Ñöùc Maria Trong Taân Öôùc
Taùc Giaû: Linh Muïc Augustin George
Ngöôøi dòch: Giaùo Sö Nguyeãn Ñaêng Truùc
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Phaàn boán
Lôøi rao giaûng
cuûa caùc Toâng Ñoà
I. Nhöõng Baøi Giaûng Ñaàu Tieân Cuûa Caùc Toâng Ñoà
Ñeà taøi naày ñaõ töøng ñöôïc nghieân cöùu nhieàu töø 30 naêm nay vaø ñaõ gaët haùi nhieàu keát quaû tích cöïc. Ngöôøi ta coá xaùc ñònh xem tröôùc heát caùc thaùnh Toâng Ñoà ñaõ giaûng ñieàu gì. Nhaø pheâ bình noåi tieáng ngöôøi Anh teân Dodd (3) laø taùc giaû uy tín trong laõnh vöïc naày, nhaän xeùt raèng neáu nhöõng baøi giaûng cuûa caùc Toâng Ñoà ñöôïc ghi laïi trong Toâng Ñoà Coâng Vuï coù chòu aûnh höôûng cuûa loái vieát vaø ngoân ngöõ cuûa Luca, 50 naêm sau caùc söï vieäc xaûy ra, thì ñoàng thôøi ngöôøi ta cuõng chaân nhaän raèng coù nhöõng noäi dung khoâng heà ñoåi, moät loái caáu truùc nhaát ñònh vaø nhöõng ñeà taøi neâu leân tröôùc khi Luca vieát.
Ngay töø ñaàu luoân coù vieäc löu yù ñaëc bieät ñeán hoaøn caûnh xaûy ra: trong baøi giaûng ngaøy Hieän Xuoáng, ñoù laø söï kieän ôn Chuùa Thaùnh Thaàn (CV 2,14-21); trong vieäc chöõa laønh ngöôøi queø, chính laø vieäc chöõa laønh beänh (CV 3,12); ôû Antiochia Pisidia, chính laø vieäc ñoïc Thaùnh Kinh maø ngöôøi ta vöøa môùi thöïc hieän ôû nhaø hoäi ngöôøi Do Thaùi v.v... Sau phaàn ghi laïi hoaøn caûnh ñaõ xaûy ra, luoân luoân coù vieäc tuyeân döông Chuùa Kitoâ, loan truyeàn vieäc Chuùa Gieâsu cheát vaø ñöôïc soáng laïi, vaø cuoái cuøng laø moät lôøi keâu goïi thoáng hoái.
Dodd cho raèng söï vieäc ñoù khoâng phaûi Luca baøy ñaët ra, nhöng laø sô ñoà cuûa vieäc rao giaûng cuûa caùc Toâng Ñoà. Nhö theá vieäc phaân tích kieåm thaûo caùc baøi giaûng cuûa caùc Toâng Ñoà trong cuoán Toâng Ñoà Coâng Vuï seõ giuùp chuùng ta trình baøy laïi vieäc rao giaûng aáy trong chính caáu truùc cuûa noù. Ngoaøi ra, trong caùc baøi giaûng naày, lôøi vaên vaø caùch trình baøy veà Chuùa Gieâsu raát sô khai, thöôøng coøn coå xöa hôn trong caùc thô cuûa Phaoloâ. Laáy moät trong nhieàu daáu tích laøm thí duï, ñoù laø danh hieäu ñöôïc noùi veà Chuùa Gieâsu: Khoâng coù moät baøi giaûng naøo cuûa Pheâroâ goïi Chuùa Gieâsu laø Con Thieân Chuùa; chính trong baøi giaûng cuûa Phaoloâ môùi tìm ñöôïc thaønh ngöõ naày. (CV 13, 33). Taïi sao? Vì trong ngoân ngöõ thoâng thöôøng cuûa ngöôøi Do Thaùi ñöông thôøi, thaønh ngöõ "Con Thieân Chuùa" ñöôïc hieåu laø daân, laø vua, laø ñaáng thieân sai. Baáy giôø noù khoâng haøm nguï thaàn tính: ñaáy laø ñeà taøi raát xöa cuûa lôøi saám Nathan (2 Samuel 7, 12-16). Khi ta bieát raèng ñoái vôùi Luca, töôùc hieäu "Con Thieân Chuùa" laø chính ñònh nghóa veà Chuùa Gieâsu, ta seõ thaáy söï ñöùng ñaén trung thöïc cuûa taùc giaû trong vieäc töôøng trình laïi cho chuùng ta nhöõng baøi giaûng cuûa Pheâroâ.
Trong caùc baøi giaûng cuûa caùc Toâng Ñoà, khoâng coù moät chöõ naøo veà Maria. Chuùng ta cuõng löu yù theâm laø trong ñoù cuõng haàu nhö khoâng noùi gì ñeán ñôøi soáng traàn theá cuûa Chuùa Gieâsu. Khi caùc Toâng Ñoà giaûng ôû vuøng Palestine, thì caùc vò ñaõ khoâng keå laïi cuoäc soáng naày vì nhöõng keû nghe caùc vò giaûng ñeàu bieát veà ñôøi soáng ñoù, hoï ñaõ thaáy Ñöùc Gieâsu. Tuy theá, ngöôøi ta coù noùi veà caùc pheùp laï cuûa Chuùa Gieâsu trong moät baøi giaûng. Baøi ñoù noùi vôùi Corneùlius, moät ngöôøi ngoaïi quoác, coù leõ laø khoâng maáy am töôøng veà söï hieän dieän tröôùc ñoù cuûa Chuùa Gieâsu. Vaø ngay ôû ñaây thì ngöôøi ta cuõng noùi thoaùng qua thoâi.
Söï thinh laëng veà Maria nhö theá coù nghóa gì? Tröôùc heát laø vì ngöôøi ta ñi ngay vaøo coát loõi vaán ñeà: Ñöùc Gieâsu cheát vaø soáng laïi, vaø ñoù laø ôn cöùu ñoä. Cuõng caàn nhaán maïnh theâm: caùc Toâng Ñoà coù theå noùi veà vieäc gì? Haún nhieân laø nhöõng ñieàu tröôùc ñoù hoï ñaõ chöùng kieán... Vaäy vieäc nhaéc laïi thôøi thô aáu Chuùa haún khoù troâng chôø nôi hoï vì hoï ñaâu coù chöùng kieán taän maét. Thöôøng thì caùc Toâng Ñoà treû hôn Chuùa Gieâsu: trong khung caûnh xaõ hoäi ñoâng phöông, ngöôøi ta khoâng laøm moân ñoà cuûa moät keû treû hôn mình. Neân caùc Toâng Ñoà khoâng phaûi laø nhöõng nhaân chöùng veà thôøi thô aáu Chuùa, luùc maø Maria giöõ vai troø quan troïng hôn caû. Khi Chuùa Gieâsu ñaõ rao giaûng coâng khai, thì Maria laïi aån mình vaø thinh laëng.
Hôn nöõa, caùc baøi giaûng cuûa caùc Toâng Ñoà khôûi ñaàu ôû Palestine, trong moät xaõ hoäi maø phuï nöõ khoâng ñöôïc ñeà cao, trong moät khung caûnh maø moät phuï nöõ coù theå ñöùng ra laøm chöùng giöõa coâng chuùng thaät khoù ñöôïc moïi ngöôøi chaáp nhaän. Luùc khôûi ñaàu, caùc Toâng Ñoà ít coù ñieàu gì ñeå noùi veà Maria, vaø coù noùi thì cuõng laø söï baát thöôøng.
Cuoái cuøng caàn löu yù ñieåm naày: haún nhieân söï trinh thai cöu mang Chuùa laø moät söï kieän quan troïng. Tuy theá trong thôøi kyø ñaàu cuûa Kitoâ giaùo ngöôøi ta khoâng noùi ñeán vieäc naày. Vaø coù theå noùi ngay raèng vaøo thôøi buoåi naày caùc tín höõu caûm thaáy coù moät söï khoù khaên: Chuùa Gieâsu laø Ñaáng Thieân Sai, con Ñavít. Theo nhö tö töôûng ngöôøi Do Thaùi, Ngaøi chæ coù theå coù ñöôïc ñieàu ñoù laø do phía cha Ngaøi. Neáu phaûi tìm nhöõng lyù do veà söï thinh laëng luùc ban ñaàu veà söï trinh thai, toâi nghó caàn phaûi löu yù ñieåm naày.
II. Moät Baûn Vaên Duy Nhaát Cuûa Thaùnh Phaoloâ Ñöôïc Neâu Leân
Veà truyeàn thoáng Toâng Ñoà noùi veà Maria, phaûi neâu leân baûn vaên duy nhaát cuûa Phaoloâ noùi veà Meï, hoaëc chính xaùc hôn laø veà Meï Chuùa Gieâsu, trong thö gôûi tín höõu Galata 4, 4. Ñaây laø moät baûn vaên raát ngaén, vaø coù theå noùi raát ít chæ daãn ñöôïc ñöa ra (4). Nay chuùng ta ñoïc ñoaïn vaên naày, trong ñoù Phaoloâ neâu leân suy nghó suùc tích cuûa mình veà söï nhaäp theå: "Daãu laø ngöôøi thöøa keá, sôû höõu chuû cuûa taát caû cuûa caûi, nhöng bao laâu coøn laø moät ñöùa treû, thì noù khoâng khaùc gì moät keû toâi ñoøi. Ñöùa treû coøn trong cheá ñoä cuûa caùc keû saên soùc vaø caùc vò quaûn lyù cho ñeán thôøi haïn ñöôïc cha noù ñònh ñoaït. (Phaoloâ muoán noùi ôû ñaây veà leà luaät, cheá ñoä phaùp ñònh, cheá ñoä cuûa tuoåi vò thaønh nieân). Nhöng thôøi hoaøn maõn ñaõ ñeán, Thieân Chuùa göûi con mình ñeán, sinh ra do moät ngöôøi nöõ, sinh ra laøm ngöôøi daân cuûa leà luaät, ñeå cöùu chuoäc caùc ngöôøi daân cuûa leà luaät...".
Caùc giaùo phuï Hy Laïp thöôøng ñaõ gaén cho baûn vaên naày nhöõng yù nghóa saâu xa maø nay chuùng ta khoâng thaáy coù. Vaø sôû dó nhö theá, tröôùc heát vì nhöõng lyù do cuûa vieäc pheâ bình ngay baûn vaên: ngöôøi ta coù theå ñoïc, hoaëc laø: "ñöôïc taïo thaønh töø moät ngöôøi nöõ", "ñaõ xuaát hieän töø moät ngöôøi nöõ", hoaëc laø "sinh ra do moät ngöôøi nöõ". Caùc giaùo phuï Hy Laïp thöôøng ñoïc thö naày: "ñöôïc taùc thaønh töø moät ngöôøi nöõ"; nghóa laø "ñöôïc taùc thaønh töø chæ moät ngöôøi nöõ maø thoâi, khoâng heà coù vieäc töø moät ngöôøi nam" vaø hoï thaáy ñoù laø vieäc xaùc nhaän veà söï trinh thai cuûa Maria. Ñaây laø loái minh giaûi cuûa Theùodoret, Cyrille de Jeùrusalem. Trong caùc taùc giaû La tinh, ta thaáy coù hai caùch ñoïc: "natum ex muliere", vaø "factum ex muliere". Tertulianoâ vaø Augustinoâ cuõng cho ñoù laø yù nghóa cuûa trinh thai. Caùc nhaø chuù giaûi thôøi trung coå vaø caû Lutheâroâ cuõng nhìn nhaän ñaây laø moät baûn vaên noùi ñeán trinh thai trong vieäc cöu mang Chuùa Gieâsu. Thöïc ra, neáu kieåm thaûo ñuùng baûn vaên töø baûn vaên vieát tay, nhaát ñònh phaûi ñoïc theá naày: "Sinh ra do moät ngöôøi nöõ". Caùch ñoïc "ñöôïc taùc thaønh töø moät ngöôøi nöõ" chæ xuaát hieän trong moät soá baûn vaên gaàn ñaây, vaø ñoù laø söï söûa chöõa cuûa truyeàn thoáng sau naày, ôû theá kyû IV vaø thöù V. Ngay luùc ñoù, vieäc minh giaûi ñaõ thay ñoåi baûn goác cuûa Phaoloâ vì ngöôøi ta ñaõ tin vaøo söï trinh thai cuûa Meï.
Nhö vaäy, Phaoloâ chæ noùi theá naày: "Chuùa Gieâsu ñaõ sinh ra töø moät ngöôøi nöõ" vaø taùc giaû khoâng löu yù ñeán phöông caùch Ngaøi sinh ra. Nhaát laø, taùc giaû duøng loái noùi xöa cuûa ngöôøi Seùmit nhö ta thaáy Matheâu ñaõ cheùp laïi lôøi Chuùa Gieâsu 11, 11: "Giöõa caùc con cuûa caùc phuï nöõ, khoâng coù ai troåi vöôït hôn Gioan Taåy Giaû". Thaønh ngöõ naày cuûa ngöôøi Do Thaùi, thöôøng ñoïc thaáy trong caùc baûn vaên Talmud vaø Targum. Noù muoán noùi ñeán con ngöôøi trong söï yeáu ñuoái cuûa mình, con ngöôøi trong noãi baát löïc cuûa mình: "Sinh ra töø moät phuï nöõ" nghóa laø töï mình khoâng coù moät quyeàn löïc naøo. Do ñoù, ñaây laø moät ñoaïn vaên noùi veà söï khieâm toán, chöù khoâng noùi gì veà Maria, xaùc nhaän raèng Ñöùc Gieâsu mang baûn tính nhaân loaïi chuùng ta trong thaân phaän vaø söï ngheøo khoán chung cuûa toaøn theå moïi ngöôøi. ÔÛ ñaây chuùng ta cuõng thaáy Phaoloâ ñaõ khoâng döøng laïi veà Maria, nhö tröôøng hôïp caùc baøi giaûng cuûa caùc Toâng Ñoà. Phaoloâ bieát raèng Meï Chuùa Gieâsu teân Maria, nhöng ngaøi trình baøy veà Ñaáng ñöôïc soáng laïi laø keû ñaõ cheát cho chuùng ta, Ñaáng Cöùu Ñoä, Ñöùc Kitoâ hoaøn vuõ, Con Thieân Chuùa. Ñoái vôùi Phaoloâ, Maria thuoäc khung caûnh lòch söû ñöa Chuùa vaøo cuoäc ñôøi con ngöôøi, vaøo nhaân loaïi trong noãi khoán khoå vaø ngheøo heøn cuûa noù.
Theá heä Kitoâ höõu ñaàu tieân khoâng döøng laïi nhìn veà Maria. Ñoù laø moät söï kieän quan troïng giuùp ta nhaän thaáy trong giai ñoaïn keá tieáp ngöôøi ta daàn daàn khaùm phaù ra moät giaù trò, moät yù nghóa veà Maria. Vaø ta seõ phaûi töï hoûi taïi sao ngöôøi ta khaùm phaù ra Ngaøi, vaø söï kieän ñoù coù yù nghóa gì. Ñoù laø ñieàu coát yeáu maø Taân Öôùc veà Maria seõ coáng hieán cho chuùng ta.
Chuù Thích:
(3) C.H. Dodd "la preùdication apostolique et ses deùveloppements" Paris. 1964 (phaùt haønh laàn ñaàu baèng anh ngöõ naêm 1930). J. Schmitt trong cuoán "Jeùsus ressusciteù". Paris 1949 ñaõ khai trieån raát nghieâm tuùc coâng trình cuûa Dodd.
(4) Cha A. Legault, khoa tröôûng phaân khoa thaàn hoïc ôû Montreùal, ñaõ ñaëc bieät nghieân cöùu baûn vaên naày, trong moät baøi vieát "Sciences Eccleùsiastiques" XVI-1964- caùc trang 481 vaø tieáp theo: "Saint Paul a-t-il parleù de la materniteù virginale de Marie".
Centre de recherches religieuses
Andreù de Phuù Yeân
(C) Copy Right by Ñònh Höôùng Tuøng Thö
13 g rue de l'ILL, F. 67116 Reichstett, France
Taùi Baûn 2004