Giaûi Nghóa Lôøi Chuùa Naêm B
Nhöõng Baøi Suy Nieäm Lôøi Chuùa Chuùa Nhaät
cuûa Ñöùc coá Giaùm Muïc Bartoâloâmeâoâ Nguyeãn Sôn Laâm
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Chuùa Nhaät 29 Thöôøng Nieân Naêm B
Con Ngöôøi Ñeán Ñeå Haàu Haï
(Ysaia 53,10-11; Hipri 4,14-16; Marcoâ 10,35-45)
Phuùc AÂm: Mc 10, 35-45
"Con Ngöôøi ñeán ñeå ban maïng soáng Mình laøm giaù cöùu chuoäc cho nhieàu ngöôøi".
Khi aáy, Giacoâbeâ vaø Gioan con oâng Gieâbeâñeâ ñeán gaàn Chuùa Gieâsu vaø thöa Ngöôøi raèng: "Laïy Thaày, chuùng con muoán Thaày ban cho chuùng con ñieàu chuùng con saép xin Thaày". Ngöôøi hoûi: "Caùc con muoán Thaày laøm gì cho caùc con?" Caùc oâng thöa: "Xin cho chuùng con moät ngöôøi ngoài beân höõu, moät ngöôøi ngoài beân taû Thaày trong vinh quang cuûa Thaày". Chuùa Gieâsu baûo: "Caùc con khoâng bieát caùc con xin gì. Caùc con coù theå uoáng cheùn Thaày saép uoáng vaø chòu cuøng moät pheùp röûa Thaày saép chòu khoâng?" Caùc oâng ñaùp: "Thöa ñöôïc". Chuùa Gieâsu baûo: "Cheùn Thaày uoáng, caùc con cuõng seõ uoáng, vaø pheùp röûa Thaày saép chòu, caùc con cuõng seõ chòu. Coøn vieäc ngoài beân höõu hay beân taû Thaày, thì khoâng thuoäc quyeàn Thaày ban, nhöng laø daønh cho nhöõng ai ñaõ ñöôïc chæ ñònh".
Möôøi moân ñeä kia nghe chuyeän ñoù lieàn böïc töùc vôùi Giacoâbeâ vaø Gioan. Chuùa Gieâsu goïi caùc oâng laïi gaàn maø baûo: "Caùc con bieát raèng nhöõng ngöôøi ñöôïc coi laø laõnh tuï caùc nöôùc, thì sai khieán daân chuùng nhö oâng chuû, vaø nhöõng ngöôøi laøm lôùn thì laáy uy quyeàn maø trò daân. Coøn caùc con khoâng nhö theá. Traùi laïi, ai trong caùc con muoán laøm lôùn, thì haõy töï laøm ñaày tôù anh em. Vaø ai muoán thaønh ngöôøi caàm ñaàu trong caùc con, thì haõy töï laøm noâ leä cho moïi ngöôøi. Vì chính Con Ngöôøi cuõng khoâng ñeán ñeå ñöôïc phuïc vuï, nhöng ñeå phuïc vuï vaø ban maïng soáng mình laøm giaù cöùu chuoäc cho nhieàu ngöôøi".
Suy Nieäm:
Chuùa Nhaät XXIX Thöôøng Nieân Naêm B
Ysaia 53,10-11; Hipri 4,14-16; Marcoâ 10,35-45
Nhöõng suy nieäm cuûa chuùng ta trong Chuùa nhaät tröôùc, hoâm nay laïi ñöôïc caùc baøi Kinh Thaùnh cuûng coá theâm. Baøi saùch Ysaia noùi veà Ngöôøi Toâi Tôù ñau khoå. Baøi Tin Möøng cho thaáy moân ñeä phaûi uoáng cheùn cay ñaéng vôùi Thaày mình. Vaø baøi thö Hipri moät laàn nöõa nhaéc ñeán yù nghóa cuoäc khoå naïn cuûa Ñöùc Kitoâ. Taát caû nhöõng yù töôûng naøy coù theå giuùp chuùng ta thi haønh moät khía caïnh cuûa nhieäm vuï truyeàn giaùo maø Hoäi Thaùnh muoán nhaéc nhôû chuùng ta trong ngaøy Chuùa nhaät hoâm nay. Vaäy chuùng ta haõy baét ñaàu suy nghó vôùi baøi Tin Möøng vì duø sao vaãn laø phaàn chuû yeáu cuûa Lôøi Chuùa trong moïi thaùnh leã.
1. Con Ngöôøi Ñeán Ñeå Haàu Haï
Hoâm aáy Ñöùc Yeâsu cuõng ñang ñi ñaøng vôùi caùc moân ñeä leân Yeârusalem. Thaùnh Marcoâ noùi raèng: Ngöôøi daãn ñaàu ñi tröôùc hoï. Vaø hoï thì kinh hoaøng theo sau moät caùch sôï haõi. Ngöôøi coøn noùi vôùi hoï veà nhöõng khoå ñau Ngöôøi saép phaûi chòu, nhöng ba ngaøy sau Ngöôøi seõ soáng laïi.
Yacoâbeâ vaø Yoan laø hai anh em trong soá moân ñeä. Hoï khoâng löu yù ñeán nhöõng lôøi cuûa Ngöôøi, hay hoï chæ nhôù lôøi höùa phuïc sinh? Coù leõ hoï töôûng raèng cöùu theá laø vieäc rieâng cuûa Ngöôøi; Ngöôøi muoán ñi ñaøng naøo thì ñi; coøn hoï vaø ñoàng baïn chæ coù vieäc chôø ñôïi ngaøy vinh quang cuûa Ngöôøi. Theá neân hoï tieán laïi vôùi Ngöôøi vaø thöa moät caùch tính toaùn: “Thöa Thaày, chuùng toâi öôùc chôù gì Thaày laøm cho chuùng toâi nhöõng ñieàu chuùng toâi xin Thaày”. Hoï laøm nhö theå Ñöùc Yeâsu chöa nghó gì veà töông lai cuûa caùc moân ñeä. Hoï töôûng Ngöôøi chæ quan taâm ñeán coâng vieäc cuûa Ngöôøi vaø hoï khoâng coù choã ñöùng naøo trong coâng vieäc naøy. Ngöôøi vaø hoï döôøng nhö hai theá giôùi. Ngöôøi haêm hôû leân Yeârusalem, coù veû phaán khôûi nghó ñeán nhöõng gì saép xaûy ra. Coøn hoï thì kinh hoaøng sôï haõi theo sau chaàm chaäm vì hoï thaáy baàu khí choáng ñoái Ngöôøi ôû ñoù ñang soâi leân...
Nhöng khoâng, Ngöôøi ñaõ choïn hoï laø ñeå hoï ôû vôùi Ngöôøi, chia seû moïi söï vôùi Ngöôøi. Thaày ñi ñeán ñaâu moân ñeä cuõng seõ ñi ñeán ñoù. Phaän toâi tôù khoâng coù theå hôn phaän chuû mình. Theá neân Ngöôøi ñaõ noùi vôùi hai anh em kia: “Caùc ngöôi khoâng bieát caùc ngöôi xin gì!... Cheùn Ta uoáng, caùc ngöôi seõ uoáng, thanh taåy Ta chòu, caùc ngöôi seõ chòu; coøn vieäc ngoài beân taû hay beân höõu Ta, Ta khoâng coù quyeàn ban, nhöng laø daønh cho ai ñieàu aáy ñaõ ñöôïc doïn cho”.
Roài Ngöôøi ñaõ goïi taát caû caùc moân ñeä laïi. Hoï ñöøng noåi xung leân vì thaùi ñoä cuûa hai anh em muoán “ñaùnh maûnh” kia, bôûi vì “nôi caùc ngöôi thì khaùc, (khoâng ñöôïc gioáng nhö nôi theá gian); ai muoán laøm lôùn trong caùc ngöôi thì haõy haàu haï caùc ngöôi; vaø ai muoán caàm ñaàu giöõa caùc ngöôi, thì haõy laøm toâi tôù moïi ngöôøi”.
Nhöõng lôøi naøy laï tai. Caàn ñöôïc giaûi thích. Nhöng laïi chaúng coù moät lôøi caét nghóa naøo keøm theo. Chæ coù moät göông maãu: Vì chöng, Con Ngöôøi khoâng ñeán ñeå ñöôïc haàu haï, nhöng laø ñeå haàu haï. Coù theå noùi göông maãu naøy chöa thöïc hieän moät caùch roõ raøng, neân caùc moân ñeä chöa theå hieåu ñöôïc lôøi cuûa Thaày hoï noùi hoâm nay. Phaûi ñôïi ñeán khi Ñöùc Yeâsu haï mình xuoáng röûa chaân cho hoï trong böõa tieäc ly vaø bò ñieäu ra khoûi thaønh chòu ñoùng ñinh vaøo thaäp giaù, göông maãu aáy môùi ñöôïc treo cao leân. Hoï seõ chieâm ngöôõng vaø seõ hieåu daàn daàn lôøi cuûa Thaày ñaõ noùi vôùi hoï. Vaø baáy giôø hoï cuõng seõ hieåu lôøi keát thuùc ñoaïn Tin Möøng hoâm nay: Con Ngöôøi ñeán thí maïng soáng mình laøm giaù chuoäc thay cho nhieàu ngöôøi.
Nhö vaäy, coù theå noùi baøi ñoïc hoâm nay coøn phaûi ñeå ñoù cho ñeán sau ngaøy coù cuoäc Töû naïn vaø Phuïc sinh cuûa Ñöùc Yeâsu. Chuùng ta chính laø nhöõng ngöôøi ñeán sau bieán coá cöùu ñoä naøy. Chuùng ta coù nhieäm vuï ñi vaøo ñöôøng loái Ngöôøi ñi hoâm nay. Chuùng ta luoân phaûi ngaém nhìn göông maãu ôû tröôùc maét. Con Ngöôøi ñaõ khoâng ñeán ñeå ñöôïc haàu haï, nhöng ñeå haàu haï vaø thí maïng soáng mình thay cho nhieàu ngöôøi. Chuùng ta khoâng coøn daùm xin nhö Yacoâbeâ vaø Yoan nöõa. Ngöôïc laïi coù chaêng chuùng ta chæ coù quyeàn thaéc maéc vì sao Con Ngöôøi laïi choïn ñi con ñöôøng nhö vaäy ñeå taát caû chuùng ta muoán theo Ngöôøi cuõng khoâng ñöôïc ñi con ñöôøng naøo khaùc. Coù leõ baáy giôø baøi saùch Ysaia vaø baøi thö Hipri seõ giuùp ích cho chuùng ta hôn.
2. Ngöôøi Vaùc Laáy Toäi Vaï Cuûa Chuùng
Ñaõ nhieàu laàn chuùng ta coù dòp ñeà caäp tôùi caùc baøi ca veà Ngöôøi Toâi Tôù trong saùch tieân tri Ysaia. Chuùng naèm trong phaàn II cuûa saùch naøy, ñöôïc goïi laø taùc phaåm “Nhöõng lôøi an uûi Israel”. Ñuùng hôn, coù leõ chuùng ñaõ ñöôïc theâm vaøo sau vaø raát aên khôùp vôùi vaên maïch. Laø vì trong phaàn naøy, saùch Ysaia loan baùo vieäc Thieân Chuùa seõ ñoaùi nhìn laïi Israel ñang ñau khoå trong caûnh löu ñaøy. Ngöôøi seõ vieáng thaêm vaø giaûi cöùu hoï, ñöa hoï veà queâ höông vaø truøng tu laïi xöù sôû toát ñeïp hôn tröôùc. Trong coâng vieäc naøy, Ngöôøi seõ duøng moät duïng cuï laø moät nhaân vaät maø ta taïm goïi laø cöùu tinh.
Thoaït ñaàu coù leõ saùch Ysaia chæ goàm nhöõng chöông noùi nhö vaäy. Nhöng veà sau moät soá baøi ca veà Ngöôøi Toâi Tôù ñaõ ñöôïc ñem vaøo, laøm thay ñoåi khuoân maët Vò Cöùu tinh kia. Vieãn töôïng naøy khoâng coøn phaûi laø cuoäc cöùu daân khoûi caûnh löu ñaøy nöõa. Bieán coá naøy trôû thaønh moät hieän töôïng tröôùc maét, daãn tôùi moät thöïc taïi sau naøy, saâu xa vaø bao quaùt hôn. Ñoù laø vieäc Thieân Chuùa seõ cöùu daân khoûi caûnh ñôøi laàm than trong thôøi kyø caùnh chung ñeå ñöa daân ñeán moät caûnh trôøi môùi ñaát môùi. Nhaân vaät maø Ngöôøi seõ duøng ñöôïc goïi laø Ngöôøi Toâi Tôù vaø laø Ngöôøi Toâi Tôù ñau khoå. Ngaøi bò khinh khi vaø laø ñoà pheá boû cuûa loaøi ngöôøi (53,3). Ngaøi ñaõ bò chaët phaêng khoûi ñaát ngöôøi soáng (53,8). Nhöng Yaveâ ñaõ aùi moä Ngaøi, ñaõ cho Ngaøi hoài phuïc; Ngaøi seõ ñöôïc thaáy doøng gioáng, vaø seõ thoï tröôøng nieân.
Taát caû nhöõng lôøi tieân tri treân, chuùng ta bieát ñaõ ñöôïc thöïc hieän nôi Ñöùc Yeâsu trong maàu nhieäm Töû naïn-Phuïc sinh. Nhöng Ysaia khoâng chæ tieân baùo maø coøn giaûi thích. OÂng noùi raèng chính Ngaøi vaùc laáy toäi vaï chuùng ta vaø nhö vaäy ñeå yù ñònh cuûa Thieân Chuùa ñöôïc neân troïng. Hai yù töôûng ñaõ ñöôïc neâu leân ñeå giaûi thích söï ñau khoå cuûa Ngöôøi Toâi Tôù, hình aûnh cuûa cuoäc khoå naïn maø Ñöùc Yeâsu ñaõ chòu. Moät ñaøng, Ngöôøi seõ vaùc laáy toäi vaï moïi ngöôøi. Ñuùng nhö Yoan seõ giôùi thieäu: Ngöôøi laø Con Chieân gaùnh toäi traàn gian. Ngöôøi laø Chieân Vöôït qua. Chieân hy teá cuûa ñaïo môùi. Thieân Chuùa ñaùnh phaït toäi loãi chuùng ta nôi thaân xaùc cuûa Ngöôøi vì Ngöôøi ñaõ xuoáng theá vì chuùng ta vaø ñeå cöùu ñoä chuùng ta.
Nhöng tuy raát hôïp lyù, lôøi giaûi thích naøy vaãn chöa laøm chuùng ta thoûa maõn. Thieân Chuùa khoâng theå tha boång cho chuùng ta sao? Ngöôøi khoâng toát laønh ñeán möùc khoâng ñoøi cuûa leã ñeàn toäi ö? Theá neân phaûi coù moät lôøi giaûi thích theâm. Ysaia trong baøi ca Ngöôøi Toâi Tôù ñaõ ñöa ra lôøi giaûi thích naøy. Nhöng ñuùng ra laø ñeå ñöa chuùng ta vaøo saâu hôn trong maàu nhieäm,vì oâng vieát: Ngöôøi Toâi Tôù phaûi chòu cay ñaéng nhö vaäy laø ñeå laøm troïn yù Chuùa. Caùc taùc giaû Taân Öôùc sau naøy cuõng luoân luoân noùi: Ñöùc Yeâsu phaûi chòu khoå hình thaäp giaù chieáu theo yù nhieäm maàu cuûa Thieân Chuùa vaø ñeå laøm troïn caùc lôøi Thaùnh Kinh ñaõ ñöôïc vieát veà Ngöôøi. Nhö vaäy chuùng ta coù theå bieát chaéc ñöôïc raèng chaúng coù lôøi cuoái cuøng naøo giaûi thích ñöôïc maàu nhieäm thaäp giaù. Moïi yù kieán theâm vaøo caùc lyù leõ Thaùnh Kinh ôû treân chæ laø suy tö thaàn hoïc ñeå an uûi lyù trí loaøi ngöôøi moät phaàn naøo thoâi. Ôn cöùu ñoä daønh cho loøng tin. Con ngöôøi phaûi coù thaùi ñoä khieâm cung tröôùc aân ban cuûa Thieân Chuùa vaø caùc maàu nhieäm cuûa Ngöôøi.
Nhöng duø khoâng hieåu roõ ñöôøng loái sieâu vieät cuûa Thieân Chuùa, chuùng ta vaãn nhaém ñöôïc chuû ñích cuûa yù ñònh nhieäm maàu Ngöôøi. Ngöôøi daãn Toâi Tôù Ngöôøi ñi ngang qua thoáng khoå, khoâng phaûi ñeå huûy dieät, nhöng ñeå toân vinh Ngaøi vaø ñeå Ngaøi laøm cho nhieàu keû ñöôïc neân coâng chính. Ysaia ñaõ nhìn thaáy nhö theá vaø caùc taùc giaû Taân Öôùc cuõng seõ luoân luoân noùi raèng: Ñöùc Kitoâ phaûi ñi qua gian khoå ñeå vaøo nôi vinh quang vaø ban ôn cöùu ñoä cho loaøi ngöôøi. Söï phuïc sinh cuûa Ngaøi ñaõ thöïc hieän lôøi Ysaia vaø caùc vò tieân tri. Ñoù laø nieàm vui to lôùn laøm chuùng ta queân ñöôïc nhöõng moái u uaån treân con ñöôøng thaäp giaù. Chuùng ta khoâng hieåu ñöôïc moïi chi tieát cuûa con ñöôøng naøy, nhöng nhö lôøi Ñöùc Yeâsu noùi trong caùc saùch Tin Möøng: ngöôøi ñaøn baø sinh nôû xong nhìn vaøo söï soáng môùi chaøo ñôøi seõ queân heát nhöõng côn ñau trong luùc laâm boàn. Chuùng ta cuõng vaäy, haõy laáy maàu nhieäm phuïc sinh chieáu aùnh saùng vaøo maàu nhieäm thaäp giaù ñeå deã chaáp nhaän ñöôøng loái cuûa Ngöôøi Toâi Tôù lyù töôûng ñaõ ñi vaø ñang keâu goïi moïi toâi tôù Thieân Chuùa haõy ñi vaøo. Ñoù cuõng laø yù cuûa baøi thö Hipri hoâm nay.
3. Chuùng Ta Haõy Naém Giöõ Tín Ñieàu
Taùc giaû khuyeân chuùng ta haõy ngöôùc maét nhìn vò Thöôïng teá cuûa ñaïo ta. Ngöôøi ñaõ ngang qua caùc taàng trôøi. Töùc laø Ngöôøi ñaõ phuïc sinh vaø leân trôøi vinh hieån. Chuùng ta haõy naém giöõ nieàm tin ñoù ñeå giuùp mình ñi con ñöôøng traàn gian naøy.
Ai phuû nhaän ñöôøng ñôøi ñaày khoå ñau vaø hieåm nguy! Con ñöôøng cuûa ngöôøi tín höõu laïi coøn nhieàu yeáu ñuoái vaø thöû thaùch. YÙ thöùc toäi loãi vaø caùc caùm doã phuû nhieàu maây muø aûm ñaïm treân ñöôøng ñôøi cuûa hoï. Chöa keå ñeán nhöõng baét bôù vaø nhuïc nhaõ vì danh Chuùa. Döôøng nhö caøng giöõ luaät Chuùa, caøng muoán neân thaùnh laïi caøng bò thieät thoøi vaø haát huûi. Thaùnh giaù thöôøng laø kyû phaàn cuûa ngöôøi coâng chính.
Söùc maïnh naøo giuùp hoï vaùc ñöôïc thaùnh giaù mình haèng ngaøy vaø daùm ñi ñeán choã thí maïng mình cho söï thaùnh thieän, neáu khoâng phaûi laø nieàm tin vaøo Ñöùc Yeâsu ñaõ ñi qua thoáng khoå maø ñaït tôùi vinh quang? Ñöùng nôi Ngöôøi ñang ôû, Ngöôøi toû ra thoâng caûm hoaøn toaøn vôùi nhöõng lao nhoïc cuûa ta. Hôn nöõa nhöõng yeáu ñuoái vaø toäi loãi cuûa moïi ngöôøi ñang ñöôïc cuoäc khoå naïn cuûa Ngöôøi taåy xoùa tröôùc maët Thieân Chuùa. Loaøi ngöôøi haõy daïn dó ñeán vôùi Ngöôøi ñeå ñöôïc ôû gaàn ngai aân suûng.
Moät nieàm tin nhö vaäy, taùc giaû thö Hipri khuyeân chuùng ta naém giöõ. Vaø trong ngaøy truyeàn giaùo hoâm nay, ñoù cuõng coù theå laø nguoàn an uûi lôùn cho chuùng ta.
Ña soá chuùng ta bieát nhieäm vuï phaûi goùp phaàn vaøo vieäc môû roäng Nöôùc Chuùa ôû traàn gian theo nhö lôøi kinh Laïy Cha ñoïc haèng ngaøy. Khoâng tha thieát vôùi coâng vieäc truyeàn giaùo quaû thaät laø soáng ngoaøi tình thöông cuûa Thieân Chuùa, vì Ngöôøi ñaày loøng xoùt thöông ñeán noãi danh xöng raát ñeïp loøng Ngöôøi laø töôùc hieäu Cöùu Chuùa. Ngöôøi laø Thieân Chuùa chuùng ta, nhöng laø Thieân Chuùa cöùu ñoä, khoâng nhöõng luoân suy nghó keá hoaïch cöùu theá maø coøn thi haønh khi ban chính Con Moät Ngöôøi chòu cheát ñeå cöùu vôùt traàn gian. Loøng Thieân Chuùa nhö vaäy vaø söï soáng cuûa Ngöôøi nhö theá, thì laøm sao ngöôøi ta coù theå chia seû taám loøng vaø söï soáng cuûa Ngöôøi maø khoâng tha thieát vôùi phaàn roãi anh em? Chuùng ta phaûi “khao khaùt caùc linh hoàn”, töùc laø muoán ôn cöùu ñoä ñöôïc moïi ngöôøi nhaän laáy. Nhöng chuùng ta döôøng nhö baát löïc... Vì thöïc teá chuùng ta quaù lam luõ khoå sôû ôû traàn gian.
Huaán giaùo cuûa Lôøi Chuùa hoâm nay khoâng thích hôïp ñeå an uûi chuùng ta sao? Con ñöôøng cöùu theá phaûi ñi qua gian khoå. Chuùng ta ñang ñi con ñöôøng khoå sôû traàn gian, thì chuùng ta coù khaû naêng cöùu theá. Tröôùc heát baèng vieäc thaùnh hoùa caùc khoå ñau cuûa mình, töùc laø thanh luyeän mình qua caùc thoáng khoå haèng ngaøy. Höõu xaï töï nhieân höông. Söï hieän dieän cuûa moät ngöôøi thaùnh thieän töï noù ñaõ coù söùc thu huùt vaø thuyeát phuïc. Roài chuùng ta coù theå daâng cuoäc ñôøi khoå sôû nhöng ñaïo ñöùc laøm cuûa leã ñeàn toäi theá gian vaø caàu xin ôn cöùu ñoä cho caùc linh hoàn.
Chuùng ta coøn coù theå tham gia vaøo caùc khoå ñau cuûa nhöõng toâng ñoà truyeàn giaùo khi giuùp ñôõ hoï veà vaät chaát vaø tinh thaàn. Nhöõng giuùp ñôõ naøy cuõng gaây theâm cho chuùng ta ít nhieàu ñau ñôùn, nhöng laø nhöõng ñau ñôùn daønh cho ngöôøi toâi tôù vaùc toäi vaï traàn gian. Cuoái cuøng seõ quyù hoùa bieát bao khi coù nhöõng taâm hoàn thaáy cuoäc ñôøi toâng ñoà vaát vaû, nhuïc nhaõ, khoù khaên maø vaãn tình nguyeän ñi vaøo vaø quyeát ñi cho ñeán cuøng! Nhöõng ngöôøi aáy thaät söï phaûi nghe ñöôïc lôøi Ñöùc Yeâsu noùi trong baøi Tin Möøng hoâm nay, suy nghó ñöôïc göông Ngöôøi Toâi Tôù trong saùch Ysaia vaø nhaát laø naém giöõ ñöôïc nieàm tin nhö thö Hipri khuyeân baûo. Chuùng ta heát thaûy haõy ghi nhöõng lôøi Thaùnh Kinh aáy vaøo loøng vaø coá gaéng ñem ra thi haønh, ñeå ñöôøng ñôøi chuùng ta ñi seõ laø con ñöôøng cöùu theá vaø truyeàn giaùo möu ñöôïc ôn cöùu ñoä vaø haïnh phuùc cho nhieàu ngöôøi, qua caùc hy sinh xaû kyû cuûa nhöõng ngöôøi toâi tôù Chuùa.
Chuùng ta haõy tuyeân xöng nieàm tin nhö vaäy. Vaø nhaát laø haõy cöû haønh maàu nhieäm Ngöôøi Toâi Tôù ñau khoå cuûa Thieân Chuùa, ñeå muoán böôùc theo Ngöôøi vaø ñoàng hoùa vôùi Ngöôøi trong coâng cuoäc cöùu theá.
(Trích daãn töø taäp saùch Giaûi Nghóa Lôøi Chuùa
cuûa Ñöùc coá Giaùm Muïc Bartoâloâmeâoâ Nguyeãn Sôn Laâm)