Giaûi Nghóa Lôøi Chuùa Naêm B
Nhöõng Baøi Suy Nieäm Lôøi Chuùa Chuùa Nhaät
cuûa Ñöùc coá Giaùm Muïc Bartoâloâmeâoâ Nguyeãn Sôn Laâm
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Chuùa Nhaät 14 Thöôøng Nieân Naêm B
Kinh Nghieäm Cuûa Tieân Tri
(Ez 2,2-5; 2C 12,7-10; Mc 6,1-6)
Phuùc AÂm: Mc 6, 1-6
"Khoâng moät tieân tri naøo maø khoâng bò khinh bæ ôû queâ höông".
Khi aáy, Chuùa Gieâsu trôû veà queâ nhaø vaø caùc moân ñeä cuøng theo Ngöôøi. Ñeán ngaøy Sabbat, Ngöôøi vaøo giaûng trong hoäi ñöôøng, vaø nhieàu thính giaû söûng soát veà giaùo lyù cuûa Ngöôøi, neân noùi raèng: "Bôûi ñaâu oâng naøy ñöôïc nhö vaäy? Sao oâng ñöôïc khoân ngoan nhö vaäy? Bôûi ñaâu tay Ngöôøi laøm ñöôïc nhöõng söï laï theå aáy? OÂng naøy chaúng phaûi baùc thôï moäc con baø Maria, anh em vôùi Giacoâbeâ, Giuse, Giuña vaø Simon sao? Chò em oâng khoâng ôû vôùi chuùng ta ñaây sao?" Vaø hoï vaáp phaïm vì Ngöôøi.
Chuùa Gieâsu lieàn baûo hoï: "Khoâng moät tieân tri naøo maø khoâng bò khinh bæ ôû queâ höông, gia ñình hoï haøng mình". ÔÛ ñoù Ngöôøi khoâng laøm pheùp laï naøo ñöôïc, ngoaïi tröø ñaët tay chöõa vaøi beänh nhaân, vaø Ngöôøi ngaïc nhieân vì hoï cöùng loøng tin. Ngöôøi ñi raûo qua caùc laøng chung quanh maø giaûng daïy.
Suy Nieäm:
Chuùa Nhaät XIV Thöôøng Nieân Naêm B
Ez 2,2-5; 2C 12,7-10; Mc 6,1-6
Chuùa nhaät tröôùc caùc baøi Kinh Thaùnh ñaõ noùi vôùi chuùng ta veà ñöùc tin. Hoâm nay Lôøi Chuùa nhaéc laïi nhöõng kinh nghieäm trong cuoäc ñôøi cuûa daân Israel, cuûa Ñöùc Yeâsu vaø cuûa thaùnh Phaoloâ ñeå khuyeán khích ñöùc tin cuûa chuùng ta trong nhöõng hoaøn caûnh ñaëc bieät. Öôùc gì chuùng ta hieåu nhöõng lôøi Kinh Thaùnh vöøa nghe ñoïc. Vaø cho ñöôïc nhö vaäy chuùng ta caàn tìm hieåu theâm.
1. Kinh Nghieäm Cuûa Israel
Baøi saùch Ezekiel ñöa chuùng ta trôû veà ñôït löu ñaøy ñaàu tieân cuûa daân Israel, vaøo khoaûng naêm 597 tröôùc Ñöùc Yeâsu ra ñôøi. Nhaø tieân tri ôû trong ñaùm daân khoå sôû ñoù. Bò ñaøy xa queâ höông vaø ñeàn thôø oâng cuõng nhö moïi ngöôøi töôûng raèng nhö vaäy laø heát roài. Giao öôùc giöõa Chuùa vaø daân khoâng coøn nöõa. Hoï ñaõ baát tín ñeán noãi Ngöôøi phaûi tröøng trò. Hoaøn caûnh löu ñaøy naøy laøm chöùng Ngöôøi ñaõ boû daân.
Ñang khi hoï suy nghó nhö vaäy thì naøy ñoät nhieân Ezekiel ñöôïc moät thò kieán ngay nôi ñaát khaùch. Söï kieän laøm oâng baøng hoaøng töï nghó: laøm sao Thieân Chuùa coù theå hieän ra vôùi oâng nôi daân ngoaïi? Yaveâ coù quyeàn caû ôû ñòa phöông naøy sao? Vaø hôn nöõa Ngöôøi chöa hoaøn toaøn boû daân ö?
Roài khoâng nhöõng coù thò kieán, maø coøn coù tieáng noùi. Lôøi Chuùa noùi vôùi Ezekiel vaø sai oâng ñi ñeán vôùi daân phaûn loaïn. Roõ raøng Thieân Chuùa khoâng boû keû coù toäi. Ngöôøi ta baát tín, nhöng Ngöôøi vaãn tín thaønh.
Ngöôøi sai Ezekiel ñeán vôùi hoï nhö ñaõ sai Moâseâ ñeán vôùi Pharaon: vì Israel luùc naøy cuõng loøng chai ñaù, maët trô traùo nhö vua Aicaäp ngaøy tröôùc (Xh 7,13). Vaø nhö vaäy, ñoaïn Kinh Thaùnh hoâm nay aùm chæ Chuùa ñaõ baét ñaàu nghó ñeán truyeän cöùu daân löu ñaøy. Vaø cuoäc giaûi cöùu naøy moät caùch naøo ñoù seõ laäp laïi cuoäc giaûi phoùng khoûi Aicaäp maø Israel vaãn nhôù laïi vôùi loøng khaâm phuïc caûm meán.
Do ñoù Ezekiel cuõng phaàn naøo ñoù gioáng nhö Moâseâ. OÂng ñöôïc ñaët laøm tieân tri ñeán vôùi daân nhaân danh Chuùa. OÂng seõ noùi vôùi nhöõng ngöôøi ñang laøm toâi moïi daân ngoaïi raèng: ñöøng queân Chuùa: Ngöôøi phaùn nhö theá naøy; Ngöôøi seõ ra tay uy huøng cöùu keû tin vaøo Ngöôøi.
Dó nhieân baét ñaàu ngöôøi ta seõ khoâng tin lôøi cöùu ñoä ñaâu, cuõng nhö xöa Pharaoâ töø choái lôøi cuûa Moâseâ. Nhöng Chuùa seõ ôû vôùi Ezekiel nhö ñaõ ôû vôùi Moâseâ. Ezekiel seõ laø khí cuï ñeå Chuùa bieåu döông quyeàn löïc cuûa Ngöôøi tröôùc maët daân ngoaïi. OÂng seõ khoâng laøm nhöõng vieäc laï kyø nhö Moâseâ ôû tröôùc nhan Pharaoâ, vì ñoái vôùi daân ngoaïi caàn coù nhöõng daáu hieäu ñoù ñeå hoï nhaän bieát quyeàn naêng cuûa Chuùa. Nhöng coøn ñoái vôùi Israel, daân ñaõ töøng thaáy nhöõng vieäc kyø dieäu, khoâng caàn pheùp laï nöõa vaø nhöõng pheùp laï naøy cuõng khoâng ñuû nöõa. Ñoái vôùi nhöõng keû ñaõ “thaáy”, baây giôø phaûi laøm cho hoï “bieát” vaø “hieåu”. Vaø vì theá Ezekiel phaûi maïnh veà “Lôøi”, veà maïc khaûi, noùi vôùi loøng daân thay vì vôùi maét hoï tröôùc ñaây, ñeå Israel seõ thay loøng ñoåi daï haàu coù moät traùi tim thòt maùu thay vì traùi tim chai ñaù hieän nay.
Do ñoù Chuùa khoâng ñaët Ezekiel laøm ngöôøi laõnh ñaïo daân nhö Moâseâ, nhöng laøm tieân tri. Vaø nhö vaäy khoâng phaûi chính trò seõ höôùng daãn, nhöng laø Lôøi Chuùa seõ ñöa daân ñeán giaûi thoaùt cöùu ñoä. Daân seõ khoâng thaáy coù thaåm phaùn, vua quan hay laõnh tuï ôû vôùi mình thay quyeàn Chuùa nhö tröôùc nöõa, nhöng seõ coù tieân tri cuûa Ngöôøi ôû giöõa daân vaø giuùp daân ñi theo ñöôøng loái cuûa Chuùa. Söï hieän dieän cuûa nhaø tieân tri noùi leân söï hieän dieän cuûa Chuùa thay theá cho söï hieän dieän cuûa Ngöôøi nôi ñaát Thaùnh vaø choán ñeàn thôø, thay theá cho söï coù maët cuûa hoaøng ñeá vaø tö teá, töøng laõnh ñaïo daân trong nhieàu theá kyû tröôùc ñaây.
Baøi saùch Ezekiel, vì theá, môû ra tröôùc maét daân löu ñaøy moät vieãn töôïng hoaøn toaøn môùi meû. Hoï coù theå thaáy Chuùa chöa boû hoï trong caûnh laàm than. Ngöôøi ñang ñi tröôùc hoï, giôùi thieäu con ñöôøng cöùu ñoä môùi. Töø nay Ngöôøi seõ duøng tieân tri vaø duøng Lôøi cuûa Ngöôøi ñeå daïy doã vaø höôùng daãn daân, ñeå ai tin thì seõ ñöôïc cöùu ñoä.
Chuùng ta khoâng ñöôïc an uûi sau khi hieåu baøi saùch Ezekiel nhö theá. Ñeàn thôø vaø haøng tö teá vaãn quyù vaø caàn thieát cho ñôøi soáng ñaïo. Nhöng coù nhöõng luùc Chuùa muoán höôùng daãn chuùng ta nguyeân baèng Lôøi cuûa Ngöôøi, töùc laø baèng saùch thaùnh, vaø baèng nhöõng tieân tri bieát ñem lôøi cuûa Chuùa trình baøy cho anh em. Chuùng luoân muoán keâu goïi nhöõng tieân tri nhö vaäy. Ai ñaùp lôøi khoâng nhöõng seõ nhö Ezekiel maø coøn gioáng nhö Ñöùc Yeâsu nöõa, vì chính Ngöôøi môùi laø vò tieân tri tuyeät dieäu cuûa Thieân Chuùa maø Ezekiel vaø moïi tieân tri khaùc chæ nhö boùng saùnh vôùi hình. Baøi Tin Möøng hoâm nay cho chuùng ta cô hoäi chieâm ngöôõng vò tieân tri tuyeät dieäu aáy.
2. Kinh Nghieäm Cuûa Ñöùc Yeâsu
Cho ñeán nay ngöôøi ta vaãn khoâng ngôùt thaéc maéc veà ñoaïn saùch Marcoâ naøy. Noù ñaâu coù laøm veû vang gì cho Ñöùc Yeâsu maø taùc giaû saùch thaùnh ñaõ vieát ra? Vaø nhö vaäy coù lôïi gì ñaâu maø phuïng vuï ngaøy nay coøn ñem noù ra ñoïc trong thaùnh leã? Noù cho chuùng ta thaáy moät Ñöùc Yeâsu bò thaát baïi vaø baát löïc ngay nôi caùc ngöôøi ñoàng höông baø con cuûa Ngöôøi. Noù lieät Ngöôøi vaøo thaân phaän cuûa moïi tieân tri chaúng bao giôø ñöôïc quyù troïng nôi queâ quaùn, neáu khoâng muoán noùi raèng Ngöôøi coøn thua keùm hoï nöõa, vì chaéc chaén ñaõ coù nhieàu vò tieân tri tuy khoâng ñöôïc kính troïng nhöng cuõng khoâng ñeán noãi bò choáng ñoái, phuû nhaän nôi baø con cuûa mình.
Marcoâ hoâm nay cho chuùng ta thaáy vò tieân tri thaønh Nadareùt baát löïc quaù: chaúng laøm ñöôïc pheùp laï naøo tröôùc söï cöùng loøng tin cuûa hoï haøng thaân thuoäc. Ngöôøi coøn laø vò tieân tri khoâng töï chuû ngay nôi baûn thaân Ngöôøi nöõa. Vì khi thì nhö Ngöôøi thöøa hieåu hoaøn caûnh; luùc laïi nhö theå Ngöôøi ngaïc nhieân veà thaùi ñoä cuûa ngöôøi ta. Hay laø Marcoâ ñaõ duøng nhöõng töø ngöõ khoâng chænh vaø maâu thuaãn? Trong moät caâu oâng khaúng ñònh caû vieäc Ñöùc Yeâsu khoâng laøm ñöôïc pheùp laï naøo, caû vieäc Ngöôøi chöõa laønh moät soá ít ngöôøi ñau oám. Nhöõng vieäc chöõa laønh naøy khoâng phaûi laø pheùp laï sao?
Nhaän thaáy nhöõng lôøi vaên khoù hieåu, vaø nhaát laø thaáy yù töôûng chung baát lôïi cho Ñöùc Yeâsu quaù, nhieàu ngöôøi thaéc maéc khoâng hieåu taïo sao coù ñoaïn vaên naøy trong saùch Marcoâ. Vaø ngöôøi ta ñöa ra khoâng bieát bao nhieâu lyù leõ vaø giaû thieát. Nhöng moïi coá gaéng laøm suy yeáu ñoaïn vaên naøy ñeàu vaáp phaûi moät söï hieån nhieân: ñoaïn vaên naèm ñoù trong saùch cuûa Marcoâ vôùi nhöõng lôøi leõ maø chaúng ai coù theå taåy xoùa hay söûa chöõa ñöôïc nöõa. Vaø boån phaän cuûa chuùng ta baây giôø laø phaûi chaáp nhaän vaø tìm hieåu noù.
Nhìn vaøo vò trí cuûa ñoaïn vaên trong saùch cuûa Marcoâ, chuùng ta thaáy ñaõ ñeán luùc Ñöùc Kitoâ saép boû Galileâa ñeå xuoáng thi haønh söù vuï ôû Yuñeâa. Vaø nhö vaäy cuõng laø luùc ñeå coù moät caùi nhìn toång quaùt veà söù vuï ôû Galileâa, neáu khoâng muoán noùi raèng taùc giaû Marcoâ ñaõ muoán lôïi duïng luùc naøy ñeå cho chuùng ta moät caùi nhìn chung veà nhöõng naêm giaûng ñaïo cuûa Ñöùc Kitoâ. Coù theå Marcoâ cuõng muoán töïa vaøo kinh nghieäm cuûa vò tieân tri thaønh Nadareùt ñeå noùi veà thaân phaän cuûa Hoäi Thaùnh noùi chung vaø cuûa töøng toâng ñoà noùi rieâng. Duø sao, ñaây cuõng laø moät caùi nhìn toång quaùt veà ñôøi hoaït ñoäng cuûa moät tieân tri.
Theá neân taùc giaû Marcoâ coù theå laáy laïi moät caùi nhìn coå ñieån cuûa Cöïu Öôùc: moïi tieân tri trong caùc thôøi ñaïi tröôùc ñeàu ñaõ khoâng ñöôïc soá phaän may maén. Ezekiel chaúng haïn. Hoâm nay saùch thaùnh vieát roõ oâng ñaõ ñöôïc sai ñeán vôùi daân phaûn loaïn maët trô traùo vaø loøng chai ñaù. Nhöng ngöôøi ta vaãn phaûi bieát oâng laø tieân tri. Ñöùc Yeâsu cuõng laø tieân tri vaø hôn moïi tieân tri nöõa. ÔÛ nôi Ngöôøi caùc neùt taû chính yeáu veà baäc tieân tri phaûi noåi hôn, noåi nhaát. Ngöôøi phaûi ñoái dieän vôùi moät daân loøng chai daï ñaù. Hôn nöõa, hoï phaûi phaûn ñoái kình ñòch vôùi Ngöôøi hôn moïi tieân tri khaùc. Söï cay ñaéng chua xoùt cuûa Ngöôøi phaûi nhieàu hôn. Ngöôøi gaëp thaáy noù ngay trong haøng baø con thaân thích ñeå Yoan coù theå vieát raèng: Ngöôøi ñaõ ñeán nhaø cuûa Ngöôøi, nhöng gia nhaân Ngöôøi ñaõ khoâng chaáp nhaän Ngöôøi. Ñoù laø ñieàu Cöïu Öôùc thöôøng vieát veà Yaveâ Thieân Chuùa: Ngöôøi ra tay laøm bao vieäc laï cho daân maø daân vaãn toû loøng chai ñaù boäi baïc.
Nhöng nôi nhaø tieân tri khoâng phaûi chæ coù thaát baïi. Ñuùng hôn nöõa, söï choáng ñoái oâng gaëp phaûi noùi leân toäi loãi cuûa ngöôøi ta chöù khoâng toá caùo söï baát löïc cuûa oâng. Nôi oâng vaãn coù “daáu tay uy quyeàn cuûa Chuùa”. Chính vì vaäy maø Ñöùc Yeâsu vaãn chöõa laønh ñöôïc cho moät soá ít beänh nhaân khi hoï coù ñieàu kieän maø ña soá khoâng coù. Hoï coù loøng tin ñang khi nhöõng ngöôøi khaùc cöùng loøng tin. Noùi theo loaøi ngöôøi, Ñöùc Kitoâ coù theå ngaïc nhieân veà thaùi ñoä cuûa ña soá: thaáy giaùo lyù khaùc thöôøng vaø caùc pheùp laï Ngöôøi laøm maø hoï khoâng meàm loøng ra. Nhöng vôùi caùi nhìn cuûa Thieân Chuùa hay cuûa ñöùc tin, thì ñieàu naøy cuõng khoâng laï, bôûi vì caû lòch söû thaùnh cho thaáy loaøi ngöôøi luoân luoân cöôõng laïi tình thöông cuûa Thieân Chuùa. Tröø moät soá ít. Soá ít naøy laø nhöõng keû ñöôïc cöùu vôùt. Hoï seõ laøm thaønh ñaøn chieân nhoû. Hoï seõ thöøa töï Nöôùc Trôøi vì hoï tin raèng: coù nhaø tieân tri cuûa Chuùa ôû giöõa hoï, maëc duø beà ngoaøi coù nhieàu ñieàu caûn trôû nieàm tin naøy.
Do ñoù baøi Tin Möøng hoâm nay laø caû moät baøi hoïc quyù giaù cho chuùng ta. Khoâng neân caên cöù vaøo caâu “chaúng tieân tri naøo ñöôïc kính troïng taïi queâ nhaø” ñeå bao bieän cho caùc khuyeát ñieåm vaø thaát baïi trong ñôøi soáng toâng ñoà. Tin Möøng cuûa Chuùa khoâng bao giôø muoán an uûi kieåu nhö vaäy. Luoân luoân noù muoán chaát vaán löông taâm ngöôøi ta thöôøng coù thaùi ñoä naøo ñoái vôùi moät Ñaáng Thieân Chuùa vaø moät Ñöùc Kitoâ Ngöôøi sai ñeán nhö vaäy? Ngöôøi ta coù saün saøng tin söù ñieäp tình yeâu vaø cöùu ñoä maø Thieân Chuùa göûi ñeán nôi Lôøi Kinh Thaùnh, nôi vò tieân tri, nôi Hoäi Thaùnh cuûa Ngöôøi khoâng? Hay ngöôøi ta luoân luoân laø nhöõng ngöôøi Dothaùi ôû thôøi Ezekiel vaø ôû thôøi Ñöùc Kitoâ, chæ muoán tin vaøo söù ñieäp vaø söù giaû naøo höùa heïn nhöõng lôïi ích tröôùc maét? Thieát töôûng baøi thö Phaoloâ cuõng phaûi ñöôïc hieåu theo chieàu höôùng naøy.
3. Kinh Nghieäm Cuûa Phaoloâ
Ngöôøi ñang noùi vôùi giaùo daân Coârintoâ yeâu quyù cuûa ngöôøi. Hoï ñaõ ñöôïc nhieàu toâng ñoà coù oùc Dothaùi ñeán vieáng thaêm. Nhöõng ngöôøi naøy gieøm pha Phaoloâ ñuû ñieàu, coát ñeå ngöôøi Coârintoâ ñöøng tin vaøo giaùo lyù cöùu ñoä cuûa Phaoloâ nöõa. Nhöng neáu boû nieàm tin naøy, thì laøm sao ñöôïc cöùu ñoä? Phaoloâ phaûi can thieäp ngay. Ngöôøi göûi thö khoâng phaûi ñeå chöõa mình hay ñeå laáy laïi uy tín. Ngöôøi quaù taâm lyù ñeå bieát raèng laøm nhö vaäy seõ chæ theâm thaát baïi. Nhaát laø loøng ñaïo ñöùc vaø tinh thaàn toâng ñoà ñaõ gieát cheát khuynh höôùng töï toân ôû nôi ngöôøi töø laâu roài. Ngöôøi vieát thö hoâm nay laø ñeå thi haønh söù vuï tieân tri, rao giaûng ôn cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa.
Ngöôøi khoâng khoe khoang, maëc duø ngöôøi coù raát nhieàu ñieàu hay ñeå noùi veà mình. Khoâng nhöõng gia theá, hoïc löïc vaø nhöõng neùt Dothaùi cao quyù ôû nôi ngöôøi; maø caû nhöõng thaønh quaû, lao coâng trong cuoäc ñôøi toâng ñoà; thaäm chí nhöõng thò kieán vaø maïc khaûi cao sieâu nöõa... Taát caû ñeàu khoâng ñöôïc ngöôøi ñeå yù vaø gaùn cho moät chuùt vinh quang naøo. Ngöôïc laïi, ngöôøi nhaán maïnh ñeán moät caùi “daèm” ôû trong thaân xaùc ngöôøi. Noù laøm ñau, laøm nhuïc ngöôøi trieàn mieân. Noù laø caùi gì ngöôøi khoâng xaùc ñònh; neân ai coù yù töôûng naøo cuõng chæ laø suy ñoaùn. Ñieàu quan troïng maø Ngöôøi muoán noùi laø caùi daèm trong xaùc thòt aáy luoân luoân toá caùo söï yeáu ñuoái cuûa ngöôøi ôû tröôùc maët Chuùa ñeå ngöôøi yù thöùc khoâng phaûi mình soáng nhöng laø Ñöùc Kitoâ soáng trong mình, khoâng phaûi mình maïnh nhöng laø quyeàn naêng cuûa Ñöùc Kitoâ ñaäu laïi ôû nôi mình. Vaø nhö theá ngöôøi seõ nhö Ñöùc Kitoâ, nhö Ezekiel, nhö moïi tieân tri.
Cuoäc ñôøi cuûa nhöõng vò naøy luoân mang hình thöùc yeáu ñuoái, baát löïc, thaát baïi tröôùc maét theá gian, nhöng döôùi caùi nhìn cuûa ñöùc tin laïi laø nôi quyeàn naêng cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa ñang hoaït ñoäng.
Nhö vaäy chuùng ta coù phaûi baét chöôùc caùc ngaøi khoâng, töùc laø taïo ra trong ñôøi soáng cuûa mình moät hình daïng yeáu ñuoái naøo ñoù? Khoâng caàn nhö vaäy. Ñieàu caàn tröôùc heát laø chuùng ta phaùt trieån nieàm tin vaøo keá hoaïch cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa, cho duø coù bao neùt beà ngoaøi cuûa keá hoaïch ñoù döôøng nhö muoán laøm chuùng ta naûn loøng. Chuùa ñaõ ñoøi daân Dothaùi thôøi Ezekiel phaûi tin vaøo Lôøi Ngöôøi vaø vaøo vò tieân tri khi hoï khoâng coøn queâ höông, ñeàn thôø. Ngöôøi ñaõ ñoøi baø con thaân thuoäc cuûa Ñöùc Yeâsu löôùt thaéng nhöõng caûn trôû beân ngoaøi thuoäc gia theá vaø ñòa vò xaõ hoäi cuûa nhaø tieân tri thaønh Nadareùt ñeå ñoùn nhaän ôn cöùu ñoä. Haèng ngaøy Chuùa vaãn ñoøi chuùng ta phaûi coù nieàm tin nhö vaäy qua moïi thöû thaùch traàn gian. Hôn nöõa Chuùa laïi muoán chuùng ta trôû neân caùc tieân tri cuûa Ngöôøi ñeå giuùp anh em ñoàng baøo nhaän ra Tin Möøng cöùu ñoä. Chuùng ta coù saün saøng ñi vaøo ñöôøng loái cuûa Ezekie, cuûa Phaoloâ vaø cuûa Ñöùc Kitoâ khoâng?
Taát caû nhöõng ñieàu naøy seõ dieãn ra trong thaùnh leã. ÔÛ ñaây nieàm tin ñoøi moïi ngöôøi phaûi löôùt thaéng nhieàu neùt beân ngoaøi ñeå ñaït tôùi caùc maàu nhieäm thaâm saâu. ÔÛ ñaây chuùng ta phaûi ñoùn nhaän moät Ñöùc Yeâsu Kitoâ töû naïn vaø phuïc sinh. Vaø chính Ngöôøi laïi laø Ñaáng Cöùu theá... Ngöôøi keâu goïi chuùng ta tin vaøo ñöôøng loái cuûa Ngöôøi, trôû thaønh toâng ñoà cuûa Ngöôøi, soáng nhö Ngöôøi ñeå laøm lan roäng ôn cöùu ñoä. Chuùng ta coù nhieät tình ñaùp laïi chôø mong cuûa Ngöôøi khoâng, ñeå Lôøi Chuùa vaø Mình Thaùnh Chuùa hoâm nay ñem laïi hieäu quaû thaät söï trong ñôøi soáng haèng ngaøy cuûa chuùng ta.
(Trích daãn töø taäp saùch Giaûi Nghóa Lôøi Chuùa
cuûa Ñöùc coá Giaùm Muïc Bartoâloâmeâoâ Nguyeãn Sôn Laâm)