Giaûi Nghóa Lôøi Chuùa Naêm A
Nhöõng Baøi Suy Nieäm Lôøi Chuùa Chuùa Nhaät
cuûa Ñöùc coá Giaùm Muïc Bartoâloâmeâoâ Nguyeãn Sôn Laâm
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Leã Chieàu Thöù Naêm Tuaàn Thaùnh B
Böõa Tieäc Giao Öôùc
(Xh 12,1-8.11-14; 1C 11,23-26; Yn 13,1-15)
Phuùc AÂm: Yn 13, 1-15
"Ngaøi yeâu thöông hoï ñeán cuøng".
Tröôùc ngaøy Leã Vöôït Qua, Chuùa Gieâsu bieát ñaõ ñeán giôø Mình phaûi boû theá gian maø veà cuøng Chuùa Cha, Ngöôøi voán yeâu thöông nhöõng keû thuoäc veà mình coøn ñang ôû theá gian, thì ñaõ yeâu thöông hoï ñeán cuøng. Sau böõa aên toái, ma quyû gieo vaøo loøng Giuña Iscarioâ, con Simon, yù ñònh noäp Ngöôøi. Ngöôøi bieát raèng Chuùa Cha ñaõ trao phoù moïi söï trong tay mình, vaø vì Ngöôøi bôûi Thieân Chuùa maø ñeán vaø seõ trôû veà cuøng Thieân Chuùa. Ngöôøi choãi daäy, côûi aùo, laáy khaên thaét löng, roài ñoå nöôùc vaøo chaäu; Ngöôøi lieàn röûa chaân cho caùc moân ñeä vaø laáy khaên thaét löng maø lau. Vaäy Ngöôøi ñeán choã Simon Pheâroâ, oâng naøy thöa Ngöôøi raèng: "Laïy Thaày, Thaày ñònh röûa chaân cho con ö?" Chuùa Gieâsu ñaùp: "Vieäc Thaày laøm baây giôø con chöa hieåu, nhöng sau seõ hieåu". Pheâroâ thöa laïi: "Khoâng ñôøi naøo Thaày seõ röûa chaân cho con". Chuùa Gieâsu baûo: "Neáu Thaày khoâng röûa chaân cho con, con seõ khoâng ñöôïc döï phaàn vôùi Thaày". Pheâroâ lieàn thöa: "Vaäy xin Thaày haõy röûa khoâng nhöõng chaân con, maø caû tay vaø ñaàu nöõa". Chuùa Gieâsu noùi: "Keû môùi taém roài chæ caàn röûa chaân, vì caû mình ñaõ saïch. Tuy caùc con ñaõ saïch, nhöng khoâng phaûi heát thaûy ñaâu". Vì Ngöôøi bieát ai seõ noäp Ngöôøi neân môùi noùi: "Khoâng phaûi taát caû caùc con ñeàu saïch ñaâu".
Sau khi ñaõ röûa chaân cho caùc oâng, Ngöôøi maëc aùo laïi, vaø khi ñaõ trôû veà choã cuõ, Ngöôøi noùi: "Caùc con coù hieåu bieát vieäc Thaày vöøa laøm cho caùc con chaêng? Caùc con goïi Ta laø Thaày vaø laø Chuùa thì phaûi laém, vì ñuùng thaät Thaày nhö vaäy. Vaäy neáu Ta laø Chuùa vaø laø Thaày maø coøn röûa chaân cho caùc con, thì caùc con cuõng phaûi röûa chaân cho nhau. Vì Thaày ñaõ laøm göông cho caùc con ñeå caùc con cuõng baét chöôùc maø laøm nhö Thaày ñaõ laøm cho caùc con".
Suy Nieäm: Böõa Tieäc Giao Öôùc
Thöù Naêm Tuaàn Thaùnh B
Xh 12,1-8.11-14; 1C 11,23-26; Yn 13,1-15
Phuïng vuï chieàu thöù Naêm Tuaàn Thaùnh veõ laïi tröôùc maét chuùng ta quang caûnh böõa tieäc ly, luùc maø Chuùa Yeâsu theát ñaõi caùc moân ñeä böõa tieäc Giao öôùc môùi trong khuoân khoå böõa tieäc Vöôït qua cuûa truyeàn thoáng Dothaùi. Baàu khí Phuïng vuï hoâm nay, cuõng nhö caû Tuaàn Thaùnh naøy, mang moät veû trang troïng, bi thoáng, phaûn aûnh phaàn naøo baàu khí bi thoáng, traàm troïng vaøo nhöõng ngaøy cuoái cuøng trong cuoäc ñôøi döông theá cuûa Chuùa Yeâsu. Luùc aáy caû thaønh Yeârusalem xoân xao, naùo nhieät, ñoùn möøng ngaøy leã lôùn nhaát cuûa nieân lòch Phuïng vuï. Töøng ñoaøn ngöôøi haønh höông, goác Dothaùi cuõng nhö Hylaïp, tuoân veà thaønh Thaùnh (Yn 11,55-57; 12,20). Giôùi laõnh ñaïo tìm keá aùm haïi Chuùa Yeâsu (Yn 11,57) trong luùc phaàn ñoâng daân chuùng laïi ngöôõng moä Ngöôøi vaø ñaõ daønh cho Ngöôøi moät cuoäc tieáp ñoùn heát söùc noàng nhieät (Yn 12,12-19). Baàu khí caêng thaúng kòch lieät... chaéc chaén seõ xaûy ra moät bieán coá quan troïng gì ñaây.
Phía Ñöùc Yeâsu: Ngöôøi bieát roõ giôø Ngöôøi ñaõ ñieåm (Yn 12,23; 13,1) vaø Ngöôøi ñi vaøo giôø ñònh meänh aáy vôùi taát caû yù thöùc saùng suoát vaø quaû caûm. Ngöôøi bieát: Ngöôøi seõ cheát. Nhöng laø moät caùi cheát voâ cuøng heä troïng: moät caùi cheát töï nguyeän ñeå tuaân haønh thaùnh yù Chuùa Cha; moät caùi cheát voâ toäi ñeå chuoäc toäi cho caû loaøi ngöôøi. Nhöõng haønh ñoäng Ngöôøi saép laøm seõ ñaùnh daáu khuùc queïo ñònh ñoaït cuûa lòch söû cöùu ñoä: Ngöôøi hoaøn taát nhöõng gì Thieân Chuùa ñaõ baét ñaàu vôùi daân Dothaùi trong quaù khöù vaø khai maïc moät kyû nguyeân cho töông lai nhaân loaïi: kyû nguyeân Giao öôùc môùi vaø vónh vieãn. Ta phaûi suy nieäm veà yù nghóa böõa tieäc Giao öôùc trong boái caûnh aáy.
I. Böõa Tieäc Vöôït Qua Cuûa Ngöôøi Do Thaùi
Chuùa Yeâsu laø moät ngöôøi Dothaùi. Ñaõ bao laàn Ngöôøi cöû haønh leã Vöôït qua vôùi gia ñình vaø ñoàng baøo cuûa Ngöôøi. Nay laø laàn cuoái cuøng (Lc 22,15-16). Ngöôøi aên böõa tieäc coå truyeàn töôûng nieäm cuoäc giaûi phoùng daân toäc Ngöôøi khoûi aùch noâ leä Aicaäp. Bieán coá chính trò xaõ hoäi aáy ñaõ xaûy ra 13 theá kyû tröôùc ñoù vaø haøm chöùa nhöõng yù nghóa toân giaùo, maø truyeàn thoáng tieân tri vaø tö teá ñaõ daàn daø khai trieån thaønh moät neàn thaàn hoïc linh ñoäng, beùn reã saâu xa trong ñôøi soáng phuïng vuï vaø xaõ hoäi cuûa moïi taàng lôùp quaàn chuùng. Cuoäc giaûi phoùng aáy laø cô hoäi cho daân Dothaùi caûm nghieäm hoàng aân cuûa vò thaàn linh toaøn naêng duy nhaát ñaõ thöông cöùu vôùt, quy tuï, höôùng daãn vaø thanh luyeän hoï ñeå laäp giao öôùc aân tình vôùi hoï. Ngöôøi laø Thieân Chuùa soáng ñoäng ñaõ chöùng toû söï hieän dieän cuûa mình qua nhöõng haønh vi lòch söû.
YÙ Nghóa Nguyeân Thuûy Cuûa Leã Vöôït Qua: (Xh 12,1-8.11-14). Töø ban ñaàu vieäc cöû haønh leã Vöôït qua haèng naêm vaøo muøa Xuaân goàm nghi thöùc saùt teá chieân con, laáy maùu boâi leân cöûa laøm daáu hieäu cho Thieân Chuùa thaáy maø boû qua, khoâng gieát haïi caùc tröôûng nam Dothaùi, khi Ngöôøi ñi qua ñaát Aicaäp ñeå tröøng phaït nhöõng keû aùp böùc Daân Ngöôøi. Bôûi ñoù daân Dothaùi ñaùng ñöôïc goïi laø “Tröôûng töû cuûa Yaveâ” vì ñaõ ñöôïc Ngöôøi ñeå cho soáng vaø ñaùnh ñoåi vôùi caùc tröôûng töû Aicaäp. Nhöng phaàn troïng taâm cuûa cuoäc leã chính laø böõa tieäc hieäp thoâng giöõa caùc thaønh phaàn Daân Chuùa. Haønh ñoäng cöùu thoaùt cuûa Thieân Chuùa ñaõ khai sinh ra moät daân toäc töï do, thì böõa tieäc haèng naêm töôûng nieäm cuoäc Vöôït qua aáy nhaèm taïo laïi vaø cuûng coá yù thöùc coäng ñoaøn daân toäc. Trong böõa tieäc, taát caû moïi ngöôøi Dothaùi bieåu döông tình ñoaøn keát lieân ñôùi vôùi nhau vaø söï hieäp thoâng vôùi vò Thieân Chuùa cöùu ñoä hoï. Soá ngöôøi döï tieäc phaûi ñaït tôùi moät möùc toái thieåu naøo ñoù - thöôøng laø moät nhoùm töø 10 ñeán 12 ngöôøi -, khoâng phaûi chæ ñeå aên cho heát moät con chieân nöôùng, nhöng coøn ñeå noùi leân tính caùch taäp theå cuûa ôn cöùu ñoä. Khung caûnh bình thöôøng laø gia ñình, vaø chính gia tröôûng chuû toïa böõa tieäc. Ñeå cho ñuû tuùc soá, gia tröôûng phaûi môøi nhöõng ngöôøi ñoàng ñaïo trong thoân xoùm tôùi ñeå chia seû böõa tieäc töôûng nieäm hoàng aân nhöng khoâng aáy cuûa Thieân Chuùa.
Cuoäc giaûi phoùng ra khoûi Aicaäp xaûy ra moät caùch voäi vaõ trong moät baàu khí caêng thaúng: Daân phaûi caûnh giaùc, phaûi haønh ñoäng nhanh choùng vaø ôû trong tö theá saün saøng leân ñöôøng ñeå ñöôïc cöùu thoaùt. Chính Thieân Chuùa cuõng ñaõ canh thöùc ñeå kòp thôøi ñeán tieáp cöùu Daân mình. Laø nhöõng du muïc vaø löõ khaùc, hoï phaûi duøng baùnh khoâng men, aên leã Vöôït qua, vì hoï khoâng coù ñuû giôø ñeå cho men daäy, vaø nhaát laø vì thöù baùnh aáy töôïng tröng cho taâm hoàn trong saïch, thanh thoaùt, khoâng dính beùn, khoâng sa laày trong kieáp soáng noâ leä. Rau dieáp ñaéng nhaéc laïi khía caïnh chua xoùt cuûa kieáp vong noâ cuûa ngöôøi Dothaùi ghi nhôù hoàng aân cöùu ñoä, vaø taêng cöôøng cho yù nghóa thanh luyeän taâm hoàn ñeå hoï xöùng ñaùng ñoùn nhaän nhöõng hoàng aân khaùc cuûa Ngöôøi.
Thaät vaäy, böõa tieäc Vöôït qua cuûa truyeàn thoáng Dothaùi hieän ñaïi hoùa haønh ñoäng cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa ñaõ khai saùng ra hoï thaønh moät daân toäc töï do vaø böõa tieäc aáy cuõng môû ra moät vieãn töôïng töông lai cho hoï: hoï hy voïng, chôø ñôïi nhöõng haønh ñoäng lôùn lao cuûa Thieân Chuùa tieáp tuïc höôùng daãn hoï, nhö sau khi hoï ñaõ leân ñöôøng xuaát haønh, Ngöôøi coøn ra tay giuùp hoï vöôït qua Bieån Ñoû, thoaùt khoûi taàm tay keû thuø.
YÙ Nghóa Nôùi Roäng Cuûa Leã Vöôït Qua: Qua caùc thôøi ñaïi, Böõa tieäc Vöôït qua vaãn laø moät nghi leã töôûng nieäm: maùu chieân saùt teá boâi leân cöûa nhaø tö nhaân - hoaëc sau naøy röôùi leân baøn thôø trong Ñeàn thaùnh - laø daáu hieäu nhaéc Thieân Chuùa nhôù laïi loøng thöông cuûa Ngöôøi, ñeå Ngöôøi tieáp tuïc cöùu ñoä Daân, cuõng nhö caàu voàng laø daáu hieäu nhaéc Ngöôøi nhôù laïi giao öôùc ñaõ ban cho Noe (Kn 9,16-17), nghi thöùc caét bì laø daáu hieäu nhaéc laïi Giao öôùc vôùi Abraham (Kn 17,11) vaø ngaøy höu leã Sabbat laø daáu hieäu cuûa Giao öôùc Sinai (Ez 20,12). Caùc daáu hieäu aáy cuõng nhaéc nhôû daân nhôù laïi caùc hoàng aân hoï ñaõ nhaän ñöôïc, ñeå caûm taï, ngôïi khen Thieân Chuùa vaø ñeå tuaân giöõ caùc ñieàu leä cuûa giao öôùc moät caùch trung thaønh.
Caùc suy tö thaàn hoïc qua caùc theá heä, nhaát laø caùc theá heä haäu löu vong töø theá kyû thöù 6, ñaõ gheùp theâm vaøo leã Vöôït qua nhöõng yù nghóa khaùc nöõa. Ngay yù nghóa giaûi phoùng cuõng ñaët theâm chieàu roäng vaø chieàu saâu; moät tieân tri Ezeâkiel ñaõ khoâng ngaàn ngaïi ñoàng hoùa Aicaäp vôùi ñaát toäi loãi, vaø nhö theá giaûi thoaùt khoûi Aicaäp coù nghóa laø giaûi thoaùt khoûi aùch noâ leä (Ez 20,7-9). Cuoäc giaûi phoùng khoûi Aicaäp cuõng ñöôïc xem nhö laø moät cuoäc taïo döïng, vì Thieân Chuùa ñaõ khai saùng ra moät daân toäc töï do. Leã Vöôït qua maø ngöôøi Dothaùi cöû haønh haøng naêm nhaèm hieän-ñaïi-hoùa cuoäc saùng taïo aáy ñoái vôùi taäp theå daân Chuùa vaø ñoái vôùi töøng caù nhaân, khi hoï xaùc tín raèng Thieân Chuùa seõ taùi taïo tim cho hoï (Tv 51,12; Ez 36,26-27).
Chính caùi kinh nghieäm thieát thaân aáy veà haønh ñoäng “cöùu ñoä-saùng taïo” cuûa Thieân Chuùa ñaõ giuùp daân Dothaùi ñoùn nhaän vaø hieåu ñöôïc nhöõng yù töôûng veà vieäc taïo thieân laäp ñòa. Thaät vaäy, xeùt veà thöù töï thôøi gian, hoï ñaõ ñöôïc caûm nghieäm khía caïnh cöùu theá tröôùc khi yù thöùc veà khía caïnh taïo hoùa cuûa maàu nhieäm Ñöùc Yaveâ. Vaø khi suy nieäm veà hoaït ñoäng saùng taïo cuûa Ngöôøi, hoï coù moät caùi nhìn roäng lôùn bao truøm caû nguoàn goác laãn caùnh chung, caû quaù khöù laãn töông lai, vì theo hoï, Thieân Chuùa laø Ñaáng Taïo Hoùa töø nguyeân thuûy cho ñeán chung taän, vaø Ngöôøi khoâng ngöøng hoaït ñoäng ñeå thieát laäp vöông quyeàn cuûa Ngöôøi khaép hoaøn vuõ vaø treân moïi taâm hoàn. Coøn maùu chieân saùt teá cuûa leã Vöôït qua thì laøm cho hoï lieân töôûng tôùi yù ñònh cuûa toå phuï Abraham teá con moät yeâu daáu cuûa mình (Kn 22). Hình aûnh Isaac cam loøng chòu cheát coù moät caùi gì gioáng nhö con chieân hy sinh cuûa leã Vöôït qua. Vaø khuoân maët cuûa Abraham trong thôøi khai nguyeân lòch söû cöùu ñoä cuõng nhö khuoân maët cuûa Moâseâ trong cuoäc xuaát haønh höôùng veà Ñaát Höùa luoân gôïi laïi Giao Öôùc cuûa Yaveâ ban cho Daân Ngöôøi.
Toùm laïi: Böõa tieäc Vöôït qua cuûa ngöôøi Dothaùi maø Chuùa Yeâsu aên laàn cuoái cuøng vôùi caùc moân ñeä taïi Yeârusalem naêm 30 mang taát caû caùc yù nghóa aáy, ñoù laø: töôûng nieäm vaø hieän-ñaïi-hoùa cuoäc giaûi phoùng khoûi aùch noâ leä Aicaäp vaø aùch noâ leä toäi loãi; töôûng nieäm vaø hieän-ñaïi-hoùa haønh ñoäng cöùu ñoä, saùng taïo ra Daân Chuùa vaø saùng taïo ra taâm hoàn môùi cho moïi ngöôøi; töôûng nieäm vaø hieän-ñaïi-hoùa Giao Öôùc tình yeâu Thieân Chuùa ban cho daân Ngöôøi ñaõ tuyeån choïn. Böõa tieäc Vöôït qua coøn mang theâm moät nguyeän öôùc; cho Nöôùc Trôøi trò ñeán. Chính Chuùa Yeâsu ñaõ laøm chöùng cho ñieàu aáy luùc Ngöôøi noùi vôùi caùc moân ñeä:
“Ta seõ khoâng coøn aên leã Vöôït qua naøy nöõa, cho ñeán khi noù seõ hoaøn taát trong Nöôùc Trôøi” (Lc 22,16).
Chaëng ñaàu cuûa tieán trình hoaøn thaønh aáy laø caùi cheát cuûa Chuùa Yeâsu, maø böõa tieäc Thaùnh Theå laø nghi leã töôûng nieäm; coøn chaëng cuoái cuøng seõ laø böõa tieäc Thieân quoác maø caùc thaùnh seõ cuøng aên vôùi Chuùa Yeâsu Phuïc sinh nôi Trôøi môùi vaø Ñaát môùi.
II. Böõa Tieäc Giao Öôùc Môùi Vaø Vónh Vieãn
Laàn cuoái cuøng, Chuùa Yeâsu aên Böõa tieäc Vöôït qua theo truyeàn thoáng Dothaùi vôùi caùc moân ñeä. Nhöng tröôùc vaø sau böõa tieäc aáy, Ngöôøi theát ñaõi hoï theâm moät moùn aên vaø moät moùn uoáng laøm thaønh Böõa Tieäc Thaùnh Theå aùm chæ cuoäc Vöôït qua cuûa Ngöôøi. Chính Ngöôøi khoâng aên böõa tieäc phuï troäi aáy, vì Ngöôøi vöøa laø chuû ñaõi tieäc vöøa laø cuûa aên ñem ra theát ñaõi thöïc khaùch; Ngöôøi vöøa laø tö teá vöøa laø cuûa leã. Trong böõa tieäc Vöôït qua truyeàn thoáng Dothaùi, ngöôøi gia tröôûng chuû toïa cuoäc leã, nhöng oâng khoâng phaûi laø cuûa leã. Caû coäng ñoaøn cuøng laøm haønh ñoäng teá töï aáy, vì taát caû ñeàu tham döï vaøo chöùc vuï tö teá phoå quaùt cuûa daân ñöôïc Thieân Chuùa tuyeån choïn vaø thaùnh hieán. Traùi laïi khi thieát laäp bí tích Thaùnh Theå, Chuùa Yeâsu haønh ñoäng vôùi tö caùch tö teá thöôïng phaåm, moät tö teá thöôïng phaåm ñoäc ñaùo, vì Ngöôøi töï hieán teá mình nhö cuûa leã ñeå laøm löông thöïc cho caùc moân ñeä trong böõa tieäc hieäp thoâng cuûa Giao öôùc môùi. Ngöôøi laø tö teá, nhöng laø tö teá cuûa Giao öôùc môùi.
Taám baùnh mieán ñöôïc Ngöôøi ñoàng hoùa vôùi Thaân Theå Ngöôøi - Thaân Theå saép bò phoù noäp chòu cheát cho moïi ngöôøi (1C 11,24; Lc 22,19).
Cheùn röôïu nho ñöôïc Ngöôøi ñoàng hoùa vôùi Maùu Ngöôøi - Maùu saép ñoå ra ñeå xoùa toäi traàn gian (Mt 26,28).
Taám baùnh Thaùnh Theå aáy quaû thaät laø cuûa aên thieâng lieâng nuoâi soáng taâm hoàn, vì Chuùa Yeâsu chính laø “Söï Thaät vaø Söï Soáng” (Yn 14,6); Ngöôøi laø hieän thaân cuûa Maïc khaûi (Hr 1,2), cuûa Leà luaät; Ngöôøi laø Lôøi cuûa Thieân Chuùa (Yn 1,1), Lôøi mang söï soáng (Yn 1,2), ñuùng nhö trong truyeàn thoáng Dothaùi taám baùnh töôïng tröng cho Saùch Thaùnh, chöùa ñöïng Lôøi Chuùa vaø Leà luaät. Taám baùnh aáy laø do haït luùa mieán ñaõ cheát ñi döôùi loøng ñaát ñeå laøm xuaát hieän nhöõng haït luùa mieán chaéc nòch khaùc (Yn 14,24), cuõng bò nghieàn naùt ñi maø keát tinh thaønh. Taám baùnh aáy laïi bò beû ra tröôùc khi ñöôïc trao ban cho caùc moân ñeä aên. Thaân Mình Chuùa Yeâsu cuõng chæ trôû neân cuûa aên thieâng lieâng khi ñaõ bò ñaäp naùt vaø beû gaõy treân Thaäp giaù, bò choân vuøi döôùi loøng ñaát ñeå phuïc sinh vôùi söùc soáng môùi cuûa Thaàn Khí. AÊn Baùnh Thaùnh Theå laø ñoùn nhaän laáy Thaàn Khí taùc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ Phuïc sinh.
Cheùn röôïu nho ñoàng hoùa vôùi Maùu Chuùa Yeâsu ñöôïc goïi laø “Maùu Giao Öôùc” (Mc 14,24; Mt 26,28), “Cheùn Giao Öôùc Môùi ñöôïc kyù keát trong Maùu Ngöôøi” (1C 11,25; Lc 22,20). Khi chia seû Cheùn Thaùnh aáy, caùc moân ñeä ñöôïc keùo vaøo trong Giao Öôùc Môùi, nghóa laø ñöôïc giao hoøa vôùi Chuùa Cha qua söï moâi giôùi cuûa Chuùa Yeâsu, gioáng nhö daân Dothaùi ngaøy xöa, khi ñöôïc Moâseâ raûy maùu chieân saùt teá, ñaõ ñöôïc giao hoøa vôùi Ñöùc Yaveâ qua söï moâi giôùi cuûa Moâseâ trong Giao öôùc Sinai (Xh 24,8). Trong caû hai cuoäc kyù keát Giao öôùc, maùu laø maùu cuûa moät teá vaät bò gieát cheát ñeå nieâm aán caùc ñieàu leä chöùa trong Giao öôùc. Maùu chieân xöa ñaõ ñoùng aán chính thöùc vaøo baûng Thaäp giôùi cuûa Giao öôùc Sinai. Nay Maùu Chuùa Yeâsu ñoùng aán vónh vieãn vaøo Giôùi raên môùi Ngöôøi troái laïi cho caùc moân ñeä: “Caùc con haõy yeâu thöông nhau nhö Thaày ñaõ yeâu thöông caùc con”. (Yn 13,34). Maùu Giao öôùc môùi laø Maùu Con Thieân Chuùa, neân coù giaù trò cöùu ñoä muoân ñôøi, vì theá laù thö göûi caùc tín höõu Dothaùi ñaõ goïi ñoù laø “Giao öôùc vónh vieãn” (Hr 13,20).
Khi ra leänh cho caùc moân ñeä “haõy laøm vieäc naøy maø nhôù ñeán Ta” (1C 11,24-25; Lc 22,19), Chuùa Yeâsu muoán raèng coäng ñoaøn Kitoâ höõu phaûi cöû haønh böõa tieäc Giao öôùc môùi vaø vónh vieãn aáy ñeå töôûng nieäm cuoäc Vöôït qua cuûa Ngöôøi: Ngöôøi vöôït qua caùi cheát ñeå Phuïc sinh vaø veà vôùi Chuùa Cha (Yn 13,1). Qua caùi cheát töï nguyeän vaø voâ toäi ñeå ñeàn toäi vaø cheát thay cho ta, Ngöôøi thaùo gôõ khoûi ta daây troøng raøng buoäc cuûa toäi vaø giaûi thoaùt ta khoûi caùi cheát vónh cöûu laø haäu quaû cuûa toäi. Khi ta tin vaøo Ngöôøi vaø ñeå cho Ngöôøi giaûi hoøa ta vôùi Chuùa Cha, thì ta ñöôïc daãn vaøo coõi tröôøng sinh baèng caùch tham döï vaøo cuoäc Phuïc sinh cuûa Ngöôøi. Böõa tieäc Thaùnh Theå nhaèm muïc ñích töôûng nieäm vaø hieän-ñaïi-hoùa cuoäc Vöôït qua cuûa Chuùa Yeâsu. Bôûi theá döï tieäc Thaùnh Theå laø thoâng phaàn vaøo maàu nhieäm Vöôït qua cuûa Ngöôøi.
Taám Baùnh - Mình Ngöôøi vaø Cheùn Röôïu - Maùu Ngöôøi, quaû thaät chöùa söï soáng thaàn linh. Ngöôøi phaûi laø Con Thieân Chuùa vaø Chuùa Teå môùi noùi ñöôïc nhöõng lôøi hieäu nghieäm ñaày söùc saùng taïo, nhö khi “Thieân Chuùa phaùn, moïi loaøi lieàn coù; leänh Ngöôøi truyeàn ra, moïi söï ñöôïc döïng neân” (Tv 33,9). Lôøi Chuùa Yeâsu laø nhöõng lôøi saùng taïo, coù khaû naêng laøm cho Baùnh thaønh Thòt vaø Röôïu thaønh Maùu Thaùnh Ngöôøi. Vaø lôøi môøi goïi caùc toâng ñoà uoáng Maùu Ngöôøi cuõng chöùng toû uy quyeàn thaàn linh cuûa Ngöôøi. Chính Thaùnh Kinh ñaõ caám ngöôøi ta uoáng maùu, vì maùu mang söï soáng, vaø nhö theá maùu thuoäc phaïm vi ñoäc quyeàn cuûa Thieân Chuùa. Nay Chuùa Yeâsu muoán ban cho caùc moân ñeä chính söï soáng thaàn linh chöùa ñöïng trong Maùu Ngöôøi ñoå ra treân Thaäp giaù, khi vöôït qua caùi cheát ñeå phuïc sinh, veà vôùi Chuùa Cha.
Meänh leänh cöû haønh nghi leã töôûng nieäm coøn haøm chöùa yù ñònh cuûa Chuùa Yeâsu muoán taán phong chöùc tö teá thöøa taùc cuûa cheá ñoä Taân Öôùc cho caùc Toâng ñoà, vaø ban cho caùc ngaøi naêng quyeàn coâng boá nhöõng lôøi noùi hieäu nghieäm laøm neân bí tích Thaùnh Theå cuõng nhö taåy xoùa ñöôïc toäi khieân (Mt 18,18; Yn 20,23). Chuùa Kitoâ laø tö teá thöôïng phaåm theo kieåu Melkiseâñeâ (Kn 14,18; Tv 110,4). Truyeàn thoáng Dothaùi nhö Thaùnh vònh 110 phaûn aûnh laïi, ñaõ lieân keát khuoân maët Ñaáng Thieân Sai vôùi phaåm haøm tö teá cuûa Melkiseâñeâ. Chính Chuùa Yeâsu ñaõ aùp duïng Thaùnh vònh ñoù cho mình (Mt 22,44; 26,64) vaø thö göûu caùc tín höõu Dothaùi ñaõ hieåu ñuùng yù höôùng aáy khi khai trieån chuû ñeà thaàn hoïc veà chöùc tö teá toái cao vaø vónh cöûu cuûa Chuùa Cöùu theá (Hr 5;7;8;9). Khi laáy baùnh mieán vaø röôïu nho laäp pheùp Thaùnh Theå, Ngöôøi yù thöùc raèng mình ñang laøm moät haønh vi tö teá, nhö Melkiseâñeâ ngaøy xöa ñaõ ñem baùnh mieán vaø röôïu nho taëng cho Abraham, keøm vôùi nhöõng lôøi chuùc laønh do moät tö teá cuûa Ñaáng Toái Cao (Kn 14,18-19). Haønh vi daâng hieán cuõng nhö taëng phaåm cuûa Chuùa Yeâsu mang moät yù nghóa vaø hieäu naêng vöôït xa haønh vi vaø taëng vaät cuûa Melkiseâñeâ vì Ngöôøi laø tö teá toái cao cuûa Giao öôùc môùi vaø vónh vieãn, vaø baùnh mieán röôïu nho Ngöôøi ban taëng ñaõ ñöôïc quyeàn naêng thaàn linh cuûa Ngöôøi bieán thaønh Thòt vaø Maùu Ngöôøi. Khaùc vôùi Melkiseâñeâ, Ngöôøi vöøa laø tö teá vöøa laø cuûa leã teá hieán ñeå “xoùa toäi traàn gian” (Mt 26,28; Yn 1,29) vaø ñeå laøm löông thöïc ñem söï soáng vónh cöûu cho loaøi ngöôøi (Yn 6,54).
III. Böõa Tieäc Thaùnh Theå Cuûa Ta Hoâm Nay
Böõa tieäc Giao öôùc môùi do Chuùa Yeâsu theát ñaõi caùc moân ñeä, gaén lieàn vôùi böõa tieäc vöôït qua cuûa truyeàn thoáng Dothaùi. Do ñoù böõa tieäc Thaùnh Theå cuûa ta hoâm nay cuõng mang taát caû moïi yù nghóa cuûa böõa tieäc Giao öôùc cuõ. Leã Vöôït qua cuûa truyeàn thoáng Dothaùi nhaän ñöôïc söï vieân maõn trong cuoäc Vöôït qua cuûa Chuùa Kitoâ. Chính Ngöôøi, trong haønh ñoäng cheát vaø soáng laïi, laø hieän thaân cuûa Giao öôùc môùi vaø vónh vieãn. Maàu nhieäm Vöôït qua bieåu loä baûn chaát vaø ñònh höôùng ñôøi soáng cuûa Ngöôøi: Ngöôøi hieän höõu cho Chuùa Cha vaø cho loaøi ngöôøi. Ngöôøi sinh ra, hoaït ñoäng, roài cheát vaø soáng laïi, trôû veà cuøng Chuùa Cha: trong taát caû moò söï, Ngöôøi tuaân haønh thaùnh yù Chuùa Cha vaø tìm vinh danh cho Cha, vaø Ngöôøi ñeán ñeå phuïc vuï moïi ngöôøi baèng caùch cheát thay vaø chuoäc toäi cho ta, giaûi hoøa ta laïi vôùi Chuùa Cha vaø laáy Thòt Maùu mình nuoâi soáng ta. Ñeán caû khi phuïc sinh, Ngöôøi cuõng ñaõ soáng laïi vì ta. Ñôøi soáng cuûa Ngöôøi ñöôïc deät thaønh bôûi nhöõng quan heä phuïc vuï, höôùng veà keû khaùc. Ngöôøi coù ñoù, laø ñeå cho keû khaùc “aên” Ngöôøi ñi. Bí tích Thaùnh Theå, cuõng nhö cöû chæ röûa chaân cho caùc moân ñeä (Yn 13,1-15) chöùng minh chaân lyù aáy.
Do ñoù, moãi luùc cöû haønh bí tích Thaùnh Theå, chuùng ta töôûng nieäm vaø hieän-ñaïi-hoùa caùi cheát vaø cuoäc Phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ cho ta, ñeå chuyeån ôn cöùu ñoä chaûy theo doøng Maùu vaø Nöôùc töø traùi tim bò ñaâm thuûng cuûa Ngöôøi vaøo loøng ta. Ôn Thaùnh chaûy vaøo loøng ta, thì Nöôùc Trôøi cuõng ñang ñeán vôùi ta, vaø qua ta, ñeán vôùi theá giôùi. Moãi laàn cöû haønh Thaùnh leã, chuùng ta tuyeân xöng caùi cheát cöùu ñoä vaø cuoäc Phuïc sinh ñaày söùc saùng taïo cuûa Chuùa Kitoâ trong naêng löïc Chuùa Thaùnh Thaàn, cho tôùi khi Ngöôøi laïi ñeán ñeå hoaøn thaønh Nöôùc Trôøi baèng caùch sieâu thaêng vaø bieán daïng theá giôùi naøy vaø daâng taát caû lòch söû loaøi ngöôøi cho Chuùa Cha.
Bí tích Thaùnh Theå, vì theá, laø bí tích cuûa nhöõng ngöôøi haønh höông ñang xaây döïng Nöôùc Trôøi giöõa loøng theá giôùi. Söï ñoùng goùp cuûa ngöôøi Kitoâ höõu cho lòch söû loaøi ngöôøi luoân mang aán tín cuûa maàu nhieäm Vöôït qua: haønh ñoäng cuûa hoï ñöôïc ñaùnh daáu bôûi söï thaùnh hieán cho Thieân Chuùa qua bí tích Thaùnh Taåy; nghò löïc cuûa hoï ñöôïc cuûng coá bôûi söùc maïnh Chuùa Thaùnh Thaàn qua bí tích Theâm söùc; ñôøi soáng cuûa hoï ñöôïc nuoâi döôõng bôûi Mình vaø Maùu Chuùa Kitoâ qua bí tích Thaùnh Theå. Hoï xaây döïng theá giôùi, nhöng laø moät theá giôùi nhö con ñöôøng ñi, chöù khoâng phaûi caùi gì nhö moät thaønh trì coá ñònh. Trong yù nhaém “Vöôït qua” vaø tinh thaàn haønh höông aáy, hoï laõnh nhaän Thaùnh Theå nhö cuûa aên ñaøng. YÙ nghóa ñoù ñöôïc töôïng tröng bôûi cöû chæ cuûa ngöôøi tín höõu tieán leân baøn thôø, ñöùng röôùc leã trong tö theá saün saøng ra ñi, nhö ngöôøi Dothaùi ngaøy xöa ñöùng aên leã Vöôït qua, vôùi bò gaäy saép saün, ñeå leân ñöôøng Xuaát haønh (Xh 12,11).
Bí tích Thaùnh Theå, muoán loâi keùo ñôøi soáng nhaân loaïi vaøo trong chuyeån ñoäng cuûa cuoäc haønh höông vó ñaïi veà Trôøi môùi Ñaát môùi, vaø khoâng heà haøm yù khöôùc töø moät giaù trò traàn theá naøo, traùi laïi ñoùn nhaän vaø thaùnh hieán taát caû moïi thöïc taïi, keå caû vaät chaát maø baùnh mieán, röôïu nho laø nhöõng maãu töôïng tröng. Bí tích Thaùnh Theå keát tuï moïi lao nhoïc, moïi thaát baïi, moïi thaønh coâng cuûa loaøi ngöôøi ñeå saùt nhaäp chuùng vaøo maàu nhieäm cheát vaø phuïc sinh cuûa Chuùa Kitoâ, vaø bieán chuùng thaønh lôøi kinh taï ôn voâ taän daâng leân Chuùa Cha. Moïi ngöôøi döï tieäc Thaùnh Theå ñeàu ñi vaøo cuoäc Vöôït qua cuûa mình, khoâng phaûi moät caùch ñôn ñoäc, nhöng vôùi coäng ñoaøn Giaùo hoäi laø Daân Thieân Chuùa ñang treân ñöôøng haønh höông; bôûi vì chính Thaùnh Theå laøm ra Giaùo hoäi, khi Giaùo hoäi hoïp möøng cöû haønh Thaùnh Theå.
Giaûng Leã
Buoåi chieàu hoâm nay, chuùng ta hoïp nhau laïi ñaây, khoâng phaûi ñeå cöû haønh moät Thaùnh leã nhö moïi khi. Chuùng ta seõ chieâm ngöôõng Chuùa trong hai haønh vi: röûa chaân cho moân ñeä vaø cöû haønh böõa tieäc Thaùnh Theå ñaàu tieân trong lòch söû loaøi ngöôøi.
Chuùa muoán chuùng ta baét chöôùc Ngöôøi röûa chaân cho nhau, nhö lôøi Phuùc AÂm chuùng ta vöøa nghe ñoïc. Nhöng khoâng tieän laøm coâng vieäc ñoù haèng ngaøy, Giaùo hoäi muoán chuùng ta haèng naêm phaûi laøm haønh vi naøy theo yù Chuùa vaø trong tinh thaàn cuûa Chuùa. Phuùc AÂm cho ta bieát: hoâm nay, Chuùa ñi vaøo giôø cuûa Ngöôøi. Nghóa laø ñaõ ñeán giôø Ngöôøi ra tay haønh ñoäng ñeå cöùu theá. Do ñoù moïi vieäc Ngöôøi laøm trong giôø naøy vaø keå töø giôø naøy seõ coù giaù trò voâ song, seõ quyeát ñònh döùt khoaùt vaän meänh cuûa taát caû theá giôùi. Ta chæ caàn ñoïc laïi maáy lôøi môû ñaàu baøi Phuùc AÂm hoâm nay laø thaáy roõ Chuùa ñaõ chuaån bò giôø phuùt naøy theá naøo vaø Ngöôøi ñaùnh giaù raát cao nhöõng coâng vieäc mình saép laøm. Ngöôøi bieát ñaõ ñeán giôø boû theá gian veà cuøng Chuùa Cha neân Ngöôøi muoán toû loøng yeâu thöông caùc moân ñeä cho ñeán cuøng. Ñoàng thôøi Ngöôøi cuõng yù thöùc roõ Chuùa Cha ñaõ ban cho Ngöôøi moïi söï trong tay, neân Ngöôøi coù theå laøm ñöôïc moïi söï mình muoán. Nhö vaäy nhöõng vieäc maø Ngöôøi saép laøm ñaây laø nhöõng vieäc coù khaû naêng yeâu thöông caùc moân ñeä hôn heát. Vaø chuùng ta phaûi hieåu caùc vieäc naøy döôùi khía caïnh cuûa tình yeâu, ñeán noãi baøn tieäc Thaùnh Theå cuõng laø baøn tieäc yeâu thöông, vaø buoåi chieàu hoâm nay laø thôøi gian ñeå bieåu thò ñöùc baùc aùi toät ñoä.
Chính trong baàu khí yeâu thöông, maø Ñöùc Kitoâ ñaõ ñöùng leân caàm nöôùc ñi röûa chaân cho moân ñeä. Moïi ngöôøi ñeàu söûng soát. Sao Thaày laïi laøm nhö vaäy? Vì sao ñeå toû daáu yeâu thöông, laïi phaûi baét ñaàu baèng vieäc röûa chaân ngöôøi mình muoán thöông? Pheâroâ khoâng hieåu gì caû, neân ñaõ hoûi. Chuùa ñaõ traû lôøi nhöng Ngöôøi noùi roõ: baây giôø chöa hieåu ñöôïc ñaâu; nhöng sau naøy seõ hieåu. Ngöôøi muoán cho chuùng ta phaûi suy nghó veà yù nghóa coâng vieäc Ngöôøi laøm, vaø phaûi tìm hieåu ôn Thaùnh Thaàn seõ ñeán sau ngaøy Phuïc sinh. Chính Thaùnh Thaàn seõ cho chuùng ta bieát: Chuùa laøm moïi vieäc vì yeâu thöông ta. Vaø vì yeâu thöông ta, neân Ngöôøi ñaõ cöùu ñoä ta. Buoåi chieàu hoâm nay, Chuùa ra tay cöùu theá. Ngöôøi nhìn moân ñeä ñang ngoài ôû baøn tieäc. Leã Vöôït qua saép baét ñaàu. Nhöng hoï ñaõ coù taâm hoàn ñeå laøm leã Vöôït qua vôùi Ngöôøi chöa? Ngöôøi thaáy caàn phaûi thanh taåy cho hoï, neân Ngöôøi caàm chaäu nöôùc ñi röûa chaân cho moân ñeä. Ngöôøi coù theå baûo hoï ñi röûa chaân laáy, töï laøm laáy vieäc saùm hoái aên naên. Nhöng chaúng ai röûa ñöôïc taâm hoàn mình saïch toäi, tröø ñöôïc chính ôn cuûa Chuùa cöùu chuoäc röûa cho.
Hoâm nay Chuùa röûa chaân cho moân ñeä tröôùc khi cöû haønh Thaùnh Theå, ñeå vieäc thoáng hoái aên naên cuûa ta tröôùc Thaùnh leã luoân luoân nhaän ñöôïc ôn tha thöù. Khoâng thanh taåy taâm hoàn, khoâng coù khaû naêng daâng leã. Vaø chính Chuùa ñaõ baûo ta phaûi thoáng hoái nhöõng toäi naøo ñaëc bieät tröôùc khi daâng leã vaät; neáu chuùng con söïc nhôù mình coøn baát hoøa vôùi ai, haõy ñaët cuûa leã ñoù, ñi laøm hoøa vôùi anh em ñaõ, roài trôû laïi daâng leã sau.
Chính vì vaäy maø leã nghi röûa chaân hoâm nay vöøa coù yù nghóa thanh taåy vöøa muoán dieãn taû tình baùc aùi huynh ñeä. Ngöôøi ta khoâng theå daâng leã xöùng ñaùng, khi khoâng muoán cuøng vôùi moïi ngöôøi khaùc laøm thaønh moät coäng ñoaøn trong saïch vaø baùc aùi. Thaùnh Theå seõ bieán moïi ngöôøi tham döï thaønh caùc chi theå cuûa moät Thaân Mình Chuùa, thì leã nghi röûa chaân, nghi thöùc thoáng hoái tröôùc Thaùnh leã phaûi laøm cho ngöôøi ta coù taâm tình anh em vôùi nhau trong söï thaùnh thieän. Theá neân Phuïng vuï Giaùo hoäi hoâm nay muoán raèng ngöôøi ñöùng ñaàu caùc coäng ñoaøn phaûi töï mình laøm nghi leã röûa chaân. Hoï phaûi nhôù vaø thöïc haønh Lôøi Chuùa: ai lôùn nhaát trong anh em, phaûi phuïc vuï nhö ngöôøi roát beùt. Xin anh em haõy caàu nguyeän cho toâi trong giôø phuùt trang troïng naøy, ñeå khi cöû haønh nghi leã röûa chaân, toâi yù thöùc ñòa vò cuûa toâi ôû trong Giaùo hoäi laø ñeå phuïc vuï. Xin Chuùa vaø anh em tha thöù cho toâi, vì nhieàu laàn ôû cöông vò mình, toâi khoâng coù taâm tình phuïc vuï ñuû. Vaø xin moïi ngöôøi chia seû traùch nhieäm Giaùo hoäi, xaõ hoäi, gia ñình vôùi toâi, haõy ñi vaøo taâm tình cuûa Chuùa Cöùu theá trong haønh vi röûa chaân cho moân ñeä, ñeå chuùng ta aên naên veà thaùi ñoä quan caùch trong quaù khöù, vaø nhaän thöùc töø nay phaûi phuïc vuï khieâm toán vaø yeâu thöông hôn. Vaø nhö vaäy, chuùng ta môùi xöùng ñaùng ñi vaøo maàu nhieäm Thaùnh Theå.
Chaéc chaén chuùng ta khoâng theå dieãn taû nhieàu veà maàu nhieäm naøy. Chính Giaùo hoäi bieát nhö vaäy, neân maëc daàu cho ta nhieàu giôø chaàu sau leã ñeå ta suy nieäm theâm veà ôn Thaùnh Theå maø Chuùa ban cho ta hoâm nay; sau caùc tuaàn leã Phuïc sinh, Giaùo hoäi seõ cöû haønh leã Thaùnh Theå moät caùch long troïng ñaëc bieät, ñeå buø ñaép cho söï thieáu soùt hoâm nay. Nhöng nhö caâu keát cuûa baøi ñoïc II maø ta ñaõ nghe ñoïc, phuïng vuï chieàu nay muoán chuùng ta nhìn vaøo Thaùnh Theå nhö nhìn vaøo leã Vöôït qua cuûa Chuùa Kitoâ. Ngöôøi ñaõ choïn khung caûnh leã Vöôït qua cuûa ngöôøi Dothaùi ñeå thieát laäp bí tích Thaùnh Theå. Ngöôøi laøm taêng giaù trò cuûa leã aáy khi bieán noù neân hình aûnh baùo tröôùc cuoäc Vöôït qua cuûa mình.
Hoâm nay Ngöôøi laøm leã Vöôït qua thöïc söï, khi chaáp nhaän töø boû ñôøi naøy, töø boû maïng soáng, töø boû thaân theå höõu hình ñeå vöôït qua moïi bieân giôùi traàn gian veà cuøng Cha mình ôû treân trôøi. Baøn tieäc Thaùnh Theå vì theá ñöôïm maàu tieäc ly. Ngöôøi uoáng cheùn röôïu nho laàn choùt ôû ñôøi naøy ñeå veà trôøi tröôùc, chôø ñôïi moân ñeä mình ñeán sau. Ngöôøi Dothaùi xöa aên leã Vöôït qua trong tin töôûng saâu xa vaøo Lôøi Chuùa, nhöng khoâng bieát roõ söï vieäc seõ xaûy ra. Coøn Ñöùc Kitoâ, Ngöôøi bieát roõ con ñöôøng thaùnh giaù ñang chôø ñôïi mình. Ngöôøi caàm cheùn röôïu, nhöng ñaõ nhìn thaáy ñoù laø cheùn maùu. Neân cuoäc Vöôït qua, leã Thaùnh Theå cuûa Ngöôøi laø moät cuoäc ñau thöông, moät leã töû hình. Ngaøy thöù Saùu Tuaàn Thaùnh vôùi caây Thaäp giaù ñaõ hieän dieän ñaày ñuû trong baøn tieäc Thaùnh Theå hoâm nay. Giaù trò cuûa ngaøy thöù Saùu naèm saün trong haønh vi Thaùnh Theå hoâm nay roài, vì ngaøy mai Chuùa ñaõ ôû trong tay keû döõ, vaø moät phaàn naøo Ngöôøi khoâng coøn töï do, töï nguyeän. Nhöng chính vì hoâm nay Ngöôøi töï do, töï nguyeän chaáp nhaän ra ñi chòu cheát, neân aùn töû hình cuûa Ngöôøi trong ngaøy mai vaãn laø leã daâng töï yù hoaøn toaøn. Ngaøy thöù Saùu chæ dieãn taû ra beân ngoaøi nhöõng gì ñaõ xaûy ra trong taâm hoàn cuûa Chuùa Kitoâ chieàu hoâm thöù Naêm. Thaùnh Theå vì vaäy khoâng phaûi chæ laø baøn tieäc ly, nhöng ñaõ laø leã teá treân Thaùnh giaù. Vaø vì Thaùnh giaù ôû ñaâu thì maàu nhieäm Phuïc sinh cuõng ñaõ taøng aån ôû ñoù, neân khi tuyeân boá: ñaây laø cheùn Taân Öôùc vónh cöûu, Chuùa Cöùu theá ñaõ cho ta nhìn thaáy hieäu quaû cuûa Thaùnh Theå, laø ñoåi môùi taát caû chuùng ta trong moät töông quan môùi veà Thieân Chuùa. Chuùng ta ñöôïc trôû thaønh taïo vaät môùi trong leã Vöôït qua cuûa Ñöùc Kitoâ, vì Ñöùc Kitoâ khoâng chæ ra ñi chòu cheát, nhöng ñeå veà cuøng Thieân Chuùa Cha, Ñaáng seõ phuïc sinh Ngaøi trong Thaùnh Thaàn. Nhö vaäy, maàu nhieäm Phuïc sinh ñaõ tieàm aån trong baøn tieäc ly, ñoù laø muïc ñích cuûa leã Vöôït qua maø Ñöùc Kitoâ ñaõ cöû haønh; ñoù laø toät ñænh cuûa loøng Ngöôøi thöông yeâu moân ñeä. Ngöôøi cuùi xuoáng röûa chaân cho hoï, ñöa hoï vaøo maàu nhieäm Thaùnh Theå hy sinh cuûa Ngöôøi, laø ñeå cuoái cuøng hoï ñöôïc cuøng Ngöôøi phuïc sinh trong Giao öôùc môùi, töùc laø trong moái tình thaém thieát môùi giöõa Thieân Chuùa vaø loaøi ngöôøi.
Giôø ñaây chuùng ta saép cöû haønh taát caû nhöõng coâng vieäc troïng ñaïi aáy. Chuùng ta haõy caàu xin cho nhau ñöôïc töø boû con ngöôøi cuõ trong nghi thöùc röûa chaân naøy, ñeå tieán sang vieäc keát hôïp maät thieát môùi vôùi Thieân Chuùa trong maàu nhieäm Thaùnh Theå, haàu sau ñoù chuùng ta soáng cuoäc ñôøi môùi yeâu thöông anh em trong noã löïc phuïc vuï khieâm cung vaø moãi ngaøy moãi tieán leân trong yù thöùc thaùnh thieän keát hôïp vôùi Ñöùc Kitoâ trong maàu nhieäm Vöôït qua maø chuùng ta cuøng nhau soát saéng cöû haønh baây giôø.
(Trích daãn töø taäp saùch Giaûi Nghóa Lôøi Chuùa
cuûa Ñöùc coá Giaùm Muïc Bartoâloâmeâoâ Nguyeãn Sôn Laâm)