16. Truyeän Traàu Cau
by Rev. Kim Ñònh, Vietnamese Philosopher
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Ñôøi thöôïng coå coù moät chaøng teân laø Quang Lang, traïng maïo cao lôùn. Quoác vöông cho hoï laø Cao, nhaân laáy chöõ Cao laøm hoï, sinh ñöôïc hai trai, ngöôøi ñaàu teân laø Taân, ngöôøi thöù teân laø Lang. Cha meï cheát sôùm, hai anh em sang troï hoïc nhaø thaày ñaïo só hoï Löu, cuõng goïi laø Löu Huyeàn.
Nhaø hoï Löu coù moät ngöôøi con gaùi, tuoåi chöøng möôøi baûy hay möôøi taùm muoán tìm ñoâi baïn, nhöng khoâng bieát ngöôøi naøo laø anh hay em, beøn böng moät baùt chaùo vaø moät ñoâi ñuõa môøi hai ngöôøi aên ñeå xem ai laø anh ai laø em. Thaáy ngöôøi em nhöôøng cho ngöôøi anh aên tröôùc, naøng beøn ghi nhôù laáy, ñem tình thöïc trình baøy vôùi cha meï. Cha meï gaû cho ngöôøi anh keát laøm vôï choàng, tình aùi caøng ngaøy caøng thaân maät.
Sau ñaáy, ngöôøi em thaáy anh ñaõi xöû vôùi mình khoâng baèng luùc xöa, ñem loøng hôøn giaän môùi boû anh maø ñi. Ñi ñeán moät nôi thoân daõ boãng gaëp moät caùi suoái lôùn: khoâng coù thuyeàn ñeå sang ngang, ngöôøi em ngoài moät mình khoùc roøng roài cheát hoùa thaønh moät caùi caây.
Ñeán khi ngöôøi anh thaáy maát em môùi boû vôï ñi tìm thì thaáy em ñaõ cheát beøn gieo mình beân goác caây, maø töï taän hoùa thaønh moät taûng ñaù quaán quanh goác caây.
Sau ñaáy, ngöôøi vôï laáy laøm laï sao choàng mình ñi ñaõ laâu maø khoâng thaáy veà lieàn boû ñi tìm, thaáy choàng ñaõ cheát, naøng cuõng gieo mình oâm laáy taûng ñaù maø cheát luoân, hoùa ra moät sôïi daây leo vaán vít treân ñaù, ngoïn laù muøi thôm vaø cay.
Cha meï Löu thò ñi tìm con, ñeán ñoù cuõng than khoùc, roài laäp ñeàn thôø ôû choã aáy maø thôø, ngöôøi ñöông thôøi ñi qua ñaáy, ai cuõng ñoát nhang vaùi laïy, khen laø anh em hoøa thuaän, vôï choàng tieát nghóa.
Trong khoaûng thaùng baûy, thaùng taùm, khí noùng coøn noàng, Huøng Vöông ñi tuaàn haønh thöôøng nghæ chaân ôû ñaáy ñeå traùnh naéng. Troâng thaáy tröôùc ñeàn im maùt, daây laù phuû truøm, Vöông leân taûng ñaù ñöùng ngaém nghía, hoûi ra môùi bieát coâng vieäc nhö theá, Vöông laäp töùc baûo caän thaàn haùi moät traùi caây vaø haùi moät laù daây leo, Vöông thaân nhai roài nhoå treân ñaù, thaáy coù saéc ñoû töôi bieát laø vò ngon môùi laáy ñem veà, baûo laáy ñaù löûa nung laøm voâi, cuøng vôùi traùi caây, laù daây hôïp laøm moät maø aên, thaáy vò ngoït beùo, thôm cay, moâi meùp sinh ñoû, môùi truyeàn ban ra thieân haï, phaøm nhöõng leã giaù thuù, hoäi ñoàng lôùn nhoû, ñeàu phaûi laáy vaät naøy laøm tröôùc. Ngaøy nay caây cau, caây traàu khoâng, ñaù voâi laø do ñoù. Töø baáy giôø nöôùc Nam coù tuïc aên traàn cau laø baét ñaàu töø ñaáy vaäy.
Chuù Thích:
Truyeän Traàu Cau noùi leân tình huynh ñeä cuõng nhö nghóa vôï choàng raát ñeïp deã hieåu, laïi coøn haøm nguï theâm yù nghóa sieâu hình laø Thaùi Hoøa trôøi ñaát ñöôïc bieåu thò baèng saéc ñoû, nhö ñaõ baøn trong baøi Vaên Lang Quoác. Coù baøn theâm teân coâ gaùi laø Lieân, coøn thaày teân laø Löu Huyeàn, hoaëc Löu Ñaïo Huyeàn thì caøng noùi leân roõ yù nghóa: Lieân laø laù traàu quaán quanh caây vaø ñaù, töùc laøm cho Kim (ñaù) Moäc (caây cau) lieân heä vôùi nhau ñeå vöôn leân ñaïo huyeàn dieäu voâ thanh voâ xuù. Coù theå vì chöõ huyeàn maø coù chöõ khoâng trong traàu khoâng (xem Söù Ñieäp, baøi V).
Kinh Huøng bieåu dieãn yù töôûng theá hoøa naøy baèng truyeän traàu cau, maø yù nghóa saâu xa laø Thaùi Hoøa, töùc laø thöù hoøa saâu xa, coù tính caùch bao truøm nhaát, chöùa chaáp moïi thöù hoøa hôïp beù nhoû khaùc ñoù laø hoøa trôøi hoøa ñaát ñeå laøm ra con ngöôøi. Coù hoøa hôïp ñöôïc nhöõng chaát tröôùc kia ñöùng rieâng bieät môùi laøm neân thöïc theå môùi. Tröôùc thì laø laù traàu, quaû cau, ñaù voâi mang maøu xanh vaø traéng, nay hoøa hôïp thì hoùa ñoû ñeå cuï theå hoùa söï hoøa hôïp giöõa nöôùc vaø löûa nhö queû caùch goàm löûa trong ñaàm" "The fire in the lake". Coøn vieäc hoøa hôïp laø do con ngöôøi, ôû ñaây bieåu thò baèng vieäc nhai traàu. Nhai moät mieáng traàu haøm chöùa moät trieát lyù saâu xa laø theá. Nhö vaäy caâu tuïc ngöõ "mieáng traàu laø ñaàu caâu truyeän" khoâng neân hieåu goïn vaøo vieäc gaï hoûi, cöôùi xin, maø coøn phaûi hieåu ra caâu truyeän vaên hoùa nhaân chuû cuûa Vieät toäc, vaên hoùa ñoâng nam chæ baèng xanh ñoû. Trong tuïc ñieâu ñeà (xaâm traùn) cuûa nhieàu chi toäc Baùch Vieät thì xaâm treân traùn 3 vaïch xanh ñoû laø naèm trong lieân heä ngaàm ñoù (ñoâng maøu xanh, nam maøu ñoû, seõ baøn trong Söù Ñieäp).