Ñöùc Toång Giaùm Muïc Philippheâ Nguyeãn Kim Ñieàn
Ngöôøi Tieåu Ñeä Khoù Ngheøo
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Philippheâ Nguyeãn Kim Ñieàn Ngöôøi Tieåu Ñeä Khoù Ngheøo. (1921-1988)
Thi Chöông
LTS. Cha Charles De Foucauld (Phaùp, 1858-1916) ñöôïc phong Chaân Phöôùc 13-11-2005. Nhieàu ngöôøi Vieät Nam ñaõ theo Doøng cuûa Cha. Trong ñoù coù Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nguyeãn Kim Ñieàn. Baùo Giaùo Xöù Vieät Nam daønh soá ñaàu naêm 2006 veà Chaân Phöôùc thôøi danh naøy. Ñöùc Toång Giaùm Muïc Philippheâ Nguyeãn Kim Ñieàn laø ngöôøi Vieät Nam ñaàu tieân theo tu Doøng Tieåu Ñeä (1955) vaø cuõng laø ngöôøi ñaàu tieân trong Doøng ñöôïc choïn laøm giaùm muïc (1960). Khaåu hieäu Giaùm Muïc Ngaøi choïn laø ''Moïi söï cho moïi ngöôøi'' (Omnia omnibus). Trong khi lyù töôûng cuûa Doøng Linh muïc Charles de Foucault laø soáng vaø phuïc vuï ngöôøi ngheøo theo tinh thaàn: ''Hieän dieän vôùi Chuùa vaø hieän dieän vôùi nhaân loaïi''. Moät vinh döï cho Vieät Nam vaø cuûa Doøng Tieåu Ñeä.
Caû ñôøi vaø nhaát laø sau 1975, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nguyeãn Kim Ñieàn ñaõ laøm troøn nhieäm vuï ngöôøi chuû chaên, nhö lôøi phaùt bieåu cuûa ngaøi trong thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Theá Giôùi ôû Roma (1971) vaø coøn ghi laïi trong böùc taâm thö göûi cho linh muïc tu syõ vaø giaùo daân Hueá: Ñaõ coù nhöõng giaùm muïc chòu cheát vì beânh vöïc quyeàn lôïi Hoäi Thaùnh. Nhöng ngaøy nay coù giaùm muïc naøo daùm chòu cheát ñeå beânh vöïc quyeàn lôïi con ngöôøi khoâng? (Thö muïc vuï 19-10-1985). Hôn nöõa, cuõng trong thö naøy, Ngaøi coøn xaùc ñònh quyeát taâm: ''Nhö caùc Toâng Ñoà ngaøy xöa vaø caùc Thaùnh Töû Ñaïo traûi qua caùc ñôøi, toâi phaûi vaâng lôøi Thieân Chuùa hôn luaät phaùp cuûa con ngöôøi.'' Ñaùng thaùn phuïc con ngöôøi quaû caûm cao thöôïng, neân göông saùng cho theá heä hoâm nay.
Treân Ñöôøng Theo Chuùa
Phaàn ñaàu cuoäc ñôøi cuûa Ñöùc Cha Nguyeãn Kim Ñieàn theo thôøi gian töø ñi tu tôùi laøm linh muïc, ñuôïc ghi nhaän laø ngöôøi ñaïo ñöùc, khieâm toán, xuaát saéc. Phaàn sau, töø khi choïn tu Doøng Tieåu Ñeä ñeán laøm giaùm muïc, Ñöùc Cha caøng noåi baät hôn nöõa, moät ngöôøi raát möïc chaân tu vaø cöông nghò trong chöùc vuï toâng ñoà. Hai ñieåm noåi baät trong ñôøi tu cuûa ngaøi laø say meâ Thaùnh Theå vaø soáng khoù ngheøo. Chaàu Thaùnh Theå laø cöû chæ thaân tình vôùi Chuùa, laø leõ soáng, leõ soáng, söùc maïnh vaø laø lyù töôûng cuoäc soáng. Con ñöôøng chöùng nhaân Tin Möøng giöõa ngöôøi ngheøo, öôùc nguyeän trôû thaønh anh em cuûa moïi ngöôøi trong caùi taàm thöôøng bình dò cuûa cuoäc soáng ñeå chia seû thoâng caûm vôùi nhöõng ngöôøi bò boû queân.
Ñöùc Cha Philippheâ Nguyeãn Kim Ñieàn sinh ngaøy 21-3-1921, taïi Long Ñöùc, Traø Vinh. Cuï thaân sinh laø vieân chöùc trong hoäi ñoàng giaùo xöù. Naêm 1928, gia ñình chuyeån veà sinh soáng ôû Gia Ñònh. Naêm 1985, taïi Gia Ñònh, baø coá ngaøi qua ñôøi, nhöng Ñöùc Cha khoâng ñöôïc veà döï ñaùm taùng. Naêm 1930, chuù Philippheâ Ñieàn nhaäp tu chuûng vieän Saøigoøn. Thuï phong linh muïc ngaøy 21-9-1947. Sau ñoù, ñöôïc boå nhieäm laøm giaùo sö chuûng vieän Saøigoøn. Ñeán naêm 1949, Cha laøm giaùm ñoác chuûng vieän.
Naêm 1955, vôùi hoaøi baõo chia seû vôùi ngöôøi ngheøo, Cha Ñieàn xin gia nhaäp Doøng Tieåu Ñeä cuûa Cha Charles de Foucault. Chuûng vieän Saøigoøn heát söùc bôõ ngôõ vaø kính phuïc veà quyeát ñònh tu doøng cuûa cha giaùm ñoác. Cha ñöôïc gôûi sang laøm taäp sinh beân sa maïc Sahara, beân Phi Chaâu. Nôi ñaây, Cha Charles de Foucault soáng tu raát khoå haïnh vaø qua ñôøi. Sau thôøi gian tu luyeän ôû El-Abiodh (Sahara) vaø Saint Maximin, ngaøy 12-11-1956, Cha Ñieàn chính thöùc nhaän ''AÙo Doøng Tieåu Ñeä Phuùc AÂm''. Trong nhaät kyù, Cha ghi: Toâi taï loãi cuøng heát thaûy, vì ñaõ ñaët moïi ngöôøi tröôùc söï ñaõ roài, nhaän aùo doøng vôùi Paul vaø ñoàng tuyeân khaán taïi hang toaïi ñaïo thaùnh nöõ Domitille, tröôùc maët Ñöùc Cha de Provencheøre, Cha Voillaume, Chò Madeleine, Chò Jeanne vaø 10 Chò Tieåu Muoäi khaùc. Thuù thaät nghi leã naøy vaø nieàm phuùc laïc kia ñaõ vöôït ngoaøi söï öôùc ñoaùn cuûa toâi. Toâi chæ bieát vaâng theo.
Naêm 1957 Cha Ñieàn trôû veà Vieät Nam, soáng aån daät chung vôùi anh em, luùc ôû Baøn Côø, ñaïp xe ba baùnh, quanh khu chôï Caàu Muoái, hay laøm khu khuaân vaùc ôû beán taøu. Coù thôøi gian cha leân Kata giuùp ñoàng baøo thöôïng, ôû Di Linh. Thôøi gian ôû Saøigoøn, tieáng thôm vaø loøng ñaïo ñöùc cuûa linh muïc khoù ngheøo naøy, ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát, neân cha ñöôïc môøi giaûng phoøng cho nhieàu doøng tu, chuûng vieän, ngay cho caû tuaàn tónh taâm cuûa caùc linh muïc Saøigoøn.
Töø 1959-1960: veà Bình Thuûy, Caàn Thô, cha döïng moät caên nhaø laù, traùch nhieäm höôùng daãn anh em môùi nhaäp doøng. Nhaät kyù thaùng 2-1957, ngaøi vieát veà nhöõng ngaøy ñaàu ôû Caàn Thô: Hoâm aáy laø ngaøy 7-2, moät xe nhoû ñöa boán anh em Minh, Taân, Taïo vaø toâi töø Saøigoøn veà Caàn Thô vaø boû chuùng toâi tröôùc caên nhaø troáng, khoâng vaùch cöûa, caát voäi treân thöûa ñaát nhaø chung. Vôùi vaøi maûnh vaùn mang töø Baûo Loäc veà, chuùng toâi döïng taïm moät baøn thôø ñeå daâng thaùnh leã. Qua ngaøy sau, chuùng toâi thueâ ñaát troàng troït, söûa soaïn laïi nhaø cöûa. Sau moät tuaàn nhaø huynh ñeä ñöôïc hoaøn thaønh. Töø ñaây, ngöôøi Tieåu Ñeä Phuùc AÂm Nguyeãn Kim Ñieàn rao giaûng baèng ñôøi soáng giöõa ñoàng baøo ngheøo vôùi ngheà ñaïp xích loâ vaø xe ba baùnh.
Anh em Tieåu Ñeä ñang vui trong neáp soáng ñôn sô, khoù ngheøo. Hoâm aáy, anh em ñang keùo löôùi baét caù ven soâng, Cha Ñieàn nhaän ñöôïc ñieän thö choïn ngaøi laøm Giaùm Muïc. Ñoù laø ngaøy 24-11-1960, ñaùnh daáu Giaùo Hoäi Vieät Nam ñaõ tröôûng thaønh, Toøa Thaùnh thieát laäp 3 giaùo tænh taïi Vieät Nam: Haønoäi, Hueá vaø Saøigoøn. Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan 23, ñaõ choïn vaø ñaët cöû Cha Philippheâ Ñieàn laøm Giaùm Muïc Caàn Thô, thay Ñöùc Cha Nguyeãn Vaên Bình leân laøm Toång Giaùm Muïc Saøigoøn. Ngaøy 22-1-1961, Ñöùc Cha thuï phong giaùm muïc taïi nhaø thôø chính toøa Saøigoøn. Vaø nhaän chöùc cai quaûn giaùo phaän Caàn Thô, ngaøy 3-4-1961. Buùt kyù ngaøy 8-12-1960, vieäc ñöôïc choïn laøm giaùm muïc, ngaøi cho laø tin buoàn, vaø vieát: ''Hoâm nay toâi baùo cho anh chò em bieát moät tin buoàn: toâi ñöôïc choïn laøm giaùm muïc Caàn Thô theá Ñöùc Cha Bình trôû thaønh Toång Giaùm Muïc Saøigoøn, vì Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc ñöôïc thieát laäp taïi Vieät Nam... Moät Tieåu Ñeä ñöôïc choïn laøm giaùm muïc. Chaân thaønh maø noùi toâi khoå taâm vaø khoâng theå hieåu noåi. Ñaïi dieän giaùo quyeàn noùi raèng toâi khoâng theå khöôùc töø. Toâi xin chaáp nhaän söù meänh naøy nhö lôøi môøi ñoùn nhaän Thaùnh Giaù... Anh em thaân meán, haõy caàu nguyeän hôn bao giôø heát cho toâi luùc naøy. Mong anh chò em hieåu raèng toâi maõi maõi laø moät tieåu ñeä cuûa anh chò em. Laïi theâm moät laàn ñôn ñoäc.''
Traùch Nhieäm, Boån Phaän Vaø Thöû Thaùch
Töø 11-1963, sau cuoäc ñaûo chính, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Martino Ngoâ Ñình Thuïc phaûi soáng löu vong. Ngaøy 30-9-1964 Toøa thaùnh ñaët cöû Ñöùc Cha Nguyeãn Kim Ñieàn laøm giaùm quaûn giaùo phaän Hueá. Vaø ngaøy 11-3-1968, Ngaøi ñöôïc boå nhieäm laøm Toång Giaùm Muïc Hueá. Tình hình chieán tranh ngaøy caøng aùc lieät. Hueá traûi qua ba laàn khoùi löûa ñieâu taøn, Teát Maäu Thaân (1968) vaø muøa heø ñoû löûa (1972) vaø bieán coá 1975. Ñöùc Cha luoân taïi choã, vaø ñöùng ra toå chöùc cöùu trôï ñoàng baøo khoâng phaân bieät toân giaùo.
Sau 1975, coäng saûn ñaõ gaùn gheùp vaø coi ''ngöôøi coâng giaùo laø coâng daân haïng hai''. Ñaëc bieät veà maët tö töôûng, tröôùc chính saùch ñaøn aùp toân giaùo cuûa chính quyeàn, Ñöùc Toång Giaùm Muïc ñaõ leân tieáng beânh vöïc:
- Quyeàn töï do tín ngöôõng: trong hai thö 19-4-1977, vaø 24-4-1977, ghi laïi nhöõng lôøi tuyeân boá trong hai buoåi tham khaûo yù kieán vaø di chuùc gôûi toång giaùo phaän Hueá, 19-10-1985.
- Quyeàn töï do ñaøo taïo linh muïc. Caùc thö ngaøy 17-5-1979, vaø ngaøy 15-12-1979.
- Quyeàn töï do ñi laïi. Thö 10-1981 (haønh höông La Vang), thö ngaøy 25-3-1988 (ñi Roma ad limina).
- Quyeàn töï do tö töôûng vaø thoâng tin. Thö ngaøy 3-7-1986 veà buoåi laøm vieäc vôùi coâng an nhaø nöôùc veà vuï beà treân Doøng Meán Thaùnh Giaù Thöøa Sai Tröông Thò Lyù.
- Söï nguy cô cuûa Giaùo Hoäi. Thö ngaøy 19-10-1983 göûi Linh muïc Nguyeãn Theá Vònh, vaø thö göûi cho toång Giaùo Phaän Hueá
- Nhaân quyeàn, quyeàn ñöôïc hieán phaùp nhaø nöôùc baûo veä. Thö göûi chuû tòch quoác hoäi, ngaøy 11-4-1986.
Nhöõng gì xaûy ra sau 1975?
1. Trung taâm haønh höông La Vang
Trung taâm haønh höông La Vang laø caùi gai cuûa chính quyeàn. Töø 8-1981, coâng an baét ñaàu caám haønh höông La Vang. Thaùng Tö-1981, Ñöùc Cha vieát thö cho giaùo daân, coå voõ loøng suøng kính Ñöùc Meï vaø toå chöùc haønh höông La Vang vaøo thaùng 5 vaø thaùng 8. Sau caùc cuoäc haønh höông naøy, Ñöùc Cha bò coâng an haïch toäi 4 laàn vaø gaùn gheùp toäi: khoâng xin pheùp, vaø choáng laïi, khoâng thi haønh quyeát nghò toân giaùo 297 cuûa nhaø nöôùc. Sau ñoù, ñöôïc bieát thaùng 10-1981, nhaø nöôùc khoâng cho pheùp Ñöùc Cha qua Roma tham döï hoïp ñaïi hoäi do Boä Truyeàn Giaùo toå chöùc (13-10-1981), vì lyù do ''khoâng tích cöïc vôùi caùch maïng''.
Töø ñaây, coâng an tìm caùch ngaên chaän khoâng cho ai ñeán kính vieáng hay caàu kinh. Ñieån hình ba tröôøng hôïp sau:
- Ngaøy 12 vaø 14-8-1982, coâng an chaän giaùo daân hoï Ñöùc Meï Haèng Cöùu Giuùp do moät cha Doøng Chuùa Cöùu Theá höôùng daãn.
- Ngaøy 20-11-1982, möôøi chuûng sinh ñi haønh höông La Vang, bò baét vaø keát aùn tuø ba naêm.
- Ngaøy 13-8-1987, Cha Nguyeãn Vaên Lyù vaø Cha Nguyeãn Vaên Hoaøng daãn moät soá giaùo daân töø Ñoác Sô, Hueá ra haønh höông La Vang bò coâng an chaän laïi baét trôû veà.
2. Coäng saûn aâm möu laäp ''Giaùo Hoäi Töï Trò''.
Töø 10 ñeán 14-11-1984, Ñaïi hoäi ''Caùc ngöôøi Coâng Giaùo yeâu nöôùc'' ñaõ hoïp taïi Haø Noäi, vôùi 299 ñaïi bieåu toaøn quoác. Haø Noäi coù 25 ngöôøi, Mieàn Nam coù 38, Hueá chæ coù Linh muïc Nguyeãn Vaên Bính. Baûn ñieàu leä ñöôïc toaøn theå chaáp nhaän. Moät uûy ban chæ ñaïo goàm 75 ngöôøi. Ñöùc Cha ñaõ ngaên caám Cha Bính. Nhöng cha naøy cöù ñi. Neân Ñöùc Cha ñaõ treo cheùn cha Bính.
Caùc Giaùm Muïc Vieät Nam raát deø daët veà vieäc thaønh laäp uûy ban naøy, ''nhöng phaàn ñoâng khoâng daùm ra maët'' (Actualiteù Religieuse dans le monde, N. 21, Mars 1985). Ñöùc Toång Giaùm Muïc Philippheâ Ñieàn nghó raèng trong nhöõng vaán ñeà quan troïng, Giaùo Hoäi phaûi choái boû taát caû hôïp taùc coù nguy hieåm cho Giaùo Hoäi trong töông lai. Neân ngaøi coâng khai leân tieáng choáng ñoái vieäc thaønh laäp uûy ban naøy. Ñöùc Cha ñaõ vieát laù thö phaûn ñoái vuï naøy, göøi Linh muïc Nguyeãn Theá Vònh, chuû tòch UÛy ban chuaån bò ñaïi hoäi naøy (19-10-1983).
3. Chuûng vieän Hoan Thieän bò ñoùng cöûa vaøo thaùng 12-1979.
Töø 1977, nhieàu quyeát ñònh cuûa nhaø nöôùc gaây khoù khaên söï soáng coøn cuûa caùc chuûng vieän: haïn cheá ñi laïi, aùp ñaët hoä khaåu, coâng taùc thuûy lôïi, chöùng minh nhaân daân ''coâng daân toát''. Chöông trình vaø giaùo sö do nhaø nöôùc kieåm soaùt... UÛy ban nhaân daân Bình Trò Thieân ban haønh hai saéc leänh: soá 284/Qd/NC (ngaøy 16-3-1979) vaø soá 2342/QD/UB (ngaøy 13-12-1979): chuûng vieän Hoan Thieän bò hoaùn ñoåi thaønh tröôøng cuûa nhaø nöôùc. Maëc daàu bò phaûn ñoái, ngaøy 19-12-1979 chuûng vieän bò tòch thu.
4. Tröôøng hôïp hai nöõ tu Tröông Thò Lyù vaø Tröông Thò Noâng.
Treân ñöôøng veà Saøigoøn, ngaøy 17-10-1985, coâng an Bình trò Thieân ñaõ luïc soaùt tuùi vaø baét moät soá thö trong tuùi cuûa nöõ tu Tröông Thò Lyù, beà treân doøng Meán Thaùnh Giaù Thöøa Sai Hueá vaø nöõ tu Tröông Thò Noâng, cuøng ñi. Ñoàng thôøi coâng an ñoät nhaäp truï sôû Doøng ôû 55 Traàn Phuù vaø Ñoaøn Höõu Tröng, tòch thu saùch vôû vaø tö trang. Hai chò bò keát aùn toäi ''giaùn ñieäp''. Chò Lyù bò giam 8 thaùng, Chò Noâng 10 thaùng. Ñöùc Cha Ñieàn leân tieáng xaùc nhaän hai nöõ tu naøy coù traùch nhieäm chuyeån thö cuûa ngaøi. Nhöõng thö naøy hoaøn toaøn thoâng tin vaø thuaàn tuùy toân giaùo. Hai nöõ tu naøy chæ laø ngöôøi thöøa leänh. Ñöùc Cha cho raèng ñaây laø moät baét bôù toân giaùo, vi phaïm nhaân quyeàn vaø toâi raát laøm vinh döï nhaän laõnh taát caû bieän phaùp xöõ lyù vì toân giaùo vì nhaân quyeàn (Thö soá 7/86 TTGMH, 3-7-1986).
Chöùng Nhaân Anh Huøng Cuûa Chuùa Kitoâ (2Tm 2,3)
Tröôùc thaùi ñoä cöùng raén naøy, coâng an ñaõ laøm khoù deã, doïa naït, tìm caùch haïn cheá sinh hoaït muïc vuï Giaùm muïc cuûa Ngaøi. Ngaøy 11-4-1984, Ñöùc Cha vieát thö cho Nguyeãn Höõu Thoï, chuû tòch Quoác Hoäi cho bieát ngaøi bò coâng an Bình Trò Thieân goïi ñi laøm vieäc trong 120 ngaøy, vôùi sôû coâng an töø 5-4-1988 ñeán 15-10-1984. Noäi dung nhöõng ngaøy laøm vieäc veà ba caùo traïng: choáng ñoái quyeàn haønh nhaø nöôùc, coù thaùi ñoä phaûn ñoäng, vaø toû ra loøng töï kieâu quaù ñaùng. Ñöùc Cha bò quaûn thuùc taïi nhaø, khoâng coù quyeàn ñi laïi trong giaùo phaän. Trong thö göûi giaùo phaän, 19-10-1985, Ñöùc Cha vieát: Tuy nhieân, neáu luaät phaùp ñi ngöôïc vôùi yù Trôøi, chaø ñaïp caùc quyeàn cuûa con ngöôøi, trong ñoù quyeàn toái thöôïng, thì nhö trong bieân baûn laøm vôùi coâng an Bình Trò Thieân ngaøy 15-10-1984, toâi ñaõ khaúng ñònh: ''Nhö caùc thaùnh Toâng Ñoà ngaøy xöa vaø caùc thaùnh Töû Ñaïo traûi qua caùc ñôøi, toâi phaûi vaâng lôøi Thieân Chuùa hôn luaät phaùp con ngöôøi.'' Dó nhieân haäu quaû seõ laø tuø toäi vaø cheát choùc... Giôø ñaây, chæ coøn moät vieäc laø toâi tha thieát xin anh chò em caùm ôn Chuùa vôùi toâi, ñoàng thôøi taêng theâm vaø tieáp tuïc caàu cho toâi ñöôïc tuyeät ñoái trung thaønh vôùi Chuùa vaø trung thaønh cho ñeán hôi thôû cuoái cuøng...
Ngaøy 3-7-1966, ngaøi vieát thô cho UÛy Ban Nhaân Daân thaønh phoá Hueá veà lyù do thoâng tin cho Toøa Thaùnh vaø Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam: ''Laø con caùi cuûa Giaùo Hoäi vaø vôùi cöông vò Toång Giaùm Muïc, toâi coù quyeàn vaø boån phaän thoâng baùo tin töùc veà sinh hoaït ñòa phaän, tin töùc anh em... cho Toøa Thaùnh. Ñaây laø quyeàn laøm ngöôøi cuûa toâi vaø cuõng laø thi haønh boån phaän giaùm muïc cuûa toâi. Neáu nhaø nöôùc cho vieäc naøy laø phaïm luaät phaùp nhaø nöôùc, thì toâi cho raèng toâi bò baùch haïi vì lyù do toân giaùo vaø laø naïn nhaân cuûa vieäc khoâng toân troïng nhaân quyeàn."
Thö thöù ba göûi cho giaùo phaän, vieát 17-10-1984, phoå bieán 21-10-1984, sau 120 ngaøy ''laøm vieäc'' Ñöùc Cha vieát: "Maëc daàu toâi khoâng xöùng ñaùng, nhöng Thaàn Khí khuyeán caùo toâi raèng xieàng xích vaø gian truaân ñang chôø ñôïi toâi. Nhöng maïng soáng toâi, toâi coi thaät chaúng ñaùng giaù gì, mieãn sao toâi ñi heát chaëng ñöôøng, chu toaøn chöùc vuï toâi nhaän töø Chuùa Gieâsu, laø long troïng laøm chöùng cho Tin Möøng veà aân suûng cuûa Thieân Chuùa (Cv 20, 23-24)."
Nhöõng Ngaøy Cuoái Cuøng
Ñöùc Cha bò quaûn thuùc taïi toøa giaùm muïc vì khoâng chòu nhöôïng boä ñoøi hoûi cuûa chính quyeàn. Dó nhieân khoâng ñöôïc phuïc hoài quyeàn coâng daân. Thaùng 5-1987, Ñöùc Cha vaãn khoâng ñöôïc ra khoûi thaønh phoá Hueá. Laù thö cuoái cuøng ngaøy 25-3-1988, Ngaøi vieát cho toång bí thö Nguyeãn Vaên Linh, veà nhöõng khoù khaên muïc vuï: "Vôùi tö caùch laø Toång Giaùm Muïc Hueá, toâi coù phaän söï thaêm vieáng caùc Giaùm Muïc thuoäc giaùo khu cuûa toâi. Toâi coù traùch nhieäm vuøng ñaát töø Laêng Coâ ñeán Ñoàng Hôùi. Theá maø töø 1984, sau khi bò laøm vieäc 120 ngaøy, toâi khoâng ñöôïc ra khoûi chu vi thaønh phoá, ñeå ban pheùp Theâm Söùc vaø ñeå thaêm vieáng con chieân theo boån phaän chính yeáu cuûa moät Giaùm Muïc. Töø thaùng 5-1987, toâi töôûng ñöôïc hoài phuïc moïi quyeàn coâng daân. Ngôø ñaâu trong thöïc teá, toâi vaãn khoâng ñöôïc ra khoûi thaønh phoá Hueá ñeå hoaøn taát boån phaän moät Giaùm Muïc. Laøm sao toâi coù theå thuyeát phuïc ñöôïc nhöõng ngöôøi Coâng giaùo döôùi quyeàn toâi veà chính saùch töï do cuûa chính phuû? Thö göûi ñi. Khoâng coù traû lôøi. Vaø sau ñoù Ñöùc Cha ñöôïc Chuùa goïi veà trôøi thöôûng coâng xöùng ñaùng.
Thaùng 7-1988, Ñöùc Toång Giaùm Muïc ñöôïc pheùp vaøo Saøigoøn chöõa beänh, nhöng Ngaøi caûm thaáy e ngaïi lo laéng, neân ngaøi xin truù taïi toøa giaùm muïc Saøigoøn, coù baùc syõ rieâng. Tröôùc khi qua ñôøi moät tuaàn, vì tình traïng söùc khoûe yeáu keùm vaø sa xuùt traàm troïng, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nguyeãn Kim Ñieàn ñöôïc ñöa vaøo beänh vieän Nguyeãn Traõi (4-6-1988), roài chuyeån qua Thoáng Nhaát (7-6-1988) vaø sau cuøng vaøo Chôï Raãy.
Ñöùc Cha qua ñôøi taïi beänh vieän Chôï Raãy, thöù Tö 8-8-988, luùc 12g20, vì beänh tim. Tröôùc ñaây, Ñöùc Cha coù beänh thaän, maùu cao vaø ñau nhöùc coät soáng. Ñöùc Cha qua ñôøi 10 ngaøy tröôùc khi ñaïi leã phong Thaùnh cho 117 Anh Huøng Töû Ñaïo Vieät Nam, beân Roma (19-6-1988). Ñöùc Cha höôûng thoï 67 tuoåi, vôùi 41 naêm linh muïc vaø 25 naêm giaùm muïc, trong ñoù 22 naêm phuïc vuï giaùo phaän Hueá. Ñöôïc bieát ngaøy 6-6-1988, Boä Truyeàn Giaùo nhaän ñöôïc thö cuûa Ñöùc Cha Ñieàn xin Toøa Thaùnh giuùp neáu ngaøi ñöôïc pheùp sang AÂu chaâu chöõa beänh. Boä Truyeàn Giaùo traû lôøi thuaän. Chöa kòp, thì Ñöùc Cha qua ñôøi (8-6-1988). Trong thôøi gian ôû beänh vieän vaø beân giöôøng luùc qua ñôøi, ngöôøi em cuûa Ñöùc Cha laø nöõ tu doøng Meán Thaùnh Giaù Chôï Quaùn laø Nguyeãn Thò Thuûy (Dì Saùu) luoân coù maët.
Thaùnh Leã An Taùng
Linh cöõu cuûa Ñöùc Toång Giaùm Muïc chuyeån töø nhaø thöông Chôï Raãy veà quaøn taïi toøa toång giaùm muïc Saøigoøn. Ngay taïi ñaây coù thaùnh leã ñoàng teá, vaøo 5 giôø chieàu. Saùng thöù baûy, 11-6-1988, di quan ngaøi ñöôïc röôùc ra nhaø thôø chính toøa Saøigoøn ñeå laøm leã. Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nguyeãn Vaên Bình chuû leã, cuøng vôùi 8 Giaùm Muïc, moät Ñan Vieän, vaø 300 linh muïc ñoàng teá. Sau leã, xe tang chôû linh cöõu veà Hueá. Treân ñöôøng veà, nghæ taïi ñeøo Cuø Moâng. Veà ñeán Laêng Coâ, luùc 4 giôø chieàu 12-6-1988. Hai beân ñöôøng giaùo daân öùng tröïc ñoïc kinh kính vieáng. Tôùi Ñaù Baïc coù ñoaøn xe ñaïp hoä toáng vaø ñeán Phuù Baøi coù ñoaøn xe honda tieáp noái. Luùc 18g, xe tang tôùi An Cöïu, thaép ñuoác vaø ñoaøn röôùc vó ñaõi veà toøa toång giaùm muïc. Caùc linh muïc tu syõ laøm giôø canh thöùc. Saùng 13-6-1988, giaùo phaän phuïc tang. Caùc giaùo xöù laàn löôït ñeán kính vieáng. Chieàu, 5g, di quan ñeán nhaø thôø chính toøa Hueá. Töø ñaây, moãi giôø coù moät thaùnh leã cho ñeán 24 giôø ngaøy 14-6-1988. Giaùo daân khaép nôi keùo veà nhaø thôø Phuù Cam, ñeå döï leã an taùng vaøo 15-6-1988. Thaùnh leã baét ñaàu 9 giôø. Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nguyeãn Vaên Bình chuû leã, cuøng ñoàng teá coù 8 Ñöùc Cha vaø hôn 100 linh muïc. Nhaø thôø deïp heát gheá ñeå ñaïi dieän caùc xöù coù choã vaøo trong nhaø thôø. Coøn daân chuùng ñöùng ngoaøi. Thaùnh leã, ñieáu vaên... chaám döùt vaøo luùc 11 giôø. Sau ñoù, quan taøi röôùc qua beân phaûi phía trong nhaø thôø ñeå choân caát. Nhöng vì giaùo daân quaù suøng baùi, maõi 3 giôø chieàu môùi haï huyeät. Tang leã thaät nghieâm trang vaø caûm ñoäng, chöa bao giôø thaáy ôû Hueá.
Vieát laïi ñoâi neùt veà Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nguyeãn Kim Ñieàn, trong nhöõng ngaøy chaøo möøng Chaân Phöôùc Charles de Foucault. Nhaän thaáy nôi Ñöùc Cha, ngöôøi con cuûa Chaân Phöôùc, coù nhieàu ñieåm gioáng nhau: Khoù ngheøo vaø luoân tranh ñaáu cho coâng baèng xaõ hoäi. Vôùi nieàm hy voïng vaø nguyeän xin ''Keû gieo trong ñau thöông seõ gaët haùi trong vui möøng''. Bôûi vì Ñöùc Cha ñaõ laøm troøn söù meänh ñöôïc trao phoù: ''Anh em seõ nhaän söùc maïnh Thaàn Khí cuûa Ngöôøi ngöï xuoáng treân anh em. Anh em seõ laø chöùng nhaân cuûa Thaày taïi Gieârusalem, trong khaép mieàn Giudeâ, Samaria vaø cho ñeán taän cuøng traùi ñaát'' (Cv 1, 7-8).
Theo Linh muïc Paul Cheval, baïn doøng vaø cuøng khaán moät löôït vôùi Ngaøi ñaõ chöùng minh: Ñöùc Toång Giaùm Muïc Philippheâ Nguyeãn Kim Ñieàn ñaõ hieán daâng caû maïng soáng nhö laø chuû chaên giaùm muïc vaãn luoân laø Tieåu Ñeä, ñeå phuïc vuï cho chaân lyù vaø coâng bình trong nhöõng hoaøn caûnh khoù khaên cuûa queâ höông Vieät Nam. Sau 1975, dö luaän trong vaø ngoaøi nöôùc, ai cuõng bieát ñeán tinh thaàn hy sinh baát khuaát cuûa Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nguyeãn Kim Ñieàn. Nhö ngaøy 19-6-1985, phaân khoa ñaïi hoïc Tuebingen, beân Ñöùc, ñaõ trao taëng Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nguyeãn Kim Ñieàn baèng tieán syõ danh döï, vì Ngaøi ñaõ chöùng minh cuoäc soáng cuûa mình qua nhieàu thöû thaùch gian lao trong söï nghieäp phuïng vuï queâ höông vaø Giaùo Hoäi. Ñöùc Cha bò phao vu keát aùn laø giaùn ñieäp cho ngoaïi bang. Ñöùc Cha Ñieàn vaéng maët trong buoåi nhaän baèng, neân Ñöùc Cha phuï taù Franz Josef Kuehnle, giaùo phaän Stutgart Rottenburg, ñaïi dieän nhaän thay (Baùo Söï Thaät, cô quan ngoân luaän Hoäi Coâng Giaùo Vieät Nam taïi Ñöùc Soá 3, 1-1986, tr.3).
- - - - - - - - - -
Taøi lieäu vieát baøi
- Nguyeät san Daân Chuùa AÂu Chaâu, soá 54. 11-1986, ttr. 21-23. Thö cuûa Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nguyeãn Kim Ñieàn. Vieát naêm 1985 vaø 1986.
- Nguyeät san Daân Chuùa AÂu Chaâu, soá 75. 10-1988, tr. 15. Leã an taùng Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nguyeãn Kim Ñieàn
- Linh Muïc Hoàng Phuùc. Kính nhôù Ñöùc Cha Nguyeãn Kim Ñieàn. Daân Chuùa AÂu Chaâu, soá 76. 11-1988, ttr. 25-27.
- Linh muïc Paul Ñaøo. Chöùng nhaân töû ñaïo: Tranh ñaáu cho töï do toân giaùo. Daân Chuùa AÂu Chaâu. Soá 231, 1-2002. ttr. 28-31.
- Eglise d'Asie, soá 49, 15-6-1988.
Thi Chöông
(Nguoàn Giaùo Xöù Vieät Nam Paris)