Giaûi Nghóa Lôøi Chuùa Naêm A

Nhöõng Baøi Suy Nieäm Lôøi Chuùa Chuùa Nhaät

cuûa Ñöùc coá Giaùm Muïc Bartoâloâmeâoâ Nguyeãn Sôn Laâm

Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia


Chuùa Nhaät 29 Thöôøng Nieân Naêm A

Haõy Traû Laïi Thieân Chuùa Nhöõng Gì Cuûa Ngöôøi

(Ys 45,1.4-6; 1Th 1,1-5b; Mt 22,15-21)

 

Phuùc AÂm: Mt 22, 15-21

"Caùi gì cuûa Ceâsareâ thì haõy traû cho oâng Ceâsareâ, vaø caùi gì cuûa Thieân Chuùa thì haõy traû cho Thieân Chuùa".

Khi aáy, caùc ngöôøi bieät phaùi hoïp nhau laïi baøn möu ñeå baét beû Chuùa Gieâsu trong lôøi noùi. Caùc oâng sai moân ñoà cuûa caùc oâng ñi vôùi nhöõng ngöôøi thuoäc phaùi Heâroâñeâ ñeán noùi vôùi Ngöôøi raèng: "Thöa Thaày, chuùng toâi bieát Thaày laø ngöôøi ngay chính, caên cöù theo söï thaät maø daïy baûo ñöôøng loái Thieân Chuùa. Thaày chaúng caàn ñeå yù ñeán ai, vì Thaày khoâng taây vò ngöôøi naøo. Vaäy xin Thaày noùi cho chuùng toâi bieát Thaày nghó theá naøo: Coù ñöôïc pheùp noäp thueá cho Ceâsareâ hay khoâng?" Chuùa Gieâsu thöøa hieåu aùc yù cuûa hoï, neân noùi: "Boïn ngöôøi giaû hình, caùc ngöôi gaøi baãy Ta laøm gì? Haõy ñöa Ta xem ñoàng tieàn noäp thueá". Hoï ñöa cho Ngöôøi moät ñoàng baïc. Vaø Chuùa Gieâsu hoûi hoï: "Hình töôïng vaø danh hieäu naøy laø cuûa ai?" Hoï thöa raèng: "Cuûa Ceâsareâ". Baáy giôø Ngöôøi baûo hoï raèng: "Vaäy, caùi gì cuûa Ceâsareâ thì haõy traû cho Ceâsareâ, vaø caùi gì cuûa Thieân Chuùa thì haõy traû cho Thieân Chuùa".

 

Suy Nieäm:

Chuùa Nhaät XXIX Thöôøng Nieân A

Ys 45,1.4-6; 1Th 1,1-5b; Mt 22,15-21

Nhieàu ngöôøi ñoïc baøi Tin Möøng hoâm nay sung söôùng veà thaùi ñoä kheùo leùo cuûa Chuùa ñaõ khieán keû muoán gaøi baãy Ngöôøi phaûi luûi thuûi ra ñi. Nhöng khoâng leõ chuùng ta laø tín höõu cuûa Chuùa cuõng chæ nhìn thaáy nhö vaäy sao? Hay laø chuùng ta coøn phaûi nhaän ra coù gì khaùc nöõa trong baøi Tin Möøng? Vaäy chuùng ta haõy theo sö phaïm cuûa phuïng vuï, nhôø baøi Cöïu Öôùc ñeå ñi vaøo baøi Tin Möøng vaø ñoïc baøi Thaùnh Thö nhö laø keát luaän khuyeân nhuû cuûa Lôøi Chuùa hoâm nay.

 

A. Haõy Bieát Khaùm Phaù Ra Haønh Ñoäng Cuûa Thieân Chuùa

Baøi Cöïu Öôùc hoâm nay naèm trong phaàn II cuûa saùch Isaia. Coù theå goïi ñaây laø saùch II Isaia. Vaø chuû tröông trong saùch naøy laø an uûi Israel, vì Thieân Chuùa saép thöông cöùu hoï ra khoûi caûnh löu ñaøy Babylon.

Vì baát trung, con caùi Israel ñaõ maát Nöôùc. Yeârusalem bò taøn phaù; vua-daân moät phaàn lôùn bò coøng sang Babylon löu ñaøy. ÔÛ ñaây raøng raõ nhieàu chuïc naêm, con caùi Israel ngaäm ñaéng nuoát cay. Baûn tính voán thích ca haùt, nhöng hoï ñaõ treo ñaøn treân caây döông lieãu ôû bôø soâng Babylon vaø chaúng coø phaán khôûi gì ñeå haùt leân nhöõng gioïng thaùnh ca. Isaia ñöôïc Thieân Chuùa sai ñeán vôùi hoï. Vöøa giaûi thích cho hoï hieåu nguyeân do toäi loãi cuûa caûnh löu ñaøy naøy, oâng vöøa an uûi khuyeân baûo hoï thoáng hoái aên naên trôû veà vôùi Thieân Chuùa ñeå Ngöôøi laïi xoùt thöông. Vaø thay maët Chuùa oâng tuyeân saám coù ngaøy ñöôïc giaûi phoùng, hoài höông vaø xaây döïng laïi Yeârusalem. Hoâm nay oâng ñaëc bieät troû cho moïi ngöôøi thaáy: ôn cöùu chuoäc ñaõ loù daïng ñaøng chaân trôøi. Babylonia khoâng coøn yeân thaân nöõa. Töôùng quaân Kyroâ, ngöôøi Batö ñang xua quaân baùch chieán baùch thaéng.

Nhöng Kyroâ laø ngöôøi theá naøo ñoái vôùi con caùi Israel? Isaia hoâm nay baïo daïn quaù chöøng! OÂng tuyeân boá cho con caùi Israel bieát: Kyroâ laø ngöôøi cuûa Thieân Chuùa. OÂng ñöôïc Ngöôøi xöùc daàu. Chính Ngöôøi ñang caàm tay daét oâng vaø chæ baûo cho oâng phaûi ñaùnh beân ñoâng deïp beân taây nhö theá naøo. Khoâng phaûi söùc maïnh cuûa oâng ñang baùch chieán baùch thaéng; nhöng ñoù laø baøn tay cuûa Thieân Chuùa ñang duøng oâng ñeå laøm nhöõng vieäc oanh lieät nhö vaäy. Vaø Ngöôøi laøm theá, chæ vì Yacob vaø Israel. Ngöôøi duøng caû keû khoâng bieát Ngöôøi. Ngöôøi choïn Kyroâ laø daân ngoaïi, vì chính Ngöôøi laø Yaveâ, laø Thieân Chuùa, khoâng ai khaùc nöõa. Ngoaøi Ngöôøi ra, thaàn linh khoâng ñaâu coù.

Isaia quaû thaät ñaõ taùo baïo. OÂng noùi nhöõng lôøi phi thöôøng. Xöa nay khoâng theå töôûng töôïng coù nhöõng ñieàu nhö theá. Con caùi Israel vaãn tin nhö ñinh ñoùng coät: Yaveâ laø Chuùa rieâng cuûa hoï, ôû trong ñaát cuûa hoï vaø chæ ôû vôùi hoï. Ngöôøi coù theå beânh vöïc hoï ñoái vôùi daân ngoaïi vaø do ñoù coù theå aûnh höôûng treân daân ngoaïi. Nhöng khoâng theå naøo töôûng töôïng ñöôïc coù ai trong daân ngoaïi laïi ñöôïc Ngöôøi tuyeån choïn, xöùc daàu vaø ñaët laøm ngöôøi laõnh ñaïo Daân rieâng cuûa Ngöôøi. Vì theá baøi Isaia hoâm nay laø maïc khaûi môùi meû vaø lôùn lao. Khoâng chaéc con caùi Israel baáy giôø ñaõ ñoùn nhaän. Theá neân khi hoï ñöôïc giaûi phoùng vaø hoài höông nhôø caùc chieán thaéng cuûa Kyroâ, hoï nhö tænh nhö meâ, khoâng ngôø raèng Thieân Chuùa laïi thöïc hieän caùc lôøi höùa kieåu nhö vaäy. Hoï cöù nghó raèng phaûi laø moät ngöôøi Dothaùi seõ ñöôïc choïn, phaûi laø moät ngöôøi thuoäc doøng doõi Ñavít seõ ñöôïc xöùc daàu, ñeå trôû thaønh vò cöùu daân. Nay Daân ñöôïc cöùu nhôø baøn tay cuûa moät ngöôøi daân ngoaïi! Coù leõ khi söï vieäc xaûy ra roài coù ngöôøi môùi tin vaøo lôøi saùch Isaia hoâm nay. Coù leõ ñuùng hôn baáy giôø môùi coù ngöôøi ñoïc ñöôïc thôøi söï nhö theá ñeå vieát neân baøi Kinh Thaùnh naøy.

Ñaõ ñöôïc maïc khaûi nhö vaäy, chuùng ta ngaøy nay coù coøn chaäm tin nhö con caùi Israel ngaøy tröôùc khoâng? Chuùng ta ñaõ quen nhìn haønh ñoäng cuûa Thieân Chuùa trong khaép caû trôøi ñaát vaø trong lòch söû loaøi ngöôøi chöa? Ñoù laø thöôùc ño möùc ñoä nhaän thöùc cuûa chuùng ta veà söï bao la vaø ñoàng thôøi saâu xa cuûa Thieân Chuùa. Ñoù laø bieát ca tuïng Ngöôøi trong toaøn coõi ñòa caàu. Vaø khoâng laøm coâng vieäc naøy laø giaûm bôùt vinh quang cuûa Thieân Chuùa, khoâng phaûi ñoái vôùi Ngöôøi nhöng ñoái vôùi chính mình chuùng ta.

Vaø moät caùi nhìn roäng lôùn nhö vaäy cuõng môû roäng luoân caûm nghó cuûa chuùng ta veà ngöôøi khaùc, nhaát laø nhöõng ngöôøi khoâng cuøng toân giaùo vôùi mình. Thieân Chuùa cuõng ban ôn cho hoï vì chính Ngöôøi ñaõ döïng neân hoï. Khi hoï phaùt trieån taøi naêng vaø thaønh coâng trong nhöõng vieäc toát ñeïp, hoï ñem laïi vinh quang cho Ñaáng Taùc Thaønh hoï vaø cho Ñaáng ñang cai trò hoaøn vuõ “vöøa cöông vöøa nhu”. Hoï laø nhöõng ngöôøi Chuùa choïn ôû cöông vò cuûa hoï. Hoï laø baïn cuûa ta neáu khoâng muoán goïi laø aân nhaân cuûa ta trong vieãn töôïng môû roäng Nöôùc Chuùa. Theá neân nhöõng taâm hoàn thieän chí, nhöõng baøn tay xaây döïng xaõ hoäi, nhöõng ngöôøi ñem laïi haïnh phuùc cho ñoàng baøo, phaûi ñöôïc ta quyù meán, ngöôõng moä vaø baét chöôùc. Chuùng ta phaûi giuùp ñôõ hoï, coäng taùc vôùi hoï vaø yeâu meán hoï. Chuùng ta phaûi thaáy baøn tay cuûa Thieân Chuùa ñang daãn ñöa lòch söû caùc daân toäc cuûa hoï. Chuùng ta phaûi bieát ñoïc lòch söû baèng con maét ñöùc tin. Cuõng nhö chuùng ta phaûi quyù hoùa caùc haønh ñoäng xaây döïng lòch söû nhö vaäy.

Luùc baáy giôø ñoïc laïi Thö Chung cuûa Hoäi nghò Giaùm muïc Vieät Nam naêm 1980 veà nghóa vuï ngöôøi Coâng giaùo phaûi ñoaøn keát vôùi ñoàng baøo ñeå xaây döïng Toå quoác, vaø xem laïi lôøi Ñöùc Thaùnh Cha Yoan-Phaoloâ II khuyeân nhuû chuùng ta taêng theâm loøng yeâu Nöôùc vaø nhieät tình xaây döïng queâ höông, chuùng ta môùi thaáy nhöõng lôøi aáy thaät laø ñaïo ñöùc vaø thaám ñaày tinh thaàn ñöùc tin. Chuùng ta seõ haêng haùi ñi theo phöông höôùng maø Giaùo Hoäi ñaõ môû ra tröôùc maét chuùng ta. Chuùng ta seõ khoâng chæ thôø Chuùa baèng kinh keä vaø bí tích, nhöng baèng caû cuoäc soáng, cuoäc soáng thöïc teá cuûa ngöôøi Vieät Nam ôû giöõa ñoàng baøo Vieät Nam.

Tuy nhieân cuõng ñöøng laãn loän taát caû. Vaø ñaây laø baøi hoïc chuùng ta coù theå ruùt ra theo ñoaïn Tin Möøng hoâm nay.

 

B. Haõy Traû Laïi Thieân Chuùa Nhöõng Gì Cuûa Ngöôøi

Bieät phaùi baây giôø baøn möu ñeå laøm Chuùa lôõ lôøi maéc baãy. Hoï sai moân ñoà hôïp caùnh vôùi phe Heâroâñeâ ñeán chaát vaán Ngöôøi veà vaán ñeà noäp thueá. Ai cuõng bieát Bieät phaùi khoâng öa ngöôøi Roâma ñang ñoâ hoä nhaø Yuña. Coøn phe Heâroâñeâ thì laïi nònh bôï caùc quan baûo hoä ñeå ñöôïc nhieàu ñaëc quyeàn. Moät mình ñoái nghòch vôùi Chuùa trong laõnh vöïc toân giaùo, Bieät phaùi khoâng laøm gì ñöôïc Ngöôøi. Hoï muoán nhôø ñeán caùnh tay chính quyeàn ñeå gaøi baãy Ngöôøi trong vaán ñeà chính trò. Hoï muoán laãn loän nhöõng bình dieän khaùc nhau, giöõa ñaïo vaø ñôøi.

Nhöng caâu traû lôøi cuûa Chuùa ñaõ laøm hoï cuït höùng vaø beõ baøng. Ngöôøi ñaõ phaân bieät ñaâu ra ñaáy. Ngöôøi noùi: haõy traû cuûa hoaøng ñeá cho hoaøng ñeá, vaø cuûa Thieân Chuùa cho Thieân Chuùa.

Coù ngöôøi seõ ruùt ra keát luaän: ñaïo laø ñaïo, ñôøi laø ñôøi. Nhöng coù ñaïo naøo khoâng ôû trong ñôøi vaø coù ñôøi naøo khoâng laø cuûa ñaïo? Baøi saùch Isaia ôû treân ñaõ noùi Thieân Chuùa ñieàu khieån trôøi ñaát vaø laõnh ñaïo caùc daân toäc: Ngöôøi duøng caùc ngoân söù trong daân Israel nhöng cuõng khoâng töø choái duøng Kyroâ xöù Batö ñeå giaûi phoùng Daân Ngöôøi.

Ngöôøi ta cuõng seõ thieáu phaân bieät khi muoán vô taát caû vaøo ñaïo ñeán noãi töôûng caùc Giaùm muïc phaûi laø ngöôøi ñöùng ñaàu tænh. Nhöng lòch söû ñaõ cho thaáy thôøi ñaïi Trung coå cuûa Kitoâ giaùo cuõng khoâng hoaøn toaøn ñeïp ñeõ vaø cuõng chaúng lyù töôûng gì.

Ngaøy nay thöôøng coù moät quaù khích ngöôïc laïi, ñeà cao ñôøi ñeán noãi tuïc hoùa ñaïo vaø cho nhö theá laø nhaát.

Thieát töôûng ngoaøi Hoäi Thaùnh ra, khoâng ai neân ñoäc quyeàn giaûi thích Lôøi Chuùa. Caâu noùi cuûa Ngöôøi hoâm nay khoâng phaûi laø caùch ngoân ñöôïc ñem ra aùp duïng ôû baát cöù hoaøn caûnh naøo maø khoâng ñeå yù ñeán maïch vaên. ÔÛ ñaây Chuùa Yeâsu ñang ñöùng tröôùc Bieät phaùi vaø phe nhoùm Heâroâñeâ. Ngöôøi phaûi traû lôøi hoï. Ngöôøi phaûi daïy doã hoï. Theá maø duø quan ñieåm khaùc nhau veà chính trò, hoï ñeàu laø nhöõng ngöôøi tin Thieân Chuùa vaø kính Luaät Moâseâ. Noùi ñôn sô ñi, hoï laø ngöôøi coù ñaïo. Do ñoù Chuùa ñang noùi vôùi ngöôøi coù ñaïo.

Nhöõng ngöôøi naøy duø thích hoaøng ñeá hay khoâng cuõng ñang duøng tieàn hoaøng ñeá vaø trong thöïc teá vaãn noäp thueá cho hoaøng ñeá. Hoïa chaêng coù ai ñang möu ñoà moät cuoäc noåi daäy chính trò thôøi baáy giôø môùi khoâng muoán noäp thueá. Nhö vaäy, keå laø quaùi aùc khi ñaët Chuùa Yeâsu tröôùc caâu hoûi: coù phaûi noäp thueá cho hoaøng ñeá khoâng? Keû hoûi ñaõ ñaët Ngöôøi ra ngoaøi bình dieän coâng daân vaø muoán Ngöôøi phaûi ñöông ñaàu vôùi hoaøng ñeá, löïa choïn hoaëc ñi theo hoaëc choáng laïi hoaøng ñeá. Nhöng hoaøng ñeá laø ai ñoái vôùi Ngöôøi? Hoaøng ñeá khoâng naèm trong tay Thieân Chuùa sao? Con Thieân Chuùa giaùng traàn cöùu theá khoâng phaûi ñeå laøm moät löïa choïn nhö vaäy. Söù maïng cuûa Ngöôøi laø ñöa chuùng ta trôû veà vôùi Thieân Chuùa. Ñoù laø söù maïng toân giaùo, chöù khoâng phaûi chính trò.

Theá neân caâu traû lôøi cuûa Chuùa nhaèm laøm noåi baät chaân lyù aáy leân. Ngöôøi ta phaûi thaáy Ngöôøi giöõ vai troø toân giaùo. Ngöôøi nhaéc laïi cho hoï nghóa vuï phaûi trôû veà vôùi Thieân Chuùa vaø traû cuûa Thieân Chuùa cho Thieân Chuùa. Keû chaát vaán muoán nhìn Ngöôøi döôùi goùc ñoä chính trò; Ngöôøi laøm cho nhöõng keû coù laäp tröôøng chính trò phaûi thaáy Ngöôøi laø con ngöôøi toân giaùo. Vaø ngöôøi coù toân giaùo laøm heát caùc nghóa vuï coâng daân.

Chaéc chaén ñaây laø vaán ñeà lôùn. Ngöôøi ta phaûi ñoïc caû caùc saùch Tin Möøng vaø phaûi hieåu caû cuoäc ñôøi cuûa Chuùa Yeâsu vaø hoaøn caûnh lòch söû cuûa Hoäi Thaùnh luùc sô nguyeân, ñeå bieát yù nghóa vaø giaù trò cuûa Lôøi Chuùa. Tuy nhieân göông Chuùa ñeå laïi cho chuùng ta trong baøi Tin Möøng hoâm nay laø khoâng bao giôø ñöôïc queân tham chieáu veà Thieân Chuùa trong baát cöù coâng vieäc vaø hoaøn caûnh naøo. Vaø ñoù cuõng laø baøi hoïc cuûa ñoaïn saùch Isaia, cuõng laø thaùi ñoä vaø giaùo huaán cuûa thaùnh Phaoloâ trong baøi thö hoâm nay nöõa.

 

C. Haõy Taï Ôn Thieân Chuùa Cho Con Ngöôøi

Thessaloânikeâ laø giaùo ñoaøn coù vinh döï ñöôïc thaùnh Phaoloâ bieân thö cho tröôùc heát. Vaø töø ñoù ngöôøi môùi coù thoùi quen vieát thö cho caùc giaùo ñoaøn. Thessaloânikeâ ñöôïc nghe Phaoloâ giaûng trong ba ngaøy sabbat lieân tieáp (Cv 17,1-2). Coù moät soá ngöôøi trôû laïi tin theo lôøi giaûng. Nhöng ngöôøi Dothaùi ghen. Hoï gaây roái loaïn trong thaønh ñeå ñoå toäi cho phe Phaoloâ tuyeân truyeàn choáng laïi caùc chæ thò cuûa hoaøng ñeá. Anh em tín höõu voäi buoäc Phaoloâ phaûi traùnh ñi. Ngöôøi ñeán Beâreâ. Nhoùm Dothaùi cuõng chaïy theo, raùo rieát muoán ñoå toäi cho ngöôøi nhö vaäy. Buoäc loøng anh em tín höõu phaûi eùp ngöôøi ñi xa hôn. Nhöng ngöôøi khoâng nôõ boû ñaøn chieân vöøa thaønh laäp. Ngöôøi göûi Timoâtheâ tôùi Thessaloânikeâ ñeå xem tình hình theá naøo.

Ngöôøi moân ñeä trôû veà, ñem nhöõng tin laïc quan vui möøng. Ñoù laø côù ñeå Phaoloâ baét ñaàu thaûo böùc thö hoâm nay.

Keû choáng ñoái Phaoloâ muoán bieán ngöôøi thaønh moät con ngöôøi phaûn loaïn, hay chính trò, choáng laïi hoaøng ñeá Roâma. Nhöng roõ raøng ôû ñaây theo göông Chuùa, Phaoloâ chæ laø con ngöôøi laøm vieäc toân giaùo. Ngöôøi toaøn chaát toân giaùo neân ñoäc giaû cuûa thö Thessaloânikeâ chæ thaáy mình ñang ñöùng tröôùc moät ngöôøi Toâng ñoà cuûa Ñöùc Yeâsu Kitoâ. Ngöôøi nhìn moïi ngöôøi döôùi aùnh saùng ñöùc tin, thaáy roõ Thieân Chuùa tuyeån choïn hoï ñeå hoï nghe Tin Möøng. Hoï ñaõ ñoùn nhaän lôøi giaûng khoâng nhö lôøi cuûa loaøi ngöôøi, nhöng nhö Lôøi cuûa Thieân Chuùa. Vaø ñöùc tin, ñöùc meán vaø ñöùc caäy ñaõ trieån nôû trong ñôøi soáng cuûa hoï, khieán nghó ñeán hoï Phaoloâ haèng taï ôn Thieân Chuùa, vì chính Thieân Chuùa ñaõ haønh ñoäng nôi hoï nhö vaäy.

Phaoloâ nhaéc laïi cho chuùng ta baøi hoïc cuûa saùch Isaia. Ngöôøi theo göông Chuùa Yeâsu traû cuûa Thieân Chuùa cho Thieân Chuùa, maëc cho ai cöù cho hoaøng ñeá laø lôùn. Ngöôøi khuyeán khích chuùng ta bieát nhìn taát caû trong ñöùc tin.

Chuùng ta cuõng caàn ñöùc tin naøy ñeå tham döï Thaùnh leã. Lòch söû ôn cöùu ñoä ñöôïc taùi hieän giöõa chuùng ta ñeå chuùng ta xaùc tín loøng thöông cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi loaøi ngöôøi. Ngöôøi khoâng boû rôi nhaân loaïi, nhöng luoân ñi vaøo lòch söû vaø hieän dieän trong lòch söû ñeå bieán taát caû neân ích cho con caùi Thieân Chuùa. Ñaëc bieät Ngöôøi ñaõ sai Con cuûa Ngöôøi ñeán laøm Ñaáng Cöùu Theá khi keâu goïi loaøi ngöôøi trôû veà vôùi Thieân Chuùa vaø traû cuûa Thieân Chuùa cho Thieân Chuùa. Nhöng cuoái cuøng chaúng coù gì chaúng phaûi laø cuûa Thieân Chuùa, neân con ngöôøi coù ñöùc tin thaáy taát caû ñeàu thuaän lôïi cho mình. Hoï thi haønh toát caùc phaän söï ôû ñôøi vaø khoâng sao nhaõng caùc nghóa vuï toân giaùo. Noùi ñuùng hôn hoï thaáy taát caû ñeàu laø nghóa vuï toân giaùo vì vieäc ñaïo cuõng nhö vieäc ñôøi hoï ñeàu phaûi laøm môùi coù theå ñeïp loøng Thieân Chuùa, Ñaáng bao goàm taát caû vaø ñang sinh ñoäng taát caû. Nhöng hoï bieát phaûi coù Lôøi Chuùa vaø Mình Thaùnh Chuùa môùi coù ñuû aùnh saùng vaø söùc maïnh ñeå ñi treân ñöôøng ñôøi. Vaø vì theá, sau khi suy nieäm Lôøi Chuùa, chuùng ta haõy soát saéng cöû haønh maàu nhieäm Thaùnh Theå.

 

(Trích daãn töø taäp saùch Giaûi Nghóa Lôøi Chuùa

cuûa Ñöùc coá Giaùm Muïc Bartoâloâmeâoâ Nguyeãn Sôn Laâm)

 


Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page