc hình ñuû caùch, nhöng luoân luoân toû ra trung thaønh vôùi ñöùc tin vaø thöôøng xuyeân thö töø lieân laïc vôùi caùc tín höõu ñeå naâng ñôõ tinh thaàn cuûa hoï.
Thaùnh Gioan Thaùnh Giaù (1542-1591), ngöôøi Taây Ban Nha, ñaõ noã löïc giuùp thaùnh Teâreâxa thaønh Avila canh taân Doøng Carmeâloâ (nöõ vaø nam). Nhöng thoaït tieân, caû nhaø doøng ñeàu choáng laïi cuoäc caûi caùch cuûa ngaøi. Naêm 1577, ngaøi bò giam trong moät caên phoøng ôû Taleøde vaø ñaõ troán thoaùt sau ñoù 9 thaùng. Trong thôøi gian aáy, ngaøi ñaõ saùng taùc nhöõng vaàn thô thaàn bí noåi tieáng nhaát. Veà sau cuoäc caûi caùch cuûa ngaøi ñöôïc chaáp thuaän, ngaøi ñöôïc giao phoù nhieàu chöùc vuï trong nhaø doøng. Nhôø coù ñöùc töø boû troïn haûo vaø moät loøng yeâu meán Thaùnh giaù noàng chaùy, ñôøi ñôøi ngaøi ñaõ neân nhö moät ngoïn löûa chieáu soi trong ñeâm toái, höôùng daãn nhieàu ngöôøi tieán leân ñænh toaøn thieän. Chaâm ngoân luoân luoân xuaát hieän treân moâi mieäng ngaøi laø "Toaøn Hieán". Ngaøi ñaõ cho chuùng ta moät quy luaät soáng sau ñaây: "Neáu baïn muoán ñaït ñeán vieäc chieám höõu Chuùa Kitoâ, baïn ñöøng bao giôø tìm kieám Ngöôøi vôùi ñoâi vai vaéng boùng Thaùnh giaù". Ngaøi coøn vieát: "Neáu nôi naøo khoâng coù tình yeâu, chuùng ta haõy thaép leân ngoïn löûa tình yeâu vaøo ñoù vaø chuùng ta seõ nhaän ñöôïc aùnh saùng cuûa noù. Vaø khi cuoäc ñôøi chaám döùt, chuùng ta seõ ñöôïc xeùt xöû caên cöù vaøo tình yeâu". Caùc taùc phaåm thaàn bí cuûa ngaøi ñaõ laøm cho ngaøi trôû thaønh tieán só cuûa ñôøi soáng chieâm nieäm.
Thaùnh nöõ Elisabeth hoaøng haäu nöôùc Hungari (1207-1231). Tuy mang tieáng laø vôï cuûa moät oâng vua, nhöng cuoäc ñôøi cuõng ñaày gian lao ñau khoå. Khi choàng baø laø vua Louis töø traàn trong moät cuoäc thaùnh chieán (1227) thì Henri laø em oâng leân tieám vò. Vì sôï maát ngoâi, oâng ñaõ truïc xuaát meï con baø ra khoûi hoaøng cung. Baø phaûi bô vô taïm truù trong moät chuoàng ngöïa muïc naùt vaø coøn ñi aên xin ñeå nuoâi ba con nhoû (luùc aáy baø môùi 20 tuoåi). Tuy ñaéng cay khoå nhuïc, baø vaãn vui loøng chaáp nhaän ñeå neân gioáng Chuùa. Veà sau, luùc ñoaøn quaân vieãn chinh hoài höông, nhaân daân baét buoäc Henri phaûi traû laïi quyeàn bính cho ngöôøi chaùu, neân thaùnh nöõ ñöa con caùi trôû laïi trieàu ñình. Nhöng roài vì muoán luoân maõi soáng khoù ngheøo, neân ngaøi khoaùc leân mình boä tu phuïc Doøng Ba Phanxicoâ, soáng thinh laëng vaø caàu nguyeän cho ñeán ngaøy truùt hôi, luùc môùi 24 tuoåi.
* Khoâng phaûi con chæ can ñaûm nhaãn naïi, nhöng giaù trò cöùu chuoäc cuûa ñau khoå raát lôùn lao, neáu con hieäp vôùi söï thöông khoù Chuùa Gieâsu (ÑHV 706).
Thaùnh Gioan Maria Vianney khoâng chæ chòu nhieàu hình khoå gaây neân do ma quyû maø coøn phaûi gian nan hôn nöõa vì anh em khinh reû nhaïo baùng, chæ trích coâng vieäc toâng ñoà cuûa ngaøi.
Moät ñeâm kia, ngaøi nghe caû nhaø rung chuyeån nhö bò ñoäng ñaát, chung quanh coù tieáng giaøy ñi thình thòch, oàn aøo nhö caû ñaïi ñoäi lính, thaät heát söùc khuûng khieáp. Giaùo daân ôû chung quanh nhaø xöù cuõng nghe nhö theá. Hoï to nhoû baøn taùn vôùi nhau: "Coù ai ñeán khuûng boá cha xöù mình chaêng?" Toái hoâm sau, thanh nieân daân veä cuøng nhau baøn moät keá hoaïch: taát caû nhaát trí mang suùng vaøo quanh haønh lang nhaø xöù maø nguû, quyeát tröøng trò cho baèng ñöôïc boïn baát löông. Gaàn nöûa ñeâm, nhaø xöù boãng rung chuyeån döõ doäi, tieáng aàm aàm noåi leân cô hoà nhö saép taän theá. Nhöng khi baät ñeøn leân thì thanh nhieân chaúng thaáy ai heát. Laï quaù! Hoï ngô ngaån moät hoài, roài vì quaù kinh haõi, beøn cuøng nhau oâm suùng vaét gioø leân coå maø chaïy. Hoâm sau, chaúng coøn moät ai daùm lai vaõng chung quanh nhaø cha xöù. Cha Vianney bieát laø ma quyû muoán laøm cho ngaøi phaûi kinh khieáp, meät moûi, maát nguû, vì ngaøi ñaõ cöôùp cuûa chuùng khaù nhieàu linh hoàn ôû toøa giaûi toäi. Ngaøy nay, ai tôùi vieáng thaêm nhaø xöù Ars vaãn coøn thaáy tang chöùng raát roõ: moät chieác giöôøng goã bò boïn chuùng ñoát chaùy maát moät phaàn. Laàn khaùc, luùc thaùnh Vianney coøn ñang ñaùnh toäi, Satan beøn hieän ra laøm haïi ngöôøi. Noù xoâ ngaøi ngaõ vaøo töôøng. Hieän nay möôøi ngoùn tay ñaày maùu cuûa ngaøi choáng vaøo töôøng vaø ñoâi vai cuõng ñaày maùu cuûa ngaøi ngaõ vaøo töôøng vaãn coøn in daáu roõ raøng ngay taïi nôi ñaùnh toäi. Coù laàn ma quyû töùc toái ñaõ theùt leân: "Maøy cöôùp caùc linh hoàn cuûa tao! Maøy phaûi chöøa bôùt!" Nhöng ngaøi thì cho bieát: "Ñeâm naøo ma quyû cuõng quaáy raày cha caøng döõ thì ngaøy hoâm sau cha baét ñöôïc nhöõng "con caù caøng böï" ñaõ boû xöng toäi laâu naêm".
Tieáng ñoàn ma quyû quaáy nhieãu cha Vianney laøm cho moät soá anh em linh muïc phì cöôøi mæa mai: "Laïi theâm chuyeän pheùp laï ôû xöù Ars! Caùi chuù Vianney doát ñaëc naøy khoâng chòu an phaän cho xong, laïi nay baøy chuyeän naøy mai ñoàn tin khaùc. Toaøn laø nhöõng chuyeän nhaûm nhí, voâ boå, tung ra cuõng chæ coát ñeå quyeán duï baø giaø con treû ñeán caùi xöù khæ ho coø gaùy aáy!" Cha Vianney nghe caùc lôøi mæa mai cheâ traùch aáy thì ñeàu daâng cho Chuùa vaø thinh laëng chòu ñöïng.
Moät hoâm, nhaân dòp môû tuaàn ñaïi phuùc taïi moät xöù trong haït, ngöôøi ta ñaõ môøi cha Vianney cuøng nhieàu linh muïc khaùc ñeán giuùp. Sau böõa côm toái, cha Vianney nheï nhaøng noùi vôùi anh em: "Thöa caùc cha, con hay bò ma quyû quaáy phaù, nhaát laø aùp nhöõng hoâm con cöùu ñöôïc nhieàu linh hoàn toäi loãi naëng. Vì theá, ñeå ñeà phoøng, con xin trình caùc cha tröôùc, neáu ñeâm nay ma quyû coù laøm gì thì xin caùc cha cöù bieát vaäy vaø an taâm, noù phaù moät luùc roài seõ heát!" Cha Vianney vöøa döùt lôøi, caùc cha khaùc ñaõ cöôøi roà leân:
- Laïi chuyeän ma quyû! Sao maø nghe cha noùi toaøn laø chuyeän giaät gaân taøo lao khoâng aø! Coù thaät khoâng? Hay cha bò aùm aûnh theá?
- Ñaây laø dòp toát, cha khaùc baûo, mình cöù nghe hoaøi caâu chuyeän ma quyû phaù roái cha Vianney maø chaúng bao giôø chöùng kieán ñöôïc, may ra toái nay mình seõ ñöôïc moät pha xem taän maét! Cha Vianney cöù yeân trí "nguû ñi"! Tuïi naøy khoâng sôï ma quyû gì ñaâu, traùi laïi coøn mong xem thaáy taän maét laø khaùc!
Caû nhaø taét ñeøn ñi nguû. Nöûa ñeâm, giöõa luùc moïi ngöôøi ñang say söa giaác ñieäp thì nhaø xöù rung ñoäng döõ doäi, gheá baøn chaïy ñi lay laïi, ñoà ñaïc thì laên loùc rôi xuoáng vung vaõi treân saøn nhaø, coät nhaø thì keâu raêng raéc nhö muoán gaõy ñoâi.. Caùc cuï hôùt hô hôùt haõi mang aùo nguû luøng thuøng chaïy ra saân, mình toaùt caû moà hoâi hoät, mieäng khoâng ngôùt keâu leân:
- Deã sôï quaù! Chöa bao giôø thaáy chuyeän khuûng khieáp nhö theá naøy! Caùi gì theá? Ñoäng ñaát lôùn aø?
- Theá coøn oâng Vianney ñaâu maát?
- Chaéc oâng ôû treân phoøng! Ñôïi yeân ta leân tìm xem.
Caùc cuï keùo nhau leân gaùc, goõ cöûa: "Coäc coäc". Coù tieáng guoác khua treân saøn nhaø, cha Vianney môû cöûa, caùc cuï aùi ngaïi hoûi:
- Cha ñang nguû aø?
- Vaâng, con ñang nguû!
- Theá cha khoâng nghe gì caû sao? Chuùng toâi kinh khieáp quaù!
- Coù con coù nghe. Thì... hoài toái, ôû nhaø côm, con coù trình vôùi caùc cha roài! Ma quyû noù hay quaáy phaù con nhö theá laém! Xin caùc cha cöù yeân taâm, coù ñeâm noù laøm con nhieàu laàn nhö theá, nhöng khoâng sao caû! Vì noù thua to, noù caêng thì noù quaáy phaù vaäy thoâi!
Noùi xong, ngaøi chaøo caùc cha vaø ñi nguû. Caùc cuï cuõng trôû veà laïi phoøng, nhöng suoát ñeâm khoâng sao nhaém maét ñöôïc. Côn aùc moäng kinh hoaøng vöøa xaûy ra cöù baùm chaët vaøo taâm trí caùc cuï nhö ñæa ñoùi.
Saùng hoâm sau, vaøo giôø ñieåm taâm, caùc cuï laïi nhaéc ñeán caâu chuyeän khieáp sôï hoài hoâm vaø noùi: "Cha Vianney, baây giôø chuùng toâi tin thöïc ñuùng laø "baêng hoûa nguïc" noù quaáy phaù cha. Maáy laâu nay chuùng toâi cheá nhaïo cha, nhöng ñeâm vöøa roài chuùng toâi phaûi moät phen thaät kinh hoàn khieáp vía vaø caûm thaáy xaáu hoå vôùi cha quaù! Xin cha thoâng caûm vaø thöù tha loãi laàm cho anh em chuùng toâi. Nhöng nay chuùng toâi yeâu caàu cha moät ñieàu: suoát tuaàn ñaïi phuùc naøy, chieàu naøo cha cuõng phaûi veà xöù Ars ñeå nguû roài saùng mai laïi chòu khoù ñeán ñaây. Chöù neáu cha nguû ñaây thì chuùng toâi phaûi di taûn heát. Khieáp quaù chòu khoâng thaáu!"
- Con xin vaâng lôøi caùc cha. Khôûi söï chieàu nay, con seõ veà nhaø nguû. (ÑHV 705, 706).
Coâ Bernañeâta ñöôïc thaáy Ñöùc Meï hieän ra nhieàu laàn taïi Loä Ñöùc cuõng nhö caùc em Giaxinta, Phanxicoâ vaø Luxia ñöôïc thaáy Ñöùc Meï hieän ra nhieàu laàn taïi Fatima vaø trao söù meänh phoå bieán söù ñieäp cuûa Meï cho toaøn theå theá giôùi ñaõ phaûi chòu nhieàu ñau khoå, gian lao. Naøo bò cha meï raày la, chöûi maéng, ñaùnh ñaäp vì caâu chuyeän gaây phieàn nhieãu cho gia ñình, naøo bò baø con loái xoùm cheâ bai, laêng maï laø ñoà gian doái, laø luõ ranh con caû gan löôøng gaït giaùo daân; cha xöù cuõng caät vaán caùc em ñuû caùch, baûo caùc em ñöøng tuyeân truyeàn ba chuyeän nhaûm nhí, xoay caùc em, baét caùc em noùi söï thaät, nhöng caùc em chaúng bieát laøm sao hôn nöõa ñaønh khoùc söôùt möôùt, an uûi, ñoäng vieân nhau caàu nguyeän vaø hy sinh theâm. Cha chaùnh xöù cuûa Bernañeâta laïi coøn baûo: "Ma quyû ñaáy, khoâng phaûi thaàn thaùnh gì ñaâu! Laàn sau coù ra hang ñaù, con phaûi xaùch nöôùc thaùnh theo, heã thaáy Baø aáy hieän ra thì raåy vaøo ngöôøi Baø". Bernañeâta raát ñau loøng nhöng vaãn tuaân leänh. Khi em raåy nöôùc thaùnh vaøo Baø, Baø chæ mæm cöôøi chöù khoâng chaïy troán!
Caùc em coøn phaûi ñau khoå vì caùc cô quan an ninh ñòa phöông. Hoï cho caùc em laø boïn bòp bôïm, meâ tín, buoân thaàn baùn thaùnh, laøm roái loaïn an ninh traät töï, neân baét giam, thaåm vaán, ñe doïa ñuû ñieàu.
Nhöng ñieàu laøm cho caùc em phaûi daøy voø ray röùt hôn caû laø bò ngöôøi ta caám khoâng cho ra hang ñaù, ra caây soài, theo ñuùng lôøi ñaõ heïn vôùi Meï. Khoâng leõ baát tuaân lôøi Meï? Nhöng ñaøng khaùc, laøm sao coù theå ñi? Moïi ngöôøi ñeàu ngaêm ñe nhieác maéng theá kia! Tuy nhieân, caùc em vaãn can ñaûm, nhaãn naïi, Meï ñaõ thanh luyeän caùc em trong loø gian nan ñau khoå ñeå caùc em neân xöùng ñaùng laø nhöõng söù giaû tí hon mang söù ñieäp Meï ñeán cho toaøn theá giôùi.
Treân ñaây chæ ñan cöû moät vaøi göông saùng cuûa naêm ba vò thaùnh, vì trong taäp naøy ñaõ coù dòp nhaéc ñeán gian khoå cuûa nhieàu vò thaùnh khaùc nhö Teâreâxa d'Avila, Gioan Lasan, Gioan Boscoâ, Anphongsoâ, Margarita Maria, caùc thaùnh Töû Ñaïo...