Boä Giaùo Luaät
The Code of Canon Law
Baûn dòch vieät ngöõ cuûa:
Ñöùc OÂng Nguyeãn Vaên Phöông, Linh Muïc Phan Taán Thaønh, Linh Muïc Vuõ Vaên Thieän, Linh Muïc Mai Ñöùc Vinh
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Quyeån I:
Toång Taéc
Thieân 8:
Quyeàn Cai Trò
Ñieàu 129: (1) Quyeàn cai trò trong Giaùo Hoäi laø do thieân ñònh, vaø cuõng ñöôïc goïi laø quyeàn taøi phaùn. Chuû theå coù naêng caùch cuûa quyeàn aáy laø nhöõng ngöôøi coù chöùc thaùnh, chieáu theo qui taéc luaät ñònh.
(2) Trong vieäc haønh xöû quyeàn aáy, caùc giaùo daân coù theå coäng taùc theo qui taéc cuûa luaät.
Ñieàu 130: Quyeàn cai trò töï noù ñöôïc haønh söû ôû toøa ngoaøi; tuy nhieân ñoâi khi noù chæ ñöôïc haønh söû ôû toøa trong, do ñoù caùc haäu quaû töï noù phaùt sinh nôi toøa ngoaøi seõ khoâng ñöôïc nhìn nhaän nôi toøa naøy, tröø khi coù luaät aán ñònh trong vaøi tröôøng hôïp nhaát ñònh.
Ñieàu 131: (1) Quyeàn cai trò thoâng thöôøng laø quyeàn ñöôïc luaät gaén lieàn vôùi chöùc vuï; quyeàn thöøa uûy laø quyeàn ñöôïc caáp cho moät ngöôøi naøo khoâng do chöùc vuï.
(2) Quyeàn thoâng thöôøng coù theå laø “rieâng” hay “theá”.
(3) Ngöôøi naøo quaû quyeát coù quyeàn thöøa uûy thì coù traùch vuï daãn chöùng söï uûy nhieäm.
Ñieàu 132: (1) Naêng quyeàn thöôøng xuyeân (facultas habitualis) ñöôïc chi phoái theo nhöõng qui ñònh veà quyeàn thöøa uûy.
(2) Tuy nhieân naêng quyeàn thöôøng xuyeân khoâng chaám döùt khi Baûn Quyeàn ñöôïc caáp naêng quyeàn ñaõ chaám döùt nhieäm vuï - tuy duø ñaõ baét ñaàu xöû duïng naêng quyeàn roài - song noù ñöôïc truyeàn laïi cho Baûn Quyeàn keá vò trong chöùc vuï cai trò, tröø khi ñaõ minh thò döï lieäu caùch khaùc trong chính haønh vi caáp naêng quyeàn, hoaëc Baûn Quyeàn ñöôïc choïn löïa vì taøi caùn caù nhaân.
Ñieàu 133: (1) Khi ngöôøi thuï uûy vöôït quaù giôùi haïn uûy nhieäm, duø laø veà phöông dieän ñoái vaät hay veà phöông dieän ñoái nhaân, thì haønh ñoäng cuûa hoï seõ khoâng coù giaù trò.
(2) Seõ khoâng coi laø vöôït quaù giôùi haïn uûy nhieäm neáu ngöôøi thuï uûy laøm caùc haønh vi ñöôïc uûy nhieäm theo moät caùch thöùc khaùc vôùi caùch thöùc ñaõ aán ñònh trong uûy nhieäm thö, ñöøng keå khi chính ngöôøi chuû uûy ñaõ qui ñònh moät caùch thöùc naøo ñoù coù aûnh höôûng ñeán söï höõu hieäu.
Ñieàu 134: (1) Trong luaät, tieáng “Baûn Quyeàn” aùm chæ, ngoaøi Ñöùc Giaùo Hoaøng ra, caû Giaùm Muïc giaùo phaän vaø nhöõng ngöôøi ñöùng ñaàu - duø laø laâm thôøi - moät Giaùo Hoäi ñòa phöông hay moät coäng ñoaøn töông ñöông noùi ôû ñieàu 368, cuøng nhöõng ngöôøi höôûng quyeàn haønh phaùp thoâng thöôøng toång quaùt trong nhöõng nôi aáy, töùc laø: caùc toång ñaïi dieän vaø ñaïi dieän Giaùm Muïc; laïi nöõa, ñoái vôùi caùc phaàn töû cuûa mình, caùc Beà Treân cao caáp cuûa caùc doøng tu giaùo só theo luaät Giaùo Hoaøng vaø caùc Beà Treân cao caáp cuûa caùc tu ñoaøn toâng ñoà giaùo só theo luaät Giaùo Hoaøng, töùc nhöõng ngöôøi naém giöõ ít laø quyeàn haønh phaùp thoâng thöôøng.
(2) Tieáng “Baûn Quyeàn sôû taïi” aùm chæ taát caû nhöõng ngöôøi noùi ôû trong trieät 1, tröø caùc Beà Treân cuûa caùc doøng vaø cuûa caùc tu ñoaøn toâng ñoà.
(3) Trong phaïm vi quyeàn haønh phaùp, ñieàu gì luaät quy gaùn cho caùc Giaùm Muïc giaùo phaän thì chæ ñöôïc aùm chæ cho thaåm quyeàn cuûa Giaùm Muïc giaùo phaän vaø nhöõng ngöôøi ñöôïc ñoàng hoùa theo ñieàu 381, trieät 2, chöù khoâng ñöôïc aùp duïng cho toång ñaïi dieän hay ñaïi dieän Giaùm Muïc, tröø khi coù uûy nhieäm ñaëc bieät.
Ñieàu 135: (1) Quyeàn cai trò ñöôïc phaân chia laøm laäp phaùp, haønh phaùp vaø tö phaùp.
(2) Quyeàn laäp phaùp ñöôïc haønh söû theo caùch thöùc do luaät qui ñònh. Quyeàn laäp phaùp do nhöõng ngöôøi ôû döôùi quyeàn bính toái cao naém giöõ thì khoâng theå thöøa uûy caùch höõu hieäu ñöôïc, tröø khi luaät minh thò döï lieäu caùch khaùc. Nhaø laäp phaùp caáp döôùi khoâng theå ra caùch höõu hieäu moät luaät traùi ngöôïc vôùi luaät maø caáp treân ñaõ ra.
(3) Quyeàn tö phaùp, maø caùc thaåm phaùn hay taäp ñoaøn phaân xöû ñöôïc höôûng, phaûi ñöôïc haønh söû theo caùch thöùc luaät ñònh, vaø khoâng theå thöøa uûy ñöôïc, tröø ra ñoái vôùi caùc haønh vi chuaån bò cho aùn leänh hay phaùn quyeát.
(4) Ñoái vôùi vieäc haønh söû quyeàn haønh phaùp, caàn giöõ nhöõng qui ñònh cuûa caùc ñieàu noùi sau ñaây.
Ñieàu 136: Ngöôøi giöõ quyeàn haønh phaùp coù theå haønh xöû noù tuy mình ôû ngoaøi laõnh thoå, ñoái vôùi thuoäc caáp cuûa mình keå caû khi hoï khoâng coù maët trong laõnh thoå rieâng, tröø khi ñaõ roõ caùch naøo khaùc do baûn chaát söï vieäc hay qui ñònh cuûa luaät. Quyeàn aáy cuõng coù theå ñöôïc haønh xöû ñoái vôùi nhöõng löõ khaùch hieän ñang troï trong laõnh thoå, neáu lieân can tôùi vieäc ban caáp ôn hueä hay thi haønh caùc luaät phoå quaùt vaø ñòa phöông coù tính caùch boù buoäc ñoái vôùi hoï döïa theo quy taéc cuûa ñieàu 13, trieät 2 soá 2.
Ñieàu 137: (1) Quyeàn haønh phaùp thoâng thöôøng coù theå ñöôïc thöøa uûy hoaëc cho moät haønh vi hoaëc cho toaøn theå caùc tröôøng hôïp, tröø khi luaät ñaõ döï lieäu minh thò caùch khaùc.
(2) Quyeàn haønh phaùp ñöôïc thöøa uûy do Toøa Thaùnh coù theå taùi uûy hoaëc cho moät haønh vi hoaëc cho toaøn theå caùc tröôøng hôïp, tröø khi vieäc thöøa uûy ñaõ ñöôïc trao vì taøi naêng caù nhaân, hoaëc khi söï taùi uûy ñaõ bò minh thò ngaên caám.
(3) Quyeàn haønh phaùp ñöôïc thöøa uûy do moät quyeàn bính naøo khaùc coù quyeàn thoâng thöôøng, neáu ñöôïc thöøa uûy cho toaøn theå caùc tröôøng hôïp thì coù theå taùi uûy cho vaøi tröôøng hôïp; neáu ñöôïc thöøa uûy cho moät haønh vi hay moät soá haønh vi nhaát ñònh thì khoâng theå taùi uûy neáu khoâng coù söï ban caáp minh thò cuûa chính ngöôøi chuû uûy.
(4) Khoâng quyeàn taùi uûy naøo coù theå ñöôïc taùi uûy laàn nöõa, tröø khi ñieàu aáy ñaõ ñöôïc ngöôøi chuû uûy minh thò ban caáp.
Ñieàu 138: Quyeàn haønh phaùp thoâng thöôøng vaø quyeàn thöøa uûy cho toaøn theå caùc tröôøng hôïp phaûi ñöôïc giaûi thích roäng raõi; coøn caùc quyeàn khaùc phaûi ñöôïc giaûi thích chaët cheõ. Tuy nhieân söï thöøa uûy quyeàn haønh cho moät ngöôøi thì cuõng ñöôïc hieåu laø bao haøm taát caû nhöõng gì caàn thieát ñeå haønh söû quyeàn aáy.
Ñieàu 139: (1) Neáu luaät khoâng aán ñònh caùch khaùc, khi ngöôøi naøo ñaõ naïi ñeán moät nhaø chöùc traùch, duø caáp cao hôn, thì nhaø chöùc traùch khaùc coù thaåm quyeàn vaãn khoâng maát quyeàn xöû duïng quyeàn haønh phaùp duø thoâng thöôøng hay thöøa uûy.
(2) Tuy nhieân nhaø chöùc traùch caáp döôùi khoâng neân pha mình vaøo moät tröôøng hôïp ñaõ ñöôïc ñeä leân nhaø chöùc traùch caáp treân, tröø khi coù nguyeân nhaân traàm troïng vaø khaån caáp; trong hoaøn caûnh aáy, caàn phaûi thoâng baùo ngay cho caáp treân.
Ñieàu 140: (1) Khi coù nhieàu ngöôøi cuøng ñöôïc thöøa uûy caùch lieân ñôùi ñeå laøm moät coâng vieäc, thì ngöôøi naøo ñaõ khôûi söï hoaït ñoäng seõ loaïi tröø nhöõng ngöôøi khaùc cuøng trong vieäc aáy, tröø khi ngöôøi aáy sau ñoù bò ngaên trôû hay khoâng muoán tieáp tuïc tieán haønh coâng vieäc nöõa.
(2) Khi coù nhieàu ngöôøi cuøng ñöôïc thöøa uûy caùch taäp ñoaøn ñeå laøm moät coâng vieäc, thì taát caû cuøng phaûi tieán haønh theo qui taéc ñieàu 119, tröø khi trong söï uûy nhieäm ñaõ döï lieäu caùch khaùc.
(3) Quyeàn haønh phaùp ñöôïc thöøa uûy cho nhieàu ngöôøi thì ñöôïc suy ñoaùn laø thöøa uûy cho hoï caùch lieân ñôùi.
Ñieàu 141: Khi nhieàu ngöôøi laàn löôït ñöôïc thöøa uûy, thì ai ñaõ nhaän uûy nhieäm tröôùc heát vaø chöa bò thu hoài laïi, ngöôøi aáy coù nhieäm vuï thanh toaùn coâng vieäc.
Ñieàu 142: (1) Quyeàn thöøa uûy chaám döùt: vì ñaõ hoaøn taát söï uûy nhieäm; vì maõn thôøi kyø hay ñaõ heát soá caùc tröôøng hôïp ñaõ ñöôïc uûy thaùc; vì heát nguyeân nhaân cöùu caùnh cuûa söï thöøa uûy; vì söï thu hoài do ngöôøi chuû uûy, sau khi ñaõ thoâng baùo thaúng cho ngöôøi thuï uûy, hoaëc vì söï khöôùc töø cuûa ngöôøi thuï uûy sau khi ñaõ trình baøy cho ngöôøi chuû uûy vaø ñöôïc chaáp thuaän. Khi ngöôøi chuû uûy maõn nhieäm thì söï thöøa uûy khoâng chaám döùt, tröø khi ñaõ noùi roõ trong ñieàu khoaûn uûy thaùc.
(2) Tuy nhieân duø ñaõ maõn thôøi kyø uûy nhieäm, nhöng neáu ngöôøi thuï uûy, vì voâ tình, thöïc hieän moät haønh vi thuaàn tuùy thuoäc veà toøa trong thì haønh vi aáy vaãn coù hieäu löïc.
Ñieàu 143: (1) Quyeàn thoâng thöôøng chaám döùt do vieäc maát chöùc vuï maø quyeàn aáy ñöôïc gaén lieàn.
(2) Tröø khi luaät döï truø caùch khaùc, quyeàn thoâng thöôøng bò ñình chæ neáu coù söï thöôïng toá hay thöôïng caàu hôïp leä choáng laïi vieäc truaát chöùc hay baõi chöùc.
Ñieàu 144: (1) Khi coù laàm laãn chung veà söï kieän hay veà phaùp luaät, cuõng nhö khi coù hoà nghi tích cöïc vaø höõu lyù veà luaät phaùp hay veà söï kieän, thì Giaùo Hoäi boå tuùc quyeàn haønh phaùp cai trò, duø ôû toøa ngoaøi duø ôû toøa trong.
(2) Qui taéc naøy ñöôïc aùp duïng cho nhöõng naêng quyeàn noùi ôû caùc ñieàu 882, 883, 996 vaø 1111 trieät 1.
(Nhoùm Dòch Thuaät Vieät ngöõ Boä Giaùo Luaät)