3. Nguoàn Goác Vaø Ôn Ích
Cuûa Gia Ñình Vieät
by Rev. Kim Ñònh, Vietnamese Philosopher
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
1. Treû Vieät hoïc raát gioûi, ai cuõng haõnh dieän. Ngöôøi Myõ raát ngaïc nhieân khoâng hieåu taïi ñaâu. Ñaõ coù ngöôøi ñi ñieàu tra taän maõi beân Ñoâng AÙ, hoï khoâng thaáy daáu gì chöùng toû laø ngöôøi AÙ Ñoâng coù thieân phuù troäi hôn ngöôøi AÂu Taây neân haàu heát ñi ñeán keát luaän sau: lyù do caên ñeá laø bôûi gia ñình. Gia ñình vöõng thì con em hoïc gioûi. Ñieàu aáy cuõng xaûy ra cho caùc gia ñình Myõ baäc trung löu trôû leân. Ngoaøi ra veà tieàn cuûa, caùc gia ñình trung löu cuûa ngöôøi Ñoâng Phöông cuõng tieán mau hôn... aáy cuõng nhôø gia ñình. Noäi moät vieäc gia ñình loûng leûo hay aên côm tieäm, con caùi sôùm ra ôû rieâng... ñaõ toán phí gaáp bao. Chæ keå sô qua hai ôn ích noï ñuû chöùng toû gia ñình laø moät giaù trò raát lôùn caàn phaûi heát söùc ñöôïc duy trì.
2. Ñeán khi nghieân cöùu veà nguoàn goác vaên hoùa môùi thaáy giaù trò coøn cao hôn nhieàu laém. Caùc nhaø xaõ hoäi hoïc nhaän thaáy raèng ôû ñaâu gia ñình vöõng thì khoâng coù cheá ñoä noâ leä. Caùi ñoù deã hieåu vì ngöôøi trong gia ñình coù ai bò baét laøm noâ leä bao giôø. Vaäy maø tinh thaàn gia toäc cuûa ta ñaõ ñöôïc duy trì qua bao ngaøn naêm. Khôûi ñaàu laø Hoàng Baøng thò. Chuù yù chöõ thò noùi leân tinh thaàn gia toäc. Tinh thaàn ñoù ñaõ vaãn giöõ ñöôïc khi töø boä toäc böôùc leân ñôït quoác gia, thaønh ra quoác gia cuõng chæ laø boä toäc môû roäng, cuõng nhö boä toäc cuõng chæ laø môû roäng thò toäc, nhö thò toäc laø noái tieáp gia toäc. Chính vì theá maø ngöôøi trong nöôùc xöng hoâ nhau baèng danh xöng, thuoäc gia ñình nhö baø con, coâ, baùc, chuù, thím, cha oâng. Vôùi baát cöù ai duø khoâng trong gia toäc cuõng xöng hoâ laø oâng, baø, coâ, thím, chò, em... Ñoù laø hieän töôïng raát laï.
3. Toâi coøn nhôù caûm töôûng thuù vò xöa khi ñoïc saùch Taây, hoï bôõ ngôõ bieát bao vì ngöôøi aên maøy beân ta cuõng ñöôïc goïi laø oâng laø baø. Hoï ngaïc nhieân laø vì beân AÂu Taây ai cuõng goïi nhau baèng you baèng vous, chuùa cuõng goïi laø you maø con meøo cuõng goïi laø you. Vì xaõ hoäi hoï khoâng xaây treân maãu gia ñình maø treân maãu chuû noâ. Ai coù cuûa thì laø chuû, ai khoâng coù cuûa thì laø noâ. Ñoù laø neàn moùng xaõ hoäi La Hi. ngöôøi Taøu cuõng chæ coù ngoä vôùi nò, neân xaõ hoäi nhieàu noâ leä hôn beân ta, vaø phaù cheá ñoä noâ leä muoän. Beân La Maõ xöa coù pheùp ñaàu phieáu "baùch tieàn" goïi laø Centuric. Tieáng naøy goác tieáng Latinh Centrum laø traêm. Heã ai coù moät traêm ngaøn thì ñöôïc boû phieáu. Nhieàu traêm ngaøn thì boû phieáu nhieàu. Khoâng coù tieàn khoâng ñöôïc boû phieáu. Ñoù laø taïi xaõ hoäi xaây treân taøi saûn chöù khoâng treân tình gia ñình, maø vì qui cheá taøi saûn laø tuyeät ñoái neân 2, 3 ngöôøi coù 7, 8 ngöôøi khoâng, thaønh ra ñeán 70, 80% ngöôøi trong xaõ hoäi laø noâ leä, chæ chöøng 20% laø coù töï do. Ñôøi aáy ngöôøi ta chæ môùi bieát coù coâng baèng tröøu töôïng khaùi quaùt maø chöa bieát ñeán coâng baèng xaõ hoäi, töùc laø ngöôøi naøo trong nöôùc cuõng phaûi ñöôïc tham döï taøi saûn trong nöôùc. Coâng baèng xaõ hoäi môùi ñöôïc noùi ñeán töø cuoái theá kyû 19.
4. Coøn beân ta coù ngay töø ñaàu vôùi pheùp coâng ñieàn coâng thoå, töùc laø ai ai heã ñeán tuoåi thì ñeàu ñöôïc laøng caáp ruoäng. Laøng toâi moãi ñình ñöôïc 5 saøo, nhöng coù ngöôøi giöõ mieáng ñaát hay vöôøn quaù 5 saøo maø khoâng tieän chia caét thì ngöôøi ñoù phaûi theo "rong canh" nhöõng saøo dö: moãi saøo laø 5 thuøng thoùc. Ngöôøi ñeán tuoåi ñinh ñöôïc coù phaàn ñieàn maø khoâng coù ruoäng thì ñöôïc ngöôøi khaùc theo rong canh cho 25 thuøng thaønh thöû khoâng ai trong nöôùc laø voâ saûn heát. OÂng Paul Mus coù noùi ngöôøi Vieät Nam ngheøo thieät, nhöng ngheøo caû haøng toång: lôïi töùc khoâng coù cheânh leäch quaù lôùn veà giaøu ngheøo nhö caùc xaõ hoäi tö baûn. Ñoù laø nhôø pheùp coâng ñieàn. Pheùp coâng ñieàn ñaõ ñöôïc noùi boùng trong truyeän Meï AÂu ñeû caùi boïc traêm tröùng, baø sôï, vöùt ra ngoaøi ñoàng theá maø roài con naøo cuõng ñöôïc phöông tröôûng caû. Ñaïi yù laø con naøo cuõng ñöôïc bao boïc nhö nhau. Vaát ra ngoaøi ñoàng töùc laø neàn noâng nghieäp theo cheá ñoä coâng ñieàn, neân con naøo cuõng phöông tröôûng heát. Khoâng ai phaûi laøm noâ leä vì thieáu phaàn ñieàn. Ñeán sau Vieät Nho löôïc ñoà hoùa lyù töôûng treân baèng pheùp tænh ñieàn: nghóa laø chia moät loâ ñaát ra 9 loâ theo nhö hình chöõ tænh (#) cho 8 gia ñình 8 loâ, coøn loâ giöõa ñeå noäp cho vua, trong ñoù coù ñaøo moät caùi gieáng chung chöõ Nho keâu laø tænh (#) neân goïi laø tænh ñieàn. Tænh ñieàn hay boïc Meï AÂu neùm ra ngoaøi ñoàng ñeàu chæ pheùp coâng ñieàn coâng thoå maø toâi goïi laø bình saûn: taøi saûn chia ñeàu cho moãi ngöôøi daân.
5. Pheùp aáy tieân toå ta ñaõ coù ngay töø Hoàng Bang thò. Chöõ thò noùi leân tinh thaàn gia toäc, maø veà sau caùc baø coøn mang trong teân. Laâu ngaøy ngöôøi ta coi thöôøng chöõ aáy, nhöng ôû thôøi khai nguyeân thì chöõ ñoù cao troïng laém, noù chæ tinh thaàn maãu heä, ñaët vôï tröôùc choàng. Nöôùc ñöôïc laäp ra do 50 con theo meï leân nuùi, chöù khoâng do 50 con theo cha xuoáng bieån (ñi ñaâu maø baët tin töùc vaäy?) nghóa boùng laø vaên hoùa vaãn giöõ ñöôïc tình ngöôøi, maø trong trieát goïi laø giöõ ñöôïc nguyeân lyù meï. Coøn vaên hoùa Taây AÂu thì khoâng, neân mang tieáng laø ñöïc röïa; duy döông, duy lyù maø hình thaùi cuøng cöïc laø coäng saûn duy vaät choáng laïi moïi thöù tình: tình nhaø, tình nöôùc, tình trôøi; goïi laø tam voâ: voâ gia ñình, voâ toå quoác, voâ toân giaùo; cho neân thuyeát tam voâ cuûa coäng saûn cuõng naåy sinh töø AÂu Taây laø chuyeän ñöông nhieân. Vaø nhöõng ngöôøi coøn coá beânh vöïc Karl Marx, Hoà Chí Minh ñoå toäi cho Lenin, cho Ñoàng Duaån laø toû ra chöa nghieân cöùu thaáu trieät vaên hoùa AÂu Taây. Cuõng nhö noùi ñeán Vieät Nam coù cheá ñoä noâ leä thì chæ laø noùi theo "ñaûng tính" töùc ñaûng daïy vaäy thì phaûi noùi vaäy chöù coù xeùt ñeán nguoàn goác trung thöïc ñaâu.
6. Ñaønh raèng trong thöïc teá khoâng giöõ ñöôïc ñaày ñuû nhö trong lyù töôûng, neân coù nhöõng hieän töôïng noâ leä. Chuù yù hieän töôïng chöù khoâng phaûi cheá ñoä. Neáu cheá ñoä thì laø vieäc luaät phaùp, ngöôøi noâ leä coù tieàn cuõng khoâng thoaùt ra khoûi cheá ñoä noâ leä. Coøn hieän töôïng khoâng coù haøng raøo luaät leä naøo. Con sen neáu truùng loâ ñoäc ñaéc thì laäp töùc coù theå trôû neân baø chuû, baø giaùm ñoác, khoâng ai ngaên caûn caû. Neáu laø cheá ñoä thì coù tôùi 70, 80% ngöôøi daân noâ leä. Coøn hieän töôïng thì chæ coù vaøi ba phaàn traêm, vaø cuõng chæ laø con aên ñaày tôù. Ñoâi khi bò xöû teä nhö noâ leä thì cuõng chæ laø chuyeän laøm aåu cuûa chuû nhaø chöù khoâng coù luaät phaùp naøo cho pheùp coi ñaày tôù nhö söï vaät. Tuy nhieân vì aûnh höôûng Haùn Nho neân cheá ñoä coâng ñieàn coù suy vi daàn nhöng noùi chung thì ñeán ñaàu theá kyû thöù 20 quaù baùn ruoäng ñaát ta vaãn coøn laø coâng ñieàn. Ñeán thôøi Phaùp cai trò thì ôû mieàn Nam (Baïc Lieâu thí duï) coâng ñieàn nhieàu nôi truït xuoáng coøn vaøi ba phaàn traêm, vì coù nhöõng ñoàn ñieàn cuûa tö nhaân chieám haèng nghìn maãu. Ñoù laø cheá ñoä tö baûn Taây AÂu nöông theá baûo hoä xen vaøo phaù vôõ cheá ñoä bình saûn cuûa ta, ñaây laø noùi kieåu thoâng thöôøng...
7. Coøn noùi theo kieåu trieát lyù chính trò thì ñoù chính laø daân chuû. Noùi theo chieàu tieâu cöïc thì daân chuû laø thoaùt khoûi naïn chuyeân cheá; coøn tích cöïc laø aên noùi. Ñöôïc aên laø ñöôïc tham döï taøi saûn trong nöôùc goïi laø bình saûn. Ñöôïc noùi laø ñöôïc töï do phaùt bieåu yù nghó cuûa mình. Nhö vaäy daân chuû chaân thöïc phaûi coù bình saûn, vaø ñöôïc töï do suy tö noùi nghó. Thieáu hai caùi ñoù thì chæ laø daân chuû giaû hieäu. Xaõ hoäi AÂu Taây coù cheá ñoä noâ leä, neân phaûi giaày coâng môùi laäp ñöôïc cheá ñoä daân chuû, luùc ban ñaàu cuõng chæ coù daân chuû treân phaùp lyù, chöa coù bình saûn, neân töï do bò goïi laø töï do cheát ñoùi. Coäng saûn ñaõ coù yù söûa laïi choã ñoù baèng tuyeân boá daân laø chuû taøi saûn quoác gia. Nhöng thöïc chaát vaãn laø tö baûn, chæ khaùc chuû tö baûn xöa laø caù nhaân nay chuû laø chính quyeàn, daân vaãn laø voâ saûn, ñaõ vaäy töï do cuõng maát luoân neân khoán khoå hôn voâ saûn xöa muoân vaøn.
8. Xeùt theo maáy ñieàu treân ta thaáy gia ñình laø theå cheá gaây ôn ích heát söùc saâu xa. Ôn ích ngay ñôøi ta: con em hoïc haønh gioûi, boá meï laøm aên choùng neân cô nghieäp. Coøn ñôøi xua laø cheá ñoä daân chuû chaân chính coù bình saûn, coù töï do, laøm neân moät xaõ hoäi coù tình nghóa, moät queâ höông toå quoác thaâm saâu. Thaät khoâng ngôø nôi ta ra chaøo ñôøi, soáng beân caïnh nhöõng ngöôøi thaân yeâu trong quaõng ñôøi töôi ñeïp nhaát laïi chaát chöùa nhieàu minh trieát xuyeân qua bao ñôøi cho ñeán nay ta vaãn coøn ñöôïc höôûng.