Sôn Tinh vaø Thuûy Tinh
Hai con Ñöôøng, Moät Nöôùc Non
Nguyeãn vaên Thaønh, Lausanne, Thuïy só
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
"Ra ñi, bieát ñoù bieát ñaây,
"ÔÛ Nhaø vôùi Meï, bieát ngaøy naøo khoân?"
"Ra ñi ngoù tröôùc, ngoù sau,
"Ngoù Nhaø maáy coät, ngoù cau maáy buoàng?"
Moät ñaøng, ra ñi ñeå thu hoaïch moät vaøi "môù" khoân, treân nhöõng con ñöôøng xuoâi ngöôïc, thuoäc naêm chaâu boán beå...
Nhöng ñoàng thôøi, chuùng ta phaûi ôû laïi, ñeå troâng nom Nhaø Cöûa vaø khai khaån ruoäng vöôøn,
Phaûi chaêng ñoù laø hai ñieäp khuùc, thöôøng ñöôïc nhaéc ñi nhaéc laïi, trong kho taøng ca dao, tuïc ngöõ, cuõng nhö trong nhieàu caâu chuyeän huyeàn söû, ñöôïc toå tieân vaø cha oâng troái traên laïi, töø ñôøi caùc Vua Huøng. Vaø qua moãi thôøi, caøng ñöôïc saùng taïo vaø phong phuù hoùa theâm, moät caùch ñaëc bieät, döôùi ba trieàu ñaïi phoàn vinh cuûa Ñaát Nöôùc laø Lyù, Traàn vaø Leâ.
Thöôøng xuyeân ra ñi, nhö Laïc Long Quaân vaø Thuûy Tinh, cô hoà nhöõng doøng soâng vaø con nöôùc khoâng ngöøng chaûy ra Bieån Ñoâng. ÔÛ laïi nhö Meï AÂu Cô vaø Sôn Tinh, treân Ñænh Nuùi Taûn Vieân, thuoäc khu vöïc Sôn Taây Ba Vì, ñeå ngaên chaän moïi hieåm hoïa taán coâng vaø xaâm löôïc, töø phía baéc cuõng nhö töø phía taây nam.
Vaøo thôøi khai nguyeân, khi Cha Meï coøn coù maët, hai vò naøy ñaõ soáng xa nhau, ngöôøi ôû nuùi, keû ôû bieån. Moät ñaøng vì nhu caàu laøm aên, phaùt trieån, tieán boä. Nhöng ñaøng khaùc, vì hai oâng baø coù nguoàn goác khaùc nhau. Coù tính tình khaùc nhau. Coù nhöõng sôû thích, nguyeän voïng vaø nhu caàu khaùc nhau. Theo loái duøng töø ngöõ, ngaøy hoâm nay, chuùng ta coù theå khaúng ñònh, maø khoâng sôï xuyeân taïc hoaëc sai laàm: hai nguyeân toå cuûa chuùng ta ñaõ coù nhöõng "loái nhìn" khaùc nhau. Coù "quan ñieåm" khaùc nhau. Coù "caùch theá ôû ñôøi" khaùc nhau. Coù "chieàu nhaïy caûm" khaùc nhau. Thöïc teá "khaùc bieät" aáy ñaõ ñöôïc nhaän dieän vaø ñoái dieän, moät caùch can tröôøng, trung thöïc, khoâng bao giôø bò eùm nheïm vaø xuyeân taïc, cho duø vôùi muïc ñích gì.
Theá nhöng, nhôø quaû tim vaø trí oùc cuûa ngöôøi naày traøn ñaày vaø thaám nhuaàn chaát löôïng "Cao Caû", gioáng nhö baàu trôøi, taám loøng cuûa ngöôøi kia thì "Baùt Ngaùt, Bao La", nhö ñaïi döông... cho neân, hai vò bieát "goïi nhau veà", khi beân naày coù vaán ñeà, vaø khi beân kia gaëp hieåm nguy, traéc trôû.
Caùi bieát cuûa caùc vò vöøa coù tình, vöøa coù lyù. Vöøa coù taøi, vöøa coù ñöùc. Cho neân, khi nhöõng neùt khaùc bieät nhau taïo neân vaán ñeà, hoï bieát boå tuùc, kieän toaøn, hay laø saùng taïo con ñöôøng ôû giöõa, "trung dung". Khi quaù gioáng nhau, hoï cuõng bieát ra ñi, tieáp xuùc vaø chia seû vôùi nhöõng ngöôøi ngoaøi gia ñình, ngoaøi bieân thuøy, nhaát laø vôùi nhöõng boä laïc vaø daân toäc khoâng coù nhieàu cô may, nhö chuùng ta.
Traùi laïi, khi hai ngöôøi caàn nhau, hoï coù "nhöõng böôùc chaân vaïn daëm", ñeå veà laïi vôùi nhau. Khi söï soáng coøn cuûa con caùi bò ñe doïa, hoï coù kyõ naêng gioáng nhö "moät traêm caùnh tay" bieát laøm. Cho neân, bao nhieâu nguy cô traàm troïng, nhö "Ngö tinh, Moäc tinh vaø Hoà tinh", ñeàu ñöôïc giaûi quyeát, moät caùch goïn nheï vaø eâm thaém, tuy duø ñoøi hoûi nhieàu hy sinh xöông maùu, cuõng nhö nhieàu hieåu bieát vaø tình thöông...
- Ngö tinh laø nhöõng vaán ñeà xuùc ñoäng vaø tình caûm bò traøn ngaäp, thieáu khaû naêng töï chuû vaø hoùa giaûi nhöõng gaây haán noäi taâm.
- Moäc tinh baét nguoàn töø nhöõng loaïi caây "vaên hoùa maát goác", tinh thaàn "voïng ngoaïi", hay laø khuynh höôùng "ñua ñoøi vaät chaát", vaø "phuû nhaän nguoàn goác Trôøi", trong doøng maùu Roàng Tieân.
- Hoà tinh bao goàm nhöõng chaát ñoäc laøm oâ nhieãm cuoäc soáng, phaùt xuaát töø "Duïc voïng muø quaùng". Luùc baáy giôø, trong loái nhìn vaø caùch cö xöû cuûa chuùng ta, ngöôøi anh chò em ñoàng baøo "bò bieán thaønh coâng cuï, ñoà vaät tieâu xaøi, bò vaét chanh boû voû, hay coøn teä haïi hôn nöõa, laø bò ñoàng hoùa vôùi boä phaän sinh duïc". Theo quan ñieåm cuûa Phaân Taâm Hoïc, thuoäc tröôøng phaùi cuûa Freud, nguy cô Hoà tinh xaûy ra, khi "Voâ Thöùc khoáng cheá YÙ Thöùc". Khi duïc voïng thay theá tình yeâu chaân chính. Khi hieåm hoïa "voâ minh" hay laø "yù ñoà ngu xuaån" chæ ñaïo tö duy, cuõng nhö moïi ñöôøng ñi neûo veà, thuoäc cuoäc soáng laøm ngöôøi, nhaát laø trong laõnh vöïc quan heä giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi.
Oaùi oaêm laøm sao, vöøa khi AÂu Cô vaø Laïc Long Quaân khuaát boùng, ñi vaøo moät kieáp khaùc, khoâng coøn "coù maët" baèng caùch naøy hay caùch khaùc, trong loøng Ñaát Nöôùc Laïc Vieät, chính hai ñöùa con cuûa caùc vò, phaùt xuaát töø moät baøo thai duy nhaát, mang teân laø Sôn vaø Thuûy, ñaõ ñoái ñaõi, cö xöû vôùi nhau nhö "Yeâu Tinh, Ma Quaùi". Cho neân, ngöôøi ñôøi sau goïi hoï laø Sôn Tinh vaø Thuûy Tinh, coù nghóa laø moät con yeâu tinh ôû nuùi, moät con khaùc ôû bieån, gioáng heät ba con Yeâu Tinh aùc ñoäc, vaøo thôøi khai nguyeân.
* * *
Theo loái giaùo duïc cuûa caùc Thieàn sö, nhaát laø nhöõng vò ñaõ ñoùng goùp phaàn mình, moät caùch naêng ñoäng, vaøo guoàng maùy laõnh ñaïo Ñaát Nöôùc, ôû döôùi ba trieàu ñaïi Lyù, Traàn vaø Leâ, moãi caâu chuyeän huyeàn söû laø moät baøi hoïc taâm lyù, ñöôïc trình baøy döôùi hình thöùc "moät Coâng AÙn", trong taàm tay cuûa con chaùu vaø caùc theá heä tieáp noái nhau, töø thôøi nguyeân thuûy cho ñeán ngaøy hoâm nay vaø trong töông lai. Xuyeân qua moãi coâng aùn, thay vì giaûi thích moät caùch daøi doøng, vôùi ñaày ñuû chi tieát, caùc vò chæ neâu leân moät vaøi neùt chaám phaù maø thoâi. Thay vì "thuyeân giaûi", nghóa laø ñöa ra nhöõng yù nghóa vaø höôùng ñi cuûa caâu chuyeän, caùc vò "chæ keå chuyeän", vôùi nieàm hy voïng vaø xaùc tín raèng: caâu chuyeän seõ lan chaûy, nhö veát daàu loang, töø AÛi Nam Quan ñeán Muõi Caø Mau, töø ñoài nuùi xuoáng mieàn ñoàng baèng. Moãi ngöôøi keå laïi, coù theå theâm vaøo "maém muoái, tieâu haønh... ", cho vöøa khaåu vò cuûa ngöôøi nghe. Khoâng phaûi chæ moät hay hai ngöôøi saùng taïo caâu chuyeän veà Nöôùc Non. Nhöng toaøn theå anh chò em ñoàng baøo, töø ngöôøi giaøu ñeán ngöôøi ngheøo, töø moät baø meï giaø ñeán moät treû em bi boâ hoïc noùi... ai ai cuõng goùp phaàn, tuøy taám loøng cuûa mình, töø theá heä naày qua theá heä sau.
Xu theá giaùo duïc vaø caùch daïy doã nhö vaäy truøng hôïp vôùi aûnh höôûng vaø söùc taùc ñoäng cuûa khoa Phaân Taâm Hoïc ngaøy hoâm nay, laø luoân luoân duøng ngoân ngöõ, ñeå trao ñoåi qua laïi, goïi ra aùnh saùng cuûa yù thöùc nhöõng gì ñang coøn uùp uùp, môû môû, môø môø, aûo aûo... trong noäi taâm cuûa töøng ngöôøi. Vaø trong caùch keå chuyeän veà Nöôùc Non nhö vaäy, taát caû moïi tieáng noùi ñeàu ñöôïc traân troïng, ñoùn nhaän. Khoâng ai bò loaïi tröø vaø pheâ phaùn, vì "ñaõ keå sai". Trong ñòa haït huyeàn söû, khoâng coù sai, coù ñuùng. Chæ coù nhöõng taám loøng chia seû bao nhieâu hoaøi voïng, traên trôû, mô öôùc vaø nhôù thöông...
Cuõng trong loái nhìn vaø hoaøi baûo cuûa caùc Thieàn sö, moãi ngöôøi daân ñöôïc cö xöû, ñaõi ngoä nhö moät thieàn sinh. Coâng aùn, cô hoà moät loaïi kích thích, hay laø moät yeáu toá daãn khôûi, gôïi yù, coù muïc ñích giuùp moïi ngöôøi töï mình "ñoäng naõo", saùng taïo con ñöôøng ñi cho chính mình, trong loøng Queâ Höông. Caâu noùi thöôøng ñöôïc nhaéc ñi nhaéc laïi trong caùc baøi thuyeát phaùp cuûa haàu heát caùc Thieàn sö laø: "Truøng Phaät, saùt Phaät", coù nghóa laø "gaëp Phaät thì haõy lo gieát Phaät ñi", ñeå töï mình coù khaû naêng thaønh Phaät. Caâu noùi aáy toùm goïn, moät caùch tuyeät dieäu vaø suùc tích, theá naøo laø Daïy, theá naøo laø Hoïc, vôùi phöông phaùp söû duïng Coâng AÙn. Khoâng ai coù theå laøm thaày cho toâi. Chính toâi töï laøm thaày cho toâi maø thoâi.
Trong tinh thaàn vaø ñöôøng höôùng aáy, khi ñi tìm ñöôøng, ngöôøi thieàn sinh khoâng sôï sai laàm. Luùc naøo nhaän thaáy mình laàm ñöôøng, loït vaøo moät ngoõ heûm khoâng coù loái thoaùt, laäp töùc hoï can ñaûm vaø saùng suoát trôû lui, ñi tìm nhöõng choïn löïa khaùc beân traùi, beân phaûi, ôû döôùi, ôû treân, ñaèng tröôùc, ñaèng sau. Tìm cho ñeán khi mình "ngoä", nghóa laø gaëp. Hay laø coù khaû naêng ñi moät caùch töï do, thoaûi maùi, haïnh phuùc, treân nhöõng con ñöôøng xuoâi ngöôïc theânh thang, baùt ngaùt. Khoâng ai leøo laùi, cöôõng cheá. Moät chieác aùo - vaät chaát hoaëc tinh thaàn - cho duø raát vöøa vôùi khuoân khoå cuûa moät ngöôøi xuaát saéc, moät vò thaày loãi laïc, ñaïo haïnh... chöa haún seõ vöøa vôùi khuoân khoå cuûa toâi.
Trôû laïi vôùi caâu chuyeän Sôn Tinh vaø Thuûy Tinh, chuùng ta seõ chöùng nghieäm moät phaàn naøo lyù nghóa cuûa "caùch gaây yù thöùc baèng huyeàn söû". Tröôùc tieân, caùch duøng töø ñaõ laø moät chuaån möïc. Trong phong tuïc tröôùc ñaây cuûa ngöôøi Vieät Nam, nhaát laø tröôùc thôøi kyø Phaùp thuoäc, nhöõng ai coù ñöùc ñoä vaø ñòa vò troïng voïng, thöôøng ñöôïc goïi laø Thaàn. Thaäm chí sau khi qua ñôøi, Thaàn vaãn coøn ñöôïc toân kính, daâng höông, daâng ñeøn vaø caùc loaïi phaåm vaät, trong caùc ñình chuøa, laêng mieáu. Caùc quan chöùc phuïc vuï trong trieàu ñình cuõng ñöôïc goïi laø Thaàn. Noùi toùm laïi, nhöõng ai beânh vöïc, baûo veä ngöôøi daân, ñeàu ñöôïc quaàn chuùng toân phong laø Thaàn. Hoï coù taøi. Nhöng moät caùch ñaëc bieät, hoï coù ñöùc.
Sôn Tinh vaø Thuûy Tinh ñaùng lyù phaûi ñöôïc phong laøm Thaàn. Nhöng töø ñôøi naày qua ñôøi noï, hoï chæ laøm "Tinh", trong coõi loøng cuûa nguôøi daân. Theå theo noäi dung cuûa caâu chuyeän, Thuûy Tinh coù taøi "laøm maây laøm möa". Sôn Tinh, traùi laïi, coù taøi "laøm ñaù bay ñaát chuyeån, naâng cao caùc taàng nuùi ñeán taän baàu trôøi". Theá nhöng, ñuùng nhö thi só Nguyeãn Du, taùc giaû cuûa "Ñoaïn Tröôøng Taân Thanh", ñaõ bình phaåm, "Chöõ Taøi lieàn vôùi chöõ Tai moät vaàn". Haún thöïc, hai chaøng Sôn vaø Thuûy khoâng coù Ñöùc, vì hoï laøm "gaø moät nhaø boâi maët ñaù nhau", töø ñôøi naày qua ñôøi khaùc, gaây ra tai öông hoaïn naïn, luït baõo, maát muøa, ñoùi khaùt cho ngöôøi daân. Cho neân, trong taâm töôûng cuûa quaàn chuùng, hoï chæ laøm "yeâu tinh ma quaùi". Nôi maø hoàn thieâng cuûa hoï cö nguï khoâng phaûi laø ñình chuøa, laêng mieáu. Hoï lang thang, phieâu baït, baùm truï ôû nhöõng goác caây coã thuï, naèm giöõa ñoàng aùng, hay laø beân bôø soâng ngoøi, khe suoái, ñeå ñe doïa, khuûng boá, öùc hieáp nhöõng oâng giaø baø laõo oám yeáu beänh taät, cuõng nhö caùc treû em thieáu khoân ngoan, khoâng vaâng lôøi cha meï...
Nhö treân ñaây toâi ñaõ nhaán maïnh, huyeàn söû khoâng giaûi thích chi tieát, hay laø phaân ñònh moät caùch roõ raøng: ñieàu naøo neân laøm, ñieàu gì neân traùnh. Nhöõng caâu chuyeän huyeàn söû, ñöôïc keå ra ôû choã naày hoaëc choã khaùc, thöïc ra coù lieân heä khaéng khít, boå tuùc hoaëc ñieàu höôùng laãn nhau. Caâu chuyeän naày tieáp noái caâu chuyeän khaùc. Caâu chuyeän ñöôïc keå ra hoâm nay coù theå giaûi thích, hoaëc traû lôøi nhöõng caâu hoûi do nhöõng caâu chuyeän khaùc neâu ra. Chính ngöôøi keå, cuõng nhö ngöôøi nghe, seõ duøng löông tri vaø yù thöùc, ñeå töï mình tìm ra nhöõng con ñöôøng choïn löïa vaø quyeát ñònh. Ñeå theâm vaøo hay laø bôùt ñi moät vaøi chi tieát. Hay laø ñeå söûa chöõa nhöõng sai laàm, trong haønh ñoäng cuûa caùc nhaân vaät thuoäc caâu chuyeän.
Chaúng haïn, beân caïnh "Sôn Tinh vaø Thuûy Tinh", caùc baø meï cuõng thöôøng keå ra cho con caùi caâu chuyeän "Traàu Cau" hay laø "Taám vaø Caùm"... Kho taøng huyeàn söû giôùi thieäu moïi "maãu hình" traéng, ñen, vaøng, ñoû, xanh maøu trôøi vaø xanh laù caây...
Trong caâu chuyeän Traàu Cau, coù hai anh em raát thöông nhau, ñuøm boïc nhau, luoân luoân soáng chung vôùi nhau döôùi moät maùi nhaø. Nhöõng ngöôøi beân ngoaøi thöôøng laãn loän ngöôøi naày vôùi ngöôøi kia. Vaøo moät buoåi chieàu, luùc trôøi nhaù nhem toái, ngöôøi vôï cuûa oâng Anh cuõng ñaõ laàm laãn ngöôøi Em vôùi choàng mình ñi laøm veà, neân coù haønh vi tay baét maët möøng, ñi ra ñoùn chaøo vôùi neùt maët aâu yeám... Sau söï coá ñoù, vì teá nhò vaø kính troïng Anh mình, ngöôøi Em boû nhaø ra ñi, bieät taêm bieät tích. Cuoái cuøng ñaõ naèm cheát, beân moät bôø soâng, vì ñoùi vaø laïnh, bieán thaønh moät taûng ñaù voâi traéng. Thaáy em laâu ngaøy khoâng trôû veà, ngöôøi Anh teân Cao, raûo khaép ñoù ñaây tìm em. Vaøo moät ñeâm khuya, sau bao ngaøy lang thang phieâu baït, cuõng ñaõ cheát vì laïnh vaø ñoùi, beân caïnh taûng ñaù ôû bôø soâng. Ngaøy hoâm sau, khaùch buoân baùn qua ñöôøng nhìn thaáy moät caây Cau moïc leân, beân caïnh taûng ñaù. Ngöôøi vôï teân Löu, treân ñöôøng ñi tìm choàng cuõng ñaõ döøng laïi nghæ chaân vaø qua ñeâm, beân caïnh caây cau vaø taûng ñaù. Sau moät ñeâm daøi, ngoài khoùc nhôù choàng, vaø nhôù em choàng, döôùi côn möa taàm taõ, ñaõ bieán thaønh moät giaây traàu, quaán quít chung quanh thaân caây cau.
Vôùi ngöôøi ñôøi sau, töø thôøi Vua Huøng Thöù Hai trôû lui, moät phaàn tö traùi cau, moät phaàn naêm laù traàu vôùi moät chuùt ít voâi, ñaõ trôû thaønh moät "mieáng cau traàu laøm ñaàu caâu chuyeän", coù khaû naêng taïo neân "nhöõng moái tình noàng thaém vaø aám aùp", cho nhöõng ngöôøi "bieát ngoài laïi, chuyeän troø, trao ñoåi qua laïi vôùi nhau, laéng nghe nhau, toân troïng lôøi noùi cuûa nhau, löu taâm ñeán con ngöôøi cuûa nhau".
Moái tình noàng thaém aáy laïi thieáu vaéng, moät caùch traàm troïng, trong caâu chuyeän "Taám vaø Caùm". ÔÛ ñaây, coâ Taám bò baø dì gheû haønh haï suoát ngaøy. Ñöùa em gheû, cuõng baét chöôùc meï, sai khieán, truyeàn leänh cho Taám phuïc vuï mình, töø vieäc lôùn ñeán vieäc nhoû. Vaäy, troïng taâm cuûa caâu chuyeän naày, muoán boå tuùc hai caâu chuyeän tröôùc ñaây, ôû taïi nhöõng ñieåm then choát naøo?
Nhaân vaät raát quan troïng, trong caâu chuyeän Taám vaø Caùm, laø ngöôøi Cha. OÂng ñaõ laâm beänh vaø qua ñôøi, moät vaøi thaùng, sau ngaøy taùi hoân. Nhöng trong taâm hoàn cuûa Taám, ngöôøi Cha vaãn luoân luoân coù maët, moät caùch naêng ñoäng. Lôøi cuûa Cha vaãn coøn ñoù, laøm maët trôøi vaø con ñöôøng, soi saùng vaø höôùng daãn moãi böôùc ñi cuûa Taám. Trong taâm töôûng cuûa naøng, ngöôøi maø Cha ñaõ yeâu thöông vaø choïn löïa laøm vôï vaø laøm con, naøng vaãn luoân luoân choïn löïa laøm Meï vaø laøm Em. Cho duø hoï coù taùc phong nhö theá naøo chaêng nöõa, veà phía mình Taám chæ baûo toàn vaø phaùt huy moät loaïi quan heä vaø loái nhìn: ñoù laø yeâu thöông vaø thöù tha, moät caùch ñôn phöông vaø voâ ñieàu kieän. Caùch soáng cuûa Taám vaãn tröôùc sau Nhö Moät, khoâng thay ñoåi, khoâng tuøy thuoäc vaøo caùch öùng xöû cuûa nhöõng ngöôøi ñang soáng vôùi mình.
Trong caâu chuyeän "Baùnh Daøy vaø Baùnh Chöng", Lang Lieäu - sau naøy ñöôïc taán phong laøm Vua Huøng Thöù Hai - cuõng coù moät loái nhìn, loái caûm, hoaøn toaøn gioáng nhö coâ Taám. Haún thöïc, khi coù Trôøi, coù Ñaát, trong tö duy vaø tình caûm cuûa mình, caùi raát taàm thöôøng, trong cuoäc soáng haèng ngaøy, ñaõ bieán thaønh caùi laï thöôøng, caùi khaùc thöôøng. Caùi "voâ vò" trôû neân "coù yù vò".
"Ngaøy ngaøy cöu mang Ñaát Trôøi Cao Caû,
"Laáy Tình Thöông bieán ñôøi thaønh Pheùp Laï."
Lang Lieäu, caùch ñaây hôn boán nghìn naêm, ñaõ laøm ñöôïc ñieàu aáy. Gaïo vaø neáp, treân nhöõng caùnh ñoàng cuûa Ñaát Nöôùc, trong hai baøn tay cuûa chaøng, ñaõ bieán thaønh Cuûa Leã Cao Quí, treân baøn thôø cuûa Toå Tieân. Vaø ñoù cuõng laø moà hoâi, nuôùc maét cuûa moãi ngöôøi, coù khaû naêng nuoâi soáng tình anh em ñoàng baøo, tình Queâ Höông Nöôùc Non ñaäm ñaø, töø theá heä naày qua theá heä khaùc.
* * *
Hôûi nhöõng ngöôøi Em, mang teân laø Sôn vaø Thuûy,
Baây giôø vaø trong töông lai, hoaøi voïng cuûa toâi laø caùc em haõy hoïc taäp ngoài laïi vôùi nhau, keå cho nhau nghe nhöõng caâu chuyeän huyeàn söû. Sau ñoù, moãi em thuyeân giaûi caâu chuyeän, theo nhòp ñieäu tö duy vaø taám loøng cuûa mình. Ai ai cuõng coù tieáng noùi. Ai ai cuõng coù quyeàn ñöôïc laéng nghe, moät caùch traân troïng.
Haún thöïc, ai ai cuõng coù moät caâu chuyeän cuûa loøng mình, caàn keå ra. Theo loái duøng töø ngöõ cuûa toâi, ñoù laø caâu chuyeän "Ngoâi Thöù Nhaát". Sau khi keå xong, em laéng nghe caâu chuyeän "Ngoâi Thöù Hai" cuûa moãi ngöôøi baïn, hai beân caïnh. Haõy ñoùn nhaän caâu chuyeän, nhö moät maûnh vöôøn trinh nguyeân. Laéng nghe vôùi vaønh tai xoân xao, hieáu kyø, hieáu hoïc vaø khao khaùt. Cô hoà laéng nghe ngöôøi tình, ngaøy gaëp gôõ laàn ñaàu tieân. Khoâng pheâ phaùn. Khoâng cöôøi cheâ. Chæ phaûn hoài vaø ñaët caâu hoûi, ñeå coá gaéng tìm hieåu ngöôøi maø mình thöông meán.
Em coù theå phaûn hoài, vôùi lôøi leõ töông töï nhö sau:
"Neáu toâi khoâng nghe laàm, baïn ñaõ noùi raèng: "---.". Vaäy, xin baïn noùi theâm cho roõ hôn, ñeå toâi hieåu yù cuûa baïn, trong caâu noùi ñoù".
Chöøng naøo giöõa hai ngöôøi baét ñaàu keát deät nhöõng quan heä "Taâm ñaàu yù hôïp", caâu chuyeän "Ngoâi Thöù Ba" seõ xuaát hieän. Ñoù laø caâu chuyeän cuûa "Nöôùc Non", coù khaû naêng laøm cho hai ngöôøi cuøng nhau thöïc hieän nhöõng kyø coâng troïng ñaïi, trong loøng Queâ Höông. Trong caâu chuyeän aáy "thöông nhôù moät ngöôøi" coù nghóa laø "nhôù ñeán Moïi Ngöôøi". Cöu mang "moät traêm ngöôøi", trong coõi loøng cuûa mình.
* * *
Trong moät baøi chia seû tröôùc ñaây, toâi ñaõ maïo muoäi ñeà xuaát ba ñöôøng höôùng thuyeân giaûi, nghóa laø neâu ra yù nghóa cuûa caâu chuyeän, vaø nhöõng phöông höôùng öùng duïng, trong cuoäc soáng cuï theå, haèng ngaøy. Baøi chia seû mang teân laø "Nguoàn goác Roàng Tieân". Nhieàu tôø baùo trong vaø ngoaøi Nöôùc ñaõ ñoùn nhaän vaø ñaêng taûi moät caùch roäng raõi, nhö tôø Chính Luaän ôû Myõ, tôø Ñònh Höôùng ôû Strasbourg, tôø Thôøi Môùi ôû Paris, tôø Coâng Giaùo vaø Daân Toäc ôû Vieät Nam.
Thay vì laëp laïi y nguyeân ôû ñaây, nhöõng phöông phaùp tieáp caän moät caâu chuyeän huyeàn söû, toâi thænh caàu moãi ñoäc giaû haõy tìm laïi, tham cöùu nhöõng tôø baùo treân ñaây. Trong khuoân khoå cuûa baøi trình baøy naøy, toâi chæ xin nhaéc laïi, moät caùch vaén goïn, ba caùch laøm tuy ñôn sô, nhöng raát höõu hieäu, thích hôïp vôùi giôùi treû thuoäc thôøi ñaïi khoa hoïc cuûa Nghìn Naêm Thöù Ba (1):
- Thöù nhaát, laàn löôït ñoäi leân ñaàu saùu chieác muõ traéng, ñen, vaøng, ñoû, xanh döông vaø xanh laù caây, ñeå khaùm phaù saùu taàng lôùp yù nghóa khaùc nhau cuûa moãi caâu chuyeän ñöôïc laéng nghe. Maøu traéng: söï kieän khaùch quan. Maøu ñen: nhöõng thieáu soùt cuï theå. Maøu vaøng: ñieåm tích cöïc, xaây döïng. Maøu ñoû: nhöõng xuùc ñoäng phaùt khôûi trong noäi taâm vaø traøn ra ngoaøi. Maøu xanh döông: yù nghóa cuûa caâu chuyeän. Maøu xanh laù caây: nhöõng ñoäng taùc cuï theå, thuoäc taàm tay, caàn thöïc hieän, töø baây giôø vaø ngaøy hoâm nay.
- Thöù hai, theo höôùng ñi cuûa caâu chuyeän, trong vai troø laøm cha meï, chính toâi caàn laøm gì cuï theå, cho theá heä con caùi, chaùu chaét baây giôø vaø sau naøy? Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñöông thôøi, cuøng ôû trong moät löùa tuoåi, vôùi tinh thaàn ñoàng haønh, toâi coù khaû naêng chia seû nhöõng loái nhìn naøo, nhöõng taâm tình gì? Sau heát, trong ñôøi soáng taâm linh, ñaâu laø nhöõng giaù trò vaø nhu caàu "quan troïng baäc nhaát", trong hieän tình cuûa Queâ Höông Vieät Nam?
- Thöù ba, phaùt hieän nhöõng ñoäng taùc cuï theå, caàn thöïc hieän, khoâng chôø ñôïi, heïn raøy heïn mai, trong boán loaïi sinh hoaït thuoäc ñôøi soáng hieän taïi cuûa toâi. Sinh hoaït thöù nhaát: haønh ñoäng thöïc tieãn. Sinh hoaït thöù hai: Loái nhìn tích cöïc veà anh chò em ñoàng baøo. Sinh hoaït thöù ba: nhöõng xuùc ñoäng tieâu cöïc, teâ lieät, caàn ñöôïc hoùa giaûi. Sinh hoaït thöù boán: quan heä caàn phaùt huy vaø nuoâi döôõng, trong gia ñình, laøng xaõ, khu phoá...
Moät baøi chia seû khaùc, mang töïa ñeà "Taám vaø Caùm trong noäi taâm cuûa chuùng ta", boå tuùc theâm nhöõng ñeà nghò, veà phöông phaùp tieáp caän moät caâu chuyeän huyeàn söû. Trong baøi aáy, toâi ñaõ nhaän xeùt veà chính mình toâi nhö sau:
"Toâi veà phe Taám. Ñoù laø leõ thöôøng tình vaø töï nhieân, vì Taám laø con ngöôøi deã thöông vaø ñaùng thöông. Tuy nhieân, coù bao giôø toâi giaät mình, tónh thöùc, nhaän ra raèng: toâi cuõng laø Caùm, trong cuoäc soáng thöôøng ngaøy? Neáu toâi loaïi tröø Caùm, phaûi chaêng toâi cuõng loaïi tröø moät phaàn cuûa chính mình toâi? Laøm nhö vaäy laø töï löôøng gaït. Toâi khö khö giöõ cho mình phaàn toát, maët saùng. Ñoàng thôøi, toâi phoùng chieáu leân khuoân maët cuûa keû khaùc, phaàn xaáu vaø maët ñen. Neáu ai ai cuõng haønh ñoäng vôùi ñaàu oùc kyø thò nhö toâi, xaõ hoäi, Queâ Höông vaø nhaân loaïi seõ bieán thaønh moät baõi chieán tröôøng ñaày maùu vaø tang thöông, luoân luoân naëc muøi haän thuø vaø töû khí." (2)
Toäi nghieäp bieát chöøng naøo cho Queâ Höông, neáu lieân tuïc trong boán nghìn naêm vaên hieán, chuùng ta "Saép Haøng" thaønh hai phe. Chuùng ta hoâ haøo "Tao hôn, maøy thua", "Tao toát maøy xaáu"... nhö Sôn Tinh vaø Thuûy Tinh ñaõ laøm vaø ñang coøn laøm, treân töøng taác ñaát cuûa Queâ Höông.
Vaäy, chuùng ta caàn laøm gì?
Theo phöông phaùp cuûa caùc Thieàn Sö, trong giôø Thieàn Ñònh, chuùng ta haõy theo doõi hôi thôû. Trôû veà tình traïng bình taâm, thanh thaûn vaø an laïc. Chuùng ta haõy mæm moät nuï cöôøi bao dung, nhìn vaøo taám loøng cuûa mình, cho thaáu vaø suoát. Nhöõng ñôït soùng xao xuyeán, voïng ñoäng seõ töø töø laéng xuoáng. Luùc baáy giôø, soi göông vaøo maët hoà phaúng laëng cuûa taâm hoàn, chuùng ta seõ deã daøng nhaän ra maët muõi ñích thöïc, uyeân nguyeân cuûa chuùng ta. Ñoù laø maët muõi cuûa moät ngöôøi con cuûa Queâ Höông. Moät ngöôøi anh chò em ñoàng baøo, cuøng coù maët vôùi chín möôi chín anh chò em khaùc, trong cung loøng thöông meán vaø aám aùp cuûa Meï AÂu Cô. Sôn vaø Thuûy, luùc baáy giôø, khoâng coøn laø hai beán bôø, coù haøng raøo keõm gai vaø bom ñaïn naèm ôû giöõa. Nhöng moät beân laø taû ngaïn, beân kia laø höõu ngaïn, ñang cuøng nhau daãn ñöa doøng chaûy cuûa Queâ Höông ñi vaøo loøng Bieån Caû, bieán thaønh maây möa, nuoâi soáng vaø taém goäi nhöõng nguoàn soâng, ngoïn suoái, chuyeån taûi phuø sa boài ñaép cho ruoäng ñoàng, nuùi ñoài, treân caû ba mieàn Ñaát Nöôùc. Sôn vaø Thuûy saün saøng chia côm seû aùo cho nhau. Coøn hôn theá nöõa, theo loái nhìn cuûa Nguyeãn Traõi, Sôn vaø Thuûy trôû thaønh "nhaát taâm", moät taám loøng.
Hôn ai heát, Thi só Taûn Ñaø ñaõ thaáy ñöôïc "Ngaøy Hoäi Ngoä" aáy:
Duø cho soâng caïn ñaù moøn,
Coøn non coøn nöôùc, haõy coøn theà xöa.
Non cao ñaõ bieát hay chöa:
Nöôùc ñi ra Beå, laïi möa veà nguoàn?
Nöôùc non hoäi ngoä coøn luoân,
Baûo cho non: chôù coù buoàn laøm chi.
Nöôùc kia duø haõy coøn ñi,
Ngaøn daâu xanh toát, non thì cöù vui.
Nghìn naêm giao öôùc keát ñoâi,
Non Non Nöôùc Nöôùc khoâng nguoâi Lôøi Theà.
Saùch Tham khaûo
1.- Ñònh Höôùng, taäp san nghieân cöùu Soá 31, Muøa Heø 2002, tr. 109 Nguoàn goác Roàng Tieân.
2.- Nguyeãn vaên Thaønh - Taám vaø Caùm - xem taäp saùch "Trong Ñöùc Kitoâ - Ñònh Höôùng Tuøng Thö, Xuaân 2001, tr 47.
3.- Nguyeãn Lang - Vaên Lang Dò Söû - La Boái, Paris 1976.
4.- Thaùi Ñöùc Xuaân - Truyeän coã tích - Nhaø Xb Haø Noäi, 2000
5.- Phaïm Xuaân Thaïch tuyeån choïn - Thô Taûn Ñaø: Lôøi Bình - Nhaø Xb Vaên Hoùa vaø Thoâng Tin, Haø Noäi, 2000.
6.- Nguyeân van Thanh - Le projet peùdago-eùducatif - Tinh Nguoi, Eteù 1997.
7.- Nguyeãn Vaên Thaønh - Baûn ñoà Taâm lyù vaø Tö duy saùu maøu - Tình Ngöôøi, Lausanne Heø 2002.
Nguyeãn vaên Thaønh, Lausanne, Thuïy só
Last updated July 7, 2003, by Giaùo Sö Nguyeãn Ñaêng Truùc
Trung Taâm vaên hoùa Nguyeãn-Tröôøng-Toä
13 g rue de l'ILL F- 67116 Reichstett, France
Tel 00 33 3 88205822