Sô löôïc tieåu söû
Ñöùc Hoàng Y Giuse Maria Trònh Vaên Caên
Sô löôïc tieåu söû Ñöùc Hoàng Y Giuse Maria Trònh Vaên Caên
Ñöùc Hoàng y Trònh Vaên Caên sinh ngaøy 19/03/1921 taïi laøng Buùt Ñoâng, xaõ Traùt Buùt (nay laø xaõ Chaâu Giang), huyeän Duy Tieân, Haø Nam.
Ngöôøi laø con trai duy nhaát cuûa cuï Pheâroâ Trònh Vaên Ñieàn vaø baø Anna Nguyeãn Thò Thaûo, ñeàu laø ngöôøi xöù Buùt Ñoâng. Töø naêm 1922, thaân phuï qua Laøo kieám vieäc laøm hôïp sôû thích, haønh ngheà Y taù roài qua Thaùi Lan ôû Thò xaõ U-Boân, maõi ñeán naêm 1932 môùi theo ngöôøi baïn ñoàng höông trôû veà queâ nhaø. Sau ñoù, oâng baø sinh theâm moät gaùi laø Mieàu. Khoaûng 1952, laøng Buùt Ñoâng bò Phaùp neùm bom, cô ngôi bò bình ñòa, cuï oâng ñaõ qua ñôøi, cuï baø phaûi leân Haø Noäi vôùi coâ con gaùi. Naêm 1954, baø cuï phaûi theo con gaùi - Coâ Mieàu - di chuyeån vaøo Nam. Ngaøy 19-10-1974, Baø coá gaëp laïi Ñöùc cha Trònh Vaên Caên taïi Roâma. Do söï saép xeáp cuûa Ñöùc oâng Hasseler, ngöôøi Ñöùc, Giaùm ñoác Caritas quoác teá.
Ñi tu
Ngaøy 29-06-1929, chuù Trònh Vaên Caên theo Thaày Pheâroâ Nguyeãn Ñöùc Tín xuoáng Nam Ñònh taù tuùc thuï giaùo vôùi linh muïc xöù Nam Ñònh Peùdebidau (teân VN: Hoaù).
Naêm sau, 1930, Thaày Pheâroâ Tín chòu chöùc linh muïc, veà giuùp xöù Keû Voâi, ñöa caäu ñeä töû theo, cho hoïc tröôøng Thöôøng Tín. Naêm 1931, ñoã baèng Sô hoïc Yeáu löôïc Phaùp-Vieät. Töø ñaáy baét ñaàu cuoäc soáng hoïc taäp tu trì taïi tröôøng Taäp Haø Noäi trong 3 naêm.
Ñaàu nieân khoaù 1934-1935, vaøo Tieåu Chuûng vieän Hoaøng Nguyeân, ñôøi linh muïc Binet (Coá Ninh) laøm giaùm ñoác, trong 5 naêm. Sau 5 naêm giuùp xöù Yeân Myõ, moät xöù ñaïo nhoû traûi daøi beân soâng Hoàng, naêm 1941, Thaày ñöôïc goïi veà hoïc Ñaïi Chuûng vieän Lieãu Giai do caùc linh muïc Xuaân Bích ñieàu haønh döôùi quyeàn Linh muïc Giaùm ñoác Palliard (Lyù).
Ngaøy 19-12-1946, chieán tranh choáng Phaùp toaøn quoác buøng noå, Ñaïi Chuûng vieän ñoùng cöûa, thaày taûn cö veà queâ Buùt Ñoâng roài leân Ñaïi Ôn vôùi Cha Pheâroâ Tín moät thôøi gian.
Khoaûng thaùng 3-1947, thaày tìm ñöôøng leân Haø Noäi trôû veà Ñaïi Chuûng vieän.
Baáy giôø Giaùm muïc Haø Noäi laø Ñöùc cha Francois Chaize (Thònh) göûi Trònh Vaên Caên vaø vaøi thaày khaùc vaøo lôùp Thaàn hoïc ôû doøng Chuùa Cöùu Theá taïi aáp Thaùi Haø, döôùi quyeàn linh muïc Giaùm ñoác Gagnon (Nhaân) hoïc nhôø moät naêm. Ñaàu naêm hoïc 1948, Ñaïi Chuûng vieän giaùo phaän ñoùn nhaän ñoâng ñaûo caùc sinh vieân trôû veà hoïc taïi soá 40 phoá Nhaø Chung Haø Noäi, Linh muïc Vuillard (Coá Huy) laøm Giaùm ñoác.
Thôøi gian laøm linh muïc (1949-1963)
Ngaøy 03-12-1949, taïi Nhaø thôø Chính toaø Haø Noäi, Giaùm muïc Chaize truyeàn chöùc linh muïc cho Thaày Giuse Trònh Vaên Caên cuøng vôùi caùc Thaày Hoaøng Quoác Chöông, Nguyeãn Tuøng Cöông, vaø Ñoã Toâng. Ñaây laø khoaù phong chöùc ñaëc caùch vì hoaøn caûnh ñaëc bieät trong chieán tranh.
Taân Linh muïc Trònh Vaên Caên ñöôïc boå nhieäm veà xöù Haøm Long, laøm phoù cho Linh muïc Chaùnh xöù Giuse Trònh Nhö Khueâ.
Ngaøy 15-08-1950, Linh muïc Trònh Nhö Khueâ ñöôïc Toaø Thaùnh cöû laøm Giaùm muïc Haø Noäi thì Linh muïc Trònh Vaên Caên cuõng rôøi Haøm Long leân Toaø Giaùm muïc nhaän chöùc thö kyù cuûa taân Giaùm muïc. Qua naêm sau, 1951, kieâm luoân Phoù xöù Nhaø thôø Chính toaø (Chaùnh xöù laø Linh muïc Nguyeãn Huy Mai), kieâm luoân phoù Giaùm ñoác Tröôøng Trung hoïc Duõng Laïc, Giaùm ñoác laø Linh muïc Pheâroâ Nguyeãn Huy Mai.
Thaùng 08-1952, Linh muïc Chaùnh xöù Nguyeãn Huy Mai ñöôïc boå nhieäm Giaùm ñoác Tieåu Chuûng vieän Pioâ XII, Linh muïc Trònh Vaên Caên leân Chaùnh xöù kieâm Toång quaûn mieàn Haø Noäi. Vôùi cöông vò Chaùnh xöù, linh muïc Trònh Vaên Caên thöïc hieän nhieàu coâng trình. Coù hai coâng trình lôùn:
* Xaây nhaø nguyeän trong khuoân vieân beänh vieän Phuû Doaõn (nay laø Beänh vieän Vieät-Ñöùc) khaùnh thaønh ngaøy 01-05-1958.
* Truøng tu Nhaø thôø Chính toaø Haø Noäi. Ñaây laø ngoâi thaùnh ñöôøng coå kính ñöôïc xaây caát töø naêm 1884 (hoaøn thaønh naêm 1888) döôùi thôøi Giaùm muïc Puginier (Phöôùc, 1835-1892).
Naêm 1959, Linh muïc Trònh Vaên Caên ñöôïc cöû laøm Cha Chính giaùo phaän, vaãn kieâm Chaùnh xöù nhaø thôø Chính toøa ñoàng thôøi kieâm luoân xöù Keû Seùt.
Thôøi gian laøm giaùm muïc (1963-1979)
Ngaøy 02-06-1963, leã Hieän Xuoáng, moät söï kieän baát ngôø xaûy ra taïi nhaø thôø Lôùn, ngöôøi ta chöùng kieán leã nghi taán phong giaùm muïc cho Linh muïc Giuse Trònh Vaên Caên do Ñöùc Toång Giaùm muïc Trònh Nhö Khueâ chuû leã. Moïi ngöôøi bôõ ngôõ vì khoâng ñöôïc thoâng baùo gì caû. Hoâm sau, 03-06-1963, Toaø Toång Giaùm muïc Haø Noäi ra thoâng caùo cho giaùo phaän, trong ñoù neâu lyù do voäi vaøng truyeàn chöùc cho Ñöùc cha phoù vì Ñöùc Toång Giaùm muïc boãng nhieân ñoâi maét bò loaø, coù theå bò muø. (Theo Giaùm Muïc Nguyeãn Vaên Sang, trong "Kyû nieäm veà Ñöùc Hoàng y Giuse-Maria Trònh Vaên Caên", 1990, tr. 23-24).
Ngaøy 21-09-1974, Ñöùc Cha Trònh Vaên Caên rôøi Haø Noäi sang Roma, thay maët Ñöùc Toång Giaùm muïc, tham döï Hoäi ñoàng Giaùm muïc theá giôùi, khai maïc ngaøy 27-09-1974. Ngaøi ñaõ ñoïc baøi tham luaän trình baøy vaén taét 4 ñieåm veà tình hình hoaït ñoäng cuûa Giaùo hoäi mieàn Baéc. Cuõng trong chuyeán phoù hoäi Roma naøy, ngaøi gaëp laïi baø thaân maãu taïi Roma sau 20 naêm caùch bieät.
Ngaøy 06-08-1978, Ñöùc Giaùo hoaøng Phaoloâ VI taï theá, Ñöùc Hoàng Y Trònh Nhö Khueâ sang Roma döï cuoäc baàu taân Giaùo Hoaøng laø Ñöùc Gioan Phaoloâ I. Roài keá tieáp döï baàu cöû Ñöùc Gioan Phaoloâ II.
Veà Haø Noäi, Ñöùc Hoàng y Trònh Nhö Khueâ qua ñôøi ñoät ngoät ngaøy 27-11-1978. Toång Giaùm muïc phoù Giuse Trònh Vaên Caên vôùi quyeàn keá vò, trôû thaønh Toång Giaùm muïc Haø Noäi.
Thôøi gian laøm hoàng y (1979-1990)
Ngaøy 02-05-1979, töùc laø chæ 6 thaùng sau khi keá nhieäm, Toaø Thaùnh naâng leân chöùc Hoàng y Toång Giaùm muïc Giuse Trònh Vaên Caên. Trung tuaàn thaùng 09-1979, Ñöùc cha leân ñöôøng sang Roma nhaän chöùc Hoàng y. Ngaøy 30-06-1979, taïi thaùnh ñöôøng Phaoloâ VI ôû Roma, Ñöùc Giaùo hoaøng Gioan Phaoloâ II trao muõ ñoû cho taân Hoàng y Trònh Vaên Caên, ngaøy 02-07-1979 leã trao nhaãn Hoàng Y. Ngaøy 08-07-1979, taân Hoàng Y ñeán nhaän Nhaø thôø Maria in Via.
Sau khi trôû veà ngaøi khaån tröông tieáp xuùc vôùi chính quyeàn vaø Ban Toân giaùo trung öông ñeå thu xeáp coâng vieäc, ñöôïc thuû töôùng chính phuû chaáp thuaän veà thaønh laäp Hoäi ñoàng Giaùm muïc Vieät Nam. Ngaøy 03-01-1980. Ñöùc Hoàng Y ñöa ñôn chính thöùc xin pheùp nhaø nöôùc cho caùc Giaùm muïc Vieät Nam ñöôïc taäp trung "Caám phoøng" ôû Haø Noäi, hoïp truø bò.
Töø 24-04 ñeán 01-05-1980, coù 33 Giaùm muïc trong caû nöôùc veà Haø Noäi döï ñaïi hoäi thaønh laäp Hoäi ñoàng Giaùm muïc Vieät Nam. Ngaøi trôû thaønh chuû tòch uûy ban thöôøng vuï Hoäi ñoàng giaùm muïc Vieät Nam.
Trong 27 naêm laøm Giaùm muïc, Ñöùc cha Trònh Vaên Caên truyeàn chöùc cho 9 Giaùm muïc mieàn Baéc.
Thaùng 06-1988: ngaøi kieâm Giaùm quaûn Toâng toaø Toång Giaùo phaän Hueá sau khi Toång Giaùm muïc Philippheâ Nguyeãn Kim Ñieàn qua ñôøi.
Ñaàu 1990, Giaùm quaûn Toâng toaø theâm 3 giaùo phaän Höng Hoaù, Thaùi Bình vaø Thanh Hoaù.
20 giôø 30 ngaøy 18-5-1990, Ñöùc Hoàng Y qua ñôøi vì beänh nhoài maùu cô tim vaø aùp huyeát ñoät ngoät. Ñöùc Hoàng Y höôûng thoï 69 tuoåi. Ngaøi laø vò Hoàng Y thöù hai cuûa Giaùo hoäi Vieät Nam trong 11 naêm.
Leã an taùng cöû haønh long troïng saùng ngaøy 23-05-1990 do Ñöùc Hoàng y Roger Etchegaray ñaëc söù cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Gioan Phaoloâ II. Coù 20 Giaùm muïc Vieät Nam, 120 linh muïc vaø khoaûng 80.000 giaùo daân döï leã an taùng cuûa ngaøi.
Söï nghieäp
* Khôûi xöôùng thaønh laäp Hoäi ñoàng Giaùm muïc Vieät Nam coù yù nghóa lôùn lao laø keát hôïp ñöôïc caùc giaùm muïc trong moät toå chöùc ñeå phoái hôïp coâng cuoäc muïc vuï cho coù keát quaû, ñoàng thôøi ñaët cô sôû cho nhöõng hoaït ñoäng höõu hieäu khaùc trong töông lai.
* Xuùc tieán vieäc phong thaùnh cho caùc vò chaân phuùc töû ñaïo Vieät Nam: maëc duø phaûi chòu nhieàu aùp löïc, ñau khoå, nhöng cuoái cuøng vaán ñeà phöùc taïp vaø teá nhò naøy ñaõ ñöôïc giaûi quyeát vôùi yù nghóa thuaàn tuyù toân giaùo. Ngaøy 19-6-1988, Ñöùc Giaùo hoaøng Gioan Phaoloâ II ñaõ chính thöùc tuyeân phong Thaùnh cho 117 vò naøy.
* Dòch toaøn boä boä kinh thaùnh ra tieáng Vieät: Naêm 1972, ngaøi khôûi coâng dòch Taân öôùc. Maëc duø trong hoaøn caûnh chieán tranh nhöng tôùi naêm 1975 xuaát baûn ñöôïc 5.000 cuoán. Naêm 1978, Ñöùc cha tieáp tuïc chuaån bò dòch Cöïu Öôùc. Cuoái naêm 1988, baûn dòch Cöïu öôùc hoaøn thaønh. Ñaëc ñieåm cuûa caùc cuoán Kinh Thaùnh naøy laø vieäc söû duïng ngoân ngöõ thoâng thöôøng, lôøi vaên bình dò deã hieåu. Ñaây laø moät trong nhöõng taùc phaåm dòch Kinh Thaùnh ra tieáng Vieät vaøo loaïi sôùm ôû Vieät Nam.
* Ngaøi coù moät coâng trình lôùn laø söu taàm, chænh lyù, boå sung, heä thoáng hoaù vaø phoå bieán roäng raõi nhöõng baøi vaên coå daâng hoa. Ngaøi laø ngöôøi ñaàu tieân boû nhieàu coâng söùc ghi nhaïc, söûa lôøi nhöõng baøi vaên quyù taûn maùt, mai moät theo thôøi gian, xuaát baûn ñöôïc 7 boä daâng hoa vaø moät soá baøi haùt daâng hoa ñi ñoâi vôùi caùc baøi vaên. Ñaây laø tö lieäu ñaùng traân troïng cho nhöõng ai nghieân cöùu aâm nhaïc daân toäc vaø söï hoäi nhaäp vaên hoaù cuûa Coâng giaùo Vieät Nam vaøo doøng aâm nhaïc daân toäc. Ngoaøi ra ngaøi coøn dòch moät soá aøi haùt tieáng Latinh sang tieáng Vieät.