Sinh hoaït toân giaùo
trong Coäng Ñoàng Vieät Nam Haûi Ngoaïi
hoâm nay vaø töông lai
Phiaù Coâng giaùo
Linh muïc Buøi Phaïm Traùng, Vöông Quoác Bæ
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
1- Daãn nhaäp: nhu caàu toân giaùo cuûa Coâng Ñoàng Vieät Nam Haûi Ngoaïi (CÑVNHN):
Trong lòch söû daân toäc Vieät Nam, ñòa haït thieâng lieâng vaø taâm linh luoân chieám moât vai troø thöù yeáu. Xa queâ höông, hai ñòa haït naøy laïi caøng trôû neân quan troïng hôn bao giôø heát. Cuøng vôùi ñòa haït vaên hoaù, chuùng laø nhöõng ñieàu kieän giuùp cho ngöôøi Vieät löu vong luoân höôùng veà veà queâ cha ñaát meï, nhö caâu tuïc ngöõ ta thöôøng thoát: Caây coù coäi, nöôùc coù nguoàn.
Ngöôøi vieát, vôùi taàm nhìn vaø söï hieåu bieát haïn heïp cuûa mình, chæ xin giôùi thieäu moät caùch thaät sô löôïc veà sinh hoaït Coâng giaùo trong CÑVNHN hoâm nay vaø töông lai. Baøi tham luaän naøy laø moät toång hôïp cuûa moät soá baøi vieát trong taäp taøi lieäu "Hoäi Ngoä Nieàm Tin (30.06.2002-21.07.2003): Hieäp nhaát ñeå soáng vaø loan baùo Tin Möøng".
Noùi theo nhaø vaên Quyeân Di: "ngöôøi Coâng giaùo Vieät Nam ví nhö moät caùi caây coù hai caùi reã chính, reã Vieät Nam vaø reã Coâng giaùo. Hai caùi reã naøy phaùt trieån "ñoàng thuaän" vaø "boå tuùc" cho nhau ñeå nuoâi döôõng caùi caây". Caøng "Vieät Nam" thì caøng laø "Coâng giaùo" toát; maø caøng "Coâng giaùo" thì cuõng laø "Vieät Nam" chaân chính". Trong tinh thaàn aáy, vieäc xaây döïng taâm thöùc vaø soáng taâm thöùc "Coäng Ñoàng Coâng Giaùo Vieät Nam Haûi ngoaïi" phaûi döïa treân hai caên tính "Vieät Nam" vaø "Coâng giaùo" ñaõ phaùt trieån caøng ngaøy caøng maïnh nhö ngaøy hoâm nay vaø tieáp tuïc cho töông lai.
2- Coäng ñoàng Coâng giaùo Vieät Nam Haûi Ngoaïi
Tröôùc bieán coá 1975, Ngöôøi VN taïi haûi ngoaïi coù khoaûng nöûa trieäu, phaàn ñoâng nhaát soáng taïi Phaùp, vì nhöõng lieân heä cuûa hai nöôùc coù töø tröôùc. Moät soá ít coøn laïi raûi raùc khaép caùc nöôùc AÂu Chaâu vaø Hoa Kyø. Trong soá naøy, ngöôøi Coâng giaùo khoâng ñaùng keå vaø gaàn nhö khoâng coù sinh hoaït vaø toå chöùc naøo ñaùng löu yù treân bình dieän quoác teá, hoaëc coù tieáng taêm veà quoác noäi.
Sau bieán coá 1975, hôn hai trieäu ngöôøi boû nöôùc ra ñi, naâng con soá Vieät kieàu haûi ngoaïi leân ñeán gaàn ba trieäu ngöôøi raûi raùc khaép naêm chaâu. Con soá lôùn nhaát ñònh cö taïi Hoa kyø, cuõng laïi do nhöõng moái quan heä giöõa hai nöôùc qua cuoäc chieán Vieät Nam. Caùc nöôùc keá tieáp coù soá ngöôøi Vieät ñoâng ñaûo laø Phaùp, UÙc, Gia-Naõ-Ñaïi, Ñöùc, Anh, Thuïy-Só, Bæ...
Cuøng vôùi caùc toå chöùc, caùc hoäi ñoaøn vaø caùc toân giaùo Vieät Nam haûi ngoaïi, ngöôøi Coâng Giaùo cuõng daàn daàn quy tuï xung quanh caùc nhaø thôø Coâng Giaùo ñòa phöông, vôùi söï naâng ñôõ cuûa giaùo quyeàn ñòa phöông, vôùi söï phuïc vuï cuûa caùc Linh Muïc vaø Tu Só Vieät Nam trong vuøng.
Ngay trong haøng Giaùo Só cuõng coù nhöõng toå chöùc lieân ñôùi nhö hoäi lieân tu só treân taàm voùc quoác gia taïi phaàn lôùn caùc nöôùc AÂu Chaâu. Taïi Hoa Kyø coù "Coäng Ñoàng Giaùo Só, Tu Só" naèm trong toå chöùc chung cuûa khoái Coâng Giaùo goïi laø "Lieân Ñoaøn CGVN" taïi Hoa Kyø.
3- Tinh thaàn Lieân Ñôùi giöõa caùc hoäi ñoaøn hoaït ñoäng vaên hoaù, xaõ hoäi, trong vaø ngoaøi Coâng Giaùo
Vaên hoaù, xaõ hoäi laø nhö laõnh vöïc roäng lôùn trong ñôøi soáng nhaân loaïi, vì theá caùc hoaït ñoäng treân hai laõnh vöïc naøy raát phong phuù vaø ña daïng. Rieâng ñoái vôùi daân toäc VN, vôùi quaù khöù vaø hoaøn caûnh lòch söû ñaëc bieät, khoâng nhöõng vôùi ñoàng baøo ta ôû trong nöôùc maø nhaát laø ñoái vôùi taäp ñoaøn ngöôøi Vieät ñang sinh soáng taïi haûi ngoaïi, nhöõng hoaït ñoäng naøy ñaõ trôû neân moät nhu caàu thieát yeáu. Ñoái vôùi ngöôøi Coâng giaùo, vieäc phaùt trieån toân giaùo ñoàng nghóa vôùi coâng cuoäc phaùt trieån tinh thaàn lieân ñôùi, nhaát laø trong ñòa haït vaên hoaù vaø xaõ hoäi. Do ñoù, treân bình dieän theá giôùi, Giaùo Hoäi vaø ngöôøi Coâng giaùo ñöôïc coi nhö laø tích cöïc nhaát trong caùc hoaït ñoäng vaên hoaù vaø xaõ hoäi töø hôn hai ngaøn naêm nay. Ñeå coù ñöôïc nhöõng thaønh quaû phuïc vuï Thieân Chuùa vaø nhaân loaïi, moïi söï lieân ñôùi giöõa nhöõng ngöôøi hay taäp theå hoaït ñoäng vaên hoaù vaø xaõ hoäi raát caàn thieát, neáu khoâng muoán noùi laø baét buoäc.
Trong hoaøn caûnh cuûa caùc CÑCGVNHN, hoaït ñoäng vaên hoaù vaø xaõ hoäi mang tính caùch ñaëc bieät, khoâng gioáng nhö bình thöôøng. Taát caû caùc giaùo xöù, caùc CÑCGVN ñeàu phaûi hoaït ñoäng trong khuoân khoå Giaùo Hoäi ñòa phöông. Tuy Toaø Thaùnh Vatican ñaõ cho ra nhöõng taøi lieäu veà "Muïc Vuï Di daân"; tuy söï hieän dieän cuûa ngöôøi CGVN tò naïn ôû nhieàu nôi treân theá giôùi ñaõ laøm khôûi saéc caùc sinh hoaït cuûa Giaùo Hoäi ñòa phöông, nhöng moãi giaùo phaän laïi coù theâm nhöõng quan ñieåm vaø chính saùch rieâng ñoái vôùi caùc Coäng ñoaøn ngöôøi di daân. Vì vaäy, caùc hoaït ñoäng vaên hoaù vaø xaõ hoäi cuõng ñeàu do nhöõng saùng kieán cuûa caùc Linh Muïc Tuyeân UÙy cuøng ban ñieàu haønh coäng ñoaøn.
Ngoaïi tröø caùc hoäi ñoaøn ñaïo ñöùc, taïi caùc giaùo xöù vaø CÑCGVN, caùc hoäi ñoaøn hoaït ñoäng VN veà vaên hoaù, xaõ hoäi ñuùng vôùi tieâu chuaån vaø danh hieäu coøn khaù hieám so vôùi nhu caàu roäng lôùn. Ví duï nhö: baûo toàn Vaên Hoaù VN; höôùng daãn caùc theá heä treû veà coäi nguoàn daân toäc; gìn giöõ tieáng Vieät; toå chöùc lôùp Vieät ngöõ; höôùng daãn hoäi nhaäp vaøo neàn vaên hoaù baûn xöù maø khoâng ñaùnh maát coäi tính; höôùng nghieäp; sinh hoaït töông trôï ñoái vôùi caùc theá heä, nhaát laø cho ngöôøi giaø, treû em, phuï nöõ vaø nhöõng ngöôøi Vieät tôùi sau vv... Keå ra thì khoâng sao heát ñöôïc. Nhöng neáu taát caû caùc vieäc aáy ñoå leân vai vò Linh Muïc tuyeân uùy, hay chôø ñôïi ôû toaø Giaùm Muïc sôû taïi thì seõ khoâng bao giôø coù ñöôïc. Hoaëc giaû neáu coù, cuõng chæ ñaùp öùng moät soá toái thieåu nhu caàu thöïc teá.
Treân bình dieän hoaït ñoäng vaên hoaù vaø xaõ hoäi ngoaøi Giaùo Hoäi, ngoaïi tröø nhöõng hoäi ñoaøn mang tính caùc aùi höõu, töông trôï, cuõng ñaõ xuaát hieän moät soá nhöõng hoäi ñoaøn hoaït ñoäng vaên hoaù vaø xaõ hoäi, nhöõng hoäi ñoaøn naøy, luùc ban ñaàu xöaát phaùt töø nhöõng toân giaùo nhö Phaät giaùo, Tin Laønh, Coâng giaùo vôùi neàn vaên hoaù ñaëc tröng cuûa hoï. Ñoàng thôøi treân maët giaùo duïc, caùc toå chöùc, hoäi ñoaøn naøy quy tuï ñöôïc caùc thaønh phaàn treû vaø giaàu thieän chí, cuõng nhö giôùi giaùo chöùc. Moät soá toå chöùc chính trò cuõng chuù troïng laøm vaên hoaù, xaõ hoäi, vôùi muïc ñích baønh tröôùng aûnh höôûng cuûa hoï. Vì theá, trong moät soá CÑCGVNHN, ta nhaän thaáy coù nhöõng lôùp daïy Vieät ngöõ raát quy moâ nhö ôû baéc California hay Paris; caùc lôùp höôùng nghieäp, lôùp aâm nhaïc coå truyeàn VN... Nhieàu nôi thaønh laäp ñöôïc thö vieän ñeå cung caáp moùn aên tinh thaàn cho baïn ñoïc. ÔÛ moät soá quoác gia, caùc sinh hoaït vaên hoaù vaø xaõ hoäi VN coøn ñöôïc söï giuùp ñôõ ít nhieàu cuûa toaø Giaùm Muïc Sôû taïi vaø caû cuûa Chính quyeàn ñòa phöông.
Noùi toùm laïi, caùc hoäi ñoaøn hoaït ñoäng vaên hoaù, xaõ hoäi cuûa ai vaø ôû ñaâu ñi nöõa, phaûi coâng taâm maø ghi nhaän hoï ñaõ ñaït ñöôïc moät soá thaønh quaû phuïc vuï vaø ích lôïi cho CÑVNHN.
Keát luaän
Ñeå phaùt trieån theâm veà töông lai, ngöôøi Vieät haûi ngoaïi caàn phaùt trieån toái ña tinh thaàn lieân ñôùi giöõa caùc toå chöùc hoäi ñoaøn hoaït ñoäng vaên hoaù vaø xaõ hoäi: lieân ñôùi tröôùc tieân giöõa caùc Coäng ñoaøn Coâng giaùo hay trong cuøng toân giaùo. Tinh thaàn Lieân Ñôùi ñöôïc Coâng ñoàng Vatican II neâu leân vaø ñeà cao caùch ñaëc bieät. Lieân ñôùi keá tieáp laø lieân ñôùi lieân toân qua caùc hoaït ñoäng veà vaên hoaù vaø xaõ hoäi.
Vaên hoaù VN, tuy naûy sinh töø Ñoâng Phöông vôùi truyeàn thoáng ngaøn ñôøi cuaû daân toäc, nhöng cuõng ít nhieàu aûnh höôûng cuûa caùc neàn vaên hoaù ñeán töø caùc toân giaùo nhö Phaät, Laõo, Khoång, Tin Laønh vaø Coâng giaùo. Tuy treân moât hoaït ñoäng coù nhieàu hình thöùc gioáng nhau, nhöng xuaát phaùt töø nhöõng nguyeân taéc lyù luaän khaùc nhau, do ñoù, söï lieân ñôùi ñoù chæ coù theå thöïc hieän ñöôïc khi coù söï "caûm thoâng", "hieåu bieát" laãn nhau vaø nhaát laø söï "töông kính" giöõa caùc toân giaùo. Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan-Phaoloâ ñeä II ñaõ raát nhieàu laàn ñeà caäp ñeán vaán ñeà "Ñoái Thoaïi Lieân Toân" theå hieän qua laõnh vöïc vaên hoaù. "Ñoái Thoaïi" trong tinh thaàn khieâm cung, bình ñaúng laø chìa khoaù môû cöûa cho söï lieân ñôùi.
Lôøi cuoái cuøng tröôùc khi chaám döùt: Tröôùc caùc chuû nghóa tuïc hoaù, thôø ô laõnh ñaïm vaø caù nhaân ñang baønh tröôùng maïnh, ngöôøi vieát xaùc tín raèng CÑCGVNHN seõ laø moät söùc maïnh ñaùng keå cho Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi baéc Myõ Chaâu, AÂu Chaâu vaø UÙc Chaâu hoâm nay vaø ngaøy mai.
Linh muïc Buøi Phaïm Traùng, Vöông Quoác Bæ
Last updated July 7, 2003, by Giaùo Sö Nguyeãn Ñaêng Truùc
Trung Taâm vaên hoùa Nguyeãn-Tröôøng-Toä
13 g rue de l'ILL F- 67116 Reichstett, France
Tel 00 33 3 88205822