21. Laøm Theá Naøo Ñeå Phaùt Huy
Vaên Hoùa Daân Toäc Vieät
by Rev. Kim Ñònh, Vietnamese Philosopher
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Nhöõng baøi sau ñaây ñeàu nhaèm traû lôøi caâu hoûi "Laøm theá naøo ñeå phaùt huy vaên hoùa daân toäc Vieät". Nhöng vì vieát vaøo nhöõng luùc khaùc nhau neân coi nhö nhöõng baøi khaùc nhau vôùi moät vaøi ñieàu laäp laïi. Nay xin cho in chung ñeå laøm ñeà taøi thaûo luaän:
- Vieät Linh Kinh Theá
- Keá hoaïch boán ñieåm.
- Toå aám.
- Cô cheá Vieät Linh.
I. Vieät Linh Kinh Theá
1. Toâi öôùc mô moät Vieät Nam linh thieâng bao goàm caû queâ noäi laãn haûi ngoaïi: trong ngoaøi gaén boù nhau baèng moái tình töông trôï töông thaân, baèng yeâu thöông ñuøm boïc ñöôïc hieän thöïc qua nhöõng coâng taùc vaên hoùa xaõ hoäi tröôøng kyø.
Toâi öôùc mong heã ñaâu coù ngöôøi Vieät thì ñaáy coù nhöõng hoäi hoïp nhau thaønh xoùm thaønh laøng ñeå cuøng nhau trao ñoåi veà vaên hoùa daân toäc, ñeå treû em coù dòp noùi tieáng Vieät, hoïc veà vaên hoùa theo nhöõng baøi baûn phaùt ra töø moät trung öông.
Toâi öôùc mô thaáy moät toå chöùc chuyeân leân soå nhöõng vieäc caàn ñöôïc laøm ñeå cho coäng ñoàng Vieät Nam leân maïnh vaø tìm caùch hieän thöïc nhöõng vieäc ñoù, thí duï moät tôø baùo ngoaïi ngöõ ñeå noùi leân quan ñieåm cuûa ngöôøi Vieät hay nhöõng saùch quoác gia caàn ñaët vaøo trong caùc thö vieän chung.
2. Toâi öôùc mô thaáy moät toå chöùc chuyeân lo khai quaät nhöõng giaù trò tinh thaàn cuûa toå tieân ñeå bieân ra thaønh baøi baûn ñaëng trao truyeàn laïi cho caùc theá heä töông lai.
Toâi öôùc ao thaáy moät toå chöùc ngöôøi Vieät chuyeân lo gaén boù laáy nhau giuùp nhau hieän thöïc nhöõng ích chung cho daân cho nöôùc.
Toâi öôùc mong ngaøy kia khi nöôùc nhaø ñöôïc töï do thì nhöõng ngöôøi haûi ngoaïi veà thaêm queâ noäi tay ñaày quaø cuûa nhöõng ngöôøi ra ñi ñem veà bieáu baø con ôû laïi. Trong ñaùm quaø ñoù coù "Boä Saùch Daân Toäc" vôùi nhöõng "saùch giaùo khoa" ñaõ ñöôïc soaïn thaûo do nhöõng uûy ban chuyeân nghieäp, nhöõng video giaùo duïc, nhöõng phim veà huyeàn söû, vôùi raát nhieàu hoïc boång cho caùc hoïc sinh ngheøo...
Vaø coøn bieát bao mô öôùc khaùc nöõa seõ mô sau. Baây giôø haõy thöû tìm phöông ñi vaøo thöïc hieän.
II. Keá hoaïch boán ñieåm
3. Toân Daät Tieân coù noùi "ngöôøi Vieät vaãn noâ leä töø trong caên tính". Caâu noùi raát sai veà maët caên tính, vì neáu thöïc thì ñaõ chaúng ñaùnh cho Taøu chaïy troái cheát nhieàu laàn. Nhöng caâu noùi laïi ñuùng trong thöôøng nghieäm vì töï luùc gaëp thöïc daân thì phaàn noâ leä ñaõ tieán leân maïnh ñeán laán aùt ñöôïc phaàn nhaân chuû tính nôi ngöôøi mình, vaø khuynh höôùng noâ leä ngoaïi lai ñeán ñôøi Coäng saûn Vieät nam thì keå laø ñi ñeán choùt ñænh, ñeán noãi toaøn daân rôi vaøo kieáp noâ leä cuøng cöïc. Nhö vaäy ñieàu chuùng ta phaûi lo baây giôø laø phuïc Vieät. May maén thay yù chí phuïc Vieät noåi leân cuøng khaép nôi, caàn laøm theá naøo chuyeån yù chí kia thaønh moät maët traän tinh thaàn coù keá hoaïch haún hoi. Chính trong yù ñoù maø xin ñeà nghò boán ñieåm sau: "nhaát kieán, nhì kieân, tam tieàn, töù tieán".
4. Nhaát kieán. Töø coå chí kim: töø ñoâng chí taây, baát cöù cuoäc tranh huøng naøo cuõng laø cuoäc tranh huøng cuûa trí tueä, cuûa kieân trì, cuûa can ñaûm. Vaø beân thuû thaéng cuoái cuøng vaãn laø beân coù ñöôïc moät ban laõnh ñaïo beàn chaët saùng suoát naém vöõng ñöôïc tinh thaàn cho ñeán cuøng.
Caùi nhìn caøng thaáu trieät thì coâng cuoäc caøng vöõng maïnh, caøng laâu beàn. Xöa nay chöa coù ñeá quoác naøo ñöùng vöõng ñöôïc laø vì cho tôùi nay chöa coù caùi nhìn naøo ñuû saâu, neân roài moïi xaây ñaép ñeàu ñaõ suïp ñoå. Ñieàu ñoù vaãn thaät maõi maõi. Hieän nay nhaân loaïi ñang maéc keït giöõa hai goïng kìm daãn tôùi tieâu dieät: moät beân laø ñoàng nhaát, moät beân laø töï do. Ñoàng nhaát thì nhö coäng saûn chæ coù moät chuû thuyeát, ñoäc ñaûng, ñoäc taøi, moïi ngöôøi bò ngaït thôû neân ñang tan raõ. Coøn töï do thì voâ höôùng voâ hoàn cuõng ñang suy thoaùi. Löông tri ai cuõng baûo phaûi cheát trung, nhöng noùi deã laøm khoù, töùc khoâng bieát phaûi laøm sao ñeå tìm ra con ñöôøng chieát trung.
Doïc daøi söù meänh nhaân loaïi môùi thaáy coù ñöôïc moät ngöôøi tìm ra ñoù laø Khoång Töû. Vaø Khoång Töû ñaõ thaønh coâng laø nhôø gia saûn tieân toå Vieät Toäc, nhöng Khoång Nho ñaõ heát thôøi. Lieäu con chaùu Vieät Toäc coù theå thaønh coâng laàn thöù hai chaêng. Cuoäc nghieân cöùu veà vaên hoùa thaáu trieät cho thaáy raèng trieát Vieät laø neàn trieát öu thaéng nghóa laø neáu ñöôïc thaáu hieåu raønh maïch thì chaéc chaén seõ giuùp ñaéc löïc vaøo vieäc thaønh laäp ñöôïc boä laõnh ñaïo thaáy roõ ñöôøng ñi. Thieáu noù thì khoâng theå phaùt trieån, caøng khoâng theå phaùt trieån laâu daøi. Vì trong caùi theá giôùi ngaøy nay coù voâ soá chuû thuyeát rình raäp loâi keùo mình veà phe noï nhoùm kia raát deã traät ñöôøng. Neân böôùc ñaàu tieân phaûi laø nhaát kieán phaûi cuøng nhau tìm hieåu cho tôùi taän goác reã ñaïo cuûa tieàn nhaân daân toäc, vieäc naøy ví nhö saém cho con taøu chaïy trong ñeâm toái caùi ñeøn pha ñeå thaáy ñöôøng ñi. Keát quaû laø boä saùch daân toäc.
5. Nhì kieän. Nhaát kieán giuùp cho thaáy ñöôøng ñi, thì böôùc thöù nhì phaûi laø kieân gan trì chí. Vì ñaây quaû laø "nhaäm troïng nhi ñaïo vieãn". Ñöôøng traûi qua bao chaëng lôùn lao. Chaëng ñaàu laø thuyeát phuïc. Tìm ra ñöôøng loái roài coøn phaûi laøm cho nhieàu ngöôøi chaáp nhaän nöõa môùi neân vieäc, môùi troâng ñem aùp duïng vaøo vieäc cöùu quoác kieán quoác. Bieát bao phöùc taïp deã laøm naûn chí. Bieát bao taán coâng cuûa caùc yù heä ñoái nghòch, neáu khoâng coù ban laõnh ñaïo cao tay aán coäng vôùi yù chí kieân cöôøng thì khoâng theå naøo ñi tôùi cuøng ñöôïc. Vì theá maø phaûi coù nhöõng taâm hoàn vaên hieán, nhöõng ngöôøi chí só gaén boù laáy nhau. Trong hoaøn caûnh löu vong li taùn caàn thieát hoï phaûi lieân keát caùch beàn chaët soáng cheát vôùi nhau ñeå giuùp nhau kieân trì.
6. Tam tieàn. Tieàn ví ñöôïc nhö daàu nhôùt. Coù ñeøn coù maùy manh, maø thieáu daàu môõ taøu cuõng khoâng ñi ñöôïc, ai cuõng thaáy vaø ñaõ laøm nhö theá. Caùi ñieàu ñaëc bieät phaûi nhaém ñeán laø "tích luõy", cho ñoù laø toái quan troïng, ñeán ñoä laáy tieàn tích luõy laøm nhö thöôùc ño söï taêng tröôûng cuûa mình. Söï taêng tröôûng phaûi thaáy ñöôïc haèng thaùng, neáu khoâng laø haøng tuaàn. Ñaây laø choã thi ñua veà ñöùc can ñaûm hy sinh, noù thay cho nhöõng naèm gai neám maät cuûa caùc chieán só ngoaøi maët traän hay nhöõng ngöôøi tieân phong trong vieäc döïng nöôùc ñeàu phaûi coù. Cho neân sau naøy khi ñaõ coù tieàn cuûa nhieàu cuõng vaãn neân giöõ laøm nhö ñöùc tính caàn thieát. Ngaïn ngöõ Phaùp noùi maøy haõy töï giuùp roài trôøi seõ giuùp cho. Ñoù laø con ñöôøng maàu nhieäm cuûa Trôøi xeáp ñaët nhö theá: mình khoâng hy sinh thì trôøi khoâng cho, neân tieàn mình hy sinh ñuùng laø thöù moài ñeå caâu ñöôïc nhöõng caù kình vöôït xa nhöõng moùn tieàn mình töï tích luõy raát nhieàu (xem nguõ maïch gaäy thaàn). Toùm laïi tam tieàn keát baèng hai chöõ Vieät Linh.
7. Töù tieán. Tieán ñaây laø moät söï tieán khoâng ai caûn trôû ñöôïc hay can giaùn noåi maø baàu nhieät huyeát khoâng theå caïn, caû tieàn taøi cuõng theá vì tieàn tieâu pha moät caùch "caøng tieâu caøng theâm" neân coù theå tieán maõi maõi. Vieäc naøo ñaõ khôûi coâng laøm thì laøm tôùi, khoâng ñeå cho vì heát tieàn maø phaûi boû giôû. Vieäc laâu daøi thì naêm sau tieâu vaøo ñoù nhieàu hôn naêm tröôùc. Bao gôø cuõng nhö vaäy cho tôùi luùc thaønh coâng môùi thoâi. Taát caû ñeàu laøm ñöôïc mieãn giöõ ñuùng ñieàu öôùc ñònh laøbao giôø cuõng chæ tieâu treân moät phaàn tieàn laõi thí duï 66 phaàn traêm...
8. Hai ñieåm ñaàu thuoäc veà taâm chí coù theå hieän thöïc moät mình, coøn hai ñieåm sau phaûi coù ñoaøn hôïp vì noù khoù moät caùch khaùc ôû choã ñoái töôïng coøn xa vôøi nhö kieán quoác. Vaø nhaát laø ñieåm thöù boán khoâng ai nghó nhö vaäy nhöng thieát nghó coù laøm vaäy môùi ñaït muïc tieâu ñaõ ñeà ra laø thieát laäp moät nöôùc Vieät Nam Linh Thieâng töùc laø moät coâng cuoäc tröôøng kyø khoâng theå nhaèm coâng hieäu töùc khaéc. Nhöõng vieäc ñoù chæ hôïp cho loái aên xoåi ôû thì ngaén haïn. Ñaây laø coâng vieäc truyeàn doøng noái doõi. Ñaët teân laø Vieät Linh maø khoâng Vieät Nam laø coù yù giuùp vaøo vieäc nhìn xa ñoù vaø ñeå chuùng ta coù ñoái töôïng lieàn maø phuïc vuï, khoûi caàn chôø ñeán luùc laáy laïi ñöôïc nöôùc. Nhöng chæ thöïc hieän ít laâu seõ thaáy ñaày höùng khôûi vaø maáy ñieàu "kieán, kieân, tieàn, tieán" ñaõ ñöôïc ñieàu lyù raát chính xaùc khoâng moät chuùt phieâu löu, neân cuõng khoâng theå thaát baïi. Vaø chæ ít laâu seõ thaáy söï vieäc töôûng raát laâu maø hoùa ra laïi mau choùng hôn laø nhöõng vieäc ngaén haïn.
Daàu sao khi quan saùt so ño caùc vieäc trong 13 naêm qua thieát nghó ta chæ thaønh coâng neáu laøm ñuùng tinh thaàn Vieät theo nghóa sieâu vieät, töùc ñaõ laøm thì phaûi laøm raát lôùn, caøng lôùn bao nhieâu caøng deã thaønh coâng baáy nhieâu (taát nhieân phaûi cheû nhoû chöông trình ñeå baét ñaàu töø nhöõng caùi raát nhoû, nhöng ñaây laø phaàn chieán thuaät seõ ban sau).
III. Toå aám (ñaïo thaát)
9. Bieát bao ngöôøi khi vöôït bieân ñaõ haï quyeát taâm phaûi laøm cho nöôùc moät caùi gì? Vaø ñaõ laøm nhieàu: töø khaùng chieán ñeán ngaên coäng vaø ra saùch baùo ñeå hun noùng tình non nöôùc. Ô ñaây xin ñeà nghò moät phöông thöùc nöõa laø laäp nhöõng toå aám.
Ñaáy seõ laø nhöõng trung taâm Vieät Nam trong ñoù khoâng nhöõng caùc treû em ñöôïc ñeán chôi, noùi tieáng Vieät, hoïc tieáng Vieät, vaên hoùa Vieät, maø luoân caû thanh thieáu nieân cuõng coù nôi sinh hoaït, caû caùc cuï giaø nöõa, nhöõng cuï thích veà ñoù soáng ñeå laøm vieäc cho nöôùc, soáng vôùi nhau, coù ñuû thöù vieäc: töï nghieân cöùu, xem saùch chöôûng, cho ñeán ñuû thöù giaûi trí, töï ñaùnh côø, laøm caûnh, xem video... Toå aám seõ laø caùi nhaø Vieät phaûn chieáu tinh thaàn boïc Meï AÂu Cô toå maãu ñaày yeâu thöông töông trôï.
Caùi khoù laø laáy tieàn ñaâu, vaø thueâ nhöõng ai ñöùng ra döïng neân. Thöa khoâng phaûi caàn nhieàu tieàn cuõng nhö khoâng caàn thueâ khoaùn ai maø ñoù seõ laø coâng trình cuûa nhöõng taâm hoàn keû só, nhöõng vaên hieán hoäi yù vôùi nhau ñeå laøm vieâc cho nöôùc, trong ñoù moät soá ôû trong hoaøn caûnh khoâng gia ñình thì thuaän tieän ñeå ôû taïi choã. Hôïp nhau gom goùp tieàn thueâ hay mua moät caùi nhaø, vöøa ñeå ôû, vöøa ñeå sinh hoaït laøm trung taâm Vieät Nam. Maáy oâng giaø thì ôû nhaø coi soùc. Coøn anh em ñi laøm thì cuoái tuaàn laøm vaên hoùa xaõ hoäi. Tröôùc laø nhaø nhoû, sau vieäc xuoâi baø con giuùp vaøo nöõa thì taäu nhaø lôùn.
10. Ñieàu naøy môùi nghe nhö moät giaác mô ñeïp nhöng khoâng bao giôø hieän thöïc ñöôïc. Sôû dó daùm ñeà nghò vì xem vaøo hoaøn caûnh di taûn thì khoán khoå cuõng coù, maø thuaän lôïi cuõng nhieàu, neáu ñöôïc chuû ñaïo an vi thuùc ñaåy thì khoâng phaûi laø khoâng coù theå. ÔÛ nhöõng vieäc thieän khaùc thì coâng cuûa mình boû ra laø cho ñi haún: noù rôøi khoûi quyeàn haïn mình, neân ít ngöôøi laøm ñöôïc, phaûi ñuû tieàn cuûa, neáu khoâng thì chæ laøm chuùt ít. Coøn ôû ñaây thì coâng cuûa mình boû ra vaãn naèm trong tay mình vaø nhö vaäy maõi maõi. Noù laø moät thöù doøng tu, vaøo ñaây thì khoâng coøn phaûi lo mai haäu, ñaõ coù coâng theå ñöùng ra lo, mình chæ coøn hoaït ñoäng, Noùi cho ñuùng thöïc thì xaây döïng toå aám chung cuõng laø xaây döïng baûo hieåm ñôøi soáng cho mình. Hôn theá toå aám khoâng nhöõng laø moät thöù baûo hieåm cho mình maø coøn cho toaøn theå gia ñình. thöïc ra ñoù laø caùi khoâng ñaùng quí laém vì beân naøy khoâng ai phaûi lo ngaïi cho töông lai nhieàu, khoâng lo ñöôïc thì ñaõ coù chính quyeàn lo, khoûe thì an sinh, giaø thì coù löông döôõng laõo, nhöng veà ñaøng tinh thaàn thì baûo hieåm naøo cuõng baát löïc, nhaát laø vieäc cöùu quoác, kieán quoác. Coøn neáu ta laäp ñöôïc toå aám thì coù ñuû caû tinh thaàn laãn vaät chaát, chuùng ta seõ kieán taïo ñöôïc nöôùc Vieät Linh ñeå: chung ít cuûa thì chæ coù gia taêng chöù khoâng ai phaûi aên vaøo ñaáy caû neân seõ gia taêng ñeán ñoä daùm nhaèm muïc ñích bao boïc cho nhieàu ngöôøi, phöông chi laø cho mình vaø nhöõng ngöôøi cuøng daán thaân vôùi nhau. Ban ñaàu phaûi noùi roõ nhö vaäy ñeå thaáy raèng veà ñaøng vaät chaát thì chuùng ta coù theå laøm ñöôïc. Vaø laøm ñöôïc thì ta coù theå daán thaân caùch hieäu nghieäm cho nöôùc, cho toaøn daân, chöù khoâng phaûi laø baûo ñaûm cho mình vaø gia ñình, nhöõng vieäc mình lo lieäu noù lôùn lao hôn raát nhieàu töùc laø laøm cho nöôùc ñöôïc moät caùi gì raát ñích ñaùng. Noùi khaùc thì hoäi hoïp vôùi nhau ñeå xaây döïng ñaát nöôùc döôùi hình thöùc moät toå aám laø laøm vieäc ñeå cöùu toaøn daân, cöùu chung ñoàng baøo vaø ñeán luùc nhaém maét xuoâi tay thì seõ ñeå laïi cho caùc theá heä sau moät caùi gì beàn vöõng. Tuy nhieân chæ thaáy roõ sau moät thôøi gian, chöù ban ñaàu phaûi coù chöõ duõng môùi vöôït leân ñöôïc. Vì theá caàn noùi ñeán moät ñieàu laøm nhieàu e ngaïi ñoù laø töông lai con caùi.
11. Ñaây laø ñieàu caàn phaûi coù can ñaûm hôn chuùt nhöng nghó kyõ thì coù theå vöôït qua. Lo cho con caùi ñöôïc aên hoïc vaø moät chuùt taøi saûn ñeå khôûi ñieåm laø ñieàu cha meï naøo cuõng muoán lo cho con caùi. Ñoù laø ñieàu raát hôïp lyù hôïp tình. Vaø ai boû ngang thì keå laø thieáu boån phaän. Nhöng coøn vieäc lo ñeå laïi taøi saûn cho con thì coù theå boû khi coù moät toå chöùc thöïc tình lo cho queâ nöôùc. Luùc ñoù ta neân gioái laïi cho toå chöùc aáy phaàn naøo neáu khoâng laø taát caû, maø khoâng caàn gioái laïi taøi saûn cho con caùi, khi chuùng ñaõ vöôït ñoä caàn. Ngöôøi Myõ phaân ra need vôùi want. Need laø caàn thieát nhö con caùi caàn ñöôïc hoïc haønh ñuû ñeå coù theå tìm job... Coøn theâm leân nöõa thì thuoäc veà want: tham muoán chöù khoâng coøn laø needs... Need coù cuøng, ham muoán thì voâ haïn. Ngöôøi xöa quen noùi laø "nhaân duïc voâ nhai". Needs coù cuøng: lo cho con caùi ñeán heát choã ñoù thì coù theå chaám döùt ñeå "ñôøi cua cua maùy, ñôøi caùy caùy ñaøo". Theá heä ta sang ñaây vôùi hai baøn tay traéng, khoâng bieát caû tieáng taêm vaäy maø baây giôø nhieàu ngöôøi ñaõ vöôn qua ñôït need ñeå ñaït ñoä phaây phaây. Vaäy thì khoâng neân quaù lo cho con caùi, khoâng caàn lo gioái laïi cho chuùng taøi saûn lôùn, coù thì taát nhieân hay roài veà ñaøng vaät theå, nhöng veà ñaøng voâ hình chöa chaéc ñaõ hay vì coù theå laøm cho con maát dòp luyeän ñöùc töï löïc töï cöôøng hoaëc trôû neân chaäm luït treân ñöôøng tu tieán.
12. Ngöôøi ta quan saùt thì thaáy con nhaø ngheøo noùi chung thöôøng gioûi töï löïc caùnh sinh hôn con nhaø giaàu. Ñieàu ñoù toû loä ngay töø luùc coøn ñi hoïc: con nhaø ngheøo phaàn lôùn hoïc gioûi hôn. Daân Ñoâng AÙ ñöôïc tieáng laø hoïc haønh noåi hôn treû Myõ, thì khoâng phaûi vì baûn chaát hôn, maø laø do ngheøo neân bieát thaân bieát phaän hôn. Con nhaø giaøu nhieàu khi yû vaøo cuûa cha meï ñeå laïi neân hoïc haønh beâ treã. Coù ngöôøi nhaø giaøu baïc tæ maø 5 ngöôøi con trai khoâng moät ai hoïc heát ñaïi hoïc ñeå kieám laáy 1 baèng kyõ sö. ta thaáy roõ daáu chuùng seõ phaù tan caùi gia taøi kia. Vieät Nam ta coù caâu "ai giaøu ba hoï ai khoù ba ñôøi" coù theå aùp duïng vaøo tröôøng hôïp naøy. Vaäy thì lo vöøa ñuû cho nhaø, coøn laïi neân lo cho nöôùc. Ñöôïc nhieàu ngöôøi hieåu nhö theá thì nöôùc seõ nhôø bieát bao.
13. Phöông chi coøn noùi veà ñaøng tu trì thì ngöôøi aên saün keùm haún moät ñoä vì theo kinh nghieäm tu trì thì ngöôøi töï cöôøng töï löïc ñöôïc nhieàu seõ tieán ñeán gaàn Thöôïng Ñeá hôn vì Thöôïng Ñeá laø ñaáng hoaøn toaøn töï mình. Tieáng La tinh goïi laø a se (a - töï, se - laø mình) ñoåi ra baøn theå goïi laø aseitas. Neáu dòch noâm thì laø "töï mình moät caøy" deus est aseitas - Chuùa laø ñaáng töï löïc moät caøy, loaøi ngöôøi khoâng theå töï löïc heát moïi ñöôøng nhö theá, khoâng theå töï löïc moät caøy, nhöng chæ töï löïc moät ngaønh. Nhöõng ngaønh thieáu töï löïc khoâng sinh hoa traùi, laø taïi noù quen aên baùm, khoâng töï tay laøm ra. Theo ñoù cha meï quaù lo ñeå taøi saûn cho con laø laøm trôû ngaïi ñöôøng tieán hoùa chung cuûa chuùng. Vaø cuõng laøm thieät cho phaàn tu tieán cuûa rieâng mình. Vì coøn baùm vaøo cuûa caûi tö rieâng maø khoâng theå xaû, ñeå heát mình phuïng söï ích chung ñeán heát côõ mình coù theå.
Vì nhöõng lyù do ñoù cha meï khoâng neân chuyeân lo ñeå laïi nhieàu cuûa cho con, chæ caàn lo cho chuùng aên hoïc ñeå chuùng ñuû söùc töï löïc caùnh sinh vaø moät chuùt taøi saûn thí duï giuùp vaøi böôùc ñaàu, coøn mình thì laøm vieäc nghóa. Theá laø ñöôïc caû cho mình caû cho con caùi, ñöôïc caû cho nhaø, ñöôïc caû cho nöôùc...
14. Coù moät ñieàu raát may cho nöôùc Vieät Nam ta laø ngöôøi Vieät löu vong nay traøn lan khaép hoaøn vuõ, trong ñoù coù nhieàu nöôùc ngöôøi daân ñöôïc baûo ñaûm veà maët sinh soáng: luùc khoûe maïnh laøm vieäc cuõng nhö khi oám ñau, cho neân khi coù nhöõng taâm hoàn taän tình lo cho nöôùc thì tìm ra ñöôïc phöông tieän vaø nhaát ñònh thaønh coâng. Caùi toå aám hoï xaây leân khoâng phaûi cho hoï kieåu ñeå baûo ñaûm ñôøi soáng tö rieâng mình maø laø lo cho nöôùc. Ñoù chính laø laøm moät vieäc cao caû, moät vieäc nghóa cho nhaân quaàn xaõ hoäi, chöù cho mình thì chæ hoaøn toaøn thuoäc tinh thaàn: laø mình ñaõ laøm cho nöôùc moät caùi gì raát ñích ñaùng, noù seõ coøn toàn taïi ñeå söôûi aám cho muoân theá heä veà sau ôû haûi ngoaïi cuõng nhö ôû queâ noäi.
Caùc vò cao nieân khi hi hieán thaân taâm cho daân nöôùc, hoaëc soáng trong toå aám hay khoâng, thì ñeán luùc nhaém maét xuoâi tay seõ ñöôïc thoûa loøng vì ñaõ giuùp vaøo coâng vieäc cöùu quoác, kieán quoác, kieán taïo Vieät Linh. Hoàn thieâng caùc cuï seõ soáng maõi vôùi con chaùu. Moãi nhaø Vieät ñeàu coù gia phaû ghi coâng ñöùc caùc vò vaø nhang khoùi nghi nguùt suoát ñôøi. Tröôùc khi nhaém maét xuoâi tay caùc vò coù theå mæm cöôøi vì xuyeân qua cuoäc di taûn caùc vò ñaõ laøm neân truyeän coù ôn ích cho queâ höông ñaát nöôùc nhö vaäy.
IV. Cô cheá Vieät Linh
15. Vieät Linh laø Vieät toäc töông teá traûi roäng khaép hoaøn caàu. Chöõ linh ñaây mang hai nghóa, moät laø linh thieâng chæ nhöõng ñöùc tính noåi baät caàn cho moät nöôùc coù tieáng laø vaên hieán cho bang, hai laø linh nghieäm nhôø nhöõng ñöùc kia neân coù ñöôïc khaû naêng tröôøng toàn vónh cöûu. Ta haõy chuù yù ñeán moät hai ñöùc tính ñoù.
Tröôùc heát phaûi nhôù caâu "Phi hieàn baát ngheä". Thieáu trieát thì khoâng coù taøi cai trò ra côõ an bang teá theá. Cho tôùi nay nhaân loaïi khoâng ñaït ñöôïc moät neàn trieát lyù chính trò coù khaû naêng côõ ñoù vì thieáu trieát lyù chính trò, chæ coù trieát moät chieàu thì khoâng theå laø trieát lyù chính trò cuõng khoâng laø trieát laø nhaân sinh, vì ñôøi soáng voán coù hai chieàu y nhö ñieän naêng thaønh bôûi tieâu tích theá naøo thì con ngöôøi cuõng vaäy. Cho neân moïi trieát lyù moät chieàu ñeàu laø duy taâm töùc khoâng coù chaân ñöùng trong thöïc teá. Chính vì ñoù maø cho tôùi nay khoâng coù trieát lyù nhaân sinh hay chính trò, bao nhieâu ñeá quoác ñeàu suïp ñoå vì khoâng coù trieát lyù neân phaûi duøng baïo löïc, luaät hình phaùp ñeàu laø nhöõng hình thaùi baïo haønh khoâng toàn taïi laâu ñöôïc.
16. Chæ coù moät thaønh töïu phaàn naøo ñoù laø nöôùc Taøu. Neáu ta xeùt linh hoàn Taøu thì laø Nho giaùo, Nho voán choáng hình luaät, caû phaùp luaät, maø chuû tröông leà luaät laø caùi do töø daân moïc leân noù hôïp vôùi töøng ñòa phöông, roài laïi coù nghóa quen goïi laø leã nghóa, chuù yù ñeán söï thích nghi (nghóa giaû nghi daõ) noù khaùc vôùi söï vaät thì ñuùng luaät, vì vaät bao giôø cuõng nhö nhau. Con ngöôøi laø vaät linh thieâng bieán ñoåi theo töøng hoaøn caûnh. Vì theá phaûi duøng leã nghóa thay luaät phaùp. Neàn taûng cuûa leã laø nhaân. Dòch nhaân laø minh trieát laø loái dòch ñuùng nhaát, vì minh trieát laø söï hoäi nhaäp hai yeáu toá ñoái nghòch. Vaäy ngöôøi chính laø tröôøng hôïp noï, vì ngöôøi laø ñöùc cuûa trôøi cuøng ñaát. Trôøi cao ñaát thaáp maø hoäi nôi nhaân, thì nhaân khoâng laø minh trieát moät cuïc coøn chi. Nhö vaäy muoán naém ñöôïc bí quyeát cai trò ngöôøi thì phaûi coù minh trieát. Ñoù laø yù caâu "Phi hieàn baát ngheä" khoâng hieàn laø khoâng minh trieát thì khoâng coù ngheä laø taøi an bang teá theá, taøi cai trò thöïc söï phaûi toûa ra baèng teá theá, bieán theá giôùi thaønh moät nhaø coù theå goïi laø tình huynh ñeä phoå bieán. Cho tôùi nay ngoaøi Nho ra khoâng ñaâu coù, neân duø coù ñeán ñeá quoác, nhöng thieáu trieát phaûi duøng voõ löïc khoâng sao thaønh moät nhaø. Nöôùc Taøu ñaõ nhôø ñaïo Vieät maø tröôøng toàn, nhöng vì thieáu ngöôøi thöøa haønh tôùi nôi, vaø hoaøn caûnh xöa chöa cho pheùp neân môùi coù an bang maø chöa haún teá theá. Vì göông lòch söû ñaõ roõ reät nhö theá neân con ñöôøng cuûa Vieät Linh phaûi laø "hi hieàn" (phaûi chuyeân veà trieát) thì coù theå ñaït chöõ Ngheä, hieåu laø "ngheä thuaät toái cao laøm cho moïi ngöôøi ñöôïc haïnh phuùc". Ñoù cuõng laø con ñöôøng toå tieân ta ñaõ theo.
17. Nhieàu ngöôøi taây phöông luùc môùi tôùi Vieät Nam vaøo theá kyû 16, 17 ñaõ cöïc kyø khen ngôïi Taøu Vieät coù pheùp cai trò gioûi nhaát vì moät nöôùc daân gaáp 3, 4 laàn AÂu Chaâu maø chæ coù ít luaät meàm gieûo laø leà luaät, raát ít coâng chöùc. Chaúng thaáy boùng coâng an caûnh saùt ñaâu caû. Moãi ngöôøi soáng nhaân chuû. Roma ñaày luaät phaùp vì chæ coù luaät phaùp, noùi ñeán luaät phaùp thì quaùn quaân laø Roâma. Ngöôøi ta ñaõ laàm vì chæ caàn moät laøn soùng xaâm laêng laø caû moät ñeá quoác Roâma suïp ñoå tan naùt. Lyù do saâu xa laø beân treân luaät phaùp hieán phaùp laø 1 quaõng troáng chaúng coù Ñaïo naøo. Traùi laïi Taøu raát ít luaät nhöng treân luaät coù ñaïo neân xaûy ra hieän töông traùi ngöôïc laø khi Taøu bò xaâm laêng ñaõ khoâng tan raõ coøn quay laïi caûi hoùa xaâm laêng. Ñoù hieäu quaû cuûa ñaïo cuûa minh trieát. Ñaïo môùi laø chaát keo sôn giöõ nöôùc. Vôùi Ñaïo luaät phaùp khoâng caàn nhieàu neân ñeå daønh ñaát saùng taïo cho nhöõng ngöôøi thöøa haønh ñeå coù söï meàm gieûo thích nghi, nhôø theá maø coù söùc tröôøng toàn. Toùm laïi khi khoâng coù minh trieát thì luaät phaùp taát seõ phaùt trieån maïnh. Ñoù laø böôùc vaøo ñöôøng suy thoaùi. Khi nöôùc naøo ra ñaày luaät thì ñaây laø daáu noù baét ñaàu daãy cheát.
18. Ngöôøi ta laàm töôûng phaùp luaät ngaên tham nhuõng maø khoâng ngôø raèng phaùp luaät gioáng nhö maøng nheän baét ñöôïc ruoài muoãi chöù khoâng baét noåi boï hung... Phaùp luaät ngaên chaän ñöôïc tham nhuõng nhoû thoâi chöù laøm sao ngaên chaän ñöôïc maáy tay böï. Phöông theá ngaên ngöøa tham nhuõng toát nhaát laø leã nghóa laø Ñaïo hoïc: toát ñeán 85 phaàn traêm. Vôùi luaät toát nhaát cuõng chæ tôùi 50 hay 60 phaàn traêm. Coøn 100 phaàn traêm thì khoâng coù ôû theá gian naøy: ngöôøi caàu bò toû ra khoâng laø nhaø chính trò coù taøi. Quaûn Troïng cho Thuùc Nha khoâng laøm chính trò ñöôïc vì chuû tröông thieän aùc quaù ö phaân minh.
Vì theá ñöøng chôø mong nhöõng qui luaät chaët cheõ ñaâu ra ñaáy, neân nhôù caâu "yeán ö chuû, töôøng ö thaàn" then choát coát yeáu thì do chuû, coøn töôøng taän thì do ngöôøi thöøa haønh (xöa kia laø quan ñaïi thaàn) neân noùi "töôøng ö thaàn". Nhöõng luaät leä xaùc ñònh neân ñeå cho ngöôøi thöøa haønh, ngöôøi ñöùng ñaàu moät nhoùm phaûi bieát xoay sôû neáu khoâng laøm noåi thì coù ñaày ñuû luaät leä cuõng khoâng xong.
19. Ñieåm hai laø ñöùc caàn kieäm. Ñoù laø ñöùc caên baûn cuûa toå tieân ta khoâng nhöõng vì nöôùc nhoû, nhöng noù cuõng laø ñieàu kieän raát neàn taûng cho vieäc döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc ôû baát kyø ñaâu ñaâu. Phöông chi cho chuùng ta trong hoaøn caûnh di taûn. Haõy nhôù caâu "kieäm coá naêng quaûng". Caâu naøy theo nghóa thöôøng laø coá kieäm öôùc môùi quaûng ñaïi ñöôïc, môùi coù khaû naêng giuùp tha nhaân ñöôïc. Coøn nghóa roäng cho vieäc döïng nöôùc laø coù caàn kieäm môùi coù theå xem xa laøm lôùn, coù nhöõng vieäc caàn tieâu lôùn thì phaûi coù söùc lôùn. Maø söùc lôùn khoâng neân tìm ôû ñaâu xa nhöng chæ tìm ngay trong mình môùi vöõng chaéc. Ngöôøi ta ñaõ nghieân cöùu thaáu ñaùo xem caùc nöôc tieán leân giaøu sang ñaõ ñi ñöôøng naøo, thì thaáy bao giôø cuõng laø con ñöôøng tieát kieäm. Ñoái vôùi Vieät Linh thì tieát kieäm trôû neân quoác saùch. Vì coù vaäy môùi xaây döïng noåi moät nöôùc linh thieâng töø 2 baøn tay traéng. Cho neân chuùng ta seõ thi haønh caâu "kieäm coá naêng quaûng" khoâng nhöõng trong vieäc döïng nöôùc maø luoân trong gia ñình, trong baûn thaân, coi ñoù nhö moät ñöùc truï trong Vieät Linh.
20. Chuùng ta seõ thi haønh caùch thöïc teá laø tieát giaûm nhöõng caùi khoâng maáy caàn. Coù ngöôøi daùm tieâu möøng sinh nhaät con caùi caû nhieàu traêm. Coù ngöôøi huùt thuoác moãi naêm toán caû daêm ba traêm, laïi coøn caùc cuoäc chôi, nhaûy... Roài nhöõng caùi nhoû moïn maø goùp laïi ra to nhö taäp cho treû nhöõng caùi laët vaët baät ñeøn vöøa ñuû. Haõy xem chuùng trong vieäc ñaùnh raêng, röûa baùt; cöù môû nöôùc cho chaûy xeø xeø töø ñaàu chí cuoái coù khi hao nöôùc ñeán caû chuïc gallon, ñang khi neáu kheùo xeáp ñaët thì chæ maát moät vaøi gallon. Cöù nhöõng caùi aáy maø coäng vaøo moãi thaùng cuõng ñeå ra ñöôïc vaøi chuïc. Ñöøng ai nghó ñoù laø buûn xæn maø chính laø ñeå coù theå quaûng ñaïi hôn. Neáu ta haï quyeát taâm ñoùng nguyeät lieãm, coïng theâm soá tieàn seûn so ñöôïc thì ñaõ coù theå laøm neân caùi phi thöôøng baèng nhöõng caùi thöôøng thöôøng ñoù. Döïng neân moät nöôùc chính laø truyeän phi thöôøng. Vaäy maø chæ coù baáy nhieâu caùi nhoû noï ñaõ laøm neân. Daàu sao thì töø nay nhaát ñònh vôùi nhau chæ tieâu treân laõi naêm cuoái cuøng vaø cuõng chæ neân giôùi haïn ñeán 77 phaàn traêm laõi thoâi. Ban ñaàu raát chaät vaät nhöng caøng veà sau thì caøng thoaûi maùi. Ñoù laø caûnh "naèm gai neám maät" cuûa chuùng ta.
21. Ñieåm ba laø quyeàn bính. Vieät Linh seõ xeáp ñaët cho quyeàn bính khoâng coøn choã kieâm chaéc, maø phaûi trôû neân moät hy sinh cao caû. Nhöõng ngöôøi caàm quyeàn theo theå cheá Vieät Linh ñöông nhieân seõ laø nhöõng ngöôøi ñaùng quyù toân: hoï khoâng ñeán vôùi quyeàn bính vì danh lôïi, maø ñeán ñeå hy sinh cho queâ höông ñaát nöôùc. Ñeå lieäu ñöôïc nhö theá chuùng ta seõ khöôùc töø loái phoå thoâng ñaàu phieáu, ñoù laø loái choïn ngöôøi maø khoâng bieát ngöôøi. Daân chuùng laøm sao bieát ñöôïc ngöôøi nhaát laø ngöôøi ñoù ôû maõi xa, thaønh ra chæ coù nhöõng keû kheùo noùi, kheùo vaän ñoäng laø ñöôïc baàu, nhöng roài ra laøm vieäc raát giôû hoaëc tham nhuõng. Thay vaøo ñoù laø daân choïn laáy ngöôøi coù taøi coù ñöùc maø daân choïn laø caên cöù treân coâng taùc ñaõ hieän thöïc nôi nhöõng ngöôøi mình ñaõ bieát, ñaõ chöùng toû baèng thi haønh nhieäm vuï. Choïn töø caáp thoân laøng leân ñeán caáp tænh, roài caáp Bang. Hoïc thöùc chæ caàn trình ñoä phoå thoâng nhöng phaûi qua maáy lôùi huaán luyeän veà Ñaïo Lyù veà tu thaân veà cai trò v.v... Coù theå seõ choïn sau moâãi lôùp huaán luyeän, nhöõng heä soá 1. Coøn khi anh em choïn nhau thì laø heä soá 3. Vaø khi trao vieäc thì tuøy ñaõ ñöôïc choïn ôû côõ naøo: môùi choïn ôû caáp thoân laøng thì chæ laø xaõ tröôûng. ÔÛ caáp bang môùi giöõ tænh tröôûng trôû leân. Ñöôïc baàu laïi ñònh kyø 4, 5 naêm vaø coù theå giöõ maõi nhieàu khoùa ñaëng coù theå duøng kinh nghieäm cho nöôùc. Caùi caùch Vieät Linh laø laõnh ñaïo töï moïc leân roài seõ ñöôïc cuûng coá su baèng söï choïn löïa cuûa daân chuùng.
22. Ñoù laø ñaïi ñeå maáy caùi coät truï cuûa Vieät Linh. Caàn tröôùc heát hoïc trieát, hoïc tu thaân vaø loái cai trò. Roài tôùi ñöùc caàn kieäm ñeå taäp luyeän haøng ngaøy nôi mình cuõng nhö gia ñình ñeå trôû neân ñöùc tính caên baûn. Sau laø loái choïn ngöôøi. Vieäc thaønh hay baïi phaàn lôùn ôû nôi ngöôøi, caàn phaûi choïn theo lôøi thöïc teá cuûa tieân toå. Giöõ ñöôïc maáy ñieàu ñoù thì chöa caàn luaät phaùp Vieät Linh cuõng seõ moïc leân. Vaø moät khi ñaõ xuaát hieän seõ khoâng bao giôø luøi böôùc. Hieän chuùng ta ñaõ coù roài, nhoû xíu nhöng coù thöïc vaø chuùng ta ñang phuïc vuï moãi ngaøy cuõng nhö moät traät coù nhöõng anh em khaùc cuõng phuïng söï vôùi ta chung quanh hoaøn caàu: khoâng coù luùc naøo maët trôøi laën khoûi Vieät Linh: AÂu Myõ nguû thì UÙc AÙ thöùc, baéc baùn caàu xuaân haï xong thì trao xuoáng cho nam baùn caàu ñeå anh em UÙc tieáp nhaän. Cöù hoaït ñoäng nhö theá heát ñôøi cha ñeán ñôøi con roài chaùu, chaét, chuùt, chít, chuït, chòt thì bieát noù seõ maïnh döôøng naøo.