Ngheä Thuaät Laøm Cha Meï
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Chuùng ta thöôøng ñöôïc giaùo duïc ñeå trôû neân nhöõng ñöùa con toát trong gia ñình nhöng raát ít khi chuùng ta ñöôïc giaùo duïc ñeå trôû neân nhöõng cha meï toát. ÔÛ tröôøng hoïc, chuùng ta hoïc raát nhieàu moân, nhöng khoâng moân naøo daïy ta ngheä thuaät laøm cha meï, laø ngheä thuaät maø ta phaûi aùp duïng suoát caû cuoäc ñôøi keå töø khi coù con, ñoàng thôøi cuõng laø moät ngheä thuaät heát söùc quan troïng cho haïnh phuùc cuûa ta cuõng nhö cho töông lai con caùi ta. Vì theá, ña soá nhaân loaïi khi leân laøm cha meï ñaõ khoâng bieát phaûi ñoùng vai troø ñoù theá naøo cho saùng suoát. Thöôøng thì chæ khi ñaõ laøm cha meï chuùng ta môùi baét ñaàu hoïc ngheä thuaät aáy, hoïc theo kieåu “ngheà daïy ngheà”, töï hoïc, hoïc caùch moø maãm, phaûi töï suy nghó ñeå tìm ra phöông phaùp. Cuõng coù nhöõng saùch noùi veà ngheä thuaät naøy, nhöng khoâng nhieàu.
Trong yù höôùng giuùp caùc baäc cha meï naém vöõng hôn ngheä thuaät naøy, chuùng toâi xin ñöa ra moät soá suy tö hay yù kieán goùp phaàn xaây döïng. Sau ñaây laø 10 ñeà nghò, hay noùi khaùc ñi laø 10 ñieàu taâm nieäm cuûa caùc baäc cha meï.
1. Ñaõ laø ngöôøi thì ñöông nhieân baát toaøn
Ngoaøi Thieân Chuùa ra, khoâng coù ai hoaøn haûo caû. Vì theá, ta ñöøng ñoøi hoûi con caùi ta phaûi hoaøn haûo, phaûi laøm ta haøi loøng. Chính ta, trong quaù khöù cuõng nhö hieän taïi, ta coù hoaøn toaøn laøm haøi loøng cha meï ta ñaâu! Chính ta cuõng baát toaøn. Tuy nhieân, vì tính caùch sö phaïm, ta coù theå toû ra ñoøi hoûi con caùi chuùt ít ñeå chuùng coá gaéng hôn. Cuøng laø thaân phaän con ngöôøi yeáu ñuoái nhö nhau, ta neân thoâng caûm vôùi nhöõng taät xaáu, nhöõng khuyeát ñieåm cuûa con caùi. Ta phaûi taäp bieát haøi loøng veà nhöõng coá gaéng cuûa con caùi mình, veà möùc ñoä toát ñeïp maø chuùng ñaõ töøng noã löïc ñeå ñaït ñöôïc.
2. Ñöøng kyø voïng veà chuùng quaù möùc
Ai cuõng coù giôùi haïn cuûa mình, duø coù coá gaéng laém cuõng khoù vöôït qua giôùi haïn aáy. Ñieàu quan troïng laø bieát ñöôïc ñaâu laø giôùi haïn cuûa con caùi mình ñeå toân troïng giôùi haïn ñoù, ñeå ñaët ra muïc tieâu thích hôïp baét chuùng ñaït tôùi. Thoâng thöôøng, khi coù con, ai cuõng kyø voïng con mình phaûi thaønh ngöôøi theá naøy theá kia. Ta mong con ta hôn ta, vaø saün saøng hy sinh taát caû ñeå con ta ñaït ñöôïc nhöõng gì ta kyø voïng nôi chuùng. Nhöng trong haàu heát caùc tröôøng hôïp, nhöõng kyø voïng ñoù vöôït quaù khaû naêng thöïc hieän cuûa chuùng. Coù theå chuùng khoâng coù nhieàu taøi naêng vaø nghò löïc baåm sinh nhö ta, coù theå chuùng coù khuynh höôùng khaùc vôùi ta. Ta khoâng neân laáy mình laøm khuoân maãu ñeå eùp con caùi phaûi nhö mình. Ñaët lyù töôûng quaù cao cho con caùi deã laøm cho chuùng coù maëc caûm töï ty vaø buoàn phieàn neáu chuùng khoâng theå ñaït tôùi ñöôïc, ñoàng thôøi deã laøm ta thaát voïng vaø chaùn naûn veà chuùng.
3. Chaáp nhaän, caàu nguyeän cho con caùi mình
Chaáp nhaän con caùi khoâng coù nghóa laø khoâng baét chuùng noã löïc ñeå neân toát ñeïp hôn, maø laø chaáp nhaän möùc ñoä chuùng ñaït ñöôïc sau khi ta ñaõ noã löïc taïo ñuû moïi ñieàu kieän ñeå chuùng toát ñeïp hôn vaø chính chuùng cuõng ñaõ coá gaéng. Ñöøng eùp con caùi mình phaûi gioáng hay baét chöôùc moät treû em khaùc: treân ñôøi naøy khoâng theå coù hai ñöùa treû gioáng nhau. Ñeå chaáp nhaän treû, ta phaûi bieát ñaët mình vaøo ñòa vò cuûa treû vaø nhìn theo quan ñieåm cuûa chuùng. Ñöøng baét chuùng nhìn theo quan ñieåm cuûa ta. Tích cöïc hôn, ta neân caàu nguyeän cho chuùng, xin Thieân Chuùa ban theâm söùc maïnh ñeå chuùng coù khaû naêng coá gaéng nhieàu hôn nöõa. Chæ coù Thieân Chuùa môùi coù khaû naêng bieán ñoåi taâm hoàn chuùng.
4. Daønh thì giôø ñeå ñoái thoaïi vôùi con caùi
Neân boû ra moãi ngaøy ít nhaát 15 hay 30 phuùt ñeå tieáp xuùc vôùi con caùi, ñeå noùi chuyeän, tìm hieåu chuùng, trao ñoåi tö töôûng, caûm nghó vaø taâm tình vôùi chuùng. Giôø raát thuaän tieän laø caùc böõa aên. Phaûi laéng nghe chuùng noùi, khuyeán khích chuùng baøy toû nhöõng ñieàu chuùng nghó trong ñaàu, chöù khoâng phaûi chæ bieát baét chuùng nghe mình thoâi. Ñoàng thôøi phaûi bieát phaûn öùng kòp thôøi vaø thích hôïp vôùi nhöõng gì chuùng bieåu loä: vui, buoàn, ngaïc nhieân, söûa sai, baát ñoàng, taùn thaønh, khuyeán khích... Phaûi luoân luoân naém ñöôïc tö töôûng vaø yù muoán cuûa chuùng. Phaûi taäp troø chuyeän vôùi chuùng nhö vôùi baïn beø, nhaát laø khi chuùng ñaõ lôùn, khoaûng 10 tuoåi trôû leân. Ñöøng ñeå chuùng hö luùc naøo ta khoâng bieát.
5. Coá gaéng taïo quan heä tình caûm vôùi con caùi
Con caùi ta raát caàn ñöôïc yeâu thöông, khuyeán khích, hoã trôï ñeå chuùng coù theå phaùt trieån. Do ñoù, ta phaûi laøm sao ñeå chuùng caûm nhaän ñöôïc tình thöông cuûa ta. Caàn phaûi bieåu loä tình thöông cuûa ta ra beân ngoaøi, qua aùnh maét, qua nhöõng cöû chæ aâu yeám, nhöõng lôøi noùi ngoït ngaøo, nhöõng hy sinh cuï theå vaø thöôøng xuyeân cuûa ta. Caøng nhoû, chuùng caøng nhaïy caûm vôùi tình thöông cuûa ta. Chuùng caàn tình thöông ñeå lôùn leân vaø phaùt trieån cuõng nhö caàn côm baùnh. Ñöøng daáu tình thöông trong loøng maø phaûi bieåu loä ra ngoaøi. Ñöøng chæ yeâu thöông baèng khoái oùc duø raát caàn thieát, maø coøn phaûi yeâu thöông baèng con tim nöõa.
6. Phaûi laøm sao cho con caùi tin töôûng nôi ta
Treû caûm thaáy caàn ñöôïc baûo ñaûm toát ñeïp veà moïi phöông dieän: vaät chaát cuõng nhö tinh thaàn. Chuùng mong tìm ñöôïc nhöõng baûo ñaûm ñoù nôi cha meï chuùng. Vì theá, ta phaûi trôû neân choã döïa vöõng chaéc cho chuùng veà moïi maët. Phaûi soáng laøm sao ñeå chuùng coù theå caûm thaáy an taâm: moïi lôøi ta noùi phaûi ñuùng ñeå chuùng tin töôûng, moïi vieäc ta laøm phaûi toát ñeå chuùng baét chöôùc. Phaûi laøm sao ñeå chuùng tin vaøo tình yeâu, söï thaønh thaät, khaû naêng hy sinh vaø söï cao thöôïng cuûa ta. Ta muoán con caùi ta toát tôùi möùc naøo thì ít ra ta phaûi soáng toát tôùi möùc ñoù. Haønh ñoäng cuûa ta - toát hay xaáu - aûnh höôûng tôùi con caùi ta tôùi möùc ñoä ta khoâng ngôø.
7. Ñoàng haønh vôùi con caùi treân ñöôøng tieán tôùi hoaøn myõ
Tuy nhieân ta khoâng neân töï thaàn töôïng hoùa mình tröôùc maët con caùi. Tôùi moät luùc naøo ñoù ta phaûi cho chuùng thaáy raèng chính ta cuõng laø ngöôøi baát toaøn ñang noã löïc tieán tôùi tröôûng thaønh, hoaøn thieän vaø neân thaùnh. Ta chæ laø ngöôøi ñi tröôùc coù nhieäm vuï daãn daét chuùng trong nhöõng böôùc ñaàu cuoäc ñôøi chuùng, ñöa chuùng ñi vaøo ñôøi soáng thaàn linh (vôùi Thieân Chuùa) vaø nhaân baûn (vôùi baûn thaân vaø ngöôøi khaùc). Vaø sau naøy chính ta cuõng neân saün saøng nhaän laïi söï naâng ñôõ cuûa chuùng. Caàn phaûi khieâm toán nhaän nhöõng khuyeát ñieåm cuûa chính mình. Treân ñöôøng tieán tôùi hoaøn thieän, ta haõy bieán chuùng thaønh nhöõng ngöôøi baïn ñoàng haønh vaø cho pheùp chuùng ñöôïc coi laïi ta nhö theá, ñoàng thôøi chaáp nhaän söï xaây döïng cuûa chuùng. Nhö theá chuùng seõ töï tin vaø deã tröôûng thaønh hôn.
8. Phaûi toân troïng phaåm giaù cuûa con caùi
Con caùi ta laø ngöôøi, chuùng coù quyeàn vaø raát caàn ñöôïc ñoái xöû nhö nhöõng con ngöôøi, nhö con caùi cuûa Thieân Chuùa. Ñöøng xöû vôùi chuùng nhö noâ leä hay ñaày tôù trong nhaø. Haõy toân troïng töï do cuûa chuùng, ñöøng caám ñoaùn chuùng nhöõng gì ta xeùt thaáy voâ haïi. Cuõng neân toân troïng giôø laøm vieäc, giôø nguû vaø thì giôø cuûa chuùng moät caùch vöøa phaûi. Neáu caàn phaûi söûa phaït thì neân söûa phaït ñuùng möùc, hôïp lyù, ñöøng ñaùnh ñaäp chuùng quaù ñaùng hoaëc chöûi ruûa chuùng nhöõng caâu thaäm teä, nhö “Ñoà quæ!”, “Ñoà choù maù!”, “Con ñ.!”, xuùc phaïm tôùi phaåm giaù hoaëc laøm toån thöông töï aùi chuùng quaù möùc caàn thieát. Ñöøng beâu xaáu con tröôùc maët ngöôøi khaùc hoaëc nhöõng treû em khaùc. Coù toân troïng chuùng thì chuùng môùi bieát töï troïng vaø töï tin.
9. Khai phoùng cho con caùi
Khi coøn nhoû, con caùi ta leä thuoäc ta moïi maët. Luùc ñoù, ta phaûi baét chuùng vaâng lôøi, laøm theo yù ta ñeå chuùng ñi ñuùng ñöôøng. Nhöng ta phaûi huaán luyeän vaø giaùo duïc chuùng laøm sao ñeå daàn daàn chuùng tröôûng thaønh, coù khaû naêng töï do vaø töï laäp veà moïi maët. Ñöøng baét chuùng cöù phaûi leä thuoäc ta maõi, cöù phaûi theo yù muoán cuûa ta hoaøi. Ñoù cuõng laø caùch ñeå ta töï giaûi phoùng chính mình. Neân yù thöùc raèng con caùi ta khoâng phaûi laø cuûa ta maõi, maø laø cuûa cuoäc ñôøi. Muoán chuùng leä thuoäc ta maõi ñoù laø yù muoán cuûa nhöõng cha meï coøn non nôùt. Caàn phaûi bieát bieán chuùng thaønh nhöõng ngöôøi baïn maø xeùt veà nhieàu maët laø ngang haøng vôùi mình. Coù nhö theá chuùng môùi deã phaùt trieån vaø tröôûng thaønh.
10. Trao cho chuùng traùch nhieäm
Phaûi taäp cho con caùi tinh thaàn traùch nhieäm ngay töø hoài chuùng coøn nhoû baèng caùch trao cho chuùng nhöõng traùch nhieäm töø deã ñeán khoù, töø nhoû ñeán to trong gia ñình. Phaûi taäp cho con caùi daàn daàn quaùn xuyeán ñöôïc moïi vieäc. Vaø khi chuùng ñaõ lôùn, khoaûng 20 - 25 tuoåi, phaûi taäp cho chuùng laøm nhöõng coâng vieäc coù taàm voùc xaõ hoäi: laøm aên, giao thieäp, nhaän traùch nhieäm ngheà nghieäp, ñieàu haønh coâng vieäc... Phaûi taäp cho chuùng laøm ñöôïc haàu heát nhöõng coâng vieäc cuûa mình, thaäm chí coù theå thay theá mình trong ñòa vò cuûa mình.
Haõy baét chöôùc caùc nhaø vua cuûa ta ngaøy xöa bieát nhöôøng ngoâi cho con ngay khi chuùng taïm ñuû tö caùch thay theá mình giaûi quyeát moïi vieäc, coøn mình thì ñöùng ñaèng sau höôùng daãn, coá vaán, laøm “thaùi thöôïng hoaøng”. Taïi nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån maïnh, caùc giaùm ñoác coâng ty, xí nghieäp, thaäm chí caùc boä tröôûng... ña soá thuoäc giôùi treû (25 - 40 tuoåi) raát naêng noå hoaït ñoäng. Ngöôøi ta khoâng sôï hoï ñi quaù loá vì ñaèng sau nhöõng ngöôøi treû aáy coøn coù cha meï cuûa hoï coá vaán, chæ ñaïo vaø hoã trôï hoï. Nhôø vaäy, ñaát nöôùc cuûa hoï tieán boä raát mau.
Trong gia ñình, chuùng ta cuõng neân sôùm giao troïng traùch cho con caùi ñang khi chuùng ta coøn coù theå ñöùng sau ñeå höôùng daãn giuùp ñôõ. Ñöøng ñeå tôùi luùc ta khoâng coøn laøm ñöôïc gì nöõa môùi nhöôøng traùch nhieäm cho chuùng. Tôùi luùc ñoù chuùng môùi taäp söï laøm vieäc thì ñaõ hôi muoän, neân seõ ít höõu hieäu vaø maéc nhieàu sai laàm.
Keát Luaän
Theá heä con caùi cuûa chuùng ta coù ñöùc haïnh vaø taøi naêng hay khoâng tuøy thuoäc vaøo söï giaùo duïc chuùng nhaän ñöôïc töø cha meï chuùng raát nhieàu. Vì theá, ta caàn phaûi giaùo duïc chuùng moät caùch khoân ngoan saùng suoát. Ñöøng phoù maëc coâng vieäc quan troïng naøy cho may ruûi, cuõng ñöøng laøm moät caùch tuøy tieän, thieáu suy nghó.
Haõy laéng nghe theá heä cuûa chuùng ta ñang leân tieáng: “Haõy giaùo duïc chuùng toâi cho töû teá, chuùng toâi seõ bieán xaõ hoäi vaø theá giôùi naøy thaønh thieân ñöôøng”. Vaø moät ñieàu raát quan troïng laø haõy caàu nguyeän cho chuùng, xin Thieân Chuùa chuùc laønh, baûo veä vaø thaùnh hoùa chuùng.
Giaùo sö Nguyeãn Chính Keát
(Trích daãn töø Ephata Vieät Nam soá 33, naêm 2001)