Loøng suøng kính Meï Maria
trong thôøi taân tieán vaø caän ñaïi
Loøng suøng kính Meï Maria trong thôøi taân tieán vaø caän ñaïi.
Roma (Vat. 16-08-2016) - Trong caùc theá kyû cuoái cuøng cuûa thôøi Trung Coå loøng suøng kính Meï Maria cuûa daân chuùng trôû thaønh khaù toài teä. Caùc tín höõu tìm ra nôi vaøi hình thöùc cuûa dò ñoan, ñaïo ñöùc uôùt aùt hay khuynh höôùng tình caûm, moät buø chöø cho söï baát löïc cuûa hoï khoâng hieåu ñöôïc yù nghóa vaø giaù trò cuûa moät phuïng vuï noùi moät thöù ngoân ngöõ bí nhieäm vaø khoâng theå hieåu noåi.
Tuy nhieân, trong baàu khí thaùnh maãu thoaùi hoùa ñoù, phaûn öùng ñaàu tieân cuûa caùc tín höõu tin laønh ñaõ khoâng phaûi laø söï thuø nghòch vaø khöôùc töø. Luther ñaõ ñöùng veà phía beânh vöïc ñaëc aân voâ nhieãm nguyeân toäi cuûa Meï Maria, vaø vieäc chuù giaûi Kinh Magnificat cuûa tu só laø moät taùc phaåm ñích thöïc cuûa loøng suøng moä Ñöùc Trinh Nöõ. Vieäc choáng ñoái cuûa nhöõng ngöôøi caûi caùch haïn cheá nôi vaøi sai laïc cuûa loøng suøng kính Ñöùc Meï, laø nhöõng sai laïc cuõng ñaõ bò vaøi tín höõu coâng giaùo nhö Erasmo ngaên caûn. Caùc sai laïc ñoù phaùt xuaát töø taâm thöùc raát phoå bieán trong Giaùo Hoäi thôøi baáy giôø. Ñoù laø vieäc khöôùc töø chaáp nhaän moät theá giôùi ñang canh taân moät caùch saâu roäng, döôùi söùc thuùc ñaày cuûa söï tieán boä xaâm laán phaàn lôùn caùc giaù trò nhaân baûn, vaên hoùa, kinh teá vaø xaõ hoäi. Nhöng bôûi vì trong Giaùo Hoäi cuõng khoâng thieáu caùc lo laéng vaø khaùt voïng voâ thöùc lieân quan tôùi söï tieán boä, caùc khaùt voïng naøy phaûi ruùt lui vaøo moät tieán trình thuït luøi tha hoùa. Töø ñoù ñoái vôùi löông taâm naûy sinh ra moät ñieàu leä luaân lyù bò ñieàu khieån bôûi caùc maëc caûm toäi loãi, vaø moät nhu caàu aùm aûnh ñöôïc cöùu chuoäc vaø giaûi thoaùt. Neàn luaân lyù ñaïo ñöùc cuûa phong traøo giansenít laø moät thí duï yù nghóa ñieån hình cuûa taâm thöùc khöôùc töø naøy.
Loøng toân suøng Meï Maria cuõng bò ñieàu kieän hoùa bôûi khung caûnh vaên hoùa ñoù. Söï cao caû luaân lyù vaø thaùnh thieän cuûa Ñöùc Meï bò coi nhö moät söùc naëng nghieàn naùt caùi baàn cuøng tinh thaàn cuûa con ngöôøi. Tuy nhieân, ñieàu naøy khoâng ngaên caûn tín höõu kitoâ tröïc giaùc noù nhö laø moät yeáu toá buø chöø vaø ñeàn chuoäc cho söï döõ cuûa con ngöôøi. Trong ñöôøng höôùng aáy phaùt trieån moät loaïi leo thang trong vieäc taùn tuïng caùc coâng nghieäp cuûa Meï, vaø trong moät söï suøng kính ñoâi khi coù caùc hình thaùi tha hoùa.
Hieän tuôïng naøy coù caùc chieàu kích roäng raõi, ñaëc bieät taïi caùc nöôùc xa laï vôùi Phong traøo caûi caùch tin laønh nhö Italia, Phaùp vaø Taây Ban Nha. Taïi nhöõng nôi naøy ngöôøi ta phoå bieán caùc kieåu dieãn taû sai laïc cuûa loøng toân suøng Meï Maria, maø neàn vaên chöông ñaïo döùc thôøi ñoù laø moät baèng chöùng khoâng theå nhaàm laãn ñöôïc. Trong moät nghóa naøo ñoù ngöôøi ta gaùn cho Ñöùc Trinh Nöõ töôùc hieäu nöõ thaàn; ngöôøi ta cho thaáy Meï nhö laø moät loaïi nhaân vaät thöù boán cuûa Ba Ngoâi Thieân Chuùa. Beân Taây ban Nha coù phoå bieán thoùi quen goïi laø "lôøi khaán maùu" giöõa nhöõng ngöôøi beânh vöïc giaùo lyù voâ nhieãm thai. Nhöõng ngöôøi naøy daán thaân beânh vöïc söï thaät Ñöùc Maria ñöôïc thaân maãu laø baø Anna thuï thai voâ nhieãm nguyeân toäi cho ñeán choã saün saøng ñoå chính maùu mình. Taïi nhieàu nôi ngöôøi ta thaønh laäp caùc nhoùm goïi laø "Hieäp hoäi caùc noâ leä cuûa Ñöùc Maria". Loøng toân suøng Ñöùc Meï Saàu Bi trôû thaønh ñoái töôïng cuûa caùc giaûi thích haøm hoà: chaúng haïn ngöôøi ta thaønh laäp moät phong traøo caùc linh muïc naïn nhaân nguyeän soáng söï haáp hoái cuûa Meï Maria döôùi chaân thaäp giaù.
Traùi laïi taïi caùc nöôùc coù lieân quan tôùi phong traøo caûi caùch tin laønh caùc thaùi quùa cuûa loøng toân suøng cuûa tín höõu coâng giaùo ñoái vôùi Ñöùc Meï ñaõ khieán cho caùc tín höõu tin laønh coù laäp tröôøng töø töø xa caùch vôùi loøng suøng kính Meï Maria. Nhöng cuõng coù moät yeáu toá beân trong phong traøo tin laønh taïo ra thaùi ñoä naøy. Ñoù laø nguyeân taéc "Chæ coù Thaùnh Kinh maø thoâi", ñöôïc giaûi thích moät caùch caù nhaân döôùi aùnh saùng cuûa Thaàn Khí, noù taïo thuaän tieän cho khuynh höôùng khaúng ñònh nhaân phaåm vaø söï ñoäc laäp cuûa caù nhaân. Noù cuõng taïo thuaän tieän cho moät thaùi ñoä hoaït ñoäng nhaém thay ñoåi tình hình vaø oùc naêng ñoäng ngöôïc laïi vôùi moät thaùi ñoä thuï ñoäng vaø khöôùc töø naøo ñoù, gaén lieàn vôùi loøng suøng kính Ñöùc Maria trong thôøi ñaïi naøy.
Daàu sao ñi nöõa noã löïc taùch rôøi Ñöùc Maria khoûi Chuùa Kitoâ, beân caïnh Ngaøi Meï xuaát hieän nhö laø moät göông maãu ñaëc bieät cuûa söï coäng taùc phuï thuoäc, ñaõ coù caùc haäu quûa tieâu cöïc treân taâm thöùc tin laønh cuõng nhö treân taâm thöùc coâng giaùo. Chuû tröông "chæ coù Chuùa Kitoâ thoâi" cuûa anh em tin laønh töø töø ñaõ laøm cho Ñöùc Meï xa rôøi loøng suøng kính cuûa hoï, laøm nhö theå Meï laø moät ngöôøi voâ duïng vaø laø moät yeáu toá quaáy raày tín höõu. Traùi laïi, Ñöùc Meï cuûa tín höõu coâng giaùo ñöôïc naâng leân caùc ñænh cao haàu nhö laø cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi, khieán cho loøng toân suøng Meï gaëp khuûng hoaûng, vì ñöôïc ñònh höôùng moät caùch khoâng ñuùng ñaén, döôùi söùc naëng cuûa caùc thaùi quaù hieån nhieân cuûa noù. Vaø theá laø chuùng ta ñi tôùi moät thôøi gian baát ñoäng vaøo cuoái theá kyû XVIII.
Vaøo tieàn baùn theá kyû XIX döôùi söï thuùc ñaày cuûa caùc hieän töôïng ñaëc suûng thaùnh linh vaø ñieàm thieâng daáu laï, ngöôøi ta chöùng kieán vieäc hoài sinh cuûa loøng toân suøng Meï Maria treân bình dieän toaøn caàu. Naêm 1830 xaûy ra caùc vuï Ñöùc Meï hieän ra vôùi chò Caterina Laboureù, daãn ñöa tôùi choã khaúng ñònh loøng suøng kính meà ñai Ñöùc Meï laøm pheùp laï. Naêm 1846 Ñöùc Meï hieän ra taïi La Salette; naêm 1854 Ñöùc Giaùo Hoaøng Pio IX coâng boá tín ñieàu Ñöùc Meï Voâ Nhieãm Nguyeân Toäi; naêm 1858 Ñöùc Meï hieän ra vôùi chò Bernadette Soubiroux taïi Loä Ñöùc vaø cho bieát Meï laø Ñaáng Voâ Nhieãm Nguyeân Toäi.
Caùc ñeà taøi chính veà Ñöùc Meï thu huùt loøng ñaïo ñöùc cuûa caùc tín höõu laø vieäc voâ nhieãm nguyeân toäi vaø söï trung gian. Nhöng loøng haêng say suøng kính cuûa tín höõu khoâng ñöôïc naâng ñôõ bôûi moät vieäc ñaøo saâu giaùo lyù. Ngoaøi moät soá hoïc giaû teân tuoåi tuyeät ñoái coù giaù trò nhö Carlo Passaglia, Matthias Josef Scheeben vaø John Henry Newman, phaàn lôùn thaàn hoïc thaùnh maãu cuûa thôøi naøy bò sa suùt theâ thaûm vaø taàm thöôøng xoaøng xónh.
Nhöng vieäc toân suøng Ñöùc Meï phaùt trieån nhö ñeå phaûn öùng choáng laïi taâm thöùc pheâ bình cuûa thôøi ñaïi ñöôïc dieãn taû ra trong laõnh vöïc toân giaùo nôi caùc neàn thaàn hoïc töï do tin laønh vaø neàn thaàn hoïc taân thôøi coâng giaùo. Tín höõu thì baùm chaët vaøo giaùo huaán vaø caùc chæ daãn cuûa huaán quyeàn giaùo hoäi moät caùch khaêng khaêng vaø khoâng coù oùc pheâ bình.
Trong theá kyû XX chuùng ta thaáy naûy sinh ra moät phong traøo thaùnh maãu ñích thöïc giaàu muïc tieâu vaø saùng kieán. Caùc ñaïi hoäi thaùnh maãu baét ñaàu töø theá kyû tröôùc gia taêng treân bình dieän quoác gia vaø quoác teá. Ñaïi hoäi thaùnh maãu taïi Lyon naêm 1900 ñaõ laøm phaùt sinh ra phong traøo nhaém muïc ñích xin Toøa Thaùnh coâng boá tín ñieàu Ñöùc Meï hoàn xaùc leân trôøi. Moät phong traøo khaùc nhaèm xin Toøa Thaùnh ñònh nghóa söï trung gian cuûa Ñöùc Meï ñöôïc Ñöùc Hoàng Y Mercier, Toång Giaùm Muïc Malines beân Bæ, phaùt ñoäng.
Vôùi trieàu ñaïi cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Pio XII loøng suøng kính Ñöùc Meï nhaän ñöôïc moät thuùc ñaåy maïnh meõ. Naêm 1942 trong khi Ñeä Nhò Theá Chieán gieo raéc taøn phaù aùc lieät Ñöùc Pio XII thaùnh hieán toaøn theá giôùi cho Traùi Tim voâ nhieãm nguyeân toäi Meï Maria. Ngaøi cuõng duyeät xeùt laïi vaán ñeà Ñöùc Meï hoàn xaùc leân trôøi vaø ñi tôùi choã ñònh nghóa tín ñieàu ngaøy muøng 1 thaùng 11 naêm 1950. Vôùi Thoâng ñieäp "Fulgens corona" coâng boá ngaøy muøng 8 thaùng 9 naêm 1953, Ñöùc Pio XII tuyeân boá Naêm Thaùnh Maãu 1954 ñeå kyû nieäm 100 naêm ngaøy ñònh nghóa tín ñieàu Ñöùc Meï voâ nhieãm nguyeân toäi. Vôùi Thoâng ñieäp "Ad coeli Reginam" coâng boá ngaøy 11 thaùng 10 naêm 1954 Ñöùc Pio XII thaønh laäp leã Ñöùc Maria Nöõ Vöông, cöû haønh ngaøy 31 thaùng 5. Ngaøy muøng 8 thaùng 12 cuøng naêm Ñöùc Pioâ XII ñoäi trieàu thieân cho böùc aûnh noåi tieáng goïi laø AÛnh Ñöùc Meï Söï Cöùu roãi cuûa daân Roma trong Ñeàn Thôø Thaùnh Pheâroâ. AÛnh naøy ñöôïc toân kính trong nhaø nguyeän Borghese ôû Ñeàn Thôø Ñöùc Baø Caû. Naêm 1958 cuõng ñaõ coù caùc cöû haønh ñaëc bieät kyû nieäm 100 naêm Ñöùc Meï hieän ra taïi Loä Ñöùc.
Nhöng vaøo cuoái thaäp nieân 1950 huaán quyeàn Giaùo Hoäi cuõng bieåu loä vaøi löôõng löï vaø boái roái tröôùc söï xuaát hieän cuûa vaøi thaùi quùa hieån nhieân trong loøng suøng kính Meï Maria. Moät caùch ñaëc bieät xuaát hieän vaøi kieåu dieãn taû khoâng thích hôïp nhaèm ñaït ñònh nghóa tín lyù lieân quan tôùi söï trung gian vaø vieäc ñoàng coâng cöùu chuoäc cuûa Ñöùc Meï. Coù vaøi taàng lôùp coâng giaùo nuoâi döôõng moät söï sôï haõi laï luøng, sôï raèng söï cao caû cuûa Ñöùc Trinh Nöõ seõ bò giaûm thieåu ñi, neáu ñaët ñeå Meï vaøo trong loøng Giaùo Hoäi vaø toân kính Meï nhö laø chi theå cuûa Giaùo Hoäi, maëc duø laø chi theå öu vieät. Hoï baày toû moät loøng nhieät thaønh khoâng thích hôïp trong vieäc lo laéng cho Meï moät choã ñöùng beân treân Giaùo Hoäi. Ñoái vôùi hoï xem ra vaãn khoâng ñuû vieäc Meï coù theå thöïc thi nhieäm vuï laø ngöôøi ñaïi dieän cho nhaân loaïi ñöôïc cöùu roãi vaø laø maãu göông cuûa Giaùo Hoäi khi ñaët ñeå mình beân trong loøng Giaùo Hoäi. Söï ñoái choïi giöõa hai laäp tröôøng naøy seõ vieát ra lòch söû cuûa noù trong caùc cuoäc thaûo luaän cuûa caùc Nghò Phuï trong Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)