Boä Giaùo Luaät
The Code of Canon Law
Baûn dòch vieät ngöõ cuûa:
Ñöùc OÂng Nguyeãn Vaên Phöông, Linh Muïc Phan Taán Thaønh, Linh Muïc Vuõ Vaên Thieän, Linh Muïc Mai Ñöùc Vinh
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Quyeån VI:
Cheá Taøi Trong Giaùo Hoäi
Phaàn I: Toäi Phaïm Vaø Hình Phaït Noùi Chung
Thieân 3:
Chuû Theå Coù Theå Thuï Hình
Ñieàu 1321: (1) Khoâng ai bò tröøng phaït, neáu vieäc vi phaïm luaät phaùp hay meänh leänh beân ngoaøi khoâng theå quy traùch naëng do gian yù hay do loãi laàm.
(2) Ai coá tình vi phaïm luaät phaùp hay meänh leänh seõ bò phaït theo nhö luaät phaùp hay meänh leänh ñaõ aán ñònh. Nhöng ai vi phaïm vì thieáu söï caån thaän caàn thieát seõ khoâng bò phaït, tröø khi luaät phaùp hay meänh leänh quy ñònh caùch khaùc.
(3) Moät khi ñaõ coù söï vi phaïm beân ngoaøi, thì söï quy traùch ñöôïc suy ñoaùn, tröø khi ñaõ roõ caùch naøo khaùc.
Ñieàu 1322: Nhöõng ngöôøi thöôøng xuyeân thieáu xöû duïng trí khoân, thì duø khi vi phaïm luaät phaùp hay meänh leänh hoï coù veû laønh maïnh, cuõng ñöôïc keå laø khoâng coù khaû naêng phaïm toäi.
Ñieàu 1323: Nhöõng ngöôøi sau ñaây khoâng bò phaït khi hoï vi phaïm moät luaät hay moät meänh leänh:
1. keû chöa ñuû möôøi saùu tuoåi troïn;
2. khoâng bieát mình vi phaïm luaät phaùp hay meänh leänh; söï khoâng bieát aáy khoâng phaûi taïi loãi cuûa mình. Söï voâ yù vaø laàm laãn ñöôïc ñoàng hoùa vôùi söï khoâng bieát;
3. haønh ñoäng do moät aùp löïc theå lyù hay do tröôøng hôïp ngaãu nhieân khoâng theå ñeà phoøng, hay neáu ñaõ ñeà phoøng nhöng cuõng khoâng traùnh ñöôïc;
4. bò cöôõng baùch haønh ñoäng vì sôï haõi traàm troïng tuy chæ coù tính caùch töông ñoái, hay vì nhu caàu thuùc ñaåy, hay vì traùnh moät hieåm hoïa; mieãn laø haønh vi aáy khoâng xaáu töï baûn tính hay khoâng gaây nguy haïi ñeán caùc linh hoàn;
5. haønh ñoäng ñeå phoøng veä chính ñaùng, ñeå choáng laïi moät ngöôøi xaâm kích mình hay ngöôøi khaùc caùch baát coâng, tuy phaûi giöõ söï chöøng möïc töông xöùng;
6. thieáu xöû duïng trí khoân, mieãn laø duy trì nhöõng quy ñònh ôû caùc ñieàu 1324, trieät 1, soá 2, vaø 1325;
7. töôûng nghó caùch ngay tình raèng mình ñaõ ôû moät trong caùc tröôøng hôïp noùi ôû caùc soá 4 hay 5;
Ñieàu 1324: (1) Keû phaïm phaùp khoâng ñöôïc mieãn khoûi thuï hình. Tuy nhieân, hình phaït do luaät phaùp hay meänh leänh aán ñònh coù theå ñöôïc giaûm khinh hay ñöôïc thay theá baèng moät vieäc saùm hoái, neáu toäi phaïm ñaõ xaûy ra:
1. do ngöôøi chæ xöû duïng trí khoân caùch baát toaøn;
2. do ngöôøi khoâng xöû duïng trí khoân do söï say röôïu hay söï thaùc loaïn tinh thaàn töông töï vì loãi cuûa mình;
3. do ngöôøi haønh ñoäng do moät côn noùng giaän, tuy duø noù khoâng laán aùp vaø caûn trôû lyù trí suy tính vaø yù chí öng thuaän, mieãn laø chính söï noùng giaän aáy khoâng phaûi coá tình kích thích vaø nuoâi döôõng;
4. do vò thaønh nieân ñaõ ñuû möôøi saùu tuoåi;
5. do ngöôøi bò cöôõng baùch vì sôï haõi traàm troïng tuy chæ coù tính caùch töông ñoái, hoaëc vì nhu caàu thuùc ñaåy, vì traùnh moät hieåm hoïa, neáu toäi phaïm töï baûn tính laø xaáu hay gaây nguy haïi ñeán caùc linh hoàn;
6. do ngöôøi haønh ñoäng vì phoøng veä chính ñaùng choáng laïi keû xaâm kích mình hay ngöôøi khaùc caùch baát coâng, nhöng ñaõ khoâng giöõ chöøng möïc töông xöùng;
7. do ngöôøi phaûn öùng laïi keû khieâu khích traàm troïng vaø baát coâng;
8. do ngöôøi vì laàm laãn taïi loãi mình, töôûng raèng mình ñang ôû moät trong nhöõng tröôøng hôïp noùi ôû ñieàu 1323, caùc soá 4 hay soá 5;
9. do ngöôøi, khoâng taïi loãi mình maø khoâng bieát coù moät hình phaït keøm theo luaät phaùp hay meänh leänh;
10. do ngöôøi haønh ñoäng maø khoâng theå hoaøn toaøn chòu traùch nhieäm, tuy duø traùch nhieäm naøy vaãn coøn naëng.
(2) Thaåm phaùn coù theå xöû söï caùch töông töï nhö theá neáu coù nhöõng tröôøng hôïp giaûm khinh cho söï traàm troïng cuûa toäi phaïm.
(3) Trong nhöõng tröôøng hôïp noùi ôû trieät 1, can phaïm khoâng bò maéc hình phaït tieàn keát.
Ñieàu 1325: Söï khoâng bieát, duø chuû taâm hoaëc do söï löôøi bieáng hay giaû ñoø, seõ khoâng bao giôø ñöôïc xeùt ñeán khi aùp duïng nhöõng quy ñònh cuûa caùc ñieàu 1323 vaø 1324. Cuõng vaäy, seõ khoâng ñöôïc xeùt ñeán söï say röôïu hay caùc thöù thaùc loaïn tinh thaàn khaùc neáu coá yù daøn ra ñeå phaïm toäi hay ñeå chöõa mình, vaø söï noùng giaän ñöôïc coá yù kích thích hay nuoâi döôõng.
Ñieàu 1326: (1) Thaåm phaùn coù theå tuyeân hình phaït naëng hôn hình phaït maø luaät hay meänh leänh ñaõ aán ñònh khi naøo:
1. moät ngöôøi sau khi bò keát aùn hay tuyeân boá hình phaït roài maø vaãn tieáp tuïc phaïm toäi, ñeán noãi do caùc hoaøn caûnh coù theå öôùc ñoaùn caùch khoân ngoan raèng ngöôøi aáy ngoan coá khoâng chòu boû aùc yù;
2. ngöôøi ñöôïc ñaët vaøo moät chöùc vò, hay ngöôøi laïm duïng quyeàn bính hay chöùc vuï ñeå phaïm toäi;
3. trong tröôøng hôïp hình phaït ñaõ ñöôïc ñaët ra cho toäi phaïm coá tình, phaïm nhaân tieân lieäu bieán coá seõ xaûy ra nhöng ñaõ boû qua khoâng chòu ñeà phoøng ñeå traùnh, theo nhö baát cöù ngöôøi naøo caån thaän ñeàu phaûi laøm.
§2 Trong tröôøng hôïp noùi ôû trieät 1, neáu hình phaït aán ñònh laø tieàn keát, thì coù theå theâm vaøo moät hình phaït khaùc hay moät vieäc saùm hoái.
Ñieàu 1327: Ngoaøi nhöõng tröôøng hôïp noùi ôû caùc ñieàu 1323-1326, luaät ñòa phöông coù theå aán ñònh nhöõng tröôøng hôïp khaùc mieãn tröø, giaûm khinh, gia troïng, hoaëc baèng moät quy taéc chung hay daønh cho töøng toäi phaïm. Cuõng theá, moät meänh leänh coù theå aán ñònh nhöõng tröôøng hôïp mieãn tröø, giaûm khinh hay gia troïng hình phaït do chính meänh leänh ñaët ra.
Ñieàu 1328: (1) Ngöôøi ñaõ laøm hay boû moät haønh vi ñeå phaïm toäi nhöng khoâng hoaøn thaønh toäi phaïm ñöôïc ngoaøi yù muoán, thì khoâng bò hình phaït aán ñònh cho toäi phaïm ñaõ hoaøn thaønh, tröø khi luaät phaùp hay meänh leänh aán ñònh caùch khaùc.
(2) Nhöng neáu nhöõng haønh vi hoaëc söï thieáu soùt töï baûn tính ñöa ñeán söï thöïc hieän toäi phaïm, thì thuû phaïm coù theå phaûi chòu moät vieäc saùm hoái hay moät bieän phaùp hình söï, tröø khi ñöông söï töï yù töø boû thöïc hieän toäi phaïm maø mình ñaõ baét ñaàu. Tuy nhieân, neáu sau ñoù coù xaûy ra moät göông xaáu hay thieät haïi naëng hay moät nguy cô naøo, thì duø thuû phaïm ñaõ töï yù töø boû, ñöông söï cuõng coù theå bò phaït baèng moät hình phaït xöùng ñaùng, nhöng nheï hôn hình phaït aán ñònh cho toäi phaïm ñaõ hoaøn thaønh.
Ñieàu 1329: (1) Nhöõng ngöôøi ñoàng loõa tham gia vaøo toäi phaïm vaø khoâng ñöôïc minh thò ñeà caäp ñeán trong luaät hay meänh leänh, thì neáu chính phaïm bò tröøng phaït baèng hình phaït haäu keát, hoï seõ cuõng chòu hình phaït nhö vaäy hay nhöõng hình phaït khaùc naëng töông ñöông hoaëc nheï hôn.
(2) Khi coù hình phaït tieàn keát gaén vôùi toäi phaïm, thì nhöõng ñoàng loõa khoâng ñöôïc luaät hay meänh leänh ñeà caäp ñeán, cuõng phaûi chòu hình phaït aáy trong tröôøng hôïp neáu khoâng coù söï tham gia cuûa hoï thì toäi ñaõ khoâng xaûy ra vaø hình phaït töï baûn chaát coù theå aùp duïng cho hoï; coøn khoâng, hoï coù theå bò phaït vôùi hình phaït haäu keát.
Ñieàu 1330: Moät toäi phaïm heä taïi vieäc tuyeân boá hay söï boäc loä yù muoán, hoïc thuyeát hay kieán thöùc, thì khoâng keå laø ñaõ hoaøn thaønh neáu khoâng ai nhaän thöùc lôøi tuyeân boá hay söï boäc loä aáy.
(Nhoùm Dòch Thuaät Vieät ngöõ Boä Giaùo Luaät)