Ñoâi Doøng veà Tieåu Söû vaø Söï Nghieäp
cuûa Linh Muïc Trieát Gia
Doâminicoâ Löông Kim Ñònh
(15/06/1915 - 25/03/1997)
Linh Muïc Giaùo Sö Petrus Vuõ Ñình Traùc
Tieåu Söû vaø Haønh Traïng - Linh Muïc Löông Kim Ñònh sinh naêm 1914 taïi Nam Ñònh, Baéc Vieät. Hoïc Trieát vaø Thaàn Hoïc taïi Ñaïi Chuûng Vieän Nam Ñònh naêm 1934, thuï phong Linh Muïc naêm 1943. Khôûi ñaàu Linh Muïc Kim Ñònh daïy Trieát Taây taïi Ñaïi Chuûng Vieän Quaàn Phöông, Buøi Chu. Naêm 1945 Linh Muïc Kim Ñònh vieát taùc phaåm ñaàu tay nhan ñeà Duy Vaät Duy Thöïc, vôùi noäi dung pheâ bình saéc beùn chuû nghóa coäng saûn vaø chuû thuyeát Karl Marx, laøm rung ñoäng haøng nguõ chính trò boä coäng saûn. Linh Muïc Kim Ñònh bò theo doõi gaét gao, neân boù buoäc phaûi rôøi boû ñaát nöôùc vaø ñi du hoïc taïi Phaùp. Linh Muïc Kim Ñònh toát nghieäp Trieát Hoïc taïi Institut Catholique de Paris, vaø toát nghieäp Nho Hoïc taïi Institut des Hautes Etudes Chinoises, Paris.
Trôû veà Vieät Nam naêm 1958, Linh Muïc Kim Ñònh daïy Trieát taïi Ñaïi Hoïc Vieän Leâ Baûo Tònh, Gia Ñònh. Naêm 1960 baét ñaàu daïy Trieát Ñoâng taïi Ñaïi Hoïc Vaên Khoa Saigon. Nhôø coâng phu môû ñöôøng trôû veà Trieát Ñoâng cuûa Linh Muïc Giaùo Sö Böûu Döôõng vaø Linh Muïc Giaùo Sö Nguyeãn Vaên Thích cuõng nhö taâm huyeát cuûa Giaùo Sö Nguyeãn Ñaêng Thuïc, chöông trình Trieát Hoïc Ñoâng Phöông ñöôïc khai giaûng taïi Ñaïi Hoïc Vaên Khoa Saigon naêm 1958. Saün ñöôøng trôû veà Ñoâng Phöông, Linh Muïc Giaùo Sö Kim Ñònh tieän ñöôøng, ñôn thöông ñoäc maõ, xoâng leân moät böôùc taùo baïo, môû ñöôøng ñi vaøo Trieát Laâm Vieät Nam.
Trong suoát 16 naêm trôøi, taïi giaûng ñöôøng Ñaïi Hoïc Vaên Khoa Saigon, Linh Muïc Giaùo Sö Kim Ñònh ñaõ aûnh höôûng saâu roäng cho caû moät theá heä thanh nieân vaø sinh vieân. Maëc daàu bao choáng ñoái, Linh Muïc Kim Ñònh ñaõ im laëng xaây döïng moät heä thoáng Vieät Nho khaù trung thöïc vaø haáp daãn. Khoâng ai coù theå choái caõi coâng phu xaây döïng vaø aûnh höôûng saâu roäng cuûa oâng trong laõnh vöïc vaên hoùa daân toäc. Töø Ñaïi Hoïc Vaên Khoa Saigon, Linh Muïc Kim Ñònh môû roäng maët traän tôùi caùc ñaïi hoïc khaùc: ñaïi hoïc Ñaø Laït, Vaïn Haïnh, Minh Ñöùc, Thaønh Nhaân vaø An Giang. Chính trong giai ñoaïn naøy Linh Muïc Kim Ñònh ñaõ saùng laäp ra chuû thuyeát AN VI vaø VIEÄT NHO.
- Vaên Nghieäp - Sau maáy chuïc naêm tröôøng nghieân cöùu, giaûng huaán vaø suy tö, Linh Muïc Kim Ñònh ñaõ hoaøn thaønh troïn boä Vieät Nho vaø Vieät Trieát goàm 20 cuoán:
Vieät Nho:
1. Nguyeân Nho hay Cöûa Khoång, Saigon: 1960.
2. Nhaân Baûn, Saigon: 1961.
3. Chöõ Thôøi, Saigon: 1961.
4. Vuõ Truï Nhaân Linh, Saigon: 1962.
5. Dòch Kinh Linh Theå, Saigon: 1962.
6. Nguoàn Goác Vaên Hoùa Vieät Nam.
7. Loa Thaønh Ñoà Thuyeát.
8. Cô Caáu Vieät Nho, Saigon: 1965.
9. Vaán Ñeà Quoác Hoïc.
10. Hoàn Nöôùc Vôùi Leã Gia Tieân.
Vieät Trieát:
1. Caên Baûn Trieát Lyù Trong Vaên Hoùa Vieät Nam.
2. Tinh Hoa Nguõ Dieån.
3. Vieät Lyù Toá Nguyeân, Saigon: 1963.
4. Trieát Lyù Caùi Ñình.
5. Trieát Lyù Hoøa Giaûi.
6. Laïc Thö Minh Trieát.
7. Nhaân Chuû, Saigon: 1964.
8. Kinh Huøng Khaûi Trieát.
9. Trieát Lyù Giaùo Duïc, Saigon: 1964.
10. Söù Ñieäp Troáng Ñoàng.
11. Nhöõng Dò Bieät Giöõa Hai Neàn Trieát Lyù Ñoâng Taây, Saigon: taùi baûn, 1974.
Taïi Hoa Kyø, Linh Muïc Kim Ñònh coøn vieát theâm ba cuoán:
1. Huøng Vieät Söû Ca.
2. Pho Töôïng Ñeïp Nhaát Cuûa Vieät Toäc.
3. Hoa Kyø Vaø Theá Chieán Löôïc Toaøn Caàn (The United States and the Global Strategy).
- Ñòa Vò cuûa Linh Muïc Giaùo Sö Kim Ñònh Treân Tröôøng Vieät Nho Vieät Trieát - Nhôø coâng khai thaùc vaø bieân khaûo, saùng taùc cuûa Linh Muïc Giaùo Sö Kim Ñònh, nhöõng baäc thöùc giaû khaép nôi ñaõ suy toân Linh Muïc laø Trieát Gia Vieät Nam.
AÛnh höôøng Vieät Trieát vaø Vieät Nho cuûa Linh Muïc Kim Ñònh ñaõ gaây yù thöùc cho ngöôøi Vieät khaép nôi nhìn laïi thöïc taïi vaên hoùa cuûa mình. Caùc ñoà ñeä cuûa Linh Muïc Kim Ñònh ñaõ ñaùp öùng nguyeän voïng cuûa Thaày ñeå khai thaùc vaø phoå bieán Vieät Lyù cuûa Thaày qua toå chöùc AN VI. Caùc nhoùm An Vi ñöôïc thaønh laäp khaép nôi: San Jose, Orange, Houston, Louisiana, Washington, D.C., Philadelphia, Seattle vaø taïi Canada, UÙc Chaâu, Anh, Phaùp, Ñöùc, v.v... AN VI ñaõ nhö luoàng gioù daân toäc buøng leân khaép nôi coù ngöôøi Vieät ñònh cö.
Caùc Nhoùm naøy coi Trieát Gia Kim Ñònh nhö baäc Ñaïi Sö, maø hoï toân laøm toå: TOÅ SÖ AN VI. AÛnh höôûng cuûa Trieát Gia Kim Ñònh khoâng nhöõng theá, maø coøn lan roäng tôùi caùc hoïc giaû, trieát gia ngoaïi quoác: AÂu Myõ vaø khoái Vieãn Ñoâng.
Naêm 1987, Hoäi Nghò Quoác Teá veà Khoång Hoïc vôùi Theá Giôùi Ngaøy Nay (International Symposium on Confucianism and the Modern World) toå chöùc taïi Ñaøi Baéc, Ñaøi Loan, quy tuï 400 hoïc giaû khaép theá giôùi. Trieát Gia Kim Ñònh cuøng vôùi Linh Muïc Vuõ Ñình Traùc ñöôïc môøi tham döï hoäi nghò vôùi tö caùch "ñaïi bieåu Nho Laâm Vieät Nam taïi Hoa Kyø" Nôi ñaây Giaùo Sö Kim Ñònh ñaõ thuyeát trình ñeà taøi Ñaïo Tröôøng chung cho Ñoâng Nam AÙ Chaâu (A Tao-Field for East Asia). Baøi Tham luaän do Giaùo Sö Traàn Vaên Ñoaøn trình baøy. Ñeà taøi naøy ñaõ gaây tieáng vang lôùn trong giôùi Nho Laâm AÙ Chaâu. (cuõng trong ñaïi hoäi, Linh Muïc Vuõ Ñình Traùc trình baøy vaán ñeà Trieát Lyù Nhaân Baûn Nguyeãn Du - Vietnamese Humanism According to Nguyen Du - cuõng laø Nhaân baûn thuyeát cuûa Vieät Nam. Ñaây laø ñaàu ñeà cuûa Luaän AÙn Tieán Só bieän trình taïi Ñaïi Hoïc Sophia, Nhaät Baûn. Tham luaän ñeà taøi naøy do Linh Muïc Giaùo Sö Vuõ Kim Chính trình baøy).
Ngaøy hoâm sau, Giaùo Sö Traàn Vaên Ñoaøn, UÛy Vieân Toå Chöùc Hoäi Nghò ñaõ trieäu taäp moät cuoäc hoïp baùo, ñeå phoå bieán saâu roäng hôn vaán ñeà saùng taïo naøy, nhö moät ñoùng goùp cuûa hoïc giaû Vieät Nam vaøo vaên hoùa AÙ Chaâu.
Sau ñoù, Linh Muïc Kim Ñònh coøn tham döï Hoäi Nghò Trieát Hoïc (The World Congress of Philosophy) taïi Brighton, Anh Quoác naêm 1988. Hoäi Nghò Trieát Hoïc AÙ Chaâu taïi Baéc Phi (The XXXIII International Conference on Asian and North African Studies) taïi Toronto, Canada naêm 1990. Linh Muïc Kim Ñònh vaãn noùi vôùi caùc ñoà ñeä: Thaày phaûi ñi ñeå noùi cho theá giôùi bieát con ngöôøi, tö duy vaø ñaïo soáng cao ñeïp cuûa daân toäc Vieät Nam.
Giaùo Sö Nguyeãn Ngoïc Bích ñaïi hoïc Georgetown, Washington D.C. vieát veà Linh Muïc Kim Ñònh trong baùo Ngaøy Nay soá 121:
"Trong noã löïc ñi tìm moät con ñöôøng Vieät Toäc, nhaân chuû, töï do, thì chuùng ta phaûi keå ôû haøng ñaàu coâng trình ñoà soä cuûa Linh Muïc Kim Ñònh. ÔÛ ñaâu oâng cuõng theá, khoâng phaûi sang Myõ oâng môùi tìm "veà nguoàn". Vieäc laøm cuûa oâng trong tình caûnh maát maùt voâ bieân, chaúng qua cuõng chæ laø tieáp noái coâng vieäc cuûa oâng ñaõ baét ñaàu khi coøn ôû trong nöôùc, khi coøn ôû mieàn Nam töï do. Töø 1962 tôùi nay, oâng ñaõ hoaøn taát ñöôïc 23 cuoán trieát hoïc, töông ñöông vôùi khoaûng 7,000 trang moät maûng tö töôûng maø khoâng deã maáy trieát gia coù theå so saùnh ñöôïc. Söï ñoäc ñaùo ôû nôi oâng cuõng ñaõ laø moät truyeän quaù roõ - daàu ta coù ñoàng yù vôùi oâng hay khoâng, thì ta cuõng khoâng theå phuû nhaän ñöôïc tính caùch ñoäc ñaùo cuûa tö töôûng oâng.
Ngaøy nay tham voïng cuoái cuøng cuûa Linh Muïc Kim Ñònh laø seõ döïng xong moät boä kinh (hieåu theo nghóa "bible") cho daân toäc ta. Ñeå thöïc hieän tham voïng naøy, oâng ñaõ cho in laïi hoaëc ñang in naêm cuoán thuoäc boä "Nguõ kinh khaûi trieát", ñoù laø: Huøng Vieät Söû Ca, Kinh Huøng Khaûi Trieát, Pho Töôïng Ñeïp Nhaát Cuûa Vieät Toäc, Söù Ñieäp Troáng Ñoàng, Vaên Lang Vuõ Boä (soá lôùn do nhaø in H.T. Kelton xuaát baûn). Neáu ai hoûi toâi raèng coù neân ñoïc hay khoâng, thì toâi xin thöa ngay: döùt khoaùt laø coù. Taïi sao - Taïi vì neáu ta khoâng nhaát thieát ñoàng yù vôùi heát caû yù kieán cuûa oâng, ta cuõng seõ ñöôïc laøm thaân vôùi moät trong nhöõng boä oùc trieát lyù lôùn nhaát neáu khoâng cuûa nhaân loaïi thì cuõng cuûa Vieät Nam. Toâi noùi ñieàu naøy trong söï caân nhaéc, cuõng khoâng khaùc gì caâu toâi seõ traû lôøi cho ngöôøi naøo hoûi: coù neân ñoïc Platon hay Aristote khoâng? Ñaõ nhaát thieát gì ta ñoàng yù vôùi Platon trong taùc phaåm La reùpublique, nhöng ai khoâng ñoïc taùc phaåm ñoù, thì chaéc chaén laø maát ñi moät maûng hieåu bieát roäng lôùn veà trieát hoïc Taây Phöông. Cuõng nhö vaäy, ai khoâng ñoïc Kim Ñònh cuõng khoâng sao, oâng seõ töø toán maø "an vi", ñeå chôø moät ngaøy kia ngöôøi noï seõ tænh moäng maø troâng thaáy heát caû caùi maát maùt cuûa mình".