Boä Giaùo Luaät
The Code of Canon Law
Baûn dòch vieät ngöõ cuûa:
Ñöùc OÂng Nguyeãn Vaên Phöông, Linh Muïc Phan Taán Thaønh, Linh Muïc Vuõ Vaên Thieän, Linh Muïc Mai Ñöùc Vinh
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Quyeån I:
Toång Taéc
Thieân 6:
Caùc Theå Nhaân Vaø Phaùp Nhaân
Chöông I: Ñieàu Kieän Giaùo Luaät Cuûa Caùc Theå Nhaân
Ñieàu 96: Do bí tích röûa toäi, con ngöôøi ñöôïc saùt nhaäp vaøo Giaùo Hoäi cuûa Ñöùc Kitoâ vaø thuû ñaéc nhaân caùch trong Giaùo Hoäi, vôùi nhöõng nghóa vuï vaø quyeàn lôïi rieâng cuûa caùc tín höõu Kitoâ, chieáu theo ñieàu kieän cuûa moãi ngöôøi, mieãn laø hoï duy trì söï hieäp thoâng Giaùo Hoäi vaø khoâng bò ngaên trôû bôûi moät cheá taøi ñaõ ñöôïc tuyeân moät caùch hôïp leä.
Ñieàu 97: (1) Ngöôøi ñaõ ñöôïc möôøi taùm tuoåi troïn laø keû tröôûng thaønh; tröôùc tuoåi aáy laø vò thaønh nieân.
(2) Vò thaønh nieân, tröôùc khi ñöôïc baûy tuoåi troïn ñöôïc goïi laø nhi ñoàng, vaø ñöôïc coi nhö khoâng töï chuû; moät khi ñaõ ñöôïc baûy tuoåi troïn thì ñöôïc suy ñoaùn laø bieát xöû duïng trí khoân.
Ñieàu 98: (1) Ngöôøi tröôûng thaønh ñöôïc xöû duïng ñaày ñuû caùc quyeàn lôïi cuûa mình.
(2) Trong vieäc xöû duïng quyeàn lôïi, vò thaønh nieân leä thuoäc quyeàn haønh cuûa cha meï hay giaùm hoäi, tröø nhöõng phöông dieän naøo maø caùc vò thaønh nieân ñaõ thoaùt quyeàn cuûa nhöõng ngöôøi aáy do luaät cuûa Thieân Chuùa hay luaät cuûa Giaùo Hoäi. Veà vieäc thieát laäp vaø quyeàn haønh giaùm hoä, phaûi tuaân giöõ daân luaät, tröø khi giaùo luaät ñònh caùch khaùc, hoaëc Giaùm Muïc giaùo phaän vì lyù do chính ñaùng, trong nhöõng tröôøng hôïp nhaát ñònh, xeùt thaáy phaûi chæ ñònh moät giaùm hoä khaùc.
Ñieàu 99: Ai thöôøng xuyeân thieáu xöû duïng trí khoân cuõng coi nhö thieáu töï chuû vaø ñöôïc ñoàng hoùa vôùi caùc nhi ñoàng.
Ñieàu 100: Moät ngöôøi ñöôïc coi laø thöôøng truù nhaân taïi nôi maø hoï coù cö-sôû; khaùch truù nhaân taïi nôi coù baùn-cö-sôû; löõ khaùch neáu hoï ôû ngoaøi cö-sôû vaø baùn-cö-sôû tuy vaãn coøn duy trì chuùng; voâ gia cö neáu khoâng coù cö-sôû vaø baùn-cö-sôû ôû nôi naøo heát.
Ñieàu 101: (1) Nguyeân quaùn cuûa ngöôøi con, daàu laø con cuûa ngöôøi taân toøng, laø nôi maø, khi ñöùa treû sinh ra, cha meï coù cö-sôû hay baùn-cö-sôû, neáu khoâng coù cö-sôû; neáu cha meï khoâng coù chung cö-sôû vaø baùn-cö-sôû, thì laáy nôi cuûa ngöôøi meï.
(2) Neáu laø con cuûa ngöôøi voâ gia cö, thì nguyeân quaùn laø chính nôi ñaõ sinh; neáu ñöùa treû bò boû rôi, thì nguyeân quaùn laø nôi noù ñaõ ñöôïc tìm thaáy.
Ñieàu 102: (1) Cö-sôû ñöôïc thuû ñaéc do vieäc truù nguï trong laõnh thoå cuûa moät giaùo xöù, hay ít laø trong laõnh thoå cuûa moät giaùo phaän, keøm theo yù ñònh ôû laïi ñoù vónh vieãn neáu khoâng coù gì ngaên trôû, hoaëc vieäc truù nguï ñaõ keùo daøi treân naêm naêm troøn.
(2) Baùn-cö-sôû ñöôïc thuû ñaéc do vieäc truù nguï trong laõnh thoå cuûa moät giaùo xöù, hay ít laø trong laõnh thoå cuûa moät giaùo phaän, keøm theo yù ñònh ôû laïi ñoù ba thaùng neáu khoâng coù gì ngaên trôû, hoaëc vieäc truù nguï ñaõ thöïc söï keùo daøi trong ba thaùng.
(3) Cö-sôû hay baùn-cö-sôû trong laõnh thoå cuûa moät giaùo xöù ñöôïc goïi laø “thuoäc giaùo xöù”; trong laõnh thoå moät giaùo phaän, tuy khoâng ôû trong moät giaùo xöù, ñöôïc goïi laø “thuoäc giaùo phaän”.
Ñieàu 103: Caùc phaàn töû cuûa caùc doøng tu vaø tu ñoaøn toâng ñoà thuû ñaéc cö-sôû taïi nôi toïa laïc cuûa nhaø maø hoï tröïc thuoäc. Hoï thuû ñaéc baùn-cö-sôû taïi nhaø maø hoï cö nguï theo quy taéc cuûa ñieàu 102, trieät 2.
Ñieàu 104: Vôï choàng coù chung cö-sôû vaø baùn-cö-sôû. Vì lyù do ly thaân hôïp phaùp hay vì lyù do chính ñaùng naøo khaùc, moãi ngöôøi coù theå coù moät cö-sôû vaø baùn-cö-sôû rieâng.
Ñieàu 105: (1) Vò thaønh nieân baét buoäc laáy cö-sôû vaø baùn-cö-sôû cuûa ngöôøi maø hoï phaûi phuïc quyeàn. Vò thaønh nieân quaù tuoåi nhi ñoàng coù theå thuû ñaéc baùn-cö-sôû rieâng; vaø keå caû cö-sôû rieâng, neáu ñaõ ñöôïc thoaùt quyeàn caùch hôïp leä theo daân luaät.
(2) Keû naøo ñöôïc giao cho ngöôøi khaùc quaûn taøi hay giaùm hoä caùch hôïp leä ngoaøi lyù do vò thaønh nieân, thì laáy cö-sôû hay baùn-cö-sôû cuûa ngöôøi quaûn taøi hay giaùm hoä.
Ñieàu 106: Cö-sôû vaø baùn-cö-sôû bò maát do vieäc ñi khoûi nôi aáy vôùi yù ñònh khoâng trôû veà, ñöøng keå khi phaûi giöõ qui ñònh cuûa ñieàu 105.
Ñieàu 107: (1) Do cö sôû vaø baùn cö sôû maø moãi ngöôøi coù cha sôû vaø Baûn Quyeàn rieâng.
(2) Cha sôû vaø Baûn Quyeàn rieâng cuûa ngöôøi voâ gia cö laø cha sôû vaø Baûn Quyeàn taïi nôi maø ngöôøi aáy hieän ñang truù nguï.
(3) Cha sôû rieâng cuûa ngöôøi naøo chæ coù cö-sôû vaø baùn-cö-sôû thuoäc giaùo phaän laø cha sôû taïi nôi maø ngöôøi aáy hieän ñang truù nguï.
Ñieàu 108: (1) Huyeát toäc ñöôïc tính theo haønh vaø caáp.
(2) Trong haøng doïc (tröïc heä), coù bao nhieâu ñôøi ngöôøi thì coù baáy nhieâu caáp, nghóa laø tính theo soá ngöôøi sinh bôûi goác chung nhöng khoâng tính chính goác aáy.
(3) Trong haøng ngang (baøng heä), caùc caáp ñöôïc tính theo bao nhieâu ngöôøi trong caû hai haøng cuøng bôûi goác chung, nhöng khoâng tính chính goác.
Ñieàu 109: (1) Hoân thuoäc phaùt sinh do hoân nhaân höõu hieäu, duø khoâng hoaøn hôïp, giöõa ngöôøi choàng vôùi huyeát toäc cuûa ngöôøi vôï, vaø giöõa ngöôøi vôï vôùi huyeát toäc cuûa ngöôøi choàng.
(2) Hoân thuoäc ñöôïc tính theo caùch naøy: huyeát toäc cuûa ngöôøi choàng coù cuøng haøng vaø caáp nhö cuûa ngöôøi vôï vaø ngöôïc laïi.
Ñieàu 110: Con caùi ñöôïc nuoâi hôïp vôùi daân luaät ñöôïc coi nhö con cuûa ngöôøi hay cuûa nhöõng ngöôøi ñöùng nuoâi.
Ñieàu 111: (1) Qua bí tích röûa toäi, ñöùa treû trôû thaønh phaàn töû cuûa Giaùo Hoäi La-tinh neáu cha meï thuoäc veà Giaùo Hoäi aáy; neáu moät trong hai ngöôøi khoâng thuoäc Giaùo Hoäi La-tinh, thì ñoâi beân coù theå ñoàng yù cho ñöùa treû thuoäc Giaùo Hoäi naøy; neáu khoâng coù söï nhaát trí, thì ñöùa treû seõ trôû thaønh phaàn töû thuoäc leã ñieån Giaùo Hoäi cuûa ngöôøi cha.
(2) Ngöôøi xin röûa toäi, ñaõ ñuû möôøi boán tuoåi troïn, coù theå töï do choïn xin röûa toäi, theo Giaùo Hoäi La-tinh hay leã ñieån Giaùo Hoäi khaùc; trong tröôøng hôïp naøy, ngöôøi ñoù thuoäc veà Giaùo Hoäi mình ñaõ choïn.
Ñieàu 112: (1) Sau khi ñaõ ñöôïc röûa toäi, nhöõng ngöôøi sau ñaày trôû thaønh phaàn töû thuoäc leã ñieån Giaùo Hoäi khaùc:
1. Keû ñaõ ñöôïc pheùp cuûa Toøa Thaùnh;
2. Ngöôøi phoái ngaãu, khi keát hoân hay trong thôøi gian giaù thuù tuyeân boá mình chuyeån sang leã ñieån Giaùo Hoäi cuûa baïn mình; tuy nhieân, neáu giaù thuù bò ñoaïn tieâu, thì ngöôøi noùi treân coù theå töï do trôû veà Giaùo Hoäi La-tinh.
3. Con caùi cuûa nhöõng ngöôøi noùi ôû soá 1 vaø 2 chöa ñuû möôøi boán tuoåi; hoaëc trong tröôøng hôïp moät ñoâi hoân nhaân hoãn hôïp, con cuûa ngöôøi Coâng Giaùo ñaõ ñöôïc chuyeån sang leã ñieån Giaùo Hoäi khaùc caùch hôïp leä. Tuy nhieân, khi ñaõ ñuû möôøi boán tuoåi, ngöôøi con coù theå trôû laïi Giaùo Hoäi La-tinh.
(2) Thoùi quen, duø daøi haïn, lónh nhaän bí tích theo nghi thöùc cuûa moät leã ñieån Giaùo Hoäi, khoâng keøm theo söï trôû thaønh phaàn töû cuûa Giaùo Hoäi ñoù.
Chöông II: Phaùp Nhaân
Ñieàu 113: (1) Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø Toøa Thaùnh coù tö caùch phaùp nhaân do luaät thieân ñònh.
(2) Trong Giaùo Hoäi, ngoaøi caùc theå nhaân, coøn coù caùc phaùp nhaân, nghóa laø, ñoái vôùi giaùo luaät, caùc chuû theå cuûa nhöõng nghóa vuï vaø quyeàn lôïi töông hôïp vôùi baûn chaát rieâng cuûa hoï.
Ñieàu 114: (1) Caùc taäp hôïp nhaân söï hay söï vaät nhaèm moät muïc tieâu hôïp vôùi söù maïng Giaùo Hoäi vaø vöôït quaù muïc tieâu cuûa caùc caù nhaân, coù theå ñöôïc thieát laäp thaønh phaùp nhaân, hoaëc do chính qui ñònh cuûa phaùp luaät hay do söï caáp phaùt cuûa nhaø chöùc traùch coù thaåm quyeàn baèng moät nghò ñònh.
(2) Caùc muïc tieâu noùi trong trieät 1 ñöôïc hieåu laø nhöõng gì lieân can ñeán coâng vieäc phuïng töï, toâng ñoà hay baùc aùi, veà tinh thaàn hay traàn theá.
(3) Nhaø chöùc traùch Giaùo Hoäi coù thaåm quyeàn chæ neân caáp tö caùch phaùp nhaân cho nhöõng taäp hôïp nhaân söï hay söï vaät theo ñuoåi moät muïc tieâu thöïc söï laø ích lôïi, vaø, sau khi ñaõ caân nhaéc caùc hoaøn caûnh, thaáy raèng hoï coù caùc phöông tieän döï tính laø ñaày ñuû ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu ñaõ ñònh.
Ñieàu 115: (1) Caùc phaùp nhaân trong Giaùo Hoäi coù theå laø taäp hôïp nhaân söï hay taäp hôïp söï vaät.
(2) Moät taäp hôïp nhaân söï chæ coù theå ñöôïc thieát laäp khi coù ít nhaát laø ba ngöôøi; ñöôïc goïi laø “taäp ñoaøn” neáu caùc hoäi vieân aán ñònh hoaït ñoäng baèng caùch ñoàng tham gia vaøo vieäc quyeát ñònh chung, duø bình quyeàn hay khoâng, chieáu theo phaùp luaät vaø quy cheá; ñoái laïi laø “phi taäp ñoaøn”.
(3) Moät taäp hôïp söï vaät, coøn goïi laø moät thieän quyõ töï trò, ñöôïc goàm bôûi nhöõng taøi saûn hay söï vaät, thieâng lieâng hay vaät chaát, vaø ñöôïc ñieàu khieån do moät hay nhieàu theå nhaân hoaëc do moät taäp ñoaøn, chieáu theo phaùp luaät vaø quy cheá.
Ñieàu 116: (1) Caùc phaùp nhaân coâng laø nhöõng taäp hôïp nhaân söï hay söï vaät ñöôïc thieát laäp do nhaø chöùc traùch cuûa Giaùo Hoäi coù thaåm quyeàn, ngoõ haàu trong khuoân khoå aán ñònh, hoï nhaân danh Giaùo Hoäi ñeå chu toaøn nhieäm vuï rieâng ñaõ ñöôïc uûy thaùc nhaèm tôùi coâng ích, chieáu theo caùc quy taéc luaät ñònh. Caùc phaùp nhaân khaùc ñeàu laø tö.
(2) Caùc phaùp nhaân coâng thuû ñaéc tö caùch aáy hoaëc do chính luaät, hoaëc do moät nghò ñònh ñaëc bieät minh thò ban caáp tö caùch aáy bôûi nhaø chöùc traùch coù thaåm quyeàn. Caùc phaùp nhaân tö chæ thuû ñaéc tö caùch aáy do moät nghò ñònh ñaëc bieät minh thò ban caáp bôûi nhaø chöùc traùch coù thaåm quyeàn.
Ñieàu 117: Khoâng moät taäp hôïp nhaân söï hay söï vaät naøo xin tö caùch phaùp nhaân coù theå thuû ñaéc noù khi quy cheá cuûa hoï chöa ñöôïc pheâ chuaån do nhaø chöùc traùch coù thaåm quyeàn.
Ñieàu 118: Phaùp nhaân coâng ñöôïc thay maët vaø haønh ñoäng nhaân danh mình bôûi nhöõng ngöôøi ñöôïc luaät phoå quaùt hay luaät ñòa phöông hay quy cheá rieâng nhìn nhaän thaåm quyeàn aáy. Phaùp nhaân tö bôûi nhöõng ngöôøi ñöôïc quy cheá trao thaåm quyeàn cho.
Ñieàu 119: Ñoái vôùi nhöõng haønh vi taäp ñoaøn, neáu luaät phaùp hay quy cheá khoâng döï lieäu caùch khaùc thì:
1. Khi baàu cöû, ñieàu gì ñöôïc quyeát ñònh vôùi ña soá tuyeät ñoái cuûa nhöõng ngöôøi coù maët thì coù giaù trò phaùp lyù, mieãn laø coù söï hieän dieän cuûa quaù phaân nöõa nhöõng ngöôøi ñöôïc trieäu taäp. Neáu sau hai laàn boû phieáu khoâng keát quaû, thì seõ löïa choïn giöõa hai öùng vieân ñöôïc nhieàu phieáu nhaát, hoaëc neáu coù quaù hai ngöôøi, thì laáy hai ngöôøi lôùn tuoåi nhaát. Sau laàn boû phieáu thöù ba, neáu soá phieáu ngang nhau, thì ngöôøi lôùn tuoåi hôn ñaéc cöû.
2. Khi baøn veà nhöõng vaán ñeà khaùc, ñieàu gì ñaõ ñöôïc quyeát ñònh vôùi ña soá tuyeät ñoái cuûa nhöõng ngöôøi coù maët thì coù giaù trò phaùp lyù, mieãn laø coù söï hieän dieän cuûa quaù phaân nöõa nhöõng ngöôøi phaûi ñöôïc trieäu taäp. Neáu sau hai laàn boû phieáu maø keát quaû ñoâi beân ngang nhau, thì vò chuû toïa coù theå giaûi quyeát söï ngang nhau baèng phieáu cuûa mình.
3. Ñieàu gì lieân heä tôùi taát caû moïi ngöôøi xeùt nhö laø töøng ngöôøi, thì phaûi ñöôïc taát caû chaáp nhaän.
Ñieàu 120: (1) Töï baûn chaát, moïi phaùp nhaân ñeàu coù tính caùch vónh vieãn. Tuy nhieân phaùp nhaân bò tieâu dieät neáu bò giaûi taùn hôïp leä do nhaø chöùc traùch coù thaåm quyeàn, hoaëc ñaõ ngöng hoaït ñoäng töø moät traêm naêm. Ngoaøi ra, phaùp nhaân tö coøn coù theå bò tieâu dieät khi söï keát hoäi tan raõ döïa theo quy cheá, hoaëc khi naøo theo söï phaùn ñoaùn cuûa nhaø chöùc traùch coù thaåm quyeàn, thieän quyõ ñaõ chaám döùt hieän höõu theo quy cheá.
(2) Khi chæ coøn moät phaàn töû cuûa phaùp nhaân taäp ñoaøn toàn taïi, maø theo quy cheá rieâng, taäp hôïp nhaân söï chöa chaám döùt hieän höõu, thì vieäc xöû duïng caùc quyeàn lôïi cuûa taäp hôïp seõ thuoäc thaåm quyeàn cuûa phaàn töû aáy.
Ñieàu 121: Neáu caùc taäp hôïp nhaân söï hay söï vaät ñeàu laø nhöõng phaùp nhaân coâng maø phaûi saùt nhaäp laïi thaønh moät taäp hôïp cuõng laø moät phaùp nhaân, thì phaùp nhaân môùi seõ ñöôïc höôûng caùc cuûa caûi vaø quyeàn lôïi veà saûn nghieäp cuûa nhöõng phaùp nhaân tröôùc vaø gaùnh chòu caùc nghóa vuï cuûa chuùng. Tuy nhieân trong söï phaân phoái caùc taøi saûn vaø chu toaøn caùc nghóa vuï, caàn phaûi toân troïng yù ñònh cuûa ngöôøi thaønh laäp vaø daâng cuùng cuõng nhö nhöõng quyeàn lôïi thuû ñaéc.
Ñieàu 122: Khi taäp hôïp laø moät phaùp nhaân coâng ñöôïc phaân chia, theo caùch laø moät phaàn ñöôïc saùt nhaäp vôùi phaùp nhaân khaùc, hoaëc moät phaùp nhaân môùi ñöôïc thaønh laäp töø phaàn taùch ra, thì nhaø chöùc traùch cuûa Giaùo Hoäi coù thaåm quyeàn phaân chia tieân vaøn phaûi toân troïng caùc yù ñònh cuûa ngöôøi thaønh laäp vaø daâng cuùng, cuøng nhöõng quyeàn lôïi thuû ñaéc vaø caùc quy cheá ñaõ ñöôïc chuaån y; keá ñoù phaûi töï mình hay nhôø ngöôøi chaáp haønh lo lieäu:
1. sao cho nhöõng cuûa caûi vaø quyeàn lôïi veà saûn nghieäp chung coù theå phaân chia ñöôïc, cuõng nhö caùc nôï naàn vaø gaùnh naëng khaùc, phaûi ñöôïc san seû theo tyû leä töông xöùng coâng baèng vaø hôïp lyù giöõa caùc phaùp nhaân, chieáu theo hoaøn caûnh vaø nhu caàu cuûa ñoâi beân;
2. sao cho caû hai ñeàu coù theå xöû duïng vaø höôûng duïng caùc cuûa caûi chung khoâng theå phaân chia ñöôïc, vaø caû hai ñoàng gaùnh chòu caùc traùch vuï gaén lieàn vôùi caùc cuûa caûi aáy, theo tyû leä töông xöùng coâng baèng vaø hôïp lyù.
Ñieàu 123: Khi moät phaùp nhaân coâng bò tieâu dieät, thì vieäc thanh toaùn caùc cuûa caûi vaø quyeàn lôïi veà saûn nghieäp laãn caùc traùch vuï seõ do luaät phaùp vaø quy cheá chi phoái. Neáu luaät phaùp vaø quy cheá khoâng noùi gì, thì vieäc giaûi quyeát thuoäc veà phaùp nhaân caáp cao tröïc tieáp, tuy luoân luoân phaûi toân troïng yù ñònh cuûa nhöõng ngöôøi thaønh laäp hay daâng cuùng cuõng nhö caùc quyeàn lôïi thuû ñaéc. Khi moät phaùp nhaân tö bò tieâu dieät, thì vieäc thanh toaùn caùc cuûa caûi vaø traùch vuï seõ do quy cheá rieâng chi phoái.
(Nhoùm Dòch Thuaät Vieät ngöõ Boä Giaùo Luaät)