Thoâng ñieäp Rerum Novarum (Taân Söï)
cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Leâoâ XIII
veà Hoaøn Caûnh Cuûa Giôùi Coâng Nhaân
Thoâng ñieäp Rerum Novarum (Taân Söï) cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Leâoâ XIII veà Hoaøn Caûnh Cuûa Giôùi Coâng Nhaân.
BTT UBCLHB
(WHÑ 04-01-2024) - Thoâng ñieäp Rerum Novarum cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Leâoâ XIII ban haønh ngaøy 15 thaùng 5 naêm 1891 laø moät thoâng ñieäp cung caáp cho chuùng ta coù moät caùi nhìn bao quaùt veà caùc vaán ñeà cuûa xaõ hoäi ñöông thôøi, nhaát laø tình traïng cuûa giai caáp coâng nhaân. Thoâng ñieäp ñöa ra caâu traû lôøi cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo cho cuoäc xung ñoät xaõ hoäi ñaõ phaùt sinh theo sau cuoäc coâng nghieäp hoùa vaø ñaõ daãn ñeán söï troãi daäy cuûa chuû nghóa xaõ hoäi.
* * *
Thoâng ñieäp Rerum Novarum (Taân Söï)
cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Leâoâ XIII
veà Hoaøn Caûnh Cuûa Giôùi Coâng Nhaân
1. Nhöõng töông quan giöõa chuû vaø thôï ñaõ thay ñoåi
Canh taân xaõ hoäi! moät tham voïng maõnh lieät ñaõ xaâm chieám xaõ hoäi vaø saùch ñoäng quaàn chuùng töø laâu! Noù buøng noå trong phaïm vi chính trò. Nhöng khoâng kíp thì chaøy, noù cuõng phaûi chuyeån sang phaïm vi kinh teá xaõ hoäi, laø moät phaïm vi lieân quan maät thieát vôùi ñôøi soáng coâng daân hôn.
Thöïc theá, kyõ ngheä ñaõ tieán boä; phöông phaùp saûn xuaát ñaõ hoaøn toaøn ñoåi môùi; nhöõng moái lieân heä giöõa chuû nhaân vaø coâng nhaân cuõng ñaõ ñoåi khaùc haún. Saûn phaåm thì thu doàn vaøo tay moät thieåu soá, coøn phaàn ña soá thì laâm vaøo caûnh cô cöïc. Coâng nhaân yù thöùc nhaân phaåm cuûa mình. Tình nghóa ñoàng ngheà thaét chaët giôùi lao ñoäng thaân thieát hôn. Laïi theâm vaøo ñoù, neàn phong hoaù myõ tuïc ñaõ suy ñoài raát nhieàu. Xaõ hoäi traùnh sao ñöôïc nhöõng cuoäc xung ñoät kinh khuûng saép buøng noå.
Ñaâu ñaâu con ngöôøi cuõng roái trí phaân vaân, sôï haõi ñôïi chôø ! Tang chöùng roõ raøng laø bao quyeàn lôïi troïng yeáu phaûi xung ñoät nhau roài! Ai yù thöùc tình traïng xaõ hoäi hieän taïi, thì khoâng khoûi baän loøng lo laéng. Naøo caùc nhaø baùc hoïc thoâng minh; naøo caùc baäc hieàn nhaân lòch laõm; naøo daân chuùng hoäi thaûo tìm giaûi phaùp; naøo nhöõng luaät sö saùng suoát hoäi ñoàng vôùi caùc nhaø chính trò tröù danh. Ai cuõng baên khoaên: thaät khoâng vaán ñeà naøo phöùc taïp vaø khaån thieát baèng vaán ñeà naøy.
Vaäy anh em thaân meán, vì quyeát möu ích cho giaùo hoäi vaø gaây haïnh phuùc cho thieân haï, Ta ñaõ vieát bieát bao thoâng ñieäp toái heä troïng roài. Tæ duï nhö: "Chuû quyeàn chính trò". "Töï do cuûa con ngöôøi". "Hieán phaùp xaõ hoäi theo ñaïo Thieân Chuùa".
Giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà aáy vaø nhöõng vaán ñeà khaùc lieân quan ñeán xaõ hoäi, Ta ñaõ coá heát söùc lieäu cho thích thôøi maø phi baùc nhöõng quan nieäm sai laàm vaø giaû doái. Hieän nay Ta tìm giaûi quyeát vaán ñeà "Thaân phaän lao ñoäng" caên cöù vaøo cuøng moät nguyeân taéc vaø nhaém vaøo cuøng moät muïc ñích Ta ñaõ baøn veà vaán ñeà lao ñoäng raát nhieàu laàn tuøy theo tröôøng hôïp, nhöng chæ baøn sô qua thoâi. Trong böùc thoâng ñieäp naøy, Ta nghe theo söù vuï toâng ñoà cuûa Ta maø neâu leân vaán ñeà aáy laàn nöõa, ñeå tìm caùch giaûi quyeát moät caùch töôøng taän vaø quang minh hôn. Tröôùc nhaát, Ta seõ nhaéc laïi nhöõng nguyeân taéc caên baûn, sau ñoù Ta seõ ñeà nghò moät giaûi phaùp hôïp vôùi chaân lyù vaø coâng bình.
Vaán ñeà lao ñoäng thì raát phöùc taïp vaø ñaày nguy hieåm, neân khoù giaûi quyeát. Phöùc taïp vì ta khoù minh ñònh quyeàn haønh vaø boån phaän, voán laøm quy taéc cho söï giao thieäp giöõa chuû nghieäp vaø ngöôøi voâ saûn: giöõa chuû nhaân vaø coâng nhaân.
Vaán ñeà laïi caøng nguy hieåm vì cöù söï thöôøng boïn hieáu ñoäng thì xaûo quyeät. Hoï lôïi duïng nhöõng maâu thuaãn aáy ñeå phaùt ñoäng quaàn chuùng vaø gieo maàm caùch maïng, neân hoï giaûi nghóa vaán ñeà moät caùch sai laïc. Haù chaúng phaûi laø nguy hieåm laém sao!
2. Moät hoaøn caûnh baát haïnh vaø khoán khoå khoâng ñaùng
Nhöng daàu sao, Ta tin chaéc ai cuõng ñoàng yù vôùi Ta raèng: Phaûi duøng nhöõng bieän phaùp khaån caáp vaø hieäu nghieäm ñeå cöùu trôï nhöõng giai caáp haï löu tröôùc ñaõ. Hoï laø phaàn ña soá maø laïi laâm vaøo caûnh cô baàn tuùng thieáu.
Lyù do thöù nhaát, laø vì theá kyû tröôùc ñaõ pheá boû caùc nghieäp ñoaøn maø ñôøi naøo cuõng ñaõ töøng coù, ñeå baûo veä quyeàn lôïi cuûa giôùi lao ñoäng. Hieän nay hoï soáng trô troïi khoâng ñoaøn theå naøo beânh vöïc hoï ñöôïc.
Lyù do thöù hai, moïi nguyeân taéc vaø moïi tình nghóa ñaïo ñöùc cuõng ñeàu bò loaïi ra khoûi phaùp luaät vaø caùc cô caáu cuûa chính phuû.
Keát quaû, coâng nhaân coâ laäp laïi laàn laàn khoâng coøn ñöôïc ai baûo veä nöõa.
Ngaøy qua thaùng laïi, hoï nhaän thöïc mình tuøy thuoäc caùc chuû nhaân baát coâng. Hoï khoâng sao chòu ñöôïc. Caùc chuû nhaân laïi caïnh tranh tham cuûa tham lôïi quaù ñoãi, tuy hoï phaûi chòu, nhöng oan öùc vaø ñaày caêm hôøn...
Theâm vaøo caùi naïn aáy, hoï baét buoäc phaûi vay tieàn. Nhöng keû coù voán cho vay thì ñoøi naëng laõi. Hoï traû laøm sao ñöôïc. Bieát bao phen giaùo hoäi ñaõ leân aùn nhöõng ngöôøi aên laõi tham tieàn. Nhöng ngöôøi ta duøng heát maùnh khoùe naøy ñeán maùnh lôùi kia ñeå cöù cho vay naëng laõi maõi.
Laïi coøn moät taät naïn xaõ hoäi nöõa. Saûn phaåm kyõ ngheä vaø thöông maïi doàn vaøo trong tay moät thieåu soá ñaïi tö baûn. Ñoù laø moät aùch ñeø naëng treân vai ngöôøi voâ saûn gioáng nhö aùch noâ leä ngaøy xöa.
* * *
Vaán Naïn Tieân Quyeát:
Ñeà Xuaát Cuûa Chuû Nghóa Xaõ Hoäi Nhaèm Huûy Boû Quyeàn Tö Höõu
Nhöõng Haäu Quaû Tai Haïi
3. Luaän ñeà chuû nghóa xaõ hoäi: Nhöõng sai laïc
Taät naïn xaõ hoäi laø theá ! chuû nghóa xaõ hoäi quyeát söûa chöõa baèng caùch xuùi giuïc keû ngheøo noåi côn caêm hôøn, roài traû thuø traû oaùn keû giaàu sang. Hoï chuû tröông huyû boû quyeàn sôû höõu cuûa töøng caù nhaân, hoï caám khoâng cho ai laäp saûn nghieäp rieâng. Moïi taøi saûn phaûi tòch thu laøm taøi saûn chung cuûa xaõ hoäi. Coøn quyeàn quaûn trò taøi saûn aáy, hoï quyeát trao laïi cho töøng thò xaõ hay töøng quoác gia... Ñaõ di chuyeån quyeàn sôû höõu cho xaõ hoäi; ñaõ phaân phoái saûn phaåm vaø hoa lôïi cho coâng nhaân ñeàu baèng nhau, hoï töï ñaéc laø ñaõ tìm ñöôïc phöông thuoác thaàn tieân chöõa ñöôïc taät naïn xaõ hoäi hieän taïi.
Ñem thi haønh chuû nghóa aáy theå naøo cuõng khoâng chaám döùt ñöôïc cuoäc giai caáp töông tranh hieän taïi. Thôï thuyeàn laïi bò thieät haïi nöõa laø khaùc. Vaû laïi chuû nghóa xaõ hoäi noùi treân baát coâng vì noù phaïm ñeán quyeàn chính ñaùng cuûa saûn chuû; laøm sai chöùc vuï töï nhieân cuûa quoác gia; roài ñaûo loän phaù trieät laâu ñaøi xaõ hoäi.
4. Giôùi lao ñoäng maát moïi hy voïng nôùi roäng gia saûn
Ngöôøi laøm vieäc, thôï laøm ngheà, ai cuõng chæ nhaém ñeán moät muïc ñích vaø chæ moät duyeân côù roõ reät laø tìm taøi saûn, laäp sôû höõu rieâng, roài ñoøi toaøn quyeàn höôûng duïng. Neáu coâng nhaân hy sinh söùc khoûe nghò löïc laøm cho keû khaùc, töïu chung laø ñeå tìm söï nuoâi thaân vaø thoûa maõn nhu caàu ñôøi soáng cuûa mình. Hoï mong raèng: Nhôø coâng vieäc laøm, hoï seõ laõnh tieàn löông, maø laïi töï do söû duïng soá tieàn aáy tuøy yù mình. Ñoù laø quyeàn tuyeät ñoái vaø chính ñaùng cuûa hoï.
Nhieàu khi vì nhòn aên nhòn tieâu, coâng nhaân daønh duïm ñöôïc moät ít voán, roài muoán chaéc chaén giöõ laïi maõi, hoï ñem taäu moät ñaùm ruoäng chaúng haïn. Taát nhieân ñaùm ruoäng aáy laø cuûa hoï. Mieáng ñaát coâng nhaân mua ñöôïc laø phaàn sôû höõu cuûa hoï khoâng keùm soá tieàn hoï ñöôïc kieám ñöôïc vì coâng vieäc hoï ñaõ laøm. Quyeàn sôû höõu ñoäng saûn hay baát ñoäng saûn quaû thaät laø theá.
Vaäy ñoåi quyeàn sôû höõu caù nhaân, thaønh quyeàn sôû höõu ñoaøn theå theo chuû nghóa xaõ hoäi ñeà nghò vaø heát söùc hoâ haøo, keát quaû laø laøm cho soá phaän coâng nhaân phaûi baáp beânh khoâng coù gì baûo ñaûm chaéc chaén. Tröôùc vì hoï khoâng coøn töï do höôûng duïng tieàn coâng cuûa hoï, sau vì hoï maát caû hy voïng vaø khaû naêng taêng theâm gia nghieäp vaø naâng cao ñôøi soáng cuûa hoï...
5. Con ngöôøi coù quyeàn tö höõu töï nhieân, beàn vöõng vaø vónh cöûu
Lieàu thuoác chuû nghóa xaõ hoäi ñeà nghò, laø thuoác ñoäc traùi ngöôïc vôùi coâng lyù nöõa. Ñieàu aáy raát heä troïng. Vì quyeàn sôû höõu caù nhaân laø quyeàn baát khaû xaâm phaïm cuûa con ngöôøi...
Veà phöông dieän aáy, con ngöôøi khaùc haún moïi con vaät voâ yù thöùc. Con vaät thì khoâng töï trò laáy mình. Töï nhieân noù soáng theo hai baûn naêng thieân nhieân caáp saün cho; baûn naêng duy trì maïng soáng; baûn naêng ñieàu khieån haønh ñoäng.
Vì nhöõng baûn naêng aáy, baát söù sinh vaät naøo cuõng ñuû kích thích vaø haïn cheá moïi cöû ñoäng caàn thieát. Baûn naêng thöù nhaát cho chuùng töï baûo toàn vaø töï veä; baûn naêng thöù hai laïi cho chuùng bieát sinh soáng theo baûn tính vaø truyeàn noøi gioáng nöõa. Nhôø ñoù caùc sinh vaät duøng nhöõng vaät ñang coù vaø vöøa taàm cuûa chuùng moät caùch thuaän lôïi khoân kheùo. Chuùng khoâng vöôït qua möùc soáng caûm giaùc söï caàn vaø höôûng duïng moïi söï vaät thích hôïp vôùi nhu caàu hieän taïi. Con ngöôøi nhaân tính thì khaùc haún caùc quan naêng cuûa con vaät, con ngöôøi coù ñaày ñuû nhöng hoaøn haûo hôn. Nhôø ñoù con ngöôøi höôûng duøng ñöôïc caùc söï vaät höõu hình. Nhöng daàu con ngöôøi coù cô theå hoaøn haûo hôn cô theå vaïn vaät, cô theå aáy khoâng phaûi laø "caû nhaân tính" cuûa noù ñaâu. Cô theå thua keùm nhaân tính, vaø coù chaêng chæ laø ñeå toøng phuïc nhaân tính töï do höôûng duøng vaø ñieàu khieån noù, töø ôû beân trong. Ñaëc tính laøm cho ta troåi leân haún, laøm cho ta thaønh ngöôøi khaùc moïi con vaät moät trôøi moät vöïc laø "lyù trí" . Vì ñaëc tính aáy, con ngöôøi laïi coù ñaëc quyeàn khoâng nhöõng ñöôïc duøng caùc ngoaïi vaät theo tö caùch chung cuûa muoân loaøi trong thieân nhieân, maø laïi con ngöôøi ñöôïc toân leân laøm baù chuû muoân vaät, daàu nhöõng vaät ñaõ duøng roài khoâng coøn nöõa hay nhöõng vaät coøn löu toàn sau khi ñaõ duøng. Ñoù laø quyeàn vónh vieãn baát khaû xaâm phaïm cuûa con ngöôøi.
6. Con ngöôøi phaûi thoáng trò traùi ñaát
Caøng tìm hieåu nhaân tính naøy kyõ hôn thì caøng thaáy chöùc quyeàn ñaëc bieät cuûa con ngöôøi saùng toû. Thaät laø moät chaân lyù hieån nhieân khoâng ai choái ñöôïc. Nhôø con ngöôøi coù trí thoâng minh, thì môùi tìm hieåu vaø bao quaùt muoân vaät. Nhaän thöùc nhöõng ñieàu hieän taïi, con ngöôøi ñaõ saùng suoát nhaän chaân nhöõng ñieàu aáy lieân keát vôùi quaù khöù vaø caû töông lai nöõa. Cuõng nhôø coù lyù trí maø con ngöôøi quaûn trò ñöôïc ñuû moïi haønh ñoäng hoàn xaùc cuûa mình. Ñaõ ñaønh, con ngöôøi yù thöùc mình cuõng phaûi phuïc luaät muoân thuôû cuûa Taïo Hoaù daãn ñaïo vuõ truï: mình khoâng keùm muoân vaät töï nhieân naèm trong khuoân khoå cuûa Ñaáng Quan Phoøng cai quaûn hoaøn caàu. Nhöng luaät Taïo Hoaù mình yù thöùc, thì mình quyeát phuïc hay baát phuïc tuøy yù. Vieäc Ñaáng Quan Phoøng, thì con ngöôøi hôïp taùc hay baát hôïp taùc vaøo, cuõng töï do. Keát quaû vieäc hay dôû theá naøo, con ngöôøi chòu traùch nhieäm heát. Cho neân ai cuõng coù quyeàn töï choïn nhöõng ñieàu thích hôïp, nhöõng ngoaïi vaät caàn thieát ñeå caáp cho ñôøi soáng cuûa mình ñuû moïi nhu caàu hoaëc hieän taïi hoaëc töông lai. Vì vaäy quyeàn con ngöôøi laøm baù chuû muoân vaät, bao quaùt caùc saûn vaät bôûi thieân nhieân phaùt xuaát vaø caû thieân nhieân laøm nguoàn voâ taän cuûa moïi saûn phaåm, voán phaûi caáp söï caàn cho haäu vaän nöõa. Söï caàn cuûa ñôøi soáng con ngöôøi haèng naûy ra thì cuõng haèng theâm bôùt, tôùi lui vaø ñoåi môùi maõi. Hoâm nay maõn nguyeän, ngaøy mai laïi naûy ra bao ñoøi hoûi môùi laï. Muoán coù ñuû caáp cho moïi giôø moïi khaéc, taát thieân nhieân phaûi cho con ngöôøi tuøy nghi söû duïng moät caûnh ñòa vöõng chaéc tröôøng cöûu. Nhôø vaäy con ngöôøi môùi ñuû phöông tieän sinh soáng baûo ñaûm. Maø nguoàn cuûa caûi voâ taän caàn thieát naøy, ngoaøi thieân nhieân vôùi nhöõng saûn phaåm cuûa noù, thaät khoâng choã naøo coù nöõa.
Ñöøng coù noùi, quyeàn laøm baù chuû thieân nhieân naøy laø cuûa quoác gia: coøn caù nhaân chæ nhôø quoác gia phuø hoä töøng coâng daân. Noùi vaäy laø voâ lyù. Con ngöôøi coù tröôùc, quoác gia môùi coù sau. Quoác gia ñöôïc thaønh laäp thì con ngöôøi ñaõ nhaän bôûi thieân nhieân, caùi quyeàn soáng vaø quyeàn baûo veä maïng soáng cuûa mình töø laâu.
7. Quyeàn tö höõu vaø nguoàn lôïi cuûa traùi ñaát daønh chung cho moïi ngöôøi
Cuõng ñöøng ñoái khaùng laïi raèng: quyeàn tö höõu chính ñaùng laø quyeàn cuûa Taïo Hoaù, ñaõ nhöôøng laïi cho toaøn theå nhaân loaïi höôûng duøng thieân nhieân laøm cuûa chung, neân khoâng ngöôøi naøo ñöôïc laáy moät phaàn naøo laøm cuûa rieâng. Taïo hoaù nhöôøng quyeàn chieám cöù thieân nhieân cho caû nhaân loaïi laø ñuùng. Ñöøng coù hieåu sai laø Taïo Hoaù caám khoâng cho ai laäp taøi saûn rieâng, hay laø cöù töøng ngöôøi maëc yù höôûng duïng söï caàn moät caùch loän xoän. YÙ nghóa chính laø Taïo Hoaù khoâng ñònh tröôùc phaàn rieâng töøng ai; moät laø cöù ñeå töøng ngöôøi vaø töøng daân toäc toå chöùc moïi söï vaø hoaïch ñònh laáy saûn nghieäp caàn thieát theo leõ khoân ngoan cuûa hoï.
Ngoaøi ra, duø ñaõ chia ra thaønh tö saûn, thieân nhieân vaãn giuùp ích chung cho moïi ngöôøi. Khoâng phaøm nhaân naøo maø khoâng soáng nhôø lôïi töùc thieân nhieân. Ai khoâng coù phaàn saûn thoå rieâng, thì ngöôøi aáy laáy caàn lao theá laïi. Quaû thaät, caàn lao laø phöông phaùp phoå thoâng khaép nôi ñeå cung öùng moïi nhu caàu ñôøi soáng. Ngöôøi thì laøm luïng ngay ôû trong ñaùm ruoäng, sôû vöôøn mình höôûng hoa lôïi. Ngöôøi thì lao ñoäng theo ngheà nghieäp sôû hay xöôûng maùy cuûa ngöôøi khaùc, roài laõnh nhaän tieàn coâng ñoåi chaùc vôùi saûn phaåm thieân taïo hay nhaân taïo caàn thieát.
Nhöõng nhaän xeùt treân ñeàu chöùng minh raèng: "Quyeàn tö höõu hoaøn toaøn hôïp lyù ñöông nhieân". Ñaõ ñaønh raèng, thieân nhieân saûn xuaát doài daøo ñuû moïi söï vaät caàn thieát cho con ngöôøi baûo toàn vaø phaùt trieån sinh maïng cho hoaøn thieän. Nhöng thieân nhieân cöù laø thieân nhieân thì chaúng ích lôïi bao nhieâu cho con ngöôøi. Con ngöôøi nhôø caàn lao maø bieán hoaù thieân nhieân; caày ñaát caáy ruoäng chaúng haïn, thì thieân nhieân môùi höõu ích.
Vaäy heã ngöôøi naøo ñaõ lao taâm lao löïc khieán thieân nhieân hoaù thaønh nhöõng ñoà duøng höõu ích cho mình, thì saûn phaåm höõu ích ñoù, taát nhieân cuõng thaønh phaàn gia saûn rieâng cuûa ngöôøi aáy nhôø caàn lao con ngöôøi in vaøo thieân nhieân moät maûnh hình haøi naøo ñoù laø cuûa mình. Thaønh ra cöù theo coâng lyù, saûn phaåm mang hình haøi cuûa ngöôøi naøo, cuõng thuoäc veà quyeàn sôû höõu cuûa ngöôøi aáy. Ai xaâm phaïm quyeàn aáy baát cöù baèng caùch naøo, cuõng phaïm ñeán coâng baèng vaø haønh ñoäng baát hôïp phaùp.
8. Moái lieân heä giöõa tö höõu vaø lao ñoäng
Ñieàu aáy thì vöõng vaø hieån nhieân. Ta khoûi ngaïc nhieân sao ñöôïc khi thaáy ngöôøi ta chuû tröông nhöõng quan nieäm huû laäu maø phaûn ñoái laïi raèng: caù nhaân coù quyeàn duøng ñaát ruoäng vaø höôûng hoa maøu nhöng ñaâu coù quyeàn laøm chuû ñaát ruoäng hoï ñaõ taïo laäp hay phaàn ñieàn thoå hoï ñaõ caày caáy. Sao hoï khoâng thaáy lyù luaän nhö theá laø cöôùp coâng moà hoâi nöôùc maét cuûa noâng daân. Ñaùm ruoäng aáy noâng daân ñaõ kheùo leùo ñaøo leân troän xuoáng, neân noù bieán tính haún; tröôùc thì hoang vu sau thaønh thuaàn thuïc; tröôùc thì hoa lôïi chaúng bao nhieâu sau thì hoa lôïi môùi phì nhieâu. Coâng vieäc laøm cho ñaát ruoäng ñoåi laï theá, töï nhieân baùm chaéc vôùi ñaát, laãn loän vôùi ruoäng, ñeán noãi coâng lao cuûa noâng daân, ñaát ruoäng cuûa thieân nhieân dính líu cuøng nhau khoâng theå naøo chia reõ ra ñöôïc.
Vaäy coâng lyù laøm sao maø roäng pheùp cho nhöõng ngöôøi laï chieám laáy vaø höôûng duøng maûnh ñaát maø noâng daân ñaõ caáy caày vaø vun tôùi baèng moà hoâi nöôùc maét cuûa hoï ñöôïc.
"Quaû" thì theo "nhaân" , saûn phaåm thì theo ngöôøi saûn xuaát ra noù, ñuùng laø leõ coâng baèng.
Vaäy keát luaän Ta xin nhaán maïnh ba ñieàu:
a. Toaøn theå nhaân loaïi coå kim ñaõ giaûi quyeát vaán ñeà cho hôïp lyù. Luaät thieân nhieân laø caên baûn öu tieân, ta phaûi noi theo ñeå phaân coâng chia cuûa vaø hoaïch ñònh quyeàn tö höõu. Khoâng phaûi vì nhöõng dö luaän traùi ngöôïc cuûa moät nhoùm ngöôøi quaù khích maø ta phaûi vi phaïm ñeán lyù ñöông nhieân.
b. Phong tuïc ñôøi naøo, nöôùc naøo cuõng hôïp lyù.
Ai cuõng thöøa nhaän tình traïng nhaân loaïi ñoøi quyeàn tö höõu thì raát phuø hôïp nhaân tính cuûa con ngöôøi, vaø laø ñieàu kieän caàn thieát cho ñôøi soáng xaõ hoäi luoân luoân oân hoaø vaø thònh ñaït. Phaùp luaät chính phuû hoaïch ñònh, thì phaûi hôïp coâng lyù thì môùi coù giaù trò. Vaäy noù hôïp lyù hay chaêng laø nhôø noù töï ôû luaät thieân nhieân phaùt ra. Ñaõ hôïp lyù thì taát nhieân phaùp luaät nhaân taïo kia phaûi xaùc ñònh nhaân quyeàn tö höõu vaø neáu coù leõ caàn thì baûo veä quyeàn aáy baèng caû quyeàn löïc nöõa.
c. Sau heát, Ñaïo Chuùa maïc khaûi laïi chaâu pheâ vaø chuaån y quyeàn tö höõu cuûa con ngöôøi. Daàu coù ai chæ möu yù muoán laáy cuûa keû khaùc, thì keû aáy cuõng maéc toäi roài. Ñöøng coù loøng tham vôï con, nhaø cöûa ruoäng ñaát, noâ tì, boø löøa hay baát cöù vaät gì cuûa ngöôøi khaùc.
9. Moái lieân heä giöõa tö höõu vaø ñôøi soáng gia ñình
Tuy nhieân quyeàn tö höõu ñaõ ghi khaéc trong baûn tính töøng ngöôøi ngay töø baåm sinh. Kíp ñeán luùc con ngöôøi nam nöõ tröôûng thaønh, thì keát hoân vaø aên ôû chung ñuïng trong caûnh gia ñình. Vì nhöõng boån phaän môùi cuûa hoï, thì quyeàn tö höõu caøng vöõng beàn hôn nöõa. Chaéc chaén raèng: con ngöôøi ñöùng tuoåi roài, thì töï do choïn laáy ñòa vò nhaân sinh thích hôïp nhaát vôùi xu höôùng baûn thaân. Ngöôøi thì theo Lôøi Chuùa Kitoâ khuyeân maø choïn ôû baäc ñoäc thaân. Ngöôøi thì theo luaät töï nhieân maø ôû baäc ñoâi baïn. Nhöng khoâng nhaân luaät naøo baõi boû ñöôïc quyeàn keát hoân, töï nhieân ai cuõng ñaõ coù töø nguyeân sô. Cuõng khoâng ai xa ñöôïc muïc ñích chính, do Thieân Chuùa tieàn ñònh cho baäc ñoâi baïn: "Haõy lôùn leân vaø sinh saûn cho ñoâng". Ñaáy gia ñình ñöôïc gaây döïng nhö theá. Gia ñình nghóa laø moät xaõ hoäi thaân gia. Moät xaõ hoäi beù nhoû, ñaønh vaäy. Nhöng hieän thöïc coù tröôùc xaõ hoäi daân chính. Thaønh ra xaõ hoäi daân chính phaûi thöøa nhaän nhöõng nghóa vuï vaø nhöõng gia quyeàn tuyeät nhieân bieät haún vôùi quoác gia.
Nhöõng quyeàn haønh Ta ñoøi hoûi cho töøng caù nhaân, caên cöù vaøo luaät thieân nhieân, thì ta phaûi chuyeån laïi cho nhöõng ngöôøi keát hoân, thaønh moät gia ñình. Nhöõng nhaân quyeàn noùi treân thoaït khi ñaõ hoaù thaønh nhöõng gia quyeàn, thì taát nhieân theâm maïnh vaø ñoøi hoûi nhieàu hôn. Gia ñình haù chaúng phaûi laø ngöôøi nam nöõ hôïp nhaát sinh con maø thaønh "Moät ngöôøi" hoaøn haûo hôn vaø hieäu löïc hôn sao!
10. Di saûn gia ñình
Thieân nhieân buoäc gia tröôûng nhöõng boån phaän hoàn xaùc laø nuoâi döôõng vaø giaùo duïc con caùi laø phaûn aûnh cuûa cha meï. Con caùi keùo daøi ñôøi soáng cha meï, neân thieân nhieân thuùc ñaåy cha meï phaûi lo lieäu cho con caùi moät töông lai ñuû söï caàn; taïo laäp moät gia nghieäp ñaày ñuû cho hoï ñöông ñaàu vôùi moïi phuùc hoïa coù leõ xaûy ra.
Vaäy gia tröôûng chæ coù theå xaây döïng saûn nghieäp kia, do söï thu hoaïch, laøm chuû moïi saûn phaåm hoaëc thöôøng xuyeân, hoaëc nhôø ngöôøi xuaát coâng taïo ra, ñeå roài di chuyeån cho con caùi baèng caùch thöøa keá. Theo lôøi Ta ñaõ noùi treân, gia ñình khoâng keùm xaõ hoäi daân chính vaø laø moät xaõ hoäi thöïc söï, coù quyeàn rieâng, thöôøng goïi laø gia quyeàn. Bôûi theá trong phaïm vi roäng heïp, tuøy theo muïc ñích noù nhaém ñeán, gia ñình naøo cuõng ñöôïc höôûng quyeàn lôïi rieâng khoâng keùm quyeàn xaõ hoäi daân chính. Coù theá, thì gia ñình môùi coù theå löïa choïn vaø höôûng duïng ñöôïc nhöõng söï caàn thieát ñeå baûo toàn vaø thi haønh quyeàn tö chuû rieâng cuûa mình. Ta noùi: khoâng keùm xaõ hoäi daân chính, ít nöõa laø phaûi baèng. Vì theo lyù ñöông nhieân, gia ñình coù tröôùc, quoác gia coù sau. Coøn trong thöïc teá quyeàn sôû höõu cuûa gia ñình coù tröôùc, chính quyeàn xaõ hoäi quoác gia cuõng coù sau.
Do ñoù gia ñình phaûi höôûng duïng quyeàn lôïi thì môùi laøm troïn phaän söï caàn thieát. Giaû nhö caù nhaân vaø caùc gia ñình töï nhieân coù tröôùc, phaûi nhaäp vaøo xaõ hoäi quoác gia coù sau, thì taát nhieân hoï phaûi ñöôïc chính quyeàn uûng hoä vaø baûo veä ! neáu leõ ra thay cho ñöôïc uûng hoä gia ñình bò ngaên trôû; neáu leõ ra thay cho ñöôïc baûo veä gia ñình bò truaát bôùt, thì taát nhieân gia ñình phaûi troán xa chöù khoâng tìm nhôø xaõ hoäi nöõa.
11. Quyeàn bính daân söï phaûi baûo veä xaõ hoäi gia ñình
Nhö vaäy chính quyeàn ñoäc taøi möu trí ñeán taän caû gia ñình, thì thaät laø laàm loãi lôùn vaø tai haïi nhieàu. Traùi laïi, heã gia ñình naøo laâm vaøo caûnh tuyeät voïng, töï mình tìm giaûi thoaùt maø khoâng ñöôïc, thì phaän söï chính quyeàn phaûi giô tay giuùp ñôõ, vì ñöông nhieân gia ñình laø moät phaàn töû cuûa xaõ hoäi. Cuõng moät leõ aáy, heã coù gia ñình naøo phaïm ñeán quyeàn lôïi gia ñình khaùc, veà nhöõng ñieàu caên baûn heä troïng, thì chính phuû phaûi can thieäp ñeå phuïc hoài quyeàn baát khaû xaâm phaïm cuûa moïi coâng daân. Laøm vaäy khoâng phaûi laø tieám quyeàn cuûa coâng daân maø chæ laø laøm troïn phaän söï che chôû beânh vöïc quyeàn lôïi gia ñình cho hôïp lyù. Chính quyeàn cuõng khoâng neân can thieäp vaøo noäi boä cuûa gia ñình.
Thieân nhieân ñaët giôùi haïn khoâng chính phuû naøo vöôït qua ñöôïc. Gia quyeàn khoâng theå baõi boû ñi ñöôïc, cuõng khoâng theå naøo bò quoác gia thu ñoaït heát. Lyù do laø vì nguoàn goác gia quyeàn, chính laø nguoàn goác ñôøi soáng con ngöôøi. Con caùi laø thaønh phaàn sinh soáng cuûa cha meï. Chuùng keùo daøi ñôøi soáng cuûa cha meï. Noùi ñuùng ra, chuùng khoâng tröïc tieáp gia nhaäp vaø giao thieäp vôùi xaõ hoäi daân chính ñaâu. Chuùng tröïc tieáp sinh ra trong gia ñình vaø laø thaønh phaàn cuûa gia ñình, roài nhôø ñoù giaùn tieáp hoï môùi gia nhaäp vaøo xaõ hoäi daân chính. Con caùi töï nhieân laø thaønh phaàn soáng ñoäng cuûa phuï thaân, neân hoï ôû döôùi quyeàn giaùm hoä cuûa phuï maãu; cho ñeán khi naøo hoï ñöùng tuoåi duøng ñöôïc quyeàn yù chí töï do cuûa hoï cho xöùng vò con ngöôøi. (TH. Toma 2a, 2ae X ñoaïn 12). Vì vaäy, ñem quyeàn baûo trôï cuûa chính phuû, theá vaøo quyeàn baûo trôï cuûa cha meï laø laøm tan vôõ nhöõng moái töông quan caên baûn cuûa gia ñình.
"Keû xöôùng leân chuû nghóa xaõ hoäi ñaõ ñi ngöôïc laïi vôùi coâng lyù töï nhieân."
12. Haäu quaû tai haïi cuûa sôû höõu taäp theå
Chuû nghóa xaõ hoäi gaây bao thieät haïi ngay trong xaõ hoäi daân chính. Chuû nghóa xaõ hoäi baát coâng moät caùch hieån nhieân, khoâng ai laø khoâng thaáy roõ! Thuyeát aáy coøn gaây neân bieát bao thieät haïi. Tröôùc thì gaây hoãn loaïn giöõa caùc taàng lôùp xaõ hoäi. Noù xieàng xích coâng daân vaøo voøng noâ leä nhuïc nhaõ gheâ tôûm, neân môùi môû cöûa cho coâng daân tha hoà giaän gheùt nhau, sinh loøng baát maõn vaø caêm hôøn.
Hôn nöõa, nhöõng coâng daân duø taøi naêng loãi laïc, cuõng maát luoân söï kích thích laøm vieäc. Hoï khoâng phaán khôûi leân, thì söï saûn xuaát seõ khoâ caïn ngay töø ôû nguoàn goác.
Sau heát, chuû nghóa xaõ hoäi muoán coù söï bình ñaúng giöõa moïi coâng daân. Quaû thaät laø moät aûo töôûng, vì theo yù hoï ñeà nghò, söï bình ñaúng xaõ hoäi chæ thöïc hieän ra trong söï thieáu thoán ngheøo naøn vaø cuøng quaãn.
Caên cöù vaøo nhöõng lyù leõ Ta môùi chöng ra, chuû nghóa xaõ hoäi, chuû tröông quyeàn sôû höõu ñoaøn theå, maø choái quyeàn tö höõu; phaûi baøi xích trieät ñeå vì keát quaû noù khoác haïi cho chính nhöõng ngöôøi noù muoán cöùu vôùt. Noù laïi traùi ngöôïc vôùi moïi quyeàn lôïi thieân nhieân cuûa töøng caù nhaân. Noù laøm sai laïc chöùc traùch cuûa quoác gia vaø phaù roái an ninh coâng coäng. Theá neân, ai thaønh thöïc muoán xaây haïnh phuùc cho theá tuïc, phaûi caên cöù vaøo neàn taûng töï nhieân cuûa xaõ hoäi maø heát söùc toân troïng quyeàn tö höõu cuûa töøng ngöôøi.
* * *
Giaùo Hoäi Coù Quyeàn Ñeà Caäp Ñeán Ñeà Taøi
Vaø Giaùo Hoäi Vöõng Tin Thöïc Hieän Ñieàu Ñoù Moät Caùch Coù Hieäu Quaû
13. Caàn phaûi nhôø ñeán toân giaùo vaø Giaùo Hoäi
Baây giôø ta haõy tìm cho ra phöông döôïc chaân chính ai cuõng ñang mong moûi chôø ñôïi. Ta baøn ñeán vaán ñeà naøy vôùi moät loøng tin vöõng chaéc vì giaûi quyeát vaán ñeà aáy, laø vieäc chính thöùc thuoäc veà linh quyeàn cuûa Ta. Vaán ñeà xaõ hoäi hieän nay soâi noåi cöïc ñoä. Khoâng tìm giaûi phaùp ôû toân giaùo vaø giaùo hoäi, thì khoâng ai giaûi quyeát ñöôïc moät caùch hieäu nghieäm. Vaäy khoâng ai baèng Ta ñöôïc Thieân Chuùa uyû troïng traùch baûo toàn ñaïo thaùnh vaø phaân phaùt cho nhaân loaïi nhöõng aân hueä cao quyù cuûa giaùo hoäi. Neáu Ta cöù im tieáng tröôùc vaán ñeà quan troïng naøy, thì Ta seõ ñaùng bò theá giôùi keát aùn laø Ta coi thöôøng söù vuï.
Leõ coá nhieân moät vaán ñeà troïng ñaïi nhö theá, thì ñoøi söï hôïp taùc haønh ñoäng vaø coá gaéng cuûa bao ngöôøi khaùc nöõa: Töùc laø söï hôïp taùc chaët cheõ thaân maät cuûa caùc chính phuû, caùc chuû nhaân, caùc nhaø phuù quyù vaø caùc giôùi lao coâng nöõa. Soá phaän cuûa theá giôùi lao coâng seõ may ruûi phuùc hoïa, tuøy theo vaán ñeà xaõ hoäi ñöôïc giaûi quyeát nhö theá naøo? Nhöng Ta quaû quyeát raèng: daàu nhöng ngöôøi aáy haønh ñoäng maïnh ñeán ñaâu ñi nöõa, chaéc chaén hoï cuõng seõ thaát baïi, neáu hoï khinh thöôøng quan nieäm cuûa giaùo hoäi.
Duy chæ coù giaùo hoäi tìm ñöôïc trong phuùc aâm, nhöõng giaûi phaùp hieäu nghieäm; hoaëc ñeå giaûi quyeát vaán ñeà xaõ hoäi töông tranh, hoaëc ñeå cho vaán ñeà aáy bôùt phaàn gay gaét cöùng coûi. Giaùo hoäi khoâng nhöõng toûa saùng cho theá gian baèng nhöõng huaán töø röïc rôõ, maø laïi coá gaéng caûi thieän ñôøi soáng cuûa moïi ngöôøi theo lôøi Chuùa giaûng daäy. Giaùo hoäi chæ coù muïc ñích laø thieát laäp nhöõng toå chöùc ñaëc bieät baùc aùi ñeå caûi thieän soá phaän cuûa moïi giai caáp cöïc khoå. Giaùo hoäi heát söùc khao khaùt vaø mong öôùc cho moïi giai caáp trong xaõ hoäi ñeàu ñoàng taâm coäng löïc tìm giaûi quyeát vaán ñeà lao coâng moät caùch löông haûo chöøng naøo hay chöøng naáy. Ñaøng khaùc, giaùo hoäi quan nieäm raèng: Phaùp luaät vaø chính quyeàn phaûi tuøy theo chöøng möïc vaø söï khoân ngoan, maø goùp moät phaàn vaøo vieäc giaûi quyeát vaán ñeà khaét khe naøy.
14. Chaáp nhaän nhöõng khaùc bieät vaø baát bình ñaúng
Söï baát ñoàng xaõ hoäi vaø söï ñau khoå laø nhöõng hieän töôïng khoâng traùnh ñöôïc.
Ñoù laø nguyeân taéc thöù nhaát ta phaûi ñeà caäp. Ai cuõng phaûi thuù nhaän raèng: nhaân tính chung cuûa toaøn theå nhaân loaïi, daàu phaùt trieån maõi cuõng khoâng sao laøm cho moïi ngöôøi tröôûng thaønh ngang nhau. Trong xaõ hoäi daân chính, chuû nghóa xaõ hoäi laïi quyeát san phaúng moïi ngöôøi laø laàm to.
Moïi coá gaéng ngöôïc vôùi thieân nhieân theå naøo cuõng ra voâ ích. Vaäy chính thieân nhieân laøm naåy nôû ra trong con ngöôøi nhöõng söï khaùc nhau maø laïi saâu kín nöõa; Tæ duï söï khaùc nhau veà trí tueä, taøi naêng, söï tinh xaûo, söùc khoûe vaø nghò löïc, toaøn laø nhöõng söï khaùc nhau caàn thieát; voán phaûi gaây neân nhöõng baát ñoàng xaõ hoäi. Hôn theá nöõa, söï baát ñoàng aáy cuõng höõu ích nhieàu, höõu ích cho töøng caù nhaân, höõu ích cho caû ñoaøn theå.
Ñôøi soáng xaõ hoäi ñoøi nhöõng toå chöùc phöùc taïp vaø ñaët ra nhöõng nhieäm vuï khaùc nhau nöõa. Loaøi ngöôøi töï nhieân buoäc phaûi phaân coâng chia vieäc vôùi nhau, laø vì ngöôøi naøo ngöôøi aáy khaùc ñòa vò nhaân sinh. Veà phöông dieän caàn lao, daàu loaøi ngöôøi chöa maéc vaøo toäi nguyeân toå cuõng ñaõ thaáy mình phaûi laøm vieäc, chöù khoâng phaûi cöù ôû khoâng suoát ñôøi ñaâu. Nhöng thôøi kyø chöa maéc phaûi toäi, loaøi ngöôøi tình nguyeän lao taâm lao ñoäng laø moät phaän söï eâm dòu nheï nhaøng. Ñaõ phaïm toäi roài, ai cuõng nhaän thaáy caàn lao laø moät aùn phaït, maø laïi coù keøm theo bao nhieâu söï ñau khoå nöõa. Kinh thaùnh noùi: "Vì con maø ñaát bò nguyeàn ruûa. Töø nay trôû ñi, con seõ phaûi laøm aên vaát vaû khoù nhoïc haèng ngaøy cho ñeán maõn ñôøi thì môùi kieám ñöôïc töø ôû trong ñaát ñuû côm baùnh nuoâi thaân".
Cuõng vì vaäy, ñôøi soáng con ngöôøi bò bao tai öông traøn ngaäp giaày xeùo khoâng ngöøng maø laïi khoâng ai thoaùt ñöôïc. Vì haäu quaû bôûi nhöõng toäi loãi gaây ra, neân chua cay ñaéng xoùt ñeø naëng treân con ngöôøi cho ñeán hôi thôû cuoái cuøng.
Vaäy ñau khoå laø "baïc phaän" cuûa nhaân loaïi. Daàu giaãy duïa coá gaéng hoaït ñoäng raùo rieát, duøng taøi naêng hay taøi löïc, töï nhieân con ngöôøi cuõng khoâng thoaùt khoå bao giôø. Neáu coù ngöôøi töï ñaéc laø cöùu nhaân loaïi khoûi söï ñau khoå; neáu coù ai höùa cho keû ngheøo moät ñôøi soáng khoâng chuùt coâng lao nhoïc nhaèn, maø toaøn söï an nhaøn, thì ngöôøi aáy chæ löøa doái daân ñen, ñaët caïm baãy cho hoï maéc vaøo, vaø gaây nhöõng tai hoïa kinh khuûng hôn tình traïng khoå sôû hieän taïi. Ta neân ngaãm theá söï, y nhö theá söï hieän ra, maø tìm phöông döôïc chöõa naïn xaõ hoäi ôû choã khaùc...
15. Hai giai caáp khoâng phaûi laø thuø ñòch: Tö baûn vaø lao ñoäng
Trong tình traïng xaõ hoäi hieän taïi, ñieàu laàm loãi nguy hieåm nhaát laø töôûng raèng : hai giai caáp xaõ hoäi trí thöùc vaø lao ñoäng baåm sinh thuø gheùt nhau. Vì thieân nhieân ñaõ caáp saün voõ khí cho keû giaàu sang, ngöôøi baàn cuøng; töï nhieân chieán ñaáu vôùi nhau trong moät traän kòch lieät khoâng ngöøng. Töôûng nhö vaäy laø phi lyù vaø sai laàm. Söï thaät ôû moät chuû nghóa hoaøn toaøn ñoái laäp. Thaân theå ta chaúng haïn, thì goàm ñuû boä phaän khaùc nhau, nhöng luoân luoân hoaø hôïp vôùi nhau ñeán noãi keát thaønh moät con ngöôøi caân xöùng haún hoi. Xaõ hoäi cuõng vaäy. Thieân nhieân ñònh coù hai giai caáp khaùc nhau, nhöng baåm sinh phaûi hoaø hôïp vôùi nhau trong moät theá quaân bình hoaøn haûo. Giai caáp naøo caàn cho giai caáp aáy. Khoâng theå naøo coù tö baûn neáu khoâng coù caàn lao, cuõng khoâng theå naøo coù caàn lao neáu khoâng coù tö baûn. Beân naøo beân aáy hoaø hôïp vôùi nhau, xaõ hoäi môùi coù traät töï vaø myõ leä. Traùi laïi cöù xung ñoät nhau maõi thì xaõ hoäi hoãn ñoän vaø tranh ñaáu daõ man...
Vaäy ñeå hoaø giaûi hai giai caáp xaõ hoäi töông tranh kia; ñeå dieät tröø taät naïn aáy töø coäi reã, thì nhöõng cô caáu kitoâ höõu, khoâng thieáu gì phöông döôïc linh nghieäm dieäu kyø.
16. Boån phaän coâng baèng cuûa coâng nhaân vaø cuûa chuû nhaân
Tröôùc heát hoïc thuyeát xaõ hoäi vôùi caû nhöõng heä thoáng tín ñieàu hôïp leä nhaát maø giaùo hoäi phaûi duy trì vaø giaûi thích, thì raát hieäu löïc ñeå laøm cho keû giaøu sang ngöôøi baàn cuøng thuaän hoaø vôùi nhau. Hieäu löïc vì thöùc tænh hai giai caáp xaõ hoäi noùi treân vôùi nhöõng boån phaän hoï phaûi ñaûm nhaän ñoái vôùi nhau.
Troåi vöôït moïi nghóa vuï khaùc, laø nhöõng nghóa vuï bôûi ñöùc coâng baèng maø ra.
Trong nhöõng nghóa vuï aáy, phaûi ñeà caäp roõ nhöõng nghóa vuï cuûa haïng ngöôøi baàn cuøng vaø lao ñoäng. Toùm laïi hoï phaûi hoaøn taát ñaày ñuû vaø thaønh thöïc nhöõng coâng vieäc hoï ñaõ ñaûm nhaän, luùc kyù giao keøo hoï töï do, nhöng hoï cuõng phaûi theo coâng lyù. Thôï thuyeàn khoâng ñöôïc gaây thieät haïi cho taøi saûn hay baûn thaân chuû nhaân. Heã khi naøo thôï thuyeàn ñoøi hoûi chuû nhaân ñieàu gì, thì hoï khoâng ñöôïc duøng voõ löïc hay phaûn loaïn. Thôï thuyeàn laïi phaûi ñuû saùng suoát maø baøi baùc nhöõng ngöôøi hö ñoán, thöôøng thuyeát nhöõng ñieàu doái traù, khieán hoï nuoâi döôõng nhöõng kyø voïng quaù ñaùng vaø tin theo nhöõng lôøi höùa haõo huyeàn thöôøng hay keát lieãu baèng nhöõng hoái tieác phuõ phaøng vaø tan gia baïi saûn.
Coøn keû giaøu sang vaø nghieäp chuû khoâng ñöôïc coi thôï thuyeàn nhö theå laø keû noâ leä. Hoï phaûi kính troïng nhaân phaåm töï nhieân, vaø nhaát laø nhaân phaåm kitoâ höõu cuûa hoï.
Thuû coâng xeùt theo lyù ñöông nhieân vaø giaùo lyù ñaïo Chuùa Kitoâ khoâng phaûi laø söï nhuïc ñaâu. Traùi laïi, thuû coâng laø moät vinh döï vì laø sinh keá caàn thieát cho ngöôøi nuoâi döôõng vaø phaùt trieån maïng soáng cuûa mình. Ñieàu nhuïc nhaõ phaïm nhaân ñaïo laø coi thôï thuyeàn nhö theå hoï chæ laø duïng cuï thu lôïi, vì chæ ñaùnh giaù hoï tuøy theo naêng löïc baép thòt chaân tay.
Ñaïo thaùnh Chuùa laïi buoäc chuû nhaân toân troïng quyeàn lôïi thieâng lieâng vaø chöùc phaåm phaàn hoàn cuûa coâng nhaân nöõa. Chuû nhaân phaûi laøm theá naøo ñeå coâng nhaân ñuû thôøi giôø laøm troïn phaän söï toân giaùo, ñeå coâng nhaân khoûi bò doã daønh vaø sa vaøo truïy laïc, ñeå cho coâng nhaân khoûi maát tinh thaàn gia toäc vaø nhöõng taäp quaùn soáng tieát kieäm. Chuû nhaân cuõng bò cuõng bò caám ngaët khoâng ñöôïc baét coâng nhaân laøm nhöõng vieäc quaù söùc, khoâng hôïp vôùi tuoåi taùc vaø chuûng tính nam nöõ cuûa töøng ngöôøi.
17. Löông boång caân xöùng
Nhöng phaän söï chính cuûa caùc chuû nhaân laø traû coâng töøng ngöôøi cho caân xöùng. Theá naøo laø traû coâng cho caân xöùng? Vaán ñeà aáy phaûi giaûi quyeát veà moïi phöông dieän khaùc nhau, nhöng cuõng caàn thieát. Noùi roäng ra, chuû nhaân vaø taøi gia phaûi nhôù raèng: "Lôïi duïng tình traïng ngheøo khoù tuùng cöïc hay ñaàu cô baàn khoå cuûa coâng nhaân, laø phaïm ñeán giaùo luaät vaø phaùp luaät", neân laø moät vieäc ñaùng keát aùn. Cöôùp coâng moà hoâi cuûa coâng nhaân laø toäi aùc thaáu trôøi. "Kìa haõy xem, chính tieàn löông maø caùc baïn ñaõ boùc loät cuûa nhöõng thôï gaët luùa trong ñoàng ruoäng caùc baïn, ñaõ keâu leân, vaø nhöõng tieáng ca thaùn cuûa thôï gaët ñaõ thaáu ñeán tai Chuùa vaïn quaân" (Gac 5,4).
Sau heát, keû giaàu sang phaûi thaän troïng kieâng deø moïi baïo ñoäng, moïi möu gian, moïi thuû ñoaïn aên lôøi quaù ñoä. Nhöõng vieäc aáy ñeàu ñang keát aùn, vì phaïm ñeán keû ngheøo ñaõ heát söùc soáng tieát kieäm. Keû ngheøo ôû trong tình traïng aáy laïi khoâng taøi naøo töï veä ñöôïc. Lyù do deã hieåu laø tieàn voán cuûa ngöôøi caøng ít oûi thì caøng quyù troïng.
Vaäy Ta xin hoûi raèng: phuïc nhöõng ñieàu luaät aáy haù chaúng phaûi laø ñuû maø chaám döùt cuoäc xung ñoät giöõa coâng nhaân vaø chuû nhaân ö! Thöa ñuû, khoâng nhöõng ñeå chaám döùt maø laïi ñeå dieät tröø nguyeân nhaân cuûa noù nöõa.
18. Tình thaân aùi giöõa moïi ngöôøi
Ñöôïc Chuùa Kitoâ daïy doã vaø höôùng daãn, giaùo hoäi laïi nhaém vaøo muïc ñích cao sieâu hôn nöõa. Giaùo hoäi ñeà caäp ñeán moät heä thoáng huaán giôùi hoaøn bò hôn, vì taän tình troâng mong thaét chaët hai giai caáp xaõ hoäi baèng nhöõng giaây thaân aùi sieâu vieät khieán ñoâi beân thaân nghóa vôùi nhau.
Khoâng ai hieåu ñôøi soáng theá tuïc vaø ñònh giaù cuûa noù cho phaûi chaêng, neáu keû aáy khoâng ngaãm ñeán cuoäc ñôøi haèng soáng cuûa con ngöôøi. Ñaõ baøi tröø söï soáng ñôøi ñôøi cuûa con ngöôøi, khoâng coøn ai nghó ra ñöôïc moät quan nieäm xaùc ñaùng veà phuùc lôïi ñôøi soáng taïm göûi hieän taïi. Hôn theá nöõa, caû vuõ truï neân nhö moät baøi toaùn khoâng ai giaûi ñaùp ñöôïc. Chuùng ta lìa boû ñôøi soáng taïm göûi naøy thì môùi baét ñaàu soáng thaät söï. Ñoù laø moät chaân lyù thieân nhieân, neân ñaïo Chuùa Kitoâ môùi toân leân laøm moät tín ñieàu vöõng chaéc. Taát caû ñaïo thaùnh Chuùa xaây caát chaân lyù toân giaùo, treân neàn taûng baát di baát dòch aáy.
Quaû thaät, chuùng ta ñöôïc Chuùa döïng neân khoâng phaûi laø ñeå höôûng phuùc lôïi phuø vaân choùng qua cuûa ñôøi naøy, maø laø ñeå höôûng phuùc lôïi haèng höõu treân trôøi. Chuùng ta ñöôïc Thieân Chuùa ban toaøn quyeàn ñeán theá gian, khoâng phaûi vì laø queâ chính vónh cöûu cuûa ta ñaâu, moät vì laø queâ taïm, laø choán ñoïa ñaøy ta phaûi taïm ôû.
Baát cöù anh em tieàn cuûa dö hay thieáu, ñieàu ñoù cuõng khoâng quan heä gì ñeán phuùc lôïi tröôøng sinh maø ai cuõng mong ñeán. Ñieàu quan troïng laø anh em höôûng duïng tieàn cuûa nhö theá naøo ? Daàu coâng vieäc cuûa Chuùa Cöùu theá ñaõ hoaøn taát roài, nhöõng söï khoå phieàn vaãn coøn pha laãn vôùi nhöõng thuù vui ñôøi soáng hieän taïi. Theo yù Chuùa Kitoâ, nhöõng söï khoå phieàn aáy, khích leä kitoâ höõu soáng thaùnh thieän, laäp coâng, ñeán noãi khoâng ngöôøi naøo hy voïng ñeán phuùc lôïi tröôøng sinh ñöôïc; neáu ngöôøi aáy khoâng vui loøng böôùc theo nhöõng böôùc chaân ñaãm maùu cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ. Ta khoå thaân vôùi Ngöôøi thì môùi hieån trò vôùi Ngöôøi. Ngoaøi ra ta caøng vui loøng choïn laáy thaùnh giaù vaø moïi hình khoå ñôøi soáng gaây neân, thì ta caøng thaáy moïi noãi thoáng khoå bôùt phaàn cay nghieät. Hôn theá nöõa, ñeå giuùp ta cam chòu khoå ôû ñôøi, khoâng nhöõng Ngöôøi neâu göông cho ta baét chöôùc, maø Ngöôøi laïi ban theâm nhöõng ôn Thaùnh Suûng nöõa vaø höùa thöôûng coâng töøng ngöôøi treân coõi tröôøng sinh. Khoaûng khaéc ngaén nguûi nheï nhaøng ta chòu ñau khoå ôû döôùi theá, ñoái vôùi giaûi thöôûng vónh phuùc tröôøng sinh, thaät chaúng thaám vaøo ñaâu".
Vì theá keû phuù quyù ñôøi naøy phaûi bieát tröôùc raèng: "Daàu tieàn cuûa nhieàu, hoï cuõng khoâng traùnh ñöôïc söï ñau khoå, maø cuõng khoâng theâm phaàn ích lôïi gì, ñeå mua chuoäc phuùc lôïi ñôøi sau. Noùi ñuùng hôn tieàn cuûa ñoái vôùi ñôøi sau chæ laø moät trôû ngaïi. Hoï neân run sôï tröôùc nhöõng lôøi Chuùa Gieâsu ñaëc bieät ñe doïa keû giaàu trong phuùc aâm. Ngaøy Chuùa taùi hieän phaùn xeùt moïi ngöôøi thì hoï phaûi raønh maïch tính soå vôùi Ngöôøi, veà caùch ñaõ duøng tieàn cuûa, hoï ñöôïc höôûng dö.
19. Cuûa caûi phaûi ñöôïc söû duïng chung: Boån phaän baùc aùi
Keøm theo ñaây laø nhöõng nguyeân taéc duøng tieàn cuûa, do trieát lyù phaùc qua. Nhöõng nguyeân taéc aáy chæ coù giaùo hoäi toaøn quyeàn giaûi nghóa minh baïch vaø ñöa töø phaïm vi "lyù thuyeát" sang phaïm vi "thöïc haønh". Ñieàu caên baûn ai cuõng phaûi nhôù, laø phaân bieät quyeàn sôû höõu baát khaû xaâm phaïm vaø theå caùch duøng tieàn cuûa cho phaûi leõ.
Quyeàn tö höõu - (Ta nhaán maïnh ñieàu aáy trong ñoaïn treân) laø quyeàn töï nhieân baát khaû xaâm phaïm cuûa con ngöôøi. Duøng quyeàn aáy ñoái vôùi con ngöôøi soáng trong moät xaõ hoäi khoâng nhöõng laø moät vieäc hôïp phaùp maø laïi laø moät söï toái caàn nöõa. Quyeàn tö höõu daønh cuûa rieâng laø quyeàn hôïp phaùp vaø höôûng duïng quyeàn aáy trong ñôøi soáng laø moät söï caàn thieát nöõa. Nhöng hoûi raèng : Phaûi duøng tieàn cuûa nhö theá naøo cho phaûi leõ ? Thì giaùo hoäi khoâng ngaàn ngaïi quaû quyeát raèng : Trong phaïm vi aáy con ngöôøi phaûi nhaän thöïc chaân lyù naøy: khoâng ai nhaän ñöôïc caùc ngoaïi vaät trong thieân nhieân laø cuûa mình. Caùc ngoaïi vaät aáy ñeàu laø cuûa chung, neân daàu mình coù bao nhieâu, neáu mình thaáy ai laø keû tuùng thieáu thì mình phaûi tình nguyeän phaân chia vôùi hoï tuøy theo söï tuùng thieáu cuûa hoï.
Bôûi theá, Thaùnh Phaoloâ coù caâu : Divitibus hujus saeculi praecipe, facile tribuere, communicare: Haõy baûo keû giaàu coù ôû theá gian naøy phaûi phaân chia cuûa caûi cho roäng tay (Thomas 2a 2ae 2.66 ñoaïn 2) . Ñaõ haún khoâng ai buoäc laáy cuûa caûi caàn thieát cho mình, hay cho gia ñình ñuû soáng, maø cöùu ñoä anh em ñoàng loaïi. Cuõng khoâng ai baét buoäc giaûm bôùt nhöõng cuûa caûi tieän nghi vaø thích ñaùng vôùi ñòa vò nhaân sinh cuûa mình. "Thaät ra khoâng ai baét ai phaûi aên ôû traùi ngöôïc vôùi nhöõng tieän nghi cuûa xaõ hoäi" (Thomas 2a 2ae Q.32 anh 6).
Nhöng ñaõ lieäu cho mình ñuû söï caàn vaø tieän nghi , neáu coøn phaàn dö, ai cuõng baét buoäc daønh ñeå thí cho keû khoù. "Phaàn cuûa dö laø phaàn boá thí". (Lc 11,41).
Ñoù laø boån phaän baét buoäc ai cuõng phaûi thi haønh, trong nhöõng tröôøng hôïp toái caàn, laø boån phaän do leõ coâng baèng baét buoäc. Nhöng thöôøng ngaøy chæ laø do boån phaän baùc aùi, neân khoâng coù luaät phaùp naøo buoäc giöõ troïn phaän söï aáy.
Töï nhieân luaät phaùp vaø xöû ñoaùn cuûa Chuùa Gieâsu, Chuùa chuùng ta, troåi vöôït luaät phaùp vaø xöû ñoaùn cuûa theá gian. Vaäy Chuùa Gieâsu ñaõ duøng traêm phöông ngaøn caùch ñeå thuùc ñaåy ta laøm vieäc phuùc ñöùc töø thieän. Ngöôøi raèng : "Cho thì coù phuùc hôn laø nhaän" . Cuõng theo Chuùa Kitoâ : thí hay troái cuûa cho keû khoù, thì seõ ñöôïc coi laø thí hay troái cuûa cho Chuùa. Heã khi naøo anh em boá thí cuûa cho keû heøn keùm nhaát trong anh em, aét laø chuùng con thí cho Ta vaäy. Tín ñieàu aáy toùm taét laïi trong vaøi caâu raèng: - Chuùa khoan hoàng ban dö daät moïi ôn hueä hoàn xaùc cho ai, thì keû aáy phaûi duøng ñeå thaùnh hoaù baûn thaân vaø caáp ñuû söï caàn cho ñôøi soáng mình tröôùc, roài sau phaûi ñoùng vai quaûn lyù Chuùa quan phoøng, ñeå cöùu ñôõ keû khaùc.
- bôûi theá keû naøo coù taøi huøng bieän thì phaûi noùi caám khoâng ñöôïc im tieáng.
- Keû giaàu coù nhieàu tieàn thì chôù ñeå söï nhaân töø teâ coùng trong loøng hoï.
- keû coù thieân taøi quaûn trò thì phaûi caån thaän phaân chia quyeàn haønh chaùnh vaø moïi aân hueä do quyeàn aáy naûy ra cho caû ñoàng baøo.
20. Baàn cuøng khoâng phaûi laø moät ñieàu oâ nhuïc
Coøn nhöõng ngöôøi baàn cuøng thì neân hoïc vôùi giaùo hoäi raèng: theo söï phaùn ñoaùn cuûa chính Thieân Chuùa, söï baàn cuøng khoâng phaûi laø moät söï oâ nhuïc. Ñoå moà hoâi maø kieám aên cuõng khoâng phaûi laø hoå ngöôi ñaâu. Chính Chuùa Kitoâ ñaõ neâu göông cho anh em baét chöôùc. Daàu ñaõ giaàu coù voâ cuøng, Ngöôøi cuõng töï yù laøm ngöôøi baàn cuøng ñeå cöùu nhaân loaïi. Daàu Ngöôøi laø Con Thieân Chuùa, cuøng moät thieân tính vôùi Thieân Chuùa, Ngöôøi cuõng haân haïnh khi ñöôïc thieân haï ñoùn nhaän laø con cuûa moät ngöôøi thôï moäc. Hôn theá nöõa, phaàn lôùn cuoäc ñôøi cuûa Ngöôøi ñaõ huyû phí trong nhöõng vieäc laøm coâng. Daân chuùng thaéc maéc raèng: haù chaúng phaûi OÂng laø con Maria ñoù ö!
Nhöõng keû naøo haèng nhìn ngaém maãu göông Con Chuùa nhaäp theå, thì môùi deã daøng am hieåu nhöõng baøi hoïc keøm theo ñaây. Nhaân phaåm chaân chính, giaù trò tuyeät ñoái cuûa con ngöôøi, thì hoaøn toaøn ôû moät ñôøi soáng neát na ñöùc haïnh. Ñöùc haïnh laø cô nghieäp chung cuûa moïi ngöôøi phaøm; ñöùc haïnh laïi vöøa söùc moïi ngöôøi baát phaân keû sang ngöôøi heøn, ngöôøi giaàu keû khoù. Baát cöù ngöôøi naøo coù ñöùc haïnh vaø coâng nghieäp thì ngöôøi aáy môùi ñaùng höôûng phuùc tröôøng sinh. Chuùa Kitoâ thöôøng goïi keû ngheøo laø keû coù phuùc; Ngöôøi tha thieát keâu môøi moïi ngöôøi ñau khoå khoùc loùc, haõy ñeán cuøng Ngöôøi thì seõ ñöôïc Ngöôøi an uûi.
Ngöôøi laïi oâm aáp keû phaøm heøn hay bò aùp böùc moät caùch aâu yeám hôn. Nhöõng tín ñieàu aáy haún laøm haï tính kieâu haõnh cuûa haïng phuù gia vaø daïy cho hoï toû loøng khoan dung ñoái vôùi keû baïc phaän, vöøa naâng ñôõ hoï luùc thieáu can ñaûm khoâng coøn chòu ñöïng khoå cöïc cuûa hoï ; vöøa giuùp hoï höùng taâm leân luùc hoï ngaõ loøng. Nhöõng tín ñieàu aáy laïi thaâu ngaén söï xa caùch ñaõ do tính kieâu ngaïo gaây neân giöõa keû sang ngöôøi ngheøo. Neáu loaøi ngöôøi ñem ra thöïc haønh trong xaõ hoäi, thì Ta seõ khoûi phaûi maát coâng maø khieán beân naøo beân aáy tình nguyeän baét tay nhau vaø hôïp yù hôïp loøng trong moät tình nghóa duy nhaát vaø hieäu nghieäm.
21. Hôn caû tình nghóa baïn beø laø tình huynh ñeä
Ñoaøn keát trong tình nghóa baïn beø thaät chöa ñuû. Giaù ngöôøi ta tuaân theo luaät Phuùc aâm thì hoï seõ ñoaøn keát vôùi nhau trong tình kitoâ höõu huynh ñeä. Ñoâi beân seõ thoâng caûm, loaøi ngöôøi ai nay cuõng bôûi Thieân Chuùa döïng sinh. Neân Thieân Chuùa vöøa laø cha chung, vöøa laø cöùu caùnh chung, vaø laø cöùu caùnh duy nhaát cuûa nhaân loaïi. Vì chæ coù moät mình Thieân Chuùa môùi coù theå thoâng cho loaøi ngöôøi moät chaân phuùc tuyeät ñoái hoaøn haûo. Chuùa Gieâsu laïi cöùu chuoäc vaø phuïc chöùc laøm con Chuùa cho moïi ngöôøi ñöôïc hoaøn toaøn nhö nhau. neân coù moät tình nghóa huynh ñeä buoäc hoï laïi vôùi nhau, vaø vôùi Chuùa Gieâsu laø Chuùa hoï, vaø laø anh tröôûng ñoâng em. Primogenitus in multis fratibus. Hoï cuõng seõ ñöôïc bieát, moïi cuûa caûi theá tuïc, moïi kho taøng thaùnh suûng ñeàu laø cuûa toaøn theå nhaân loaïi. Chæ nhöõng keû baát xöùng laø khoâng thöøa höôûng nhöõng cuûa quyù treân trôøi. Neáu anh em laø con Chuùa, thì anh em cuõng laø keû thöøa keá; thöøa keá cuûa Thieân Chuùa, ñoàng keá thöøa cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ.
Ñoù laø toùm taét laïi nhöõng quyeàn haønh vaø nhöõng nghóa vuï cuûa nhaân loaïi, hieåu theo hoïc thuyeát coâng giaùo. Giaù nhö toaøn theå nhaân loaïi nghe theo vaø thi haønh nhöõng baøi hoïc quí hoaù aáy, aét phuùc aâm seõ ñöôïc öu thaéng trong xaõ hoäi. Thieân haï seõ hoaøn haûo trong moät thôøi gian raát ngaén, cho moïi ngöôøi hieån nhieân thoâng höôûng.
22. Nhöõng cô cheá coâng giaùo canh taân caùc xaõ hoäi
Tuy nhieân giaùo hoäi chæ baûo phöông döôïc, nhöng giaùo hoäi cuõng ra tay chöõa beänh nöõa. Giaùo hoäi taän taâm vôùi söù meänh giaùo huaán nhaân loaïi theo caùc nguyeân taéc giaùo lyù cuûa mình. Ñoù laø nguoàn maïch chaûy nöôùc soáng, maø Giaùo hoäi tìm phaân phaùt cho loaøi ngöôøi. Nhôø nhöõng haønh ñoäng cuûa caùc Giaùm muïc hôïp taùc vôùi caùc linh muïc, giaùo hoäi phoå bieán khaép nôi nhöõng ôn ích, bôûi nguyeân taéc vaø hoïc thuyeát noùi treân töï nhieân phaùt sinh ra. Roài giaùo hoäi coá söùc len loûi vaøo caùc taâm hoàn; coá söùc thu phuïc yù chí töøng ngöôøi haàu cho ai naáy cuõng toøng phuïc vaø nöông theo ñaïo thaùnh Chuùa.
Veà ñieåm chính toái quan troïng naøy laø ñieåm thaâu toùm laïi moïi quyeàn lôïi bò xaõ hoäi hieän taïi vi phaïm, thì giaùo hoäi haønh ñoäng, noùi ñöôïc laø ñoäc quyeàn. Caùc lôïi khí giaùo hoäi thöôøng duøng ñeå caûm hoaù taâm hoàn ngöôøi ta, thì ñeàu do Chuùa Gieâsu phuù ban vaø cuõng toaøn laø lôïi khí tuyeät ñoái thaàn hieäu. Chæ nhöõng lôïi khí aáy môùi thaáu nhaäp taän caùc ngaùch thaàm kín cuûa loøng ngöôøi. Chæ nhöõng lôïi khí aáy môùi coù theå khieán loøng ngöôøi tuaân theo meänh leänh cuûa nghóa vuï, cheá ngöï caùc duïc voïng, baèng nhöõng moái tình naàng naøn tha thieát ñuû söùc huøng duõng ñaïp phaúng ñöôïc moïi trôû löïc ngaên caûn böôùc tieán treân con ñöôøng ñöùc haïnh. Duyeät qua caùc göông maãu giaùo hoäi ñeå laïi khi xöa, thì ta seõ roõ. Nhöõng hieän töôïng lòch söû, chuùng ta löôïc thaûo laïi ñaây, toaøn laø nhöõng hieän töôïng khoâng ai choái caõi ñöôïc.
Quaû thöïc moïi cô caáu xaõ hoäi daân chính ñôøi xöa, ñaõ ñöôïc ñaïo thaùnh Chuùa, töôøng taän hoaùn caûi. Nhôø giaùo hoäi caûi taïo, trình ñoä vaên minh cuûa nhaân loaïi ñaõ ñöôïc naâng cao, noùi ñöôïc laø moät vieäc caûi töû hoaøn sinh, hieäu löïc ñeán noãi xaõ hoäi vöôn mình leân moät möùc soáng troïn laønh, traûi qua lòch söû tröôùc sau chöa bao giôø thaáy.
Sau heát chính Chuùa Gieâsu laø nguoàn goác moïi ôn thaùnh suûng, neân Ngöôøi cuõng laø cuøng ñích. Moïi söï ñeàu bôûi Ngöôøi maø ra, thì moïi söï cuõng phaûi quy veà Ngöôøi. Thaät vaäy phuùc aâm phoå bieán khaép thieân haï roài; caùc daân thieân haï ñöôïc nghe tin Ngoâi Hai nhaäp theå, thì caû thieân haï môùi ñöôïc cöùu roãi. Thaân theá cuûa Chuùa Gieâsu laø Con Chuùa vöøa laø con ngöôøi, ñaõ aûnh höôûng ñeán khaép xaõ hoäi. Xaõ hoäi laïi ñöôïc ñöùc tin, giaùo lyù vaø luaät phaùp cuûa Chuùa Gieâsu thaám nhuaän heát. Bôûi vaäy, xaõ hoäi ngaøy nay coù theå chöõa laønh ñöôïc, nhöng chæ baèng moät phöông ñöôïc laø trôû veà vôùi ñôøi soáng vaø caùc cô caáu ñaïo Chuùa Kitoâ.
Ai quyeát phuïc höng laïi moät ñoaøn theå ñang suy ñoài, thì caùc keû aáy phaûi nhaéc laïi cho nhöõng ñoaøn vieân nhôù buoåi ñaàu ñoaøn theå aáy ñöôïc khai sanh ñeå laøm gì ? baát cöù ñoaøn theå naøo coøn hoaøn thieän, aét laø vì ñoaøn theå aáy ñaõ trung thaønh theo ñuoåi vaø ñaït tôùi muïc ñích maø keû laäp ñoaøn ñaõ nhaém tôùi, neân moïi haønh ñoäng vaø moïi cöû chæ cuûa caùc ñoaøn vieân ñeàu quy veà muïc ñích ñaõ gaây döïng ñoaøn theå hoï. Laïc xa muïc ñích aáy thì caû ñoaøn theå seõ tan raõ vaø ñi ñeán choã cheát. Traùi laïi, phuïc höng laïi muïc ñích aáy thì caû ñoaûn theå seõ laïi keát hôïp vaø soáng laïi.
AÙp duïng nhöõng nguyeân taéc taâm lyù treân vaøo xaõ hoäi daân chính, thì taát phaûi thích duïng rieâng cho giai caáp coâng daân coøn phaûi soáng nhôø caàn lao vaø cuõng laø ña soá.
23. Giaùo Hoäi môøi goïi soáng nhaân ñöùc
Xin ñöøng laàm töôûng giaùo hoäi ñaõ quaù beà boän vôùi phaän söï saên soùc caùc linh hoàn, neân chæ lô ñeãnh ñôøi soáng vaät chaát taïm göûi naøy. Rieâng veà giai caáp lao ñoäng giaùo hoäi raát aân caàn tìm caùch cöùu thoaùt hoï khoûi söï baàn cuøng cô cöïc vaø gaây döïng cho hoï moät ñôøi soáng khaû quan hôn. Moïi coá gaéng cuûa giaùo hoäi hieän nay ñeàu quy veà muïc ñích aáy.
Quaû thöïc giaùo hoäi goùp moät phaàn hieäu löïc vaøo coâng vieäc ñoù. tröôùc laø vì nhöõng lôøi noùi vaø vieäc laøm cuûa giaùo hoäi ñaõ haáp daãn moïi ngöôøi trôû veà vôùi luaân thöôøng ñaïo haïnh. Khi maø phong hoaù myõ tuïc coâng giaùo ñöôïc toân troïng thì töï nhieân coù moät phaàn aûnh höôûng raát hieäu löïc ñeán neàn thònh vöôïng vaät chaát cuûa nhaân loaïi. Moät ñôøi soáng neát na ñöùc haïnh, thì haèng keùo ôn Chuùa xuoáng, laø nguyeân nhaân vaø nguoàn maïch cuûa moïi phuùc lôïi : Nhaân loaïi cuõng nhôø ñoù maø thaéng haõm loøng tham cuûa, ham lôïi, toaøn laø nhöõng teä ñoan xaõ hoäi töï nhieân gaây chaùn ngaùn vaø cay ñaéng ngay giöõa söï phong phuù. Vì tuaân theo phong hoaù ñaïo thaùnh thì ai cuõng tìm soáng ñôn sô, duøng löông thöïc ñaïm baïc vaø tieát kieäm ñeå buø vaøo sôû ñaéc ít oûi ! Nhö theá ngöôøi ta môùi laùnh xa nhöõng thoùi xaáu töï nhieân, tieâu phaù nhöõng taøi saûn lôùn nhoû vaø laøm tan naùt nhöõng gia nghieäp phong phuù.
24. Giaùo Hoäi naâng ñôõ giai caáp thua thieät qua nhöõng toå chöùc töø thieän
Sau nöõa giaùo hoäi tröïc tieáp gaây haïnh phuùc cho nhöõng giai caáp xaáu soá, thieát laäp vaø vieän trôï nhöõng toå chöùc töø thieän ñeå cöùu vôùt hoï khoûi caûnh khoán cuøng. Trong nhöõng coá gaéng cöùu daân ñoä theá naøy, giaùo hoäi ñaõ noåi tieáng ñeán noãi thuø ñòch cuõng phaûi caûm phuïc ngôïi khen.
Kìa xem caùc giaùo ñoaøn tieân khôûi, coù loøng töông aùi noàng naøn tha thieát ñeán noãi bao ngöôøi trieäu phuù ñaõ hy sinh caû gia saûn ñeå cöùu trôï keû baàn cuøng. Bôûi theá giöõa thôøi kyø ñoù khoâng ai laø keû baàn khoå giöõa caùc giaùo ñoaøn Kitoâ höõu. Caùc toâng ñoà uyû vieäc thí cuûa haøng ngaøy cho caùc thaày phoù teá, laø moät giaùo chöùc ñöôïc laäp ra ñeå chuyeân lo vieäc aáy. Chính Thaùnh Phaoloâ, duø baän trí vöôùng loøng vaøo vieäc saên soùc caùc giaùo ñoaøn tieân khôûi, thì ngöôøi cuõng khoâng ngaàn ngaïi vöôït bieån treøo nuùi ñeå thaân haønh cöùu trôï caùc kitoâ höõu thanh baàn. Heã laàn naøo caùc kitoâ höõu hoäi hoïp thì hoï cuõng tình nguyeän daâng cuùng phaàn cöùu trôï nhö theá. Phaàn cuûa cöùu trôï naøy ñöôïc Tertullien thöôøng goïi laø "cuûa löu tröõ ñaïo ñöùc" vì ñaõ quen duøng ñeå nuoâi döôõng hay choân caát nhöõng ngöôøi cô baàn, nhöõng ngöôøi nam nöõ moà coâi ngheøo tuùng, toâi tôù giaø caû, naïn nhaân chìm taàu.
Caùi gia saûn maø giaùo hoäi kính caån daønh rieâng cho ñaïi gia ñình keû baàn cuøng, töø töø ñöôïc laäp ra nhö theá, giaùo hoäi coøn lo xa hôn nöõa maø lieäu traêm caùch cöùu trôï keû ngheøo, nhöng khoâng baét hoï phaûi mang tieáng nhuïc nhaõ laø keû chìa tay aên xin. Meï chung cuûa hai haïng ngöôøi phuù baàn aáy, ñaõ khoân kheùo lôïi duïng nhöõng loøng haêng haùi yeâu thöông maø chính ngöôøi ñaõ taïo döïng khaép nôi, ñeå laäp ra caùc tu vieän, caùc hoäi ñoaøn coâng giaùo töø thieän vaø voâ soá cô quan höõu ích khaùc, ñeå haàu heát nhöõng keû khoán cuøng ñöôïc cöùu trôï vaø giuùp ñôõ.
Ñaõ ñaønh thôøi kyø naøy cuõng nhö thôøi kyø xöa khoâng thieáu ngöôøi theo goùt tha nhaân maø laáy loøng baùc aùi kyø dieäu aáy laøm moät khí giôùi choáng traû giaùo hoäi. Caùc chính phuû ngaøy nay cuõng ra luaät laäp vieäc cöùu trôï cho caùc daân ñen, roài töï ñaéc hoï thay theá ñöôïc moïi coâng cuoäc baùi aùi cuûa giaùo hoäi. Nhöng loøng baùc aùi ñaïo Chuùa Kitoâ gaây döïng, thì hy sinh vò tha, haàu cho anh em ñoàng loaïi ñöôïc nhôø, thaät khoâng moät toå chöùc naøo cuûa theá tuïc thay theá ñöôïc.
Chæ coù giaùo hoäi môùi naûy ra loøng baùc aùi cao sieâu aáy vì noù töø ôû trong Thaùnh Taâm töø bi khoan haäu cuûa Chuùa Kitoâ phaùt ra, neáu laïc xa Chuùa Kitoâ aét laø laïc xa giaùo hoäi cuûa Ngöôøi vaäy.
* * *
Vai Troø Cuûa Nhaø Nöôùc
25. Haønh ñoäng chung cuûa taát caû moïi ngöôøi
Tuy nhieân muoán cho coâng cuoäc keát quaû theo yù sôû nguyeän, Giaùo hoäi caàn phaûi nhôø nhöõng toå chöùc traàn theá nöõa. Taát caû moïi ngöôøi baän trí veà vaán ñeà phuù baàn vaø thaønh thöïc tìm giaûi phaùp, ñeàu nhaèm chung moät muïc ñích, vaø coäng taùc vôùi nhau chaët cheõ, moãi ngöôøi trong phaïm vi rieâng cuûa mình. Coâng cuoäc naøy nhö in aûnh Chuùa quan phoøng quaûn trò theá giôùi.
Chuùng ta ñaõ nghieäm raèng: söï thöôøng nhöõng coâng vieäc vaø nhöõng bieán coá tuøy thuoäc nhieàu nguyeân côù khaùc nhau, cuõng laø keát quaû bôûi nhöõng nguyeân côù do haønh ñoäng phoái hôïp vôùi nhau.
Vaäy, ñeå giaûi quyeát vaán ñeà phuù baàn naøy, ta coù theå ñoøi hoûi nhöõng gì ôû caùc chính phuû quoác gia? Khi noùi veà chính phuû quoác gia laø khoâng coù yù chæ rieâng nhöõng chính phuû hôïp phaùp, ñöôïc thieát laäp do daân noï nöôùc kia maø thoâi. Ta coù yù chæ baát cöù chính phuû naøo xöùng vôùi quy ñieàu cuûa thieân nhieân giaùo lyù cuûa Chuùa vaø caû nhöõng huaán töø Ta ñaõ tuyeân boá, ñaëc bieät trong böùc thoâng ñieäp "hieán phaùp kitoâ höõu cuûa xaõ hoäi quoác gia".
26. Phuïc vuï coâng ích
Quoác tröôûng naøo cuõng phaûi nhôø luaät phaùp vaø cheá ñoä quoác gia, ñeå goùp phaàn chung vaøo vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà, nghóa laø hoï phaûi haønh ñoäng theá naøo cho hieáp phaùp vaø toå chöùc haønh chaùnh gaây neân söï thònh vöôïng toaøn quoác vaø rieâng cho töøng coâng daân. Vì ñoù laø vai chính cuûa moïi chính khaùch khoân ngoan vaø phaän söï rieâng cuûa caùc nhaø caàm quyeàn.
Vaäy quoác gia thònh vöôïng bôûi nhöõng gì?
Thöa bôûi thuaàn phong myõ tuïc: nhöõng gia ñình caên cöù vaøo neàn traät töï vaø luaân lyù, moät ñôøi soáng toân giaùo thaønh thöïc, moät loøng toân troïng ñöùc coâng baèng, moät toå chöùc thaâu thueá phaûi leõ, phaân chia coâng vuï voâ tö lôïi, moät toå chöùc coâng thöông taân tieán, canh noâng thònh lôïi, vaø caùc ngaønh töông ñöông caàn phaûi môû mang ñeå taêng theâm tieän nghi phuùc lôïi cho toaøn daân.
Quaû thöïc ñoù laø nhöõng phöông tieän chính phuû duøng ñeå möu ích cho ñuû moïi giai caáp xaõ hoäi noùi chung vaø cho giai caáp lao ñoäng bôùt phaàn cöïc khoå noùi rieâng. Chính phuû toaøn quyeàn ñeán vieäc ñoù, khoâng phaûi sôï ai chæ trích vì ñaõ can thieäp vaøo vieäc keû khaùc. Chính vì nhieäm vuï chính quyeàn phaûi phuïc söï coâng ích.
Dó nhieân nhöõng lôïi ích chung do chính quyeàn löu taâm vaø gaân neân, caøng taêng leân thì ngöôøi ta caøng ít caàn ñeán nhöõng phöông tieän khaùc maø söûa chöõa soá phaän cuûa phaùi lao ñoäng.
27. Tö caùch coâng daân chung vaø toå chöùc tö phaùp phaân phoái
Nhöng ñaây coøn moät nhaän xeùt chuù troïng ñeán vaán ñeà ta ñang thaûo luaän! xaõ hoäi toàn taïi vì moät lyù do duy nhaát vaø lieân heä tôùi taát caû moïi coâng daân lôùn nhoû phuù baàn. Theo luaät töï nhieân baàn daân cuõng nhö phuù gia ñeàu laø coâng daân bình quyeàn nhö nhau: nghóa laø baàn daân cuõng laø phaàn töû hieän thöïc vaø soáng ñoäng keát thaønh nhöõng gia ñình, vaø nhôø ñoù keát thaønh toaøn theå quoác gia. Noùi cho ñuùng, ôû baát cöù quoác gia naøo baàn nhaân keå nhö laø ña soá. Lo moät haïng coâng daân maø laõng queân moïi haïng khaùc, thì taát laø phi lyù. Chính vì lyù do ñoù maø chính quyeàn nhaát ñònh phaûi duøng nhöõng bieän phaùp thích hôïp ñeå baûo veä maïng soáng vaø quyeàn lôïi cuûa phaùi lao ñoäng. Loãi phaän söï aáy laø loãi coâng baèng tuyeát ñoái voán buoäc raèng cuûa ai phaûi traû cho keå aáy. Veà ñieåm aáy Thaùnh Thomas coù caâu ñaày yù nghóa: phaàn töû vaø toaøn theå noùi ñöôïc laø moät. Thaønh ra caùi gì laø cuûa toaøn theå cuõng noùi ñöôïc laø cuûa töøng phaàn töû vaäy (2a 2ae 61 ñoaïn 1,2).
Bôûi theá, trong nhöõng nghóa vuï heä troïng vaø phöùc taïp, chính quyeàn phaûi ñaûm nhaän ñeå gaây coâng ích cho ñuùng pheùp, nghóa vuï troïng nhaát laø saên soùc coâng daân ñuû moïi giai caáp, theo nhöõng luaät leä raùo rieát cuûa coâng bình xaõ hoäi thöôøng goïi laø "phaân coâng" thöôûng phaït hôïp lyù.
Taát caû moïi coâng daân khoâng tröø ngöôøi naøo, ñeàu phaûi goùp phaàn vaøo cuûa chung. Ñaøng khaùc cuûa chung taát nhieân laïi phaûi höôûng duïng ñeå moïi coâng daân chia phaàn lôïi. Tuy nhieân, phaàn goùp cuûa töøng caù nhaân khoâng theå nhö nhau vaø cuõng khoâng theå baèng nhau ñöôïc. Baát cöù cheá ñoä vaø chính theå xaõ hoäi phaûi thay ñoåi theå naøo, thì coâng daân khoâng bao giôø ôû cuøng moät ñòa vò ngang nhau ñöôïc. Coâng daân khaùc ñòa vò vaø giai caáp laø leõ soáng coøn cuûa xaõ hoäi, thieáu ñieàu ñoù khoâng ai nghó ra moät quan nieäm xaùc ñaùng veà xaõ hoäi ñöôïc nöõa. Daàu theá naøo maëc loøng, trong xaõ hoäi phaûi coù nhöõng ngöôøi quaûn trò laäp phaùp, xöû ñoaùn, roài giaûi quyeát vaán ñeà bình loaïn; hoaëc theo lôøi coá vaán, hoaëc theo loái töï quyeát haï leänh. Dó nhieân nhöõng ngöôøi aáy chieám ñöôïc moät ñòa vò cao hôn, vaø giöõ ngoâi ñoäc toân, vì hoï phuï traùch coâng ích moät caùch tröïc tieáp. Traùi laïi coâng daân, goùp phaàn vaøo coâng ích, tuøy theo ngheà nghieäp, chaúng coøn phöông tieän naøo hieäu löïc cho baèng.
Nhöng daàu hoï chæ giaùn tieáp uûng hoä coâng ích, hoï cuõng ñaõ goùp phaàn raát lôùn vaøo phuùc lôïi chung cuûa xaõ hoäi. Coâng ích noùi ñaây töï nhieân phaûi giuùp coâng daân hoaøn thieän ñôøi soáng tröôùc ñaõ, neân khoâng ai choái ñöôïc cuûa chung tröôùc heát thuoäc veà luaân lyù vaø tinh thaàn. Nhöng heã xaõ hoäi naøo ñöôïc toå chöùc tinh xaûo, coâng ích cuõng phaûi bao quaùt moät phaàn vaät chaát dö daät. Daàu vaät chaát chæ coù ích beà ngoaøi, cuõng phaûi coù ñuû, thì con ngöôøi deã soáng ñaïo ñöùc ñöôïc. Vaäy trong vieäc saûn xuaát doà vaät höõu ích naøy, coâng nhaân ôû xöôûng maùy, noâng phu ôû ñoàng queâ, noùi ñöôïc laø ngöôøi hieäu löïc nhaát. Hôn nöõa, naêng xuaát cuûa hoï doài daøo ñeán noãi Ta buoäc loøng noùi quaû quyeát raèng: Quoác gia phuù cöôøng hay sa suùt, hoaøn toaøn tuøy theo naêng löïc coâng nhaân vaø noâng phu.
Vì theá, leõ coâng baèng buoäc chính phuû phaûi taän taâm chaêm lo cho phaùi lao ñoäng.
Chính phuû phaûi lieäu theá naøo cho phaùi lao ñoäng ñöôïc höôûng phaàn lôïi do caùc cuûa caûi cuûa hoï cung caáp cho xaõ hoäi: hoï phaûi coù nhaø ôû, quaàn aùo vaø ñoà duøng ñeå cho ñôøi soáng hoï bôùt phaàn khoù nhoïc vaø thieáu thoán; thaønh ra chính phuû phaûi uûng hoä moïi coâng cuoäc coù tính caùch caûi thieän ñôøi soáng coâng nhaân, hoaëc tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp.
Chính phuû aân caàn vôùi phaän söï aáy, khoâng nhöõng seõ khoâng gaây thieät haïi cho ai, maø traùi laïi seõ möu ích chung cho caùc coâng daân, vì chaúng coù gì giuùp ích cho daân nöôùc an thònh, baèng truø lieäu theå naøo cho ngöôøi saûn xuaát ñuû ñoà duøng caàn thieát cho xaõ hoäi, cuõng thoaùt khoûi caûnh muoân phaàn tuùng cöïc.
28. Coâng quyeàn giöõ gìn lôïi ích coâng coäng vaø rieâng tö
Traät töï xaõ hoäi theo lôøi Ta ñaõ noùi treân: caám chính phuû khoâng ñöôïc chi phoái caù nhaân vaø gia ñình. Ñuùng ra thì caû hai phaûi ñuû töï do haønh ñoäng trong moïi phaïm vi khoâng ñuïng chaïm coâng ích vaø khoâng laøm haïi cho keû khaùc. Nhöng daàu sao chính quyeàn cuõng coù phaän söï phaûi saên soùc toaøn theå vaø caùc thaønh phaàn cuûa xaõ hoäi. Toaøn theå, vì Taïo Hoùa uûy vieäc baûo toàn quoác gia cho chính quyeàn. Vaän maïng daân nöôùc khoâng nhöõng laø quy taéc toái thöôïng maø coøn laø nguyeân nhaân vaø lyù do toàn taïi cuûa chính quyeàn. Thaønh phaàn, vì theo luaät töï nhieân, khoâng nhöõng chính quyeàn phaûi möu ích cho nhöõng ngöôøi hieän ñang haønh quyeàn, maø laïi phaûi baûo toàn phuùc lôïi cho caû coâng daân phuïc vuï quyeàn nöõa. Veà ñieåm aáy, trieát lyù vaø giaùo lyù Chuùa Kitoâ ñeàu ñoàng yù. Ngoaøi ra, moïi quyeàn bính ñeàu bôûi Thieân Chuùa, vaø chæ thoâng phaàn quyeàn uy toái thöôïng cuûa Ngöôøi. Bôûi theá, nhöõng ngöôøi ñöôïc Chuùa uûy quyeàn thì phaûi haønh quyeàn aáy theo göông Chuùa, laø Cha nhaân laønh, cuøng moät loøng saên soùc töøng con vaät, cuõng nhö Ngöôøi troâng nom caû vuõ truï. Thaønh ra heã khi naøo lôïi ích chung hay lôïi ích rieâng cuûa moät giai caáp bò xaâm phaïm hay laâm nguy, maø khoâng thaáy phöông caùch naøo khaùc ñeå cöùu trôï thì taát nhieân phaûi yeâu caàu chính phuû can thieäp.
29. Quoác gia can thieäp ñeå baûo veä ngöôøi lao ñoäng
Ñieàu kieän caàn thieát cho toå quoác vaø töøng coâng daân ñöôïc cöùu trôï, laø toå chöùc traät töï vaø an ninh ôû khaép nôi. Phaän söï toaøn dieän laø:
a) Quy ñònh moïi chi tieát trong gia ñình theo Ñaïo thaùnh Chuùa vaø luaät töï nhieân;
b) Baét moïi coâng daân toân trong vaø noi giöõ toân giaùo;
c) Taän taâm baûo veä thuaàn phong myõ tuïc trong ñôøi soáng coâng vaø ñôøi soáng tö;
d) Kính caån tuaân giöõ coâng baèng vaø khoâng bao giôø ñeå cho moät giai caáp naøo aùp böùc moät giai caáp khaùc maø khoâng bò tröøng phaït;
e) Sinh tröôûng vaø giaùo duïc nhöõng theá heä cöôøng traùng ñeå choáng ñôõ, vaø neáu caàn baûo veä non soâng nöõa.
Bôûi vaäy neáu phaùi lao ñoäng laøm dôû dang vôùi coâng vieäc, toå chöùc ñình coâng voâ lyù, laøm roái cuoäc trò an neáu tinh thaàn thích nôùi loûng giöõa ñaùm coâng nhaân; neáu toân giaùo bò giaày xeùo trong giai caáp lao ñoäng, vì chuû nhaân laøm ngaên trôû cho hoï khoù troïn phaän söï ñoái vôùi Thieân Chuùa; neáu trai gaùi chung loän hay xaûy ra nhöõng cuoäc khieâu daâm khaùc, laøm baïi hoaïi phong hoùa trong xöôûng maùy; neáu chuû nhaân öùc baùch thôï thuyeàn quaù ñoä vaø baát coâng, laïi baét hoï gaùnh vaùc nhöõng aùch noâ leä gian aùc traùi ngöôïc vôùi nhaân phaåm cuûa hoï; neáu chuû nhaân baét hoï laøm nhöõng vieäc quaù söùc khoâng ñuùng tuoåi taùc, khoâng hôïp chuûng tính nam nöõ cuûa hoï, thì trong tröôøng hôïp ñoù chính quyeàn buoäc phaûi duøng luaät phaùp maø can thieäp tuøy theo coâng lyù chæ daïy. Lyù do baét buoäc luaät phaùp can thieäp, cuõng aán ñònh giôùi haïn can thieäp cuûa luaät phaùp: Nghóa laø ngoaøi söï ngaên ngöøa tai haïi vaø söûa chöõa côn beänh, luaät phaùp phaûi döøng laïi khoâng ñöôïc laøm gì hôn. Trong baát kyø vi phaïm naøo, chính quyeàn phaûi toân troïng moïi quyeàn lôïi thích ñaùng. Phaän söï chính phuû laø baûo toàn quyeàn lôïi coâng daân, hoaëc ngaên ñoùn chôù ñeå ai phaïm ñeán, hoaëc xöû phaït keû ñaõ loãi phaïm.
Tuy nhieân chính phuû beânh vöïc quyeàn lôïi caù nhaân, thì phaûi ñaëc bieät chuù troïng ñeán keû yeáu heøn vaø baàn cuøng. Haøng phuù gia ñuû tieàn cuûa baûo veä maïng soáng, caàn gì phaûi coù chính quyeàn che chôû nöõa. Traùi laïi, haïng daân ñen ñaâu coù tieàn quan baïc neùn maø traùnh ñöôïc nhöõng noãi baát coâng! Hoï caàn nhôø chính phuû baûo veä thì môùi thoaùt naïn xaõ hoäi ñöôïc. Vì vaäy chính phuû phaûi chuù troïng ñeán haïng ngöôøi lao coâng moät caùch aân caàn hôn, vì hoï ôû baäc ña soá nhöõng ngöôøi voâ saûn phaän baïc.
30. Baûo veä phong tuïc vaø caùc quyeàn tö höõu
Vì coâng ích ñoøi hoûi, ta neân baøn giaûi rieâng veà vaán ñeà quan troïng sau ñaây:
Tröôùc heát, phaùp luaät quoác gia phaûi uûng hoä vaø beânh vöïc quyeàn tö höõu moät caùch ñaëc bieät. Thieân haï ngaøy nay boàng boät troâi theo nhöõng duïc voïng soâi noåi. Vieäc khaån caáp chính phuû phaûi ñaûm nhieäm laø buoäc daân toân troïng nghóa vuï khoâng bao giôø phaïm ñeán.
Ai cuõng coá söùc vöôn mình leân moät ñòa vò khaû quan, nhöng khoâng ai ra khoûi bieân giôùi coâng baèng ñöôïc. Traùi laïi, duøng voõ löïc maø cöôùp ñoaït taøi saûn cuûa keû khaùc, vieän côù bình ñaúng mô hoà laø nhöõng haønh ñoäng bò coâng lyù leân aùn, bò coâng kích cöï tuyeät. Ñaõ haún, soá coâng daân tìm caûi hoùa thaân phaän baèng nhöõng coâng vieäc lieâm chính, traùnh moïi söï baát coâng vaãn laø ña soá. Nhöng cuõng khoâng thieáu gì coâng daân bò nhöõng taø thuyeát nhoài soï, ham chuoäng nhöõng söï kyø laï, neân cöù duøng moïi phöông caùch gaây loaïn maø loâi cuoán baïn beø ñeán lao ñoäng. Khi aáy chænh phuû phaûi duøng ñeán quyeàn rieâng ñeå can thieäp. Giam caàm nhöõng tay chuû ñoäng xuùi duïc daân chuùng, chính phuû môùi che chôû nhöõng coâng tuïc khoûi bò phaù hoaïi, vaø baûo veä nhöõng sôû höõu hôïp phaùp khoûi bò cöôùp boùc.
31. Phoøng ngöøa caùc cuoäc ñình coâng
Vì coâng vieäc nhieàu khi keùo daøi maõi, raát ñoãi naëng neà, tieàn löông traû coâng laïi quaù haï, thì thöôøng xaåy ra nhöõng ñoàng möu ñình chæ coâng vieä giöõa haøng coâng nhaân. Hoï ñình coâng.
Vaäy trong tröôøng hôïp ñoù, chính phuù phaûi ñieàu trò nhöõng tai haïi raát thöôøng vaø nguy hieåm aáy. Nhöõng cuoäc ñình coâng aáy quaû thaät gaây thieät haïi lôùn cho caû chuû nhaân vaø coâng nhaân. Hôn theá nöõa nhöõng cuoäc aáy laøm ngöng treä vieäc thöông maïi, vaø haïi ñeán coâng ích xaõ hoäi raát nhieàu. Vì nhöõng cuoäc ñình coâng treân thöôøng hoùa thaønh nhöõng vuï baïo ñoäng vaø hoån loaïn, neân söï an ninh quoác gia laâm nguy laø söï thöôøng.
Bôûi theá giaûi phaùp hieäu nghieäm vaø höõu ích hôn laø chính phuû laäp luaät, ñeå döï phoøng tai haïi vaø ngaên ngöøa noù tröôùc ñeå noù khoûi phaùt ra. Nhö vaäy, chính phuû khoân kheùo baøi tröø ñuû moïi lyù do thöôøng hay gaây neân söï xung ñoät giöõa chuû vaø thôï.
32. Toân troïng phaåm giaù con ngöôøi: Baûo ñaûm vieäc nghæ ngôi haøng tuaàn
Coâng nhaân coøn raát nhieàu quyeàn lôïi ñoøi chính phuû phaûi heát söùc baûo veä. Tröôùc heát laø nhöõng lôïi ích phaàn hoàn. Maïng soáng theå xaùc, duø quyù baùu ñaùng chuoäng ñeán ñaâu ñi nöõa, cuõng khoâng phaûi laø cuøng ñích ñôøi ngöôøi. Noù chæ laø ñöôøng loái vaø phöông tieän ñöa ngöôøi ñeán söï chaân thöïc thieän myõ, caàn thieát cho phaàn hoàn ñöôïc haïnh phuùc hoaøn haûo; chính phaàn hoàn cuûa con ngöôøi laø gioáng Chuùa vaø mang laáy hình aûnh cuûa Chuùa ñaõ in saâu vaøo mình ta. Chính vì phaàn hoàn maø con ngöôøi giöõ ñöôïc chuû quyeàn. Thieân Chuùa phuù ban khi ra leänh cho nhaân loaïi khoâi phuïc thieân haï maø khieán caû boán beå naêm chaâu phaûi caáp söï caàn cho noù: "Haõy sinh soâi cho ñoâng vaø chinh phuïc caû hoaøn caàu. Haõy cai trò loaøi caù döôùi bieán, loaøi chim treân trôøi, cuøng loaøi caàm thuù ôû khaép maët ñaát."
Veà phöông dieän naøy moïi ngöôøi ñeàu bình quyeàn nhö nhau, keû giaàu ngöôøi khoù, chuû tôù, vua toâi khoâng coù choã naøo khaùc nhau. Heát thaûy ñeàu chæ moät chuùa teå nhö nhau. Khoâng ai phaïm ñeán chöùc phaåm con ngöôøi maø khoâng phaûi toäi vaï. Chöùc phaåm aáy ñöôïc chính Thieân Chuùa toân troïng, cuõng khoâng ai ñöôïc caûn trôû con ngöôøi tieán ñeán söï hoaøn thieän ñoái öùng cuøng ñôøi soáng tröôøng sinh treân thieân ñaøng. Hôn nöõa chính con ngöôøi bò caám khoâng ñöôïc pheá boû nhaân phaåm cuûa mình, maø haï giaù linh hoàn ñeán baäc noâ leä. Nhaân phaåm khoâng phaûi chæ laø moät quyeàn. Ai cuõng tuøy yù toân troïng khinh thöôøng ñaâu. Ñoù laø chöùc vuï, buoäc con ngöôøi laïi vôùi Chuùa, ai cuõng phaûi kính caån ñaûm nhieäm.
Vì chöùc vuï baát khaû xaâm phaïm naøy, ngaøy Chuùa nhaät con ngöôøi baét buoäc phaûi nghæ ngôi vaø ngöøng tay laøm. Ngaøy nghæ naøy khoâng phaûi moät ngaøy an nhaøn cho mình ôû nhöng voâ ích; hay theo yù nguyeän cuûa ña soá, cho mình tha hoà thoûa maõn duïc voïng, phung phí tieàn löông. Ngaøy aáy caàn phaûi thaùnh hoùa, ñuùng theo ñaïo Chuùa daïy. Ñöôïc toân giaùo thaùnh hoùa, Chuùa nhaät coâng nhaân nghæ vieäc ñeå döôõng söùc vaø taïm queân nhöõng moái lo thöôøng ngaøy. Ngaøy aáy cuõng gaây dòp cho coâng nhaân höùng taâm leân, suy gaãm ñeán nhöõng leõ soáng sieâu nhieân.
Ñoù laø ñaëc tính vaø lyù do taïi sao con ngöôøi buoäc phaûi nghæ ngaøy thöù baûy. Chính Thieân Chuùa ñaõ bieân ghi ñieàu aáy trong boä luaät Cöïu öôùc raèng: Haõy nhôù thaùnh hoùa ngaøy thöù baûy. Ñaõ hoaøn taát coâng vieäc taïo thieân laäp ñòa maø döïng neân con ngöôøi roài, Thieân Chuùa laøm göông bí nhieäm nghæ ngôi: ngaøy thöù baûy, ñaõ hoaøn taát coâng vieäc Thieân Chuùa an nghæ#
33. Xaùc ñònh ñieàu kieän vaø thôøi giôø laøm vieäc
Veà nhöõng quyeàn lôïi vaät chaát vaø phaàn xaùc cính phuû cö xöû theá naøo?
Tröôùc heát chính quyeàn phaûi cöùu giôùi lao coâng khoûi tay nhöõng ngöôøi möu trí boùc loät; hoï chaúng phaân bieät con ngöôøi vôùi boä maùy, neân cöù lôïi duïng coâng nhaân laøm ñoà thoûa maõn tham voïng quaù ñaùng cuûa hoï. Baét coâng nhaân laøm vieäc ñeán noãi thaàn trò hoï phaûi ñaàn ñoän, thaân xaùc hao moøn kieät queä, laø moät thaùi ñoä baát nhaân, coâng lyù vaø nhaân ñaïo khoâng theå dung tha ñöôïc.
Naêng löïc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi cuõng coù haïn, khoâng keùm baûn thaân noù. Naêng löïc aáy töï nhieân coù theå taêng leân vì thoùi quen vaø söï taäp luyeän. Nhöng theå naøo cuõng phaûi coù nhöõng giôø raûnh rang nghæ vieäc. Tæ duï nhö giôø laøm vieäc moãi ngaøy khoâng ñöôïc vöôït quaù chöøng möïc laøm vieäc cuûa coâng nhaân. Nhöng giôø nghæ xeáp ñaët tuøy theo coâng vieäc naëng nheï; coâng nhaân khoûe yeáu theå naøo cuõng phaûi tuøy theo töøng nôi vaø thôøi tieát. Nhöõng coâng nhaân ñeâm ngaøy bôùi ñaát tìm toøi moû khí nhö ñaù, saét, ñoàng thì laøm moät coâng vieäc khoù nhoïc vaø haïi cho söùc khoûe. Vaäy vieäc laøm caøng meät nhoïc thì nhöõng giôø phaûi caøng ruùt ngaén.
Cuõng neân xeùt tuøy theo thôøi tieát nöõa. Tæ duï coù nhöõng coâng vieäc muøa naøy thì deã, muøa kia hoaëc khoâng ai chòu ñöôïc, hoaëc coù ngöôøi laøm nhöng phaûi vaát vaû voâ cuøng.
Sau nöõa coù vieäc ñaøn oâng khoûe maïnh, ngöôøi trai traùng laøm ñöôïc, thì khoâng ai baét ñaøn baø hay thieáu nhi phaûi laøm, nhaát laø caùc thieáu nhi - ñieàu naøy raát quan troïng - caám khoâng ñöôïc vaøo xöôûng maùy naøo, tröôùc khi sinh löïc phaàn xaùc, phaàn hoàn vaø luaân lyù ñöôïc môû mang ñieàu hoøa. Queân ñieàu aáy nhieáu nhi seõ nhö caây coû non taøn uùa sôùm, vì luùc coøn ñaõ ñi laøm, neân khoâng ñöôïc giaùo duïc caån thaän.
Cuõng coù coâng vieäc khoâng haïp vôùi tính töï nhieân cuûa phuï nöõ, voán ñöôïc Taïo hoùa uûy quyeàn cho hoï vieäc teà gia noäi trôï. Ngoaøi ra caùc coâng vieäc voán baûo toaøn danh döï cuûa nöõ giôùi vaø thích hôïp vôùi nhieäm vuï töï nhieân giôùi naøy, laø giaùo duïc con caùi vaø phaùt trieån gia nghieäp.
Vaäy cöù luaät chung, thôøi haïn nghæ vieäc phaûi tính theo söùc löïc coâng nhaân phaûi hao toån, neân caàn tu boå laïi. Quyeàn nghæ haøng ngaøy vaø ñình chæ coâng vieäc chuùa nhaät laø ñieàu kieän phaûi ghi chuù coâng khai hay maëc nhieân trong giao keøo giöõa chuû vaø thôï. Baûn giao keøo naøo khoâng thöøa nhaän ñieàu kieän aáy thì phaûi keå nhö baát nhaân, vì khoâng chuû naøo eùp buoäc coâng nhaân vaø khoâng coâng nhaân naøo höùa ñöôïc seõ phaïm ñeán boån phaän con ngöôøi ñoái vôùi Chuùa vaø ñoái vôùi nhaân phaåm cuûa mình.
34. Chaêm lo vieäc aán ñònh moät löông boång coâng baèng
Baây giôø ta chuyeån sang moät ñieåm quan troïng khaùc cuõng thuoäc veà vaán ñeà naøy: muoán giaûi quyeát ñieåm aáy, maø traùnh ñöôïc moïi söï quaù ñaùng, thì tröôùc heát ta phaûi ñònh nghóa cho ñuùng. Phaûi traû coâng thôï theá naøo cho phaûi chaêng? Keû thì raèng: veà tieàn coâng, thì chuû thôï töï yù thoûa thuaän; chuû traû tieàn thôï ñuùng theo giao keøo thì ñoâi beân khoâng phaûi thaéc maéc gì nöõa. Hoï chæ phaïm loãi coâng bình khi chuû traû tieàn thieáu, hay khi thôï khoâng laøm roïn coâng vieäc theo ñuùng vôùi baûn giao keøo. Trong tröôøng hôïp khoâng ai ngoaøi chính phuû phaûi can thieäp ñeå baïo veä quyeàn lôïi ñoâi beân.
Keát luaän nhö vaäy, khoâng ai laø thaåm phaùn chính tröïc nhaän ñöôïc voâ ñieàu kieän# vaán ñeà traû coâng thôï raát phöùc taïp. Giaûi phaùp noùi treân, thì noâng caïn maø laïi queân laõng moät ñieàu maø laø ñieåm chính: laøm vieäc, laø xuaát löïc kieám keá sinh nhai, ñeå caáp ñuû söï caàn cho ñôøi soáng, vaø nhaát laø ñeå duy trì maïng soáng cuûa mình; "con seõ ñoåi baùt moà hoâi baùt côm" vì theá caàn lao coù hai ñaëc ñieåm töï nhieân:
a) Nhaân caùch: Caàn lao baày toû nhaân caùch cuûa con ngöôøi: naêng löïc saûn xuaát, phuï tuøy baûn thaân con ngöôøi. Noù ôû döôùi chuû quyeàn cuûa ngöôøi ñoäng vieân, höôûng duïng vaø lónh nhaän noù ñeå boå khuyeát baûn thaân, vaø möu cho ñôøi soáng rieâng cuûa mình.
b) Caàn thieát: Caàn lao laïi caàn thieát, vì con ngöôøi phaûi duøng nhöõng hieäu quaû bôûi coâng vieäc ñaõ laøm ra, ñeå duy trì maïng soáng laø moät phaän söï Toïa Hoùa buoäc ai naáy phaûi ñaûm nhaän. Leänh Taïo Hoùa thì tuyeät ñoái, ai cuõng phaûi tuaân phuïc. Vì caàn lao baøy toû nhaân caùch phuï thuoäc chuû quyeàn cuûa coâng nhaân, thì taát nhieân coâng nhaân töï do giaûm bôùt ñònh giaù tieàn löông chuû traû coâng cho. Ngöôøi quyeát chí xuaát coâng, thì töï do ñoøi tieàn löông nhieàu hay ít, coù leõ laïi khoâng ñoøi hoûi ñoàng naøo heát.
Nhöng caàn lao caàn thieát ñeå duy trì maïng soáng, ai cuõng nhôù khoâng queân. Söï thöïc hai ñaëc ñieåm nhaân caùch vaø caàn thieát cuûa caàn lao, coù theå phaân taùch trong lyù trí, nhöng trong thöïc teá thì caû hai ñi ñoâi vôùi nhau. Baûo toàn sinh maïng laø moät boån phaän baét buoäc. Ai phaïm ñeán thì phaûi maéc toäi. Ñaõ nhaän boån phaän aáy leõ coá nhieân, ai cuõng coù quyeàn tìm kieám nhöõng söï vaät caàn thieát ñeå nuoâi thaân. Maø keû ngheøo thöôøng phaûi laáy gì ñeå sinh soáng? Hoï chæ bieát nhôø tieàn coâng laøm luïng vaát vaû maø coù.
Cho neân chuû thôï cöù giao öôùc vôùi nhau tuøy yù hoï. Hoï cöù thoûa thuaän vôùi nhau veà soá tieàn coâng phaûi coù bao nhieâu. Nhöng treân moïi yù ñònh cuûa hoï, coù moät ñieàu luaät coâng baèng töï nhieân vöøa cao hôn, vöøa laâu daøi hôn maø hoï khoâng ñöôïc pheá boû. Luaät aáy ñònh giaù tieàn coâng phaûi ñuû cho nhöõng coâng nhaân tieát kieäm vaø lieâm chính ñöôïc nuoâi soáng cho xöùng nhaân vò con ngöôøi. Giaù nhö coâng nhaân vì tình traïng khoán cöïc hay vì sôï maéc phaûi hoïa gheâ hôn, buoäc loøng phaûi nhaän nhöõng ñieàu kieän khaét khe do chuû nhaân hay ngöôøi thueâ mình ñöa ra, thì ngöôøi bò aùp böùc chòu thieät, laø moät toäi aùc coâng lyù khoâng theå naøo tha ñöôïc.
Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, vaø nhöõng tröôøng hôïp khaùc töông ñöông; veà nhöõng chi tieát ñònh coâng nhaät, saên soùc söùc khoûe coâng nhaân trong xöôûng maùy# chính quyeàn khoù can thieäp cho thích nghi vaø hieäu nghieäm, vì ñoù laø nhöõng hoaøn caûnh tuøy theo thôøi tieát vaø töøng nôi, thaønh neân daønh quyeàn can thieäp vaø giaûi quyeát cho caùc hieäp hoäi hay nghieäp ñoaøn ta seõ noùi keøm theo ñaây. Khoâng tin nhöõng hoäi ñoaøn aáy, thì haõy tìm phöông phaùp khaùc ñeå baûo veä quyeøn lôïi coâng nhaân, vaø neáu caàn haõy keâu ñeán chính phuû xin trôï löïc baûo veä.
35. Khai trieån tình thaàn sôû höõu
Coâng nhaân laõnh löông vöøa phaûi seõ lo thoûa maõn söï caàn rieâng vaø caáp ñuû nhu caàu cho gia ñình, neáu laø ngöôøi khoân ngoan thì seõ sinh soáng tieát kieäm nöõa. Nghe theo lôøi thieân nhieân ngaám ngaàm khuyeân baûo, ngöôøi coâng nhaân seõ daønh duïm ít tieàn cuûa ñeå moät ngaøy kia ñöôïc taïo ra moät gia nghieäp phaûi chaêng.
Quaû thaät, ai cuõng ñuû roõ, muoán giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà naøy cho coù hieäu quaû, thì tröôùc heát ta phaûi nhaän quyeàn tö höõu laø moät quyeàn caên baûn baát khaû xaâm phaïm. Phaùp luaät phaûi heát söùc uûng hoä, ñaùnh thöùc, ñeà cao tinh thaàn sôû höõu trong ñuû moïi taàng lôùp xaõ hoäi lao ñoäng. Noù saâu roäng chöøng naøo thi hay chöøng naáy! Keát quaû naøy maø thu ñöôïc, thì noù seõ laø moät nguoàn lôïi quyù hoùa bieát bao.
Tröôùc thì söï phaân coâng chia cuûa chaéc ñöôïc ñöôïc coâng baèng hôn. Vì nhöõng cuoäc ñaûo loän xaõ hoäi kòch lieät hieän taïi, thì xaõ hoäi bò chia ra laøm hai giai caáp caùch nhau moät vöïc moät trôøi. Moät giai caáp thì theá löïc maïnh meõ vì giaàu sang quùa ñoãi coù toaøn quyeàn ñeán coâng thöông, cho neân nhöõng nguoàn phuù quyù ñeàu quy tuï veà vôùi hoï , neân hoï daønh rieâng ñuû moïi moái lôïi. Ngoaøi ra, hoï caàm saün trong tay nhöõng then choát cuûa neàn haønh chaùnh quoác gia. Coøn giai caáp kia thì thu hôïp laïi ña soá nhöõng ngöôøi yeáu nhöôïc baàn cuøng, chæ cuøng chung moät loøng oaùn haän, luùc naøo cuõng saün saøng noåi leân quaáy roái.
Vaäy ta bieát thuùc ñaåy loøng daân phaán khôûi leân vì hy voïng mai naøy, seõ ñöôïc moät phaàn ñaát sôû höõu rieâng, aét caùc vöïc saâu ñaõ phaân chia giai caáp phuù quyù vaø gia caáp baàn cuøng seõ ñöôïc laáp ñaày daàn daàn, vaø hai giai caáp hieän kình ñòch nhau seõ laïi thaân thieän vôùi nhau.
Laïi nöõa, thieân nhieân seõ saûn xuaát hoa maøu coâng ích gaáp traêm ngaøn laàn. Theo baûn tính con ngöôøi khai khaån moät nguoàn lôïi ñeå laøm sôû höõu rieâng, thì caøng haêng haùi vaø sieâng naêng laøm vieäc hôn. Nhieàu khi hoï ñeå caû loøng trí vaøo ñaùm ñaát ñaõ caøy caáy, vì ñaùm ñaát aáy höùa cho hoï vaø caû gia ñình nhöõng söï thieát duïng vaø caû moät ít söï thö thaùi nöõa. Ai cuõng thaáy loøng sieâng naêng haêng haùi kia mang laïi bao keát quaû toát ñeïp hôn, töùc laø ñaát theâm phaàn thì nhieâu, quoác gia laïi theâm phaàn phong phuù.
Coøn moät keát quaû nöõa: phong traøo taûn cö ñi choã khaùc seõ ngöøng laïi, haún khoâng ai tình nguyeän boû queâ cha ñaát toå ñeå sang ôû nhöõng xöù laï, neáu keû aáy ñaõ coù ñuû keá sinh nhai nôi queâ nhaø.
Cuoái cuøng, thì coù moät ñieàu kieän caàn thieát cho moïi ngöôøi ñöôïc höôûng trong thöïc teá nhöõng lôïi ích Ta môùi dieãn taû baèng buùt möïc:
"Ñöøng ñeå quyeàn tö höõu hao moøn vì phaûi ñoùng thueá nhieàu vaø quaø taëng".
Quyeàn tö höõu bôûi luaât thieân nhieân, chôù khoâng phaûi bôûi luaät nhaân taïo laäp ra. Neân chính quyeàn khoâng theå naøo baõi boû ñöôïc. Chính quyeàn chæ ñöôïc gia giaûm caùch duøng quyeàn aáy vaø cho noù hoøa hôïp vôùi coâng ích. Thaønh ra chính quyeàn ñi ngöôïc laïi vôùi chaân lyù vaø ñaân ñaïo, khi laáy côù phaûi ñoùng thueá, maø baét sôû höõu tö nhaân phaûi ñoùng quaù naëng.
* * *
Caùc Nghieäp Ñoaøn
36. Anh höôûng toát cuûa nghieäp ñoaøn trong xaõ hoäi
Sau heát chính phuû vaø thôï cuõng coù theå goùp moät phaàn trong vieäc giaûi quyeát vaán ñeà naøy nhôø caùc coâng cuoäc hieäu nghieäm do hoï toå chöùc ñeå naâng ñôõ haïng ngöôøi tuùng thieáu vaø thaân thieän hoùa hai giai caáp xaõ hoäi#
Trong nhöõng coâng cuoäc ñoù, coù nhöõng hoäi töông teá; coù nhöõng hoäi ñoaøn tö nhaân saùng laäp ñeå cöùu giuùp coâng nhaân, coù nhöõng baûo trôï nhi ñoàng nam nöõ# Nhöng ñöùng ñaàu laø caùc nghieäp ñoaøn bao quaùt ñuû moïi coâng cuoäc töø thieän coù theå laäp ra ñöôïc. Xöa kia toå tieân ta ñaõ thuï höôûng phöôùc thieän cua caùc nghieäp ñoaøn aáy. Tröôùc heát, nghieäp ñoaøn ñem laïi cho coâng nhaân bao nhieâu phuùc lôïi, sau nöõa coù bao nhieâu thaønh tích chöùng minh raèng nghieäp ñoaøn ñaõ laøm caùc myõ ngheä phaùt trieån röïc rôõ vaø thònh ñaït.
Ngaøy nay lôùp haäu tieán ñöôïc giaùo duïc saâu roäng hôn, bieän phaùp ñöôïc khai tröông theâm maõi; nhöõng ñoøi hoûi cuûa ñôøi soáng caøng caøng phöùc taïp hôn. Cho neân caùc nghieäp ñoaøn phaûi toå chöùc laïi cho thích hôïp vôùi nhöõng hoaøn caûnh môùi cuûa ñôøi soáng. Ta haân haïnh thaáy ñaâu ñaâu bao coâng ñoaøn ñöôïc laäp ra theo muïc ñích aáy, hoaëc rieâng cho coâng nhaân, hoaëc môû roäng cho caû chuû nhaân tham gia vaøo. Mong raèng caùc hoäi ñoaøn aáy seõ caøng taêng theâm vaø haønh ñoäng caøng ñaéc löïc theâm.
Vaán ñeà coâng ñoaøn naøy bieát maáy laàn ñöôïc Ta neâu leân. Keøm theo ñaây laø chæ giaûi theâm vaøi ñieàu: Thöù nhaát caùc coâng ñoaøn aáy caàn thieát vaø hôïp thôøi; thöù hai laø nhöõng hoäi ñoaøn hôïp phaùp luaät; thöù ba, caùch toå chöùc chöông trình haønh ñoäng phaûi nhö theá naøo.
37. Nhöõng hoäi tö coù muïc ñích haïn heïp
Kinh nghieäm daïy raèng: naêng löïc saûn xuaát cuûa con ngöôøi thì coù chöøng haïn. Neân ai cuõng thaáy caàn phaûi chung löng ñaáu caät cuøng anh em. Thaùnh Kinh laïi raèng: hai ngöôøi ôû vôùi nhau coøn hôn moãi ngöôøi ôû moät mình. ÔÛ chung vôùi nhau thì phuùc lôïi bieát bao nhieâu. Ngöôøi naøy ngaõ thì ñöôïc ngöôøi kia naâng ñôõ; laïi caâu naøy nöõa: ngöôøi ñöôïc anh em naâng ñôõ thì vöõng nhö moät thaønh kieân coá. Xu höôùng töï nhieân aáy laø caùi maàm töï nhieân naûy ra trong xaõ hoäi daân chính tröôùc, roài trong xaõ hoäi cöù naûy theâm caùc ñoaøn theå khaùc, tuy nhoû heïp vaø keùm hoaøn haûo, nhöng cuõng laø hoäi ñoaøn chính thöùc.
Caùc hoäi ñoaøn nhoû naøy thì khaùc xaõ hoäi lôùn kia, ôû nhieàu choã phuï thuoäc muïc ñích cuûa chuùng.
Muïc ñích xaõ hoäi daân chính thì bao quaùt caùc coâng daân yù thöùc coâng ích. Moïi ngöôøi coù phaän söï gaây döïng, vaø töøng ngöôøi coù quyeàn höôûng phaàn nhieàu ít tuøy theo tyû leä coâng taùc cuûa hoï. Xaõ hoäi naøy goïi laø "coâng" vì noù hôïp vôùi taát caû moïi ngöôøi thaønh moät daân nöôùc. Traùi laïi, caùc hoäi ñoaøn ñöôïc laäp ra trong xaõ hoäi aáy toaøn laø nhöõng hoäi tö. Hoäi tö, vì muïc ñích tröïc tieáp laø möu ích rieâng cho caùc hoäi vieân. Moät hoâi tö thì ñöôïc laäp ra vì moät muïc ñích tö, nhö khi ñoâi ba ngöôøi chung hôïp nhau ñeå buoân baùn.
38. Quoác gia khoâng theå caám caûn caùc hoäi tö
Caùc hoäi tö naøy laø thaønh phaàn cuûa xaõ hoäi daân chính, neân chæ toàn taïi ñöôïc trong xaõ hoäi aáy. Noùi vaäy laø noùi chung, noùi theo tích caùch rieâng cuûa chuùng, neân khoâng ai keát luaän ñöôïc raèng: chính phuû toaøn quyeàn töø choái khoâng cho thaønh laäp.
Quyeàn laäp hoäi tö laø quyeàn töï nhieân cuûa con ngöôøi. Xaõ hoäi daân chính laïi ñöôïc laäp ra ñeå baûo veä quyeàn töï nhieân cuûa con ngöôøi, chöù khoâng phaûi ñeå pheá boû noù. Thaønh ra heã xaõ hoäi daân chính caám coâng daân khoâng ñöôïc laäp hoäi tö, thì xaõ hoäi aáy chæ dieät mình thoâi. Vì taát caû moïi hoäi coâng vaø moïi hoäi tö ñeàu cuøng chung moät nguoàn goác laø tính hôïp quaàn cuûa nhaân loaïi.
Quaû thaät, coù nhöõng tröôøng hôïp buoäc phaùp luaät phaûi caám khoâng cho laäp nhöõng hoäi tö naøy: tæ duï nhö xeùt theo ñieàu leä, coù nhöõng hoäi tö theo ñuoåi moät muïc ñích traùi ngöôïc vôùi söï minh chính, söï coâng baèng, hay an ninh quoác gia. Ñoái vôùi nhöõng hoäi ñoù, chính phuû phaûi caám khoâng cho thaønh laäp. Vaø neáu ñaõ thaønh laäp chính phuû coù quyeàn giaûi taùn. Nhöng daàu sao, chính phuû cuõng phaûi can thieäp moät caùch raát khoân ngoan. Chính phuû phaûi traùnh moïi haønh ñoäng voán vi phaïm quyeàn lôïi cuûa caùc coâng daân, vaø chæ khoâng ñöôïc laáy côù baûo veä coâng ích maø quyeát ñònh nhöõng ñieàu traùi lyù.
Coâng daân chæ baét buoäc phuïc luaät khi luaät aáy hôïp vôùi chính lyù, vaø ñaïo vónh cöûu cuûa Thieân Chuùa.
39. Tröôøng hôïp caùc doøng tu
Ñeán ñaây Ta phaûi nhaéc ñeán nhöõng giaùo ñoaøn hay doøng tu ñuû thöù do loøng ñaïo ñöùc cuûa caùc tín höõu laâp ra döôùi quyeàn Giaùo hoäi chuaån y. Lòch söû töø xöa ñeán nay vaãn minh chöùng caùc doøng tu nam nöõ kia, ñaõ röôùi ra bao aân ích cho nhaân loaïi. Cöù leõ töï nhieân maø xeùt, thì caùc doøng tu ñaõ ñöôïc laäp ra vì nhöõng muïc ñích ñöùng ñaén, vaø do ñoù ñaõ caên cöù vaøo luaät töï nhieân. Veà maët toân giaùo, caùc tu vieân kia chæ thuoäc veà giaùo quyeàn cuûa Hoäi thaùnh maø thoâi. Thaønh ra chính phuû khoâng leõ naøo maø ñoøi quyeàn ñeán caùc doøng tu. Huoáng chi ñoøi quyeàn quaûn trò. Traùi laïi, chính phuû coù phaän söï toân troïng, baûo veä, vaø neáu caàn laïi beânh vöïc nöõa.
Nhöng laï thay! Vieäc môùi xaûy ra thì laïi traùi ngöôïc heát. ÔÛ nhieàu daân nöôùc, chính phuû ñaõ nhuùng tay vaøo noäi boä caùc tu vieän, vaø choàng chaát heát söï baát coâng naøy treân söï baát coâng kia. Naøo laø baét tu só phaûi theo luaät ñôøi; naøo laø truaát tö caùch phaùp nhaân cuûa hoï, naøo laø töôùc ñoaït heát taøi saûn. Ñaùng leõ nhöõng taøi saûn aáy, phaûi ñöôïc coâng nhaän laø sôû höõu cuûa Giaùo hoäi: moïi tu só coù phaàn quyeàn ñeán laïi theâm quyeàn cuûa nhöõng aân nhaân ñaõ ñònh theå thöùc höôûng duïng, vaø quyeàn lôïi cuûa naïn nhaân ñöôïc naâng ñôõ baèng nhöõng taøi saûn aáy.
Cho neân Ta öu saàu nhöng cuõng buoäc loøng phaûi leân aùn nhöõng cuoäc cöôõng ñoaït baát coâng vaø tai haïi ñoù. Thaät laø moät vieäc voâ lyù, vì ñang luùc chính quyeàn caám caùch caùc giaùo ñoaøn Kitoâ höõu naøy thì laïi xaùc nhaän caùc hoäi tö kia laø hôïp phaùp. Quyeàn maø hoï khoâng chòu ban cho nhöõng ngöôøi thuaän hoøa, chæ soáng vì ích lôïi chung, sao hoï laïi roäng raõi nhöôøng cho bao ngöôøi möu toan laøm haïi cho caû toân giaùo laãn quoác gia?
40. Coâng nhaân Kitoâ höõu khoù choïn löïa tröôùc moät soá hoäi ñoaøn
Quaû thöïc, suoát trong lòch söû nhaân loaïi chöa coù ñôøi naøo caùc hoäi tö ñöôïc thaønh laäp nhieàu vaø ñuû moïi muïc ñích, nhaát laø nghieäp ñoaøn, baèng ñôøi ta baây giôø. ÔÛ ñaây, ta khoâng caàn tìm cho ra caùc hoäi ñoaøn aáy bôûi ñaâu maø coù, muïc ñích laø gì vaø thöôøng theo ñuoåi muchj ñích baèng caùch naøo. Nhöng ñaây laø moät döï luaän: - moät dö luaän khoâng thieáu chöùng côù - caùc hoäi ñoaøn aáy ñöôïc chæ huy ngaám ngaàm cho nhöõng ngöôøi cuøng moä leänh kín, ngöôïc laïi vôùi danh nghóa Kitoâ höõu, vaø gaây bao nguy haïi ñeán an ninh quoác teá. Caùc hoäi ñoaøn aáy ñaõ chieám ñoaït ñöôïc moïi xí nghieäp roài, thì heã coâng nhaân naøo töø choái khoâng chòu gia nhaäp, thì coâng nhaân aáy phaûi soáng tuùng cöïc, ñeå ñeàn toäi ngoã nghòch aáy. Trong tröôøng hôïp ñoù, coâng nhaân coâng giaùo chæ hai ñöôøng loái, maø laïi baét buoäc choïn laáy moät: moät laø nhaäp vaøo nhöõng hoäi ñoaøn aáy, laø moái nguy hieåm lôùn cho ñöùc tin cuûa hoï; hai laø toå chöùc nhöõng hoäi ñoaøn rieâng, ñeå cuøng nhau goùp söùc vaø maïnh baïo truùt aùch baât coâng kia khoâng ai chòu ñöôïc.
Thaät khoâng ai laø ngöôøi taän taâm cöông quyeát cöùu ñôõ coâng ích toái cao cuûa nhaân loaïi khoûi tai naïn kinh khuûng aáy, maø coøn hoà nghi ñöôïc, hoï phaûi choïn ñöôøng thöù hai.
41. Nhöõng coâng ñoaøn coâng giaùo
Bôûi vaäy, Ta phaûi caát tieáng ca tuïng loøng nhieät thaønh cuûa moät soá ñoâng Kitoâ höõu aáy ñaõ yù thöùc nhöõng ñoøi hoûi cuûa thôøi cuoäc, maø laïi doø daét tình theá kyõ löôõng, ñeå tìm ra moät con ñöôøng chính ñaùng, maø ñöa giai caáp lao ñoäng ñeán moät trình ñoä cao hôn. Hoï ñaõ ñöùng daäy ñeå beânh vöïc giai caáp lao ñoäng. Hoï tìm traêm ngaøn phöông caùch ñeå naâng cao söï thònh ñaït caù nhaân vaø gia ñình cuûa coâng nhaân. Hoï tìm phöông lieäu keá quy ñònh cho ñuùng pheùp coâng baèng nhöõng moái lieân laïc giöõa chuû vaø thôï. Hoï khoâng ngöøng nhaéc nhuû vaø cuûng coá ñoâi beân tuaân giöõ phaän söï vaø ñaïo phuùc aâm, toaøn laø nhöõng ñieàu luaät giuùp con ngöôøi baùc boû nhöõng söï quaù khích, taäp cho con ngöôøi soáng ñieàu ñoä laïi, suy trì söï hoøa thuaän giöõa caùc daân nöôùc ñöôïc eâm thaám. Nöông theo lyù töôûng aáy, thì bao nhieâu ngöôøi taøi ñöùc loãi laïc hay toå chöùc nhöõng hoäi nghò cho hoï tieän dòp trao ñoåi yù kieán, chung söùc goùp löïc vaø aán ñònh nhöõng chöông trình haønh ñoäng raát hôïp thôøi. Coøn bao nhieàu ngöôøi khaùc thì ñua nhau laäp ra nhöõng coâng ñoaøn theo töøng ngaønh chuyeân nghieäp ñeå quy tuï caùc coâng nhaân. Hoï laïi giuùp lôøi chæ giaùo, giuùp taøi chính vaø tính lieäu cho caùc baïn ñoàng ngheä luoân luoân coù coâng aên vieäc laøm, haún hoi hieäu löïc.
Caùc giaùm muïc veà maët khaùc, thì khoâng ngöøng khuyeán khích vaø ñem uy quyeàn baûo trôï nhöõng haønh ñoäng aáy. Nhaän leänh giaùm muïc vaø döôùi quyeàn che chôû cuûa giaùo phaåm, cuõng coù nhöõng linh muïc, hoaëc ôû baäc tu trì, hoaëc ôû baäc trieàu cuõng taän taâm hieäp löïc, ñeå caáp ñuû söï caàn phaàn hoàn cho caùc ñoaøn vieân.
Sau heát, thì khoâng thieáu nhöõng haïng ngöôøi Coâng giaùo coù tieàn öùc baïc trieäu, ñaõ töï yù keát nghóa baïn veø vôùi caùc coâng nhaân vaø khoâng quaûn toån hao, ñeå thaønh laäp khueách tröông caùc coâng ñoaøn ôû khaép ñoù ñaây. Coâng nhaân nhôø ñoù maø höôûng phaàn sung tuùc ngay töø baây giôø, vaø ñeán khi hoï laõo thaønh thì hoï ñöôïc hy voïng an nghæ xöùng ñaùng.
Nhöõng haønh ñoäng ñuû moïi muïc ñích vaø raát phaán khôûi naøy ñaõ thöïc hieän giöõa caùc daân toäc, nhöõng phuùc lôïi vó ñaïi ai cuõng bieát ñeán. Neân ta khoâng caàn daøi lôøi ñi saâu vaøo töøng chi tieát. Ñoái vôùi ta, ñoù laø vieäc tieân baùo cho theá giôùi moät töông laïi röïc rôõ. Ta hy voïng aùc nghieäp ñoaøn kia cöù tuaàn töï phaùt trieån trong söï khoân ngoan caàn thieát cho moïi toå chöùc nhaân taïo, seõ keát quaû raát toát ñeïp. Mong chính quyeàn luoân luoân baûo veä nhöõng toå chöùc hôïp phaùp naøy maø khoâng bao giôø nhuùng tay vaøo vieäc noäi trò cuûa chuùng, vaø khoâng bao giôø ñoäng ñeán nhöõng ñoäng löïc maát thieát laø leõ soáng cuûa chuùng.
Söï soáng coát ôû moät noäi löïc phaùt ra, maø laïi deã tieâu ñi, khi gaëp phaûi nhöõng ngoaïi höôûng baát hôïp.
42. Toå chöùc nghieäp ñoaøn
Leõ dó nhieân nghieäp ñoaøn phaûi coù toå chöùc vaø kyõ thuaät, vöøa khoân ngoan vöøa caån troïng thì haønh ñoäng môùi duy nhaát, nhaân vieân môùi ñoàng thaâm nhaát trí. Vaäy neáu ta nhaän thöùc raèng: coâng daân töï do hoäi hoïp, aét coâng daân töï do ñaët ra cho hoäi ñoaøn cuûa hoï nhöõng ñieàu leä vaø nhöõng quy ñònh hôïp vôùi muïc ñích hoï quyeát theo ñuoåi. Ta thieát töôûng raèng: Ta khoù an ñònh nhöõng phöông thöùc roõ raøng vaø chaéc chaén veà nhöõng ñieàu leä vaø nhöõng quy ñònh ñoù. Moïi söï ñeàu tuøy thuoäc ñaëc tính cuûa töøng daân, töøng nöôùc; tuøy theo nhöõng ñieàu thí nghieäm vaø lòch laõm; tuøy theo moïi coâng vieäc; tuøy theo thöông maïi khueách tröông nhieàu hay ít; vaø cuõng coøn tuøy theo thôøi theá hoaøn caûnh nöõa. Toaøn laø nhöõng ñieàu caàn thieát phaûi xeùt kyõ.
Ñaïi cöông chæ noùi ñöôïc raèng: möïc thöôùc chung vaø beàn vöõng ai cuõng phaûi tuaân theo, laø moãi nghieäp ñoaøn phaûi ñöôïc toå chöùc vaø chæ huy laøm sao cho caùc nhaân vieân tìm ñuû phöông tieän caàn thieát ñeå böôùc tôùi muïc ñích hoï theo ñuoåi moät caùch mau choùng vaø deã daøng hôn caû. Muïc ñích aáy laø cho moãi ngöôøi theâm phuùc lôïi hoàn xaùc vaø taêng gia saûn xuaát chöøng naøo hay chöøng aáy.
Nhöng leõ coá nhieân muïc ñích ñaàu tieân ai cuõng phaûi nhaém tôùi laø caûi thieän ñôøi soáng nhaân vieân. Veà maët luaân thöôøng ñaïo haïnh. Muïc tieâu naøy laø quy taéc caên baûn cuûa neàn kinh teá xaõ hoäi. Khinh thöôøng ñieàu aáy, thì caùc nghieäp ñoaøn kia khoâng choùng thì chaøy seõ suy ñoài, vaø xuoáng cuøng moät haøng vôùi caùc hoäi heø voâ toân giaùo. Quaû thöïc coâng ñoaøn cho caùc nhaân vieân sung maõn veà vaät chaát maø laïi thieáu löông thöïc phaàn hoàn, thì naøo coù ích gì cho thôï thuyeàn haèng lieàu mình maát linh hoàn.
Khoâi phuïc caû thieân haï maø maát linh hoàn naøo coù ích gì! Theo Chuùa Kitoâ ta phaûi ñaët ñieåm naøy phaân roõ Kitoâ höõu vaø tha daân: tha daân thì tham cuûa phaøm traàn, coøn anh em thì haõy tìm nöôùc Chuùa, coøn moïi söï khaùc thì seõ ñöôïc ban theâm dö daät.
Vaäy ñaõ laáy loøng tin ôû Chuùa laøm khôûi ñieåm, ta phaûi daønh phaàn chính chöông trình cho vieäc hoïc ñaïo lyù, ñeå cho ai naáy hieåu roõ phaän söï cuûa mình ñoái vôùi Chuùa. Nhöõng ñieàu phaûi tin, nhöõng ñieàu phaûi troâng caäy, toaøn laø nhöõng ñieàu phaûi daïy cho coâng daân raát kyõ löôõng. Phaûi saên soùc hoï moät caùch raát ñaëc bieät cho hoï khoûi nhieãm caùc taø thuyeát vaø taät xaáu. Ta haõy lo cho coâng nhaân thaønh thaät kính thôø Chuùa. Luoân luoân ñeà cao loøng ñaïo ñöùc vaø nhaát laø trung thaønh giöõ ngaøy Chuùa nhaät vaø caùc ngaøy leã troïng. Mong coâng nhaân toân kính vaø meán phuïc Hoäi thaùnh laø thaân maãu chung cuûa caùc Kitoâ höõu; mong hoï tuaân giöõ luaät Giaùo hoäi, naêng chòu caùc Pheùp bí tích laø nhöõng nguoàn maïnh thieân hieäu, cho hoï röûa saïch moïi veát nhô vaø ñöôïc thaùnh hoùa nöõa.
43. Chöông trình haønh ñoäng cuûa nghieäp ñoaøn
Khi ñaõ ñaët toân giaùo laøm neàn taúng luaät phaùp xaõ hoäi thì ta raát deã daøng aán ñònh nhöõng moái töông quan caàn thieát cho caùc nhaân vieân luoân luoân hoøa thuaän vaø thònh ñaït trong xaõ hoäi.
Phaän vuï thì khaùc nhau, nhöng phaûi phaân phoái theá naøo cho thuaän tieän ñeå möu ích chung, vaø lieäu cho khoûi söï cheânh leäch haïi ñeán söï "ñoàng taâm nhaát trí" cuûa moïi taàng lôùp xaõ hoäi. Vieäc toái caàn laø phaân coâng cho saùng suoát, phaân minh keûo coù ngöôøi phaûi chòu söï baát coâng. Phaàn cuûa chung phaûi quaûn trò cho thanh lieâm, phaàn löông trôï caáp cho moïi ngöôøi laïi phaûi tieàn ñònh tuøy theo coâng nghieäp vaø taøi trí cuûa töøng ngöôøi.
Quyeàn lôïi vaø phaän söï cuûa chuû nhaân cuõng phaûi ñöôïc dung hoøa hoaøn toaøn vôùi quyeàn lôïi vaø boån phaän cuûa coâng nhaân. Trong nhöõng tröôøng hôïp chuû nhaân hay coâng nhaân bò thieät haïi naøo, thì ta mong ñieàu leä coâng hoäi coù khoaûn uûy thaùc cho caùc nhaân vieân khoân ngoan vaø lieâm chính hôn caû, laáy tö caùch troïng taøi maø phaân xöû ñieàu xích mích.
Laïi phaûi tieân lieäu laøm sao cho coâng nhaân khoâng bao giôø thieáu vieäc laøm, vaø laäp saün moät phaàn voán tích tröõ, ñeå ñeà phoøng khoûi nhöõng tai naïn baát ngôø thöôøng xaûy ra trong xí nghieäp ñaõ ñaønh maø coøn phaûi ñeà phoøng ki beänh taät, tuoåi giaû vaø nhöõng khi thaát cô lôõ vaän. Thi haønh nhöõng luaät leä keå treân, neáu ngöôøi ta thaät loøng thì cuõng ñuû cho haïng ngöôøi ngheøo heøn aám no vaø thö thaùi ñoâi phaàn.
Nhöng caùc nghieäp ñoaøn Coâng giaùo coøn coù theå goùp phaàn raát quan troïng vaøo neàn thònh vöôïng chung. Xeùt quaù khöù vaø phoûng ñoaùn töông lai, khoâng phaûi laø taùo baïo ñaâu. Ñôøi naøy thay theá cho ñôøi kia, nhöng moïi söû xaûy ra cuøng gioáng nhau laï luøng. Chuùa quan phoøng xeáp ñaët moïi vieäc ñeå cho loaøi ngöôøi luoân luoân höôùng veà cöùu caùnh ñaõ tieàn ñònh ngay trong luùc taïo thieân laäp ñòa.
Thôøi kyø Giaùo hoäi môùi phoâi thai, ngöôøi ta hay toá caùo giaùo daân tieân khôûi, toaøn laø nhöõng keû baàn cuøng, chæ soáng nhôø cuûa boá thí hay lao coâng vaát vaû. Daàu sao boån ñaïo thôøi kyø ñoù thieáu thoán, khoâng quyeàn theá naøo, hoï cuõng khieán ñöôïc keû giaàu ngöôøi sang thoâng caûm thaân phaän hoï. Ai cuõng caûm phuïc caùc Kitoâ höõu sieâng naêng, caàn maãn, thuaän hoøa, neâu göông coâng baèng vaø nhaát laø baùc aùi. Tröôùc caûnh ñôøi soáng troïn laønh, nhöõng phong tuïc thuaàn myõ nhö theá, moïi thaønh kieán ñeàu bieán tan; tieáng nhaïo cöôøi im phaéc, tín ngöôõng dò ñoan meâ aûo daàu ñaõ laâu ñôøi bao nhieâu cuõng laàn löôït ñieâu taøn, tröôùc nhöõng leõ chaân thöïc cuûa ñaïo Chuùa Kitoâ.
44. Lôïi ích cuûa coâng ñoaøn cho toaøn xaõ hoäi
Vaán ñeà lao ñoäng ngaøy nay soâi noåi. Khoâng bieát lyù trí tö nhieân coù giaûi quyeát ñöôïc hay khoâng? Giaûi phaùp ngöôøi ta seõ öùng duïng seõ gaây aûnh höôûng raát quan troïng ñeán vaän quoác. Nhöõng vaán ñeà lao ñoäng raát coù theå nhôø coâng nhaân Kitoâ höõu giaûi quyeát deã daøng vaø hôïp lyù ñöôïc. Hoï chæ caàn hoïp thaønh nhöõng ñoaøn theå linh ñoäng vaø ñöôïc chæ huy raát khoân ngoan roài nhòp böôùc theo ñöôøng toå tieân ñaõ theo töø tröôùc maø tìm cöùu roãi cho mình vaø cho caùc daân toäc.
Daàu ngöôøi ta thaønh kieán nhieàu, bò duïc voïng loâi cuoán, thì bao giôø loøng coâng bình vaø chaân thaønh cuõng khoâng bò nhöõng yù ñònh quyû quaùi daäp taét haún, vaø khoâng kíp thì chaøy hoï seõ ñoàng loøng caûm phuïc yeâu quyù nhöõng ñoaøn theå lao ñoäng kia, laø nhöõng ñoaøn ngöôøi chuyeân caàn vaø khieâm toán, ñaët coâng chính treân tö lôïi vaø troïng kính nghóa vuï treân heát moïi söï. Nhôø ñoù, theá giôùi seõ laïi höôûng moät ñaëc aân khaùc nöõa. Nhöõng coâng nhaân hieän ñang khinh ñaïo thaùnh Chuùa, hay ñang troâi theo nhöõng tuïc leä maø ñaïo thaùnh Chuùa baøi xích thì seõ hoài taâm laïi maø hy voïng thaân phaän cuûa hoï coù theå ñoåi môùi ñöôïc.
Söï thöôøng hoï yù thöùc ngay khoâng caàn suy nghó laâu ngaøy laâu thaùng, hoï ñaõ bò ñaùnh löøa baèng nhöõng lôøi höùa haõo huyeàn vaø nhöõng toå chöùc beà ngoaøi doái traù. Theo caùch cö xöû cuûa nhöõng chuû baát nhaân ham lôïi tham cuûa, thì hoï hieåu ngay mình chæ ñöôïc quyù troïng tuøy theo naêng löïc möu ích gaây lôïi cho chuû. Coøn cho caùc hoäi ñoaøn ñaõ lung laïc ruõ hoï nhaäp vaøo, hoï chaúng thaáy ñaâu laø nghóa baùc aùi, laø tình yeâu. Traùi laïi hoï chæ gaëp söï baát hoøa, kình ñòch nhau laø söï thöôøng hay xaåy ra, trong giôùi khoå cöïc, ngaïo maïn vaø voâ thaàn. Taâm hoàn chaùn naûn theå xaùc kieät queä ai laïi khoâng mong côûi aùch tuûi nhuïc aáy. Nhöng hoï cuõng khoâng daùm hoaëc vì töï aùi hoaëc sôï tuùng thieáu.
Vaäy, ñoái vôùi nhöõng coâng nhaân aáy, nhöõng nghieäp ñoaøn Coâng giaùo seõ laø moät phöông tieän höõu ích baát ngôø. Thaáy hoï ngaàn ngaïi thì caùc nghieäp ñoaøn aáy caàn nieàm nôû ñoùn tieáp hoï vaø thaønh thöïc beânh vöïc che chôû hoï.
* * *
Lôøi Khích Leä Cuoái Cuøng
45. Ñeå taùi laäp nhöõng phong tuïc Kitoâ giaùo
Vaäy chaéc anh em ñaõ ñöôïc thaáy roõ vaán ñeà khaét khe naøy caàn phaûi baøn taùn vaø giaûi quyeát theá naøo. Mong ngöôøi naøo coù phaän naáy, seõ kíp baét tay vaøo vieäc keûo vì chaäm thuoác maø côn beänh ñaõ quaù traàm troïng roài, khoù maø thuyeân giaûm ñöôïc.
Yeâu caàu caùc nhaø chính trò, duøng quyeàn phaùp luaät vaø cô caáu xaõ hoäi maø baûo veä coâng nhaân.
Yeâu caàu caùc keû giaàu vaø caùc chuû nhaân tænh thöùc laïi vôùi phaän söï. Yeâu caàu caùc coâng nhaân yù thöùc soá phaän nguy caáp cuûa hoï maø tieáp tuïc ñoøi quyeàn lôïi cuûa hoï theo ñöôøng ngay vaø neûo chính.
Theo lôøi Ta tuyeân boá ngay töø ñaàu: chæ coù ñaïo thaùnh Chuùa môùi tröø dieät taät naïn töø taän goác. Vaäy ai cuõng phaûi thuù nhaän raèng ñieàu caàn thieát nhaát ta phaûi thöïc hieän ngay laø phuïc höng phong hoùa Kitoâ höõu trong ñôøi soáng. Thieáu ñieàu kieän naøy daàu nhöõng phöông tieän hieäu nghieäm nhaát do trí thoâng minh ngöôøi phaøm baøy veõ ñöôïc cuõng seõ khoù ñöa laïi nhöõng keát quaû höõu ích.
Coøn Giaùo hoäi seõ khoâng bao giôø ngöøng haønh ñoäng tuøy theo taøi löïc. Nhöõng haønh ñoäng aáy caøng ñöôïc töï do khueách tröông thì caøng chaéc hieäu löïc nhieàu.
Ñieàu Ta mong nhaát laø taát caû nhöõng ai coù phaàn traùch nhieäm ñeán coâng ích seõ hieåu roõ ñieàu naøy. Mong haøng giaùo phaåm taän taâm hieäp löïc vaø duøng ñuû moïi phöông tieän hoï nhieät thaønh nghó ra ñöôïc, ñeå tuaân theo huaán thò vaø göông toát cuûa anh em maø taùi huaán moïi giai caáp xaõ hoäi, cho thích hôïp vôùi luaät Phuùc aâm veà ñôøi soáng Coâng giaùo.
Chôù gì caùc giaùo só, theo quyeàn haïn mình maø noã löïc cöùu daân ñoä theá, nhaát laø chaêm chuù vun troàng trong chính mình hoï vaø laøm troå sinh nôi caùc keû khaùc, baát phaân keû sang ngöôøi heøn, ñöùc baùc aùi cuûa Phuùc aâm laø nhaân ñöùc chæ huy vaø laøm naûy sinh caùc nhaân ñöùc khaùc.
Quaû thöïc muoán cöùu giuùp caùc daân toäc, caàn nhaát laø laøm cho ñöùc baùc aùi lan traøn thieân haï. Ta nhaán maïnh vaøo ñieàu ñoù. Ñöùc baùc aùi cuûa ñaïo thaùnh Chuùa goàm toùm caû Phuùc aâm, vaø luoân luoân khieán ngöôøi saün saøng hy sinh ñeå cöùu giuùp anh em ñoàng loaïi.
Nhaân ñöùc naøy laø moân thuoác hieäu nghieäm ñeå trò tính kieâu haõnh cuûa ngöôøi ñôøi vaø dieät tröø loøng töï aùi quaù ñoä. Chính laø nhaân ñöùc maø thaùnh Phaoloâ dieãn taû thieân vuï vaø tính caùch sieâu nhieân raèng: ñöùc baùc aùi thì kieân nhaãn, hoøa nhaõ, khoâng tìm tö lôïi. Ñöùc baùc aùi chòu moïi söï ñau khoå vaø chòu ñöïng moïi caêm hôøn.
Ñeå baûo ñaûm aân hueä Chuùa seõ ban doài daøo, vaø toû loøng nhaân aùi, Ta haän haïnh ban pheùp laønh Toøa Thaùnh cho toaøn theå anh em giaùo só vaø tín höõu trong Chuùa.
Ban boá taïi La Maõ
Caïnh Ñeàn thôø thaùnh Pheâroâ, ngaøy 15 thaùng 05 naêm 1891
+ Leâ-oâ XIII
Giaùo Hoaøng