Baøi Phaùt Bieåu cuûa ÑTGM FX Nguyeãn Vaên Thuaän,
trong dòp nhaän baèng Tieán só danh döï
cuûa Tröôøng Thaàn Hoïc Notre Dame,
New Orleans, Louisiana, USA
Baøi Phaùt Bieåu cuûa Ñöùc Toång Giaùm Muïc Phanxicoâ Xavieâ Nguyeãn Vaên Thuaän, Toång Giaùm Muïc Hieäu Toøa Valdesi, Phoù Chuû Tòch Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng Veà Coâng Lí Vaø Hoøa Bình trong dòp nhaän baèng Tieán só danh döï cuûa Tröôøng Thaàn Hoïc Notre Dame, New Orleans, Louisiana, USA, vaøo thaùng 3 naêm 1996:
"Vì Ngaøi thaät cao caû vaø laøm neân nhöõng vieäc laï luøng; Chæ moät mình Ngaøi laø Thieân Chuùa (Tv 85:10)
Kính thöa Ñöùc Toång Giaùm Muïc Schulte, Chöôûng aán Phaân Khoa Thaàn Hoïc Notre Dame,
Thöa Ñöùc oâng Aymond, Giaùm ñoác chuûng vieän,
Thöa quí Ñöùc oâng,
Thöa quí cha,
Caùc chuûng sinh thaân meán,
Anh chò em trong Chuùa Ki-toâ,
Nhöõng lôøi Thaùnh vònh 85 noùi leân taát caû taâm tình ñaày aép trong loøng toâi vaøo nhöõng dòp ñaùng nhôù nhö theá naøy. Ñaây moät tuø nhaân giaø ñaõ traûi qua möôøi ba naêm lao lyù trong caùc nhaø tuø ôû Vieät Nam, ai khaùc coù theå ñöa moät tuø nhaân nhö theá ñeán ngoâi tröôøng ñeïp ñeõ nhö theá naøy maø cho laõnh baèng ñaïi hoïc?
"Vì Ngaøi thaät cao caû
Vaø laøm neân nhöõng vieäc laï luøng;
Chæ moät mình Ngaøi laø Thieân Chuùa" (Tv 85:10)
Vaäy chuùng ta haõy daâng lôøi ngôïi khen vaø caûm taï Thieân Chuùa! Chuùng ta cuõng haõy nhaän bieát nhöõng khí cuï nhaân loaïi cuûa Chuùa duøng laø Ñöùc Toång Giaùm Muïc Schulte vaø Ñöùc OÂng Aymond, caû hai vò ñaõ coù nhaõ yù môøi toâi ñeán laõnh nhaän danh döï taïi ngoâi tröôøng traùng leä vaø coå kính naøy.
Thöïc ra, baèng tieán só danh döï naøy mang laïi cho con ngöôøi heøn moïn cuûa toâi nieàm vui vaø nieàm vinh haïnh lôùn lao moät phaàn, nhöng chính ra baèng danh döï naøy noùi leân moái daây raøng buoäc thaân tình giöõa Giaùo hoäi taïi Hoa Kyø vaø Giaùo hoäi taïi Vieät Nam. Hôn theá nöõa, noùi cho ñuùng, baèng danh döï naøy laø moät caùch coâng nhaän coäng ñoàng Vieät Nam ôû treân khaép theá giôùi, ñaëc bieät taïi New Orleans, maø ngöôøi Coâng giaùo Vieät Nam ôû New Orleans coù caùi may maén ñöôïc moät vò muïc töû toát laønh chaêm soùc. Nhieàu giaùo daân Vieät Nam ñang soáng treân theá giôùi, vaø moät soá ngöôøi ñang soáng ôû ñaây, ñaõ töøng laø con chieân cuûa toâi tröôùc kia ôû Hueá, Nha Trang, Phan Thieát, Saøi Goøn vaø caùc nôi khaùc.
Hoï laø nhöõng ngöôøi ñaõ töøng tích cöïc hoaït ñoäng vôùi toâi khi toâi laøm linh muïc vaø laøm giaùm muïc höôùng daãn nhöõng phong traøo treû, phong traøo coâng lyù vaø hoøa bình, caùc khoùa Cursillo v.v... vaø hoï cuõng ñaõ chòu soá phaän nhö toâi trong caùc nhaø tuø vaø caùc traïi taäp trung caûi taïo cuûa Coäng saûn taïi Vieät Nam.
Toâi xin ñöôïc trôû veà chuyeän ôû ñaây. Toâi phaûi töï hoûi: Caùi gì laøm cho toâi thaønh Tieán só Vaên Chöông Thaàn hoïc? Toâi ñaõ tìm toøi hoïc hoûi trong laõnh vöïc chuyeân moân naøo ñeå toâi ñöôïc caùi vinh döï naøy?
Thaønh thöïc maø noùi, toâi phaûi nhaän raèng toâi khoâng phaûi laø moät nhaø vaên vieát thaàn hoïc theo nghóa tröôøng oác. Xöa toâi hoïc giaùo luaät, vaø cho ñeán khi toâi ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha Phao-loâ ñeä luïc ñaët laøm giaùm muïc Nha Trang naêm 1967, toâi vaãn laø giaùo sö daïy giaùo luaät. Toâi cuõng ñaõ vieát moät luaän aùn, khoâ khan laém maø laïi vieát baèng tieáng La-tinh, ñeå so saùnh caùc cô caáu toå chöùc tuyeân uùy quaân ñoäi. Nhöng luaän aùn naøy ñaâu coù laøm cho toâi thaønh nhaø vieát vaên veà thaàn hoïc!
Theá maø khi Ñöùc Toång Giaùm Muïc Schulte eùp toâi nhaän töôùc hieäu Tieán só Thaàn hoïc danh döï, toâi ñaõ coù cô hoäi nhìn laïi cuoäc ñôøi toâi vaø toâi thaáy raèng cöù nhìn qua con maét ñöùc tin, toâi coù theå noùi raèng thaàn hoïc, "khoa hoïc bieát veà Thieân Chuùa", ñaõ thöïc söï giuùp toâi soáng cuoäc ñôøi toâi nhö moät muïc töû, duø nhieàu khi phaûi traûi qua nhöõng hoaøn caûnh khoù khaên nhaát, vaø giuùp toâi vieát saùch veà thaàn hoïc tu ñöùc, maø laïi vieát trong tuø. Nhaän ra ñieàu naøy khoâng phaûi laø keát quaû cuûa trí töôûng töôïng cuûa toâi ñaâu, ñaây laø caâu chuyeän cuûa ñôøi toâi.
Cuoäc ñôøi laøm muïc töû chaên daét ñoaøn chieân Chuùa trao coù theå chia thaønh ba giai ñoaïn:
Giai ñoaïn ñaàu tieân laø laøm muïc töû ñöùng ñaàu moät giaùo phaän (1967-1975).
Giaùo ñoaïn hai laø laøm muïc töû trong tuø (1975-1988).
Vaø cuoái cuøng, hieän nay toâi laøm muïc töû löu vong, theo lôøi yeâu caàu cuûa Ñöùc Thaùnh Cha, toâi hoaït ñoäng ñeå coå voõ coâng lyù vaø hoøa bình.
1. Laøm Muïc Töû Coi Soùc Giaùo Phaän Nha Trang, Nam Vieät Nam (1967-1975)
Toâi ñaõ ñöôïc Coâng ñoàng Vaticanoâ II quyeán ruõ, ñaëc bieät laø Hieán Cheá Muïc Vuï veà Giaùo Hoäi Trong Theá Giôùi Ngaøy Nay. Toâi ñeå oùc töôûng töôïng cuoán huùt vaøo vieãn aûnh Giaùo hoäi giöõa nhieàu bieán ñoåi gay go trong theá giôùi. Theá neân khi ñöôïc ñaët laøm giaùm muïc naêm 1967, toâi ñaõ choïn khaåu hieäu "Vui Möøng vaø Hi Voïng" vaø laáy Hieán Cheá Muïc Vuï cuûa Coâng Ñoàng laøm chöông trình canh taân muïc vuï trong giaùo phaän cuûa toâi. Chöông trình ñoù luoân luoân tìm caùch ñoïc moãi "daáu chæ thôøi ñaïi", khoâng phaûi chæ nhöõng daáu "Vui Möøng vaø Hi Voïng" maø coøn caû nhöõng daáu "öu saàu vaø lo laéng".
2. Laøm Muïc Töû trong Tuø (15-8-1975 - 21-11-1988)
Moät tuaàn tröôùc khi Saøigoøn thaát thuû, Ñöùc Thaùnh Cha Phao-loâ VI thuyeân chuyeån toâi töø giaùo phaän cuûa toâi veà Saøigoøn laøm Toång Giaùm Muïc Phoù. Vieäc boå nhieäm naøy bò coäng saûn coi nhö laø aâm möu giöõa Vatican vaø caùc quyeàn löïc ñeá quoác duø vieäc hoï coi nhö theá thaät laø loá bòch. Keát quaû laø khoâng ñöôïc ñöa ra toøa xöû duø chæ laø chæ ñeå xöû cho coù leä, toâi phaûi ôû tuø möôøi ba naêm, trong ñoù chín naêm bò bieät giam.
Trong thôøi gian naøy, chính con ngöôøi toâi caûm nghieäm ñöôïc söï khoán khoå cuûa con ngöôøi, - nghóa laø toâi thaám thía caùi yeáu ñuoái thaân xaùc vaø taâm trí cuûa toâi - vaø ñoàng thôøi caûm nhaän ñöôïc söï vó ñaïi vaø söùc maïnh cuûa ôn thaùnh.
Khi toâi bò baét vaø phaûi ñem ñi khoûi giaùo phaän, khoâng coøn hi voïng coù ngaøy trôû veà:
Ñöùc Tin baûo toâi bieát raèng khoâng can gì! Con haõy cöù tin, con haõy böôùc ñi vôùi Chuùa Ki-toâ treân con ñöôøng Hi voïng!
Khi toâi baên khoaên traên trôû vì moãi ngaøy qua ñi maø mình thì bò giöõ trong taêm toái chaúng bieát ñaâu laø cuøng: moät thaùng trôû thaønh moät naêm, moät naêm trôû thaønh nhieàu naêm, vaø moät vaøi naêm trôû thaønh töøng thaäp kyû, luùc ñoù thì:
Ñöùc Tin laøm cho toâi an loøng: khoâng can gì! Con haõy soáng giaây phuùt hieän taïi vaø haõy tìm caùch laøm cho moãi giaây phuùt cuoäc ñôøi con ñöôïc aép ñaày loøng yeâu meán!
Khi toâi maát taát caû - giaùo phaän, gia ñình, vaø nhaát laø caùc hoaït ñoäng muïc vuï vaøo caùi tuoåi khi toâi ñaõ thu löôïm - (luùc ñoù toâi töôûng nhö vaäy) ñöôïc nhieàu kinh nghieäm vaø doàn ñöôïc nhieàu nghò löïc ñeå phuïc vuï Giaùo hoäi theá maø laïi bò quaêng vaøo tuø, toâi nghó chaéc mình phaùt ñieân quaù. Nhöng:
Ñöùc Tin laïi noùi vôùi toâi raèng khoâng can gì! Chæ coù moät ñieàu caàn laø toâi hoïc hoûi cho bieát phaân bieät giöõa Thieân Chuùa vaø caùc coâng vieäc cuûa Thieân Chuùa. Caùc coâng vieäc cuûa Thieân Chuùa quan troïng thaät ñaáy vaø cao ñeïp thaät ñaáy, nhöng vaãn khoâng phaûi laø chính Thieân Chuùa!
Toâi ñaõ phaûi ñeå maëc coâng vieäc cuûa Thieân Chuùa cho Thieân Chuùa maø choïn moät mình Thieân Chuùa vaø thaùnh yù Ngöôøi.
Trong caùi ñeâm toâi bò baét mang ñi khi toâi bò doàn xuoáng chieác taøu Haûi Phoøng cuøng vôùi 1,500 ngöôøi ñoàng höông ñeå laøm kieáp tuø nhaân ôû taän mieàn baéc Vieät Nam, phaûn öùng töï nhieân cuûa toâi laø gheâ sôï. Nghó tôùi caûnh ñoù toâi vaãn coøn ruøng mình. Nhöng:
Ñöùc Tin noùi cho toâi bieát raèng khoâng can gì, con taøu ñoù laø ngoâi nhaø thôø chính toøa cuûa toâi, chính ôû trong con taøu ñoù maø toâi coù theå hieán daâng con ngöôøi toâi cuøng vôùi Chuùa Ki-toâ! Ñoái vôùi toâi nhöõng ngöôøi tuø ñoù ñaõ trôû neân daân cuûa Thieân Chuùa, ñoaøn chieân Chuùa trao cho toâi coi soùc.
Trong nhöõng ñeâm daøi ñaèng ñaüng trong tuø, khi toâi caûm thaáy con tim tan vôõ vì toâi phaûi xa caùch daân toâi treân moät ngaøn daëm xa caùch; laøm sao toâi tieáp xuùc vôùi hoï ñaây? laøm sao toâi nuoâi döôõng ñöùc tin vaø taêng cöôøng chí cöông quyeát cuûa hoï ñaây?
Ñöùc Tin nhaéc toâi nhôù ñeán Thaùnh Phao-loâ. Thaùnh Phao-loâ ñeå laïi coâng trình cao ñeïp nhaát cuûa Ngöôøi laø chính nhöõng böùc thö vieát trong tuø. Theá laø toâi baét ñaàu bí maät vieát nhöõng laù thö trong tuø cuûa toâi. Nhöõng böùc thö ñoù ñeán sau trôû thaønh nhöõng cuoán saùch, ñöôïc löu haønh chui ra ngoaøi vaø hieän nay ñöôïc dòch sang nhieàu thöù tieáng: Ñöôøng Hi Voïng, Ñöôøng Hi Voïng Döôùi AÙnh Saùng Lôøi Chuùa vaø Coâng Ñoàng, Nhöõng Ngöôøi Löõ Haønh Treân Ñöôøng Hi Voïng, vaø Caàu Nguyeän Hi Voïng.
Khi ngöôøi ta baét toâi phaûi soáng vôùi söï thuø gheùt cuûa nhöõng ngöôøi lính canh, vôùi nhöõng ñau khoå maø toâi phaûi chòu, toâi töï hoûi: Laøm sao toâi daùm nghó ñeán vieäc noùi veà Chuùa Gieâ-su cho nhöõng ngöôøi lính gaùc naøy nghe?
Luùc ñoù Ñöùc Tin baûo toâi raèng khoâng can gì! Ñieàu quan troïng laø toâi yeâu thöông hoï nhö Chuùa Gieâ-su yeâu toâi, vaø toâi tha thöù cho hoï nhö toâi ñaõ ñöôïc Chuùa tha thöù cho toâi. Ñaây laø yù nghóa vieäc "soáng lôøi di chuùc cuûa Chuùa Ki-toâ": Yeâu Meán vaø Hieäp Nhaát! Thaùnh giaù maø toâi ñang ñeo ñaây laøm baèng goã nhaø tuø nôi toâi bò giam vaø daây thaùnh giaù ñaây laøm baèng daây ñieän cuõng cuûa nhaø tuø nôi toâi bò giam, toâi nhôø nhöõng ngöôøi lính canh coäng saûn giuùp toâi laøm! Ñaây laø baèng chöùng noùi leân raèng chæ coù Tình Yeâu thöông Ki-toâ môùi coù theå bieán caûi loøng daï con ngöôøi!
3. Laøm Muïc Töû Löu Vong Coå Ñoäng Cho Coâng Lyù vaø Hoøa Bình
Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ sai toâi - toâi laø ngöôøi ñeán töø moät xöù bò chieán tranh taøn phaù treân ba möôi naêm vaø chính toâi bò tuø möôøi ba naêm - laøm vieäc cho Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng veà Coâng Lyù vaø Hoøa Bình ñeå coå ñoäng cho lyù thuyeát xaõ hoäi cuûa Giaùo hoäi, quyeàn laøm ngöôøi, vaø söï thaêng tieán coâng lyù vaø hoøa bình. Nguyeân naêm vöøa roài, toâi ñaõ phaûi ñi Phi-luaät-taân, UÙc-ñaïi-lôïi, Meã-taây-cô, Hoa Kyø, Nigeria, aáy laø khoâng keå ñeán nhieàu xöù beân AÂu chaâu.
Coù veû nhö Chuùa Quan Phoøng chöa laøm xong chuyeän ñoái vôùi toâi. Nhöng Chuùa Quan Phoøng ñaõ khoâng cho toâi bieát cuoäc ñôøi toâi troâi ñi nhö theá naøo, noùi chi ñeán nhöõng cuoäc coâng du cuûa toâi treân toaøn theá giôùi, Ngöôøi cuõng chæ cho toâi bieát vaøo phuùt choùt nhöõng vaán ñeà toâi phaûi giaûi quyeát, nhieàu ngöôøi khaùc nhau toâi phaûi gaëp vaø phaûi laéng nghe hoï noùi... Theá laø, moãi ngaøy, toâi hieåu roõ hôn lôøi tieân tri Isaia: "Tö töôûng cuûa Ta khoâng phaûi laø tö töôûng cuûa caùc ngöôi, maø ñöôøng loái cuûa caùc ngöôi cuõng phaûi laø ñöôøng loái cuûa Ta, Chuùa noùi nhö vaäy" (Is. 55:8).
Nhö vaäy qua nhöõng thaêng traàm cuûa lòch söû cuoäc ñôøi rieâng toâi, toâi coù theå noùi raèng thaàn hoïc ñaõ chaïm ñeán ñôøi toâi. Raát thaønh thöïc, toâi ñaõ tìm caùch phaân bieät ñaâu laø thaùnh yù Chuùa vaø tuaân theo thaùnh yù Chuùa trong nhöõng "daáu chæ thôøi ñaïi" trong suoát ba möôi naêm cuoäc soáng luùc laøm giaùm muïc hai giaùo phaän, luùc laøm giaùm muïc trong tuø, vaø baây giôø laøm giaùm muïc taïi giaùo trieàu Roma. Toâi chæ coù theå noùi moät ñieàu laø toâi vaãn haïnh phuùc. Haïnh phuùc daàu cho toâi coù phaûi traûi qua thöû thaùch lao lung, bôûi vì haïnh phuùc thaät ñeán töø thaàn hoïc: moät neàn thaàn hoïc thöïc söï laø "khoa hoïc bieát veà Thieân Chuùa", laø aùnh saùng soi ñöôøng ñeå gaëp gôõ Thieân Chuùa, moät neàn thaàn hoïc ñöôïc soáng trong ñöùc tin ôû töøng giaây phuùt vaø moãi giaây phuùt cuûa cuoäc ñôøi.
Vaäy, toâi xin pheùp Ñöùc Toång Giaùm Muïc cho toâi noùi moät vaøi lôøi vôùi lôùp ra tröôøng 1996.
Lôøi maø cha noùi vôùi caùc con laø lôøi cha ñaõ hoïc qua nhieàu naêm soáng ñôøi vaø chòu nhieàu noãi gian truaân: ñöøng daèn vaët trong nhöõng noãi khoù khaên maø caùc con gaëp treân ñöôøng ñôøi khi caùc con boû ñaây ra ñi baét tay phuïc vuï Thieân Chuùa vaø daân thaùnh cuûa Ngöôøi, bôûi vì "khoâng can gì" mieãn laø bieát choïn Thieân Chuùa vaø tình yeâu thöông cuûa Ngöôøi, vaø bieát traûi roäng tình yeâu thöông ñoù ra cho moïi ngöôøi. Löïa choïn nhö vaäy roài, cöù vieäc ñi tôùi, cöù vui ñi, cöù thaät söï haïnh phuùc ñi. Cöù mæm cöôøi, cöù mæm cöôøi chaøo möøng theá giôùi baèng chính cuoäc ñôøi caùc con. Vaø ñöøng queân cöôøi nhaïo ñi, ñaëc bieät laø nhaïo chính caùc con, bôûi vì ñoái vôùi traàn gian, chuùng ta ñeàu laø nhöõng keû ñieân khuøng cuûa Thieân Chuùa. Haõy luoân luoân nhôù raèng "Vui Möøng vaø Hi Voïng" chæ ñöùc tin môùi ban taëng ñöôïc maø thoâi.
Kính chuùc may laønh vaø xin Chuùa chuùc phuùc cho taát caû quí vò!
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Phanxicoâ Xavieâ Nguyeãn Vaên Thuaän
Chuyeån dòch sang Vieät ngöõ: Linh muïc Phaïm Vaên Tueä