Toâng huaán Familiaris consortio
cuûa Ñöùc Thaùnh Giaùo hoaøng Gioan Phaoloâ II
veà caùc nhieäm vuï cuûa gia ñình Kitoâ giaùo
trong theá giôùi hoâm nay
Toâng huaán Familiaris consortio cuûa Ñöùc Thaùnh Giaùo hoaøng Gioan Phaoloâ II veà caùc nhieäm vuï cuûa gia ñình Kitoâ giaùo trong theá giôùi hoâm nay.
Chuyeån ngöõ: Lm. Giuse Ñinh Quang Vinh
(WHÑ 07-12-2025) - Toâng huaán Familiaris consortio ñöôïc Linh muïc Giuse Ñinh Quang Vinh, Ban Muïc vuï Gia ñình cuûa Giaùo phaän Ñaø Laït chuyeån ngöõ töø nguyeân baûn tieáng YÙ: ESORTAZIONE APOSTOLICA "FAMILIARIS CONSORTION" DI SUA SANTITAØGIOVANNI PAOLO II; ALL'EPISCOPATOAL CLERO ED AI FEDELIDI TUTTA LA CHIESA CATTOLICA; CIRCA I
Toâng huaán
Familiaris consortio
cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Gioan Phaoloâ II
Göûi Ñeán Haøng Giaùm Muïc, Giaùo Só Vaø Toaøn Theå Tín Höõu Trong Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo
veà caùc nhieäm vuï cuûa gia ñình Kitoâ giaùo trong theá giôùi hoâm nay
Lôøi Giôùi Thieäu
Hoäi thaùnh trong söù vuï phuïc vuï gia ñình
1. Gia ñình trong thôøi ñaïi hoâm nay - cuõng nhö, vaø coù leõ coøn hôn caû nhöõng thieát cheá khaùc - ñang chòu taùc ñoäng saâu roäng, maïnh meõ vaø nhanh choùng bôûi nhöõng bieán chuyeån xaõ hoäi vaø vaên hoùa. Nhieàu gia ñình ñang soáng trong hoaøn caûnh aáy vaãn trung thaønh vôùi nhöõng giaù trò neàn taûng cuûa ñònh cheá gia ñình. Moät soá khaùc thì trôû neân löôõng löï vaø laïc loõng tröôùc caùc traùch nhieäm cuûa mình; thaäm chí, coù nhöõng gia ñình rôi vaøo tình traïng hoaøi nghi vaø gaàn nhö ñaùnh maát yù thöùc veà yù nghóa toái haäu vaø chaân lyù cuûa ñôøi soáng hoân nhaân vaø gia ñình. Sau cuøng, cuõng coù nhöõng gia ñình bò ngaên caûn khoâng theå thöïc hieän caùc quyeàn caên baûn cuûa mình do nhieàu hoaøn caûnh baát coâng khaùc nhau.
YÙ thöùc raèng hoân nhaân vaø gia ñình laø moät trong nhöõng thieän haûo cao quyù nhaát cuûa nhaân loaïi, Hoäi thaùnh tha thieát caát leân tieáng noùi vaø trao ban söï naâng ñôõ cho taát caû nhöõng ai ñang soáng trong hoaøn caûnh lieân quan ñeán thöïc taïi naøy: nhöõng ngöôøi ñaõ nhaän ra giaù trò cuûa hoân nhaân vaø gia ñình vaø ñang noã löïc soáng trung thaønh vôùi ôn goïi aáy; nhöõng ngöôøi coøn ngaäp ngöøng, lo aâu vaø ñang treân haønh trình tìm kieám chaân lyù; vaø nhöõng ngöôøi ñang bò ngaên caûn caùch baát coâng, khoâng ñöôïc töï do soáng theo döï phoùng gia ñình cuûa mình. Baèng vieäc naâng ñôõ nhöõng ngöôøi thöù nhaát, soi saùng cho nhöõng ngöôøi thöù hai vaø trôï giuùp nhöõng ngöôøi thöù ba, Hoäi thaùnh daán thaân phuïc vuï taát caû nhöõng ai ñang thao thöùc veà vaän meänh cuûa hoân nhaân vaø gia ñình(x. Gaudium et Spes, 52).
Caùch rieâng, Hoäi thaùnh ngoû lôøi vôùi caùc baïn treû - nhöõng ngöôøi ñang chuaån bò böôùc vaøo haønh trình hoân nhaân vaø ñôøi soáng gia ñình - nhaèm môû ra cho hoï nhöõng chaân trôøi môùi, giuùp hoï khaùm phaù veû ñeïp vaø söï cao caû cuûa ôn goïi soáng tình yeâu vaø phuïc vuï söï soáng.
Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc naêm 1980 trong söï tieáp noái vôùi caùc Thöôïng Hoäi ñoàng tröôùc ñoù
2. Moät daáu chæ cho thaáy moái quan taâm saâu xa cuûa Hoäi thaùnh ñoái vôùi gia ñình chính laø Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc gaàn ñaây nhaát, ñöôïc toå chöùc taïi Roâma töø ngaøy 26 thaùng 9 ñeán ngaøy 25 thaùng 10 naêm 1980. Thöôïng Hoäi ñoàng naøy laø söï tieáp noái töï nhieân cuûa hai Thöôïng Hoäi ñoàng tröôùc ñoù (x. Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Baøi giaûng khai maïc Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc laàn thöù VI, soá 2, ngaøy 26/9/1980). Thaät vaäy, gia ñình Kitoâ höõu laø coäng ñoaøn ñaàu tieân ñöôïc môøi goïi loan baùo Tin möøng cho nhaân vò ñang lôùn leân, vaø daãn ñöa hoï - qua tieán trình giaùo duïc vaø huaán giaùo - ñeán söï tröôûng thaønh troïn veïn veà nhaân baûn vaø Kitoâ giaùo.
Khoâng chæ vaäy, Thöôïng Hoäi ñoàng naøy coøn ñöôïc lieân keát caùch lyù töôûng vôùi caùc Thöôïng Hoäi ñoàng tröôùc ñoù veà chöùc linh muïc thöøa taùc vaø veà coâng lyù trong theá giôùi ñöông ñaïi. Thaät vaäy, vôùi tö caùch laø moät coäng ñoaøn giaùo duïc, gia ñình coù traùch nhieäm giuùp con ngöôøi phaân ñònh ôn goïi cuûa mình vaø ñaûm nhaän söï daán thaân caàn thieát cho moät neàn coâng lyù lôùn hôn, baèng caùch ñaøo luyeän con ngöôøi ngay töø ñaàu trong caùc moái töông quan lieân vò, phong phuù veà coâng lyù vaø tình yeâu.
Keát thuùc khoùa hoïp, caùc Nghò phuï Thöôïng Hoäi ñoàng ñaõ trình leân toâi moät danh saùch phong phuù caùc ñeà nghò, trong ñoù quy tuï nhöõng thaønh quaû cuûa caùc suy tö ñöôïc trieån khai trong suoát nhöõng ngaøy laøm vieäc chuyeân saâu. Vôùi söï ñoàng thuaän nhaát trí, caùc ngaøi ñaõ khaån khoaûn môøi goïi toâi trôû thaønh ngöôøi dieãn ñaït tröôùc nhaân loaïi moái quan taâm soáng ñoäng cuûa Hoäi thaùnh ñoái vôùi gia ñình, ñoàng thôøi ñöa ra nhöõng chæ daãn thích hôïp cho moät söï daán thaân muïc vuï ñöôïc canh taân trong lónh vöïc neàn taûng naøy cuûa ñôøi soáng con ngöôøi vaø ñôøi soáng Hoäi thaùnh.
Khi hoaøn thaønh nhieäm vuï aáy qua Toâng huaán naøy - nhö moät söï theå hieän ñaëc bieät cuûa thöøa taùc vuï toâng ñoà ñöôïc trao phoù cho toâi - toâi muoán baøy toû loøng bieát ôn saâu xa ñoái vôùi taát caû caùc thaønh vieân cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng vì söï ñoùng goùp quyù baùu veà giaùo huaán vaø kinh nghieäm maø caùc ngaøi ñaõ coáng hieán, ñaëc bieät qua taøi lieäu "Caùc Ñeà nghò" (Propositiones). Toâi ñaõ uûy thaùc vaên baûn naøy cho Hoäi ñoàng Giaùo hoaøng veà Gia ñình, ñoàng thôøi truyeàn cho Hoäi ñoàng nghieân cöùu saâu hôn, nhaèm khai trieån vaø laøm saùng toû moïi khía caïnh cuûa söï phong phuù maø taøi lieäu aáy ñang chöùa ñöïng.
Hoân nhaân vaø Gia ñình: Moät thieän haûo cao quyù
3. Hoäi thaùnh, ñöôïc soi saùng bôûi ñöùc tin - nhôø ñoù nhaän bieát toaøn boä chaân lyù veà thieän haûo quyù baùu cuûa hoân nhaân vaø gia ñình, cuõng nhö nhöõng yù nghóa saâu xa nhaát cuûa thöïc taïi naøy - moät laàn nöõa caûm nhaän söï caáp baùch cuûa vieäc loan baùo Tin möøng (Vangelo), töùc laø "Tin Vui" (buona novella), cho taát caû moïi ngöôøi khoâng phaân bieät. Caùch rieâng, Hoäi thaùnh muoán ngoû lôøi vôùi nhöõng ai ñöôïc môøi goïi soáng ôn goïi hoân nhaân vaø ñang chuaån bò böôùc vaøo ñôøi soáng gia ñình, cuõng nhö vôùi moïi ñoâi baïn vaø caùc baäc cha meï treân khaép theá giôùi
Hoäi thaùnh tin töôûng saâu xa raèng: chæ khi ñoùn nhaän Tin möøng, moïi hy voïng chính ñaùng maø con ngöôøi ñaët vaøo hoân nhaân vaø gia ñình môùi coù theå ñöôïc thöïc hieän caùch troïn veïn.
Ngay töø coâng trình taïo döïng (x. St 1-2), Thieân Chuùa ñaõ muoán coù hoân nhaân vaø gia ñình; vaø chính thöïc taïi naøy ñöôïc saép ñaët caùch noäi taïi ñeå ñöôïc hoaøn taát trong Ñöùc Kitoâ (x. Ep 5). Hoân nhaân vaø gia ñình caàn ñeán aân suûng cuûa Ngöôøi ñeå ñöôïc chöõa laønh khoûi nhöõng veát thöông do toäi loãi gaây ra (x. Gaudium et Spes, soá 47; Insegnamenti di Giovanni Paolo II, III, 2 [1980], tr. 388tt), vaø ñöôïc ñöa trôû veà vôùi "thuôû ban ñaàu"(principio)cuûa mình (x. Mt 19,4), nghóa laø ñaït tôùi söï hieåu bieát troïn veïn vaø thöïc hieän toaøn dieän keá hoaïch (disegno) cuûa Thieân Chuùa.
Trong moät thôøi ñieåm lòch söû maø gia ñình ñang laø ñoái töôïng cuûa nhieàu theá löïc tìm caùch phaù huûy hoaëc laøm bieán daïng, Hoäi thaùnh - yù thöùc raèng thieän ích cuûa xaõ hoäi vaø cuûa chính mình gaén boù saâu xa vôùi thieän ích cuûa gia ñình (x. Gaudium et Spes, 47) - caûm nhaän moät caùch soáng ñoäng vaø khaån thieát hôn söù maïng cuûa mình: coâng boá cho moïi ngöôøi yù ñònh cuûa Thieân Chuùa veà hoân nhaân vaø gia ñình, nhaèm baûo ñaûm söùc soáng troïn veïn cuûa thöïc taïi naøy, thuùc ñaåy söï phaùt trieån nhaân baûn vaø Kitoâ giaùo, vaø qua ñoù goùp phaàn vaøo vieäc canh taân xaõ hoäi cuõng nhö chính Daân Thieân Chuùa.
Phaàn Moät - AÙnh Saùng Vaø Boùng Toái Cuûa Gia Ñình Hoâm Nay
Söï caàn thieát phaûi hieåu roõ thöïc traïng
Vì yù ñònh cuûa Thieân Chuùa veà hoân nhaân vaø gia ñình lieân quan ñeán ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ trong tính cuï theå cuûa ñôøi soáng thöôøng nhaät, giöõa nhöõng hoaøn caûnh xaõ hoäi vaø vaên hoùa nhaát ñònh, neân Hoäi thaùnh - ñeå chu toaøn söù vuï cuûa mình - caàn chuyeân taâm tìm hieåu nhöõng hoaøn caûnh maø trong ñoù hoân nhaân vaø gia ñình ñang ñöôïc thöïc hieän ngaøy nay (x. Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Dieãn töø tröôùc Hoäi ñoàng Toång Thö kyù cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc, ngaøy 23/2/1980; Insegnamenti di Giovanni Paolo II, III/1 [1980], tr. 472-476).
Vì theá, söï hieåu bieát naøy laø moät ñoøi hoûi khoâng theå thieáu trong coâng cuoäc loan baùo Tin möøng. Thaät vaäy, chính caùc gia ñình trong thôøi ñaïi chuùng ta laø nôi maø Hoäi thaùnh ñöôïc môøi goïi mang ñeán Tin möøng baát bieán vaø luoân luoân môùi meû cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ; vaø cuõng chính caùc gia ñình ñang soáng trong nhöõng ñieàu kieän cuï theå cuûa theá giôùi hoâm nay laø nhöõng ngöôøi ñöôïc môøi goïi ñoùn nhaän vaø soáng yù ñònh cuûa Thieân Chuùa daønh cho hoï. Khoâng chæ theá, nhöõng lôøi khaån nguyeän vaø tieáng goïi cuûa Thaùnh Thaàn cuõng vang voïng trong chính caùc bieán coá cuûa lòch söû; vaø vì vaäy, Hoäi thaùnh coù theå ñöôïc daãn daét ñeán moät söï hieåu bieát saâu xa hôn veà maàu nhieäm voâ taän cuûa hoân nhaân vaø gia ñình, qua nhöõng hoaøn caûnh, nhöõng vaán naïn, nhöõng thao thöùc vaø nhöõng hy voïng cuûa ngöôøi treû, caùc ñoâi baïn vaø caùc baäc cha meï hoâm nay(x. Gaudium et Spes, 4).
Theâm vaøo ñoù laø moät suy tö nöõa mang taàm quan troïng ñaëc bieät trong thôøi ñieåm hieän taïi. Khoâng hieám khi ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ ngaøy nay, trong cuoäc tìm kieám chaân thaønh vaø saâu saéc moät lôøi giaûi ñaùp cho nhöõng vaán ñeà thöôøng nhaät vaø heä troïng cuûa ñôøi soáng hoân nhaân vaø gia ñình, laïi ñöôïc ñeà nghò nhöõng quan ñieåm vaø giaûi phaùp tuy haáp daãn, nhöng ôû möùc ñoä khaùc nhau, laøm toån haïi ñeán chaân lyù vaø phaåm giaù cuûa con ngöôøi. Nhöõng ñeà nghò aáy thöôøng ñöôïc haäu thuaãn bôûi moät heä thoáng truyeàn thoâng xaõ hoäi maïnh meõ vaø roäng khaép, voán tinh vi ñe doïa ñeán töï do vaø khaû naêng phaùn ñoaùn caùch khaùch quan.
Nhieàu ngöôøi ñaõ nhaän thöùc roõ moái nguy hieåm maø nhaân loaïi ñang ñoái dieän vaø ñang daán thaân haønh ñoäng vì söï thaät. Hoäi thaùnh, vôùi söï phaân ñònh theo Tin möøng, lieân keát vôùi hoï, daâng hieán söï phuïc vuï cuûa mình cho söï thaät, cho töï do vaø cho phaåm giaù cuûa moãi ngöôøi nam vaø nöõ.
Söï phaân ñònh theo Tin möøng
5. Söï phaân ñònh ñöôïc Hoäi thaùnh thöïc hieän trôû thaønh lôøi ñeà nghò mang tính ñònh höôùng ñem laïi ôn cöùu thoaùt, ñaït ñöôïc chaân lyù toaøn veïn cuõng nhö hoân nhaân vaø gia ñình coù ñöôïc phaåm giaù vieân maõn.
Vieäc phaân ñònh aáy ñöôïc hoaøn taát nhôø caûm thöùc ñöùc tin (sensus fidei) (x. Lumen Gentium, 12), moät aân hueä maø Thaùnh Thaàn ban cho taát caû caùc tín höõu (x. Ga 2,20); vì theá, ñoù laø coâng trình cuûa toaøn theå Hoäi thaùnh, tuøy theo söï ña daïng cuûa caùc aân hueä vaø ñaëc suûng khaùc nhau, cuøng nhau vaø theo traùch nhieäm rieâng cuûa moãi ngöôøi, taát caû cuøng coäng taùc ñeå ñaït tôùi söï hieåu bieát saâu xa hôn vaø vieäc thöïc thi Lôøi cuûa Thieân Chuùa.Do ñoù, Hoäi thaùnh khoâng thöïc hieän söï phaân ñònh Tin möøng cuûa mình chæ qua caùc Muïc töû - nhöõng ngöôøi giaûng daïy nhaân danh vaø vôùi quyeàn naêng cuûa Ñöùc Kitoâ - maø coøn qua giaùo daân: Ñöùc Kitoâ "laøm cho hoï trôû thaønh chöùng nhaân cuûa Ngöôøi vaø ban cho hoï caûm thöùc ñöùc tin cuøng aân suûng cuûa Lôøi" (x. Cv 2,17-18; Kh 19,10), ñeå söùc maïnh cuûa Tin möøng coù theå toûa saùng trong ñôøi soáng thöôøng nhaät, trong gia ñình vaø trong xaõ hoäi (Lumen Gentium, 35).Thaät vaäy, chính nhôø ôn goïi ñaëc bieät cuûa mình, giaùo daân coù söù maïng rieâng bieät laø giaûi thích lòch söû cuûa theá giôùi naøy döôùi aùnh saùng cuûa Ñöùc Kitoâ, bôûi hoï ñöôïc môøi goïi soi saùng vaø saép ñaët caùc thöïc taïi traàn theá theo döï phoùng cuûa Thieân Chuùa - Ñaáng Taïo Hoùa vaø Ñaáng Cöùu Chuoäc.
"Caûm thöùc sieâu nhieân veà ñöùc tin" (sensus fidei supernaturalis) (x. Lumen Gentium, 12; Thaùnh Boä Giaùo lyù Ñöùc tin, Mysterium Ecclesiae, 2: AAS 65 [1973], tr. 398-400) khoâng chæ bao haøm, cuõng khoâng nhaát thieát ñoàng nghóa vôùi söï ñoàng thuaän cuûa caùc tín höõu. Hoäi thaùnh, böôùc theo Ñöùc Kitoâ, tìm kieám chaân lyù - ñieàu khoâng phaûi luùc naøo cuõng truøng khôùp vôùi yù kieán cuûa ña soá. Hoäi thaùnh laéng nghe tieáng noùi cuûa löông taâm chöù khoâng theo quyeàn löïc, vaø chính trong ñieàu naøy, Hoäi thaùnh baûo veä ngöôøi ngheøo vaø nhöõng ai bò khinh mieät.Hoäi thaùnh cuõng coù theå traân troïng caùc nghieân cöùu xaõ hoäi hoïc vaø thoáng keâ, khi chuùng toû ra höõu ích trong vieäc naém baét boái caûnh lòch söû maø hoaït ñoäng muïc vuï caàn ñöôïc thöïc hieän, vaø ñeå hieåu bieát saâu xa hôn veà chaân lyù. Tuy nhieân, baûn thaân nhöõng nghieân cöùu aáy khoâng theå ñöôïc xem laø bieåu hieän ñaày ñuû cuûa caûm thöùc ñöùc tin.
Bôûi vì nhieäm vuï cuûa thöøa taùc vuï toâng ñoà laø baûo ñaûm cho Hoäi thaùnh luoân toàn taïi trong chaân lyù cuûa Ñöùc Kitoâ vaø ñöôïc daãn saâu hôn vaøo trong chaân lyù aáy, caùc Muïc töû phaûi coå voõ caûm thöùc ñöùc tin nôi moïi tín höõu, thaåm ñònh vaø xeùt ñoaùn caùch coù thaåm quyeàn tính chaân thöïc cuûa nhöõng bieåu hieän cuûa caûm thöùc aáy, ñoàng thôøi giaùo duïc caùc tín höõu ñaït tôùi moät söï phaân ñònh Tin möøng ngaøy caøng tröôûng thaønh hôn (x. Lumen Gentium, 12; Dei Verbum, 10).
Ñeå xaây döïng moät söï phaân ñònh theo Tin möøng ñích thöïc trong nhöõng hoaøn caûnh vaø neàn vaên hoùa khaùc nhau, nôi ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ soáng ñôøi soáng hoân nhaân vaø gia ñình cuûa mình, caùc ñoâi baïn vaø caùc baäc cha meï Kitoâ höõu coù theå vaø phaûi ñoùng goùp phaàn rieâng bieät, khoâng theå thay theá cuûa mình. Chính ñaëc suûng hay aân hueä rieâng cuûa hoï - laø aân hueä cuûa Bí tích Hoân phoái - laøm cho hoï coù khaû naêng thöïc hieän ñieàu ñoù (x. Insegnamenti di Giovanni Paolo II, III, 2 [1980], tr. 735s).
Thöïc traïng ñôøi soáng gia ñình trong theá giôùi hoâm nay
6. Thöïc traïng cuûa gia ñình hieän nay bao goàm caû nhöõng khía caïnh tích cöïc laãn tieâu cöïc: nhöõng khía caïnh tích cöïc laø daáu chæ cuûa ôn cöùu ñoä maø Ñöùc Kitoâ ñang thöïc hieän trong theá giôùi; coøn nhöõng khía caïnh tieâu cöïc laø daáu chæ cuûa söï khöôùc töø maø con ngöôøi ñaët ra tröôùc tình yeâu cuûa Thieân Chuùa.
Thaät vaäy, moät maët, ñang coù moät yù thöùc soáng ñoäng hôn veà töï do caù nhaân, cuøng vôùi söï quan taâm ngaøy caøng lôùn ñeán phaåm chaát cuûa caùc moái töông quan trong ñôøi soáng hoân nhaân, ñeán vieäc thaêng tieán phaåm giaù cuûa ngöôøi phuï nöõ, ñeán vieäc sinh saûn coù traùch nhieäm vaø vieäc giaùo duïc con caùi. Ñoàng thôøi, cuõng ñang hình thaønh moät yù thöùc veà söï caàn thieát phaûi phaùt trieån caùc moái lieân heä giöõa caùc gia ñình ñeå hoã trôï nhau veà maët tinh thaàn vaø vaät chaát, taùi khaùm phaù söù maïng Hoäi thaùnh gaén lieàn vôùi gia ñình, cuõng nhö traùch nhieäm cuûa gia ñình trong vieäc xaây döïng moät xaõ hoäi coâng baèng hôn.Maët khaùc, cuõng khoâng thieáu nhöõng daáu hieäu ñaùng lo ngaïi veà söï suy thoaùi cuûa moät soá giaù trò neàn taûng: moät quan nieäm sai laàm - caû veà lyù thuyeát laãn thöïc haønh - lieân quan ñeán söï ñoäc laäp giöõa vôï vaø choàng; söï mô hoà nghieâm troïng trong moái töông quan quyeàn bính giöõa cha meï vaø con caùi; nhöõng khoù khaên cuï theå maø gia ñình thöôøng gaëp phaûi trong vieäc truyeàn ñaït caùc giaù trò; soá vuï ly hoân ngaøy caøng gia taêng; noãi ñau thöông cuûa naïn phaù thai; vieäc söû duïng bieän phaùp trieät saûn ngaøy caøng phoå bieán; vaø söï hình thaønh moät naõo traïng traùnh thai thöïc söï vaø roõ neùt.
Goác reã cuûa nhöõng hieän töôïng tieâu cöïc naøy thöôøng laø söï leäch laïc trong yù nieäm vaø kinh nghieäm veà töï do, khi töï do khoâng coøn ñöôïc hieåu laø khaû naêng thöïc hieän chaân lyù trong yù ñònh cuûa Thieân Chuùa veà hoân nhaân vaø gia ñình, maø bò coi nhö moät söùc maïnh töï trò ñeå khaúng ñònh baûn thaân - khoâng ít khi choáng laïi ngöôøi khaùc - nhaèm phuïc vuï cho lôïi ích ích kyû cuûa chính mình.
Chuùng ta cuõng caàn löu taâm ñeán thöïc teá raèng, taïi caùc quoác gia ñöôïc goïi laø Theá Giôùi Thöù Ba, caùc gia ñình thöôøng thieáu caû nhöõng phöông tieän sinh toàn caên baûn - nhö löông thöïc, vieäc laøm, nhaø ôû, thuoác men - cuõng nhö nhöõng quyeàn töï do toái thieåu nhaát. Ngöôïc laïi, taïi caùc quoác gia giaøu coù hôn, söï sung tuùc quaù möùc vaø naõo traïng tieâu thuï, moät caùch nghòch lyù, laïi gaén lieàn vôùi noãi lo aâu vaø baát ñònh veà töông lai, khieán caùc ñoâi baïn maát ñi loøng quaûng ñaïi vaø söï can ñaûm ñeå ñoùn nhaän vaø khai môû söï soáng môùi: vì theá, söï soáng thöôøng khoâng coøn ñöôïc nhìn nhaän nhö moät phuùc laønh, maø nhö moät moái ñe doïa caàn phaûi phoøng traùnh.
Do ñoù, hoaøn caûnh lòch söû maø gia ñình ñang soáng hieän leân nhö moät thöïc taïi ñan xen giöõa aùnh saùng vaø boùng toái.
Ñieàu naøy cho thaáy raèng lòch söû khoâng ñôn thuaàn laø moät tieán trình taát yeáu höôùng tôùi ñieàu toát ñeïp hôn, nhöng laø moät bieán coá cuûa töï do - ñuùng hôn, laø moät cuoäc chieán giöõa nhöõng töï do ñoái khaùng nhau. Theo caùch dieãn ñaït noåi tieáng cuûa thaùnh Augustinoâ, ñoù laø moät cuoäc xung ñoät giöõa hai tình yeâu: tình yeâu Thieân Chuùa ñöôïc ñaåy ñeán möùc khinh thöôøng chính mình, vaø tình yeâu baûn thaân ñöôïc ñaåy ñeán möùc khinh thöôøng Thieân Chuùa (x. thaùnh Augustinoâ, De civitate Dei, XIV, 28: CSEL 40, II, tr. 25s).
Do ñoù, chæ coù vieäc giaùo duïc con ngöôøi soáng tình yeâu ñöôïc beùn reã trong ñöùc tin môùi coù theå daãn ñeán khaû naêng ñoïc vaø giaûi thích "caùc daáu chæ cuûa thôøi ñaïi" - voán laø bieåu hieän lòch söû cuûa hai tình yeâu ñoái nghòch nhau.
Hoaøn caûnh hieän taïi aûnh höôûng ñeán löông taâm tín höõu
7. Khi soáng trong moät theá giôùi nhö theá, döôùi nhöõng aùp löïc - ñaëc bieät laø töø caùc phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng - caùc tín höõu khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñaõ bieát vaø ñang bieát caùch giöõ mình khoûi bò aûnh höôûng bôûi söï lu môø cuûa caùc giaù trò neàn taûng, cuõng nhö ñaûm nhaän vai troø nhö moät löông taâm pheâ phaùn ñoái vôùi neàn vaên hoùa gia ñình hieän nay vaø nhö nhöõng chuû theå tích cöïc trong vieäc xaây döïng moät nhaân baûn gia ñình ñích thöïc.
Trong soá nhöõng daáu hieäu ñaùng lo ngaïi nhaát cuûa hieän töôïng naøy, caùc Nghò phuï Thöôïng Hoäi ñoàng ñaëc bieät nhaán maïnh ñeán söï lan roäng cuûa tình traïng ly hoân vaø vieäc chính caùc tín höõu tìm ñeán moät cuoäc keát hôïp môùi; vieäc chaáp nhaän hoân nhaân thuaàn tuùy daân söï - ñieàu traùi ngöôïc vôùi ôn goïi cuûa ngöôøi ñaõ laõnh nhaän bí tích Röûa Toäi laø "keát hoân trong Chuùa"; vieäc cöû haønh Bí tích Hoân phoái maø khoâng coù moät ñöùc tin soáng ñoäng, nhöng vì nhöõng lyù do khaùc; vaø söï töø choái caùc chuaån möïc luaân lyù voán höôùng daãn vaø thaêng tieán vieäc thöïc haønh ñôøi soáng tính duïc mang tính nhaân baûn vaø Kitoâ giaùo trong hoân nhaân.
Thôøi ñaïi cuûa chuùng ta ñang caàn ñeán söï khoân ngoan
8. Vì theá, toaøn theå Hoäi thaùnh ñöôïc môøi goïi ñaûm nhaän moät nhieäm vuï suy tö saâu xa vaø daán thaân maïnh meõ, ñeå neàn vaên hoùa môùi ñang hình thaønh ñöôïc thaám nhuaàn Tin möøng caùch maät thieát, caùc giaù trò chaân thöïc ñöôïc coâng nhaän, caùc quyeàn cuûa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ ñöôïc baûo veä, vaø coâng lyù ñöôïc thaêng tieán ngay trong chính caùc cô caáu cuûa xaõ hoäi. Nhö theá, "chuû nghóa nhaân baûn môùi"seõ khoâng laøm con ngöôøi xa rôøi moái töông quan vôùi Thieân Chuùa, nhöng seõ daãn hoï ñeán vôùi Ngöôøi caùch troïn veïn hôn.
Trong tieán trình xaây döïng chuû nghóa nhaân baûn naøy, khoa hoïc vaø caùc öùng duïng kyõ thuaät cuûa noù môû ra nhöõng khaû naêng môùi meû vaø to lôùn. Tuy nhieân, do chòu aûnh höôûng töø nhöõng choïn löïa chính trò voán ñònh höôùng hoaït ñoäng nghieân cöùu vaø öùng duïng, khoa hoïc thöôøng bò söû duïng leäch khoûi yù nghóa nguyeân thuûy cuûa mình: ñoù laø vieäc thaêng tieán con ngöôøi.
Do ñoù, ñieàu caàn thieát laø moïi ngöôøi phaûi phuïc hoài yù thöùc veà tính öu vieät cuûa caùc giaù trò luaân lyù - nhöõng giaù trò voán thuoäc veà nhaân vò con ngöôøi nhö chính hoï. Vieäc taùi khaùm phaù yù nghóa toái haäu cuûa cuoäc soáng vaø caùc giaù trò neàn taûng cuûa noù laø moät nhieäm vuï lôùn lao ñöôïc ñaët ra cho coâng cuoäc canh taân xaõ hoäi hoâm nay. Chæ khi yù thöùc ñöôïc tính öu vieät cuûa nhöõng giaù trò aáy, con ngöôøi môùi coù theå söû duïng caùch ñuùng ñaén nhöõng khaû naêng bao la maø khoa hoïc ñaõ ñaët vaøo tay mình - nhöõng khaû naêng thöïc söï nhaèm phuïc vuï cho vieäc thaêng tieán nhaân vò trong toaøn boä chaân lyù, töï do vaø phaåm giaù cuûa hoï. Khoa hoïc ñöôïc môøi goïi lieân keát vôùi söï khoân ngoan.
Do ñoù, nhöõng lôøi cuûa Coâng ñoàng Vaticanoâ II cuõng coù theå ñöôïc aùp duïng cho caùc vaán ñeà cuûa gia ñình: "Thôøi ñaïi cuûa chuùng ta, hôn caû caùc theá kyû tröôùc, ñang caàn ñeán söï khoân ngoan naøy, ñeå taát caû nhöõng khaùm phaù môùi cuûa noù trôû neân nhaân baûn hôn. Thaät vaäy, töông lai cuûa theá giôùi ñang bò ñe doïa, neáu khoâng coù nhöõng con ngöôøi khoân ngoan hôn ñöôïc khôi daäy" (Gaudium et Spes, soá 15).
Vieäc giaùo duïc löông taâm luaân lyù - giuùp con ngöôøi bieát nhaän ñònh, phaân ñònh vaø choïn löïa caùch soáng phuø hôïp vôùi chaân lyù nguyeân thuûy nôi hoï - vì theá trôû thaønh moät nhieäm vuï caáp thieát vaø khoâng theå boû qua.
Chính giao öôùc vôùi Söï Khoân Ngoan cuûa Thieân Chuùa caàn ñöôïc taùi laäp moät caùch saâu saéc hôn trong neàn vaên hoùa ngaøy nay. Moãi con ngöôøi ñöôïc thoâng phaàn vaøo Söï Khoân Ngoan aáy ngay töø chính haønh ñoäng saùng taïo cuûa Thieân Chuùa. Vaø chæ trong loøng chung thuûy vôùi giao öôùc naøy, caùc gia ñình hoâm nay môùi coù theå thöïc söï goùp phaàn tích cöïc vaøo vieäc xaây döïng moät theá giôùi coâng baèng vaø huynh ñeä hôn.
Tính tieäm tieán vaø söï hoaùn caûi
9. Taát caû chuùng ta phaûi choáng laïi söï baát coâng baét nguoàn töø toäi loãi - voán ñaõ thaâm nhaäp saâu vaøo nhieàu cô caáu cuûa theá giôùi ngaøy nay - vaø thöôøng gaây trôû ngaïi cho gia ñình trong vieäc soáng troïn veïn theo ñuùng phaåm giaù vaø thöïc thi caùc quyeàn caên baûn cuûa mình. Ñaùp laïi, chuùng ta caàn moät söï hoaùn caûi cuûa taâm trí vaø con tim, theo göông Ñöùc Kitoâ chòu ñoùng ñinh, trong vieäc töø boû chính loøng ích kyû cuûa mình. Moät söï hoaùn caûi nhö theá chaéc chaén seõ mang laïi aûnh höôûng tích cöïc vaø ñoåi môùi cho caû caùc cô caáu cuûa xaõ hoäi.
Ñieàu caàn thieát laø moät söï hoaùn caûi lieân læ vaø beàn vöõng: tuy ñoøi hoûi söï gôõ boû khoûi noäi taâm moïi ñieàu xaáu xa vaø gaén boù vôùi ñieàu thieän trong söï vieân maõn cuûa noù, nhöng laïi ñöôïc thöïc hieän caùch cuï theå qua nhöõng böôùc tieán khoâng ngöøng, luoân höôùng tôùi nhöõng giaù trò cao thöôïng hôn. Töø ñoù hình thaønh moät tieán trình soáng ñoäng, phaùt trieån töøng böôùc vôùi söï hoäi nhaäp ngaøy caøng saâu saéc caùc aân hueä cuûa Thieân Chuùa vaø nhöõng ñoøi hoûi cuûa tình yeâu tuyeät ñoái vaø döùt khoaùt cuûa Ngöôøi vaøo toaøn boä ñôøi soáng caù nhaân vaø xaõ hoäi cuûa con ngöôøi. Vì theá, caàn coù moät loä trình sö phaïm ñeå taêng tröôûng, nhôø ñoù töøng tín höõu, caùc gia ñình, caùc coäng ñoaøn daân toäc - vaø thöïc söï laø caû neàn vaên minh - ñöôïc kieân nhaãn daãn daét töø nhöõng gì hoï ñaõ ñoùn nhaän nôi Maàu nhieäm Ñöùc Kitoâ, tieán ñeán moät söï hieåu bieát saâu xa hôn vaø moät söï hoäi nhaäp troïn veïn hôn cuûa Maàu nhieäm aáy vaøo ñôøi soáng cuûa hoï.
Hoäi nhaäp vaên hoùa
10. Vieäc ñoùn nhaän töø caùc neàn vaên hoùa nhöõng gì coù theå dieãn taû caùch toát nhaát söï phong phuù voâ taän cuûa Ñöùc Kitoâ laø ñieàu phuø hôïp vôùi truyeàn thoáng khoâng giaùn ñoaïncuûa Hoäi thaùnh (x. Ep 3,8; Gaudium et Spes, soá 15 vaø 22). Chæ vôùi söï ñoùng goùp cuûa moïi neàn vaên hoùa, nhöõng phong phuù aáy môùi ngaøy caøng ñöôïc toû hieän roõ hôn, vaø Hoäi thaùnh môùi coù theå tieán böôùc trong haønh trình ñaït tôùi söï hieåu bieát ngaøy caøng ñaày ñuû vaø saâu xa hôn veà chaân lyù maø Chuùa ñaõ ban troïn veïn cho mình.
Giöõ vöõng nguyeân taéc keùp: söï töông hôïp vôùi Tin möøng cuûa caùc neàn vaên hoùa ñöôïc ñoùn nhaän vaø söï hieäp thoâng vôùi Hoäi thaùnh hoaøn vuõ, vieäc nghieân cöùu caàn ñöôïc tieáp tuïc - ñaëc bieät töø phía caùc Hoäi ñoàng Giaùm muïc vaø caùc cô quan höõu traùch cuûa Giaùo trieàu Roâma - cuøng vôùi söï daán thaân muïc vuï, ñeå vieäc "hoäi nhaäp vaên hoùa" cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo ngaøy caøng ñöôïc thöïc hieän caùch saâu roäng hôn, keå caû trong lónh vöïc hoân nhaân vaø gia ñình.
Chính nhôø vieäc hoäi nhaäp vaên hoùa maø chuùng ta tieán böôùc tôùi vieäc taùi laäp troïn veïn giao öôùc vôùi Söï Khoân Ngoan cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng laø chính Ñöùc Kitoâ. Hoäi thaùnhtoaøn theå cuõng seõ ñöôïc phong phuù nhôø nhöõng neàn vaên hoùa - tuy thieáu vaéng coâng ngheä - nhöng laïi chaát chöùa söï khoân ngoan nhaân loaïi vaø thaám nhuaàn nhöõng giaù trò luaân lyù saâu saéc.
Ñeå muïc tieâu cuûa loä trình naøy ñöôïc saùng toû vaø nhôø ñoù con ñöôøng tieán böôùc ñöôïc xaùc ñònh caùch chaéc chaén, Thöôïng Hoäi Ñoàng tröôùc heát ñaõ suy xeùt caùch ñuùng ñaén vaø saâu xa yù ñònh nguyeân thuûy cuûa Thieân Chuùa veà hoân nhaân vaø gia ñình. Thöôïng Hoäi Ñoàng ñaõ muoán "trôû veà thuôû ban ñaàu", trong tinh thaàn vaâng phuïc giaùo huaán cuûa Ñöùc Kitoâ (x. Mt 19,4tt).
Phaàn Hai - YÙ Ñònh Cuûa Thieân Chuùa Veà Hoân Nhaân Vaø Gia Ñình
Con ngöôøi laø hình aûnh cuûa Thieân Chuùa Tình Yeâu
11. Thieân Chuùa ñaõ taïo döïng con ngöôøi theo hình aûnh vaø hoïa aûnh cuûa Ngaøi (x. St 1,26tt): khi goïi con ngöôøi vaøo hieän höõu vì tình yeâu, Ngaøi ñoàng thôøi cuõng keâu goïi hoï soáng trong tình yeâu.
Thieân Chuùa laø Tình Yeâu (1 Ga 4,8), vaø nôi chính baûn thaân Ngaøi, Ngaøi soáng moät maàu nhieäm hieäp thoâng tình yeâu giöõa caùc Ngoâi Vò. Khi taïo döïng con ngöôøi theo hình aûnh cuûa Ngaøi vaø khoâng ngöøng gìn giöõ hoï trong hieän höõu, Thieân Chuùa ñaõ khaéc ghi vaøo nhaân tính cuûa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ moät ôn goïi - vaø do ñoù, caû khaû naêng laãn traùch nhieäm - ñoái vôùi tình yeâu vaø söï hieäp thoâng (x.Gaudium et Spes, 12). Vì theá, tình yeâu laø ôn goïi neàn taûng vaø baåm sinh cuûa moïi con ngöôøi.
Laø moät linh hoàn nhaäp theå- nghóa laø moät linh hoàn bieåu loä qua thaân xaùc, vaø moät thaân xaùc ñöôïc linh hoaït bôûi moät linh hoàn baát töû - con ngöôøi ñöôïc môøi goïi soáng tình yeâu trong söï hieäp nhaát toaøn dieän cuûa chính baûn theå mình. Tình yeâu bao goàm caû thaân xaùc con ngöôøi, vaø thaân xaùc ñöôïc môøi goïi tham döï vaøo tình yeâu thieâng lieâng.
Maïc khaûi Kitoâ giaùo nhaän bieát hai caùch cuï theå ñeå thöïc hieän ôn goïi cuûa con ngöôøi - trong toaøn theå hieän höõu cuûa hoï - ñoái vôùi tình yeâu: Hoân nhaân vaø ñöùc trinh khieát. Caû hai, trong hình thöùc rieâng cuûa mình, ñeàu laø söï cuï theå hoùa chaân lyù saâu xa nhaát veà con ngöôøi: "con ngöôøi laø hình aûnh cuûa Thieân Chuùa".
Do ñoù, tính duïc - qua ñoù ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ trao ban chính mình cho nhau baèng nhöõng haønh vi rieâng bieät vaø ñoäc höõu cuûa baäc vôï choàng - hoaøn toaøn khoâng phaûi laø ñieàu thuaàn tuùy sinh hoïc, nhöng lieân quan ñeán coát loõi saâu kín cuûa nhaân vò con ngöôøi ñuùng nghóa. Tính duïc chæ ñöôïc thöïc hieän caùch thöïc söï nhaân baûn neáu noù laø phaàn khoâng theå taùch rôøi cuûa tình yeâu, trong ñoù ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ daán thaân troïn veïn cho nhau ñeán maõn ñôøi. Vieäc trao hieán troïn veïn veà theå xaùc seõ laø moät söï doái traù neáu noù khoâng phaûi laø daáu chæ vaø hoa traùi cuûa söï trao hieán troïn veïn veà nhaân vò, trong ñoù toaøn theå con ngöôøi - keå caû trong chieàu kích traàn theá cuûa mình - hieän dieän. Neáu moät ngöôøi giöõ laïi ñieàu gì ñoù cho rieâng mình, hoaëc giöõ laïi khaû naêng choïn löïa khaùc cho töông lai, thì chæ vì lyù do ñoù, ngöôøi aáy ñaõ khoâng thöïc söï töï hieán caùch troïn veïn.
Söï toaøn veïn naøy, voán laø ñieàu tình yeâu vôï choàng ñoøi hoûi, cuõng ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu cuûa moät söï sinh saûn coù traùch nhieäm. Bôûi vì vieäc sinh ra moät con ngöôøi khoâng chæ thuoäc veà traät töï sinh hoïc, maø theo baûn chaát, vöôït leân treân noù vaø bao haøm moät toång theå caùc giaù trò nhaân vò. Ñeå nhöõng giaù trò aáy coù theå lôùn leân caùch haøi hoøa, thì söï ñoùng goùp beàn bæ vaø ñoàng thuaän cuûa caû cha laãn meï laø ñieàu khoâng theå thieáu.
"Nôi choán" duy nhaát laøm cho vieäc trao hieán naøy coù theå ñöôïc thöïc hieän theo toaøn boä chaân lyù cuûa noù chính laø hoân nhaân - töùc laø giao öôùc tình yeâu vôï choàng, moät choïn löïa coù yù thöùc vaø töï do, qua ñoù ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ ñoùn nhaän söï hieäp thoâng thaân maät cuûa söï soáng vaø tình yeâu, voán ñöôïc chính Thieân Chuùa thieát laäp (x. Gaudium et Spes, soá 48). Chæ trong aùnh saùng naøy, hoân nhaân môùi bieåu loä yù nghóa ñích thöïc cuûa mình.Theå cheá hoân nhaân khoâng phaûi laø söï can thieäp baát chính cuûa xaõ hoäi hay chính quyeàn, cuõng khoâng phaûi laø söï aùp ñaët beân ngoaøi cuûa moät hình thöùc, nhöng laø moät ñoøi hoûi noäi taâm phaùt xuaát töø giao öôùc tình yeâu vôï choàng, ñöôïc coâng khai khaúng ñònh laø duy nhaát vaø ñoäc höõu, ñeå coù theå soáng troïn veïn loøng chung thuûy vôùi yù ñònh cuûa Thieân Chuùa Taïo Hoùa.loøng chung thuûy aáy, thay vì laøm toån haïi ñeán töï do cuûa con ngöôøi, laïi baûo veä con ngöôøi khoûi moïi chuû nghóa chuû quan vaø chuû nghóa töông ñoái, ñoàng thôøi laøm cho con ngöôøi trôû thaønh ngöôøi tham döï vaøo Söï Khoân Ngoan Saùng Taïo cuûa Thieân Chuùa.
Hoân nhaân vaø söï hieäp thoâng giöõa Thieân Chuùa vôùi con ngöôøi
12. Söï hieäp thoâng tình yeâu giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi - voán laø noäi dung neàn taûng cuûa Maïc khaûi vaø cuûa kinh nghieäm ñöùc tin cuûa Israel - ñöôïc dieãn taû caùch ñaày yù nghóa nôi giao öôùc hoân nhaân ñöôïc thieát laäp giöõa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ.
Chính vì theá, lôøi trung taâm cuûa Maïc khaûi - "Thieân Chuùa yeâu thöông daân Ngöôøi" - cuõng ñöôïc thoát leân qua nhöõng lôøi soáng ñoäng vaø cuï theå maø ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ duøng ñeå dieãn taû tình yeâu phu theâ daønh cho nhau. Moái lieân keát tình yeâu cuûa hoï trôû thaønh hình aûnh vaø bieåu töôïng cuûa Giao öôùc keát hôïp giöõa Thieân Chuùa vaø daân Ngöôøi (x. Hs 2,21; Gr 3,6-13; Is 54).Vaø chính toäi loãi, voán coù theå laøm toån thöông giao öôùc phu theâ, laïi trôû thaønh hình aûnh cuûa söï baát trung cuûa daân ñoái vôùi Thieân Chuùa: thôø ngaãu töôïng vaø maïi daâm (x. Ed 16,25), ngoaïi tình laø bieåu hieän cuûa söï phaûn boäi, khoâng tuaân giöõ Leà Luaät vaø töø boû tình yeâu giao öôùc cuûa Ñöùc Chuùa.Tuy nhieân, söï baát trung cuûa Israel khoâng theå phaù huûy loøng chung thuûy vónh cöûu cuûa Thieân Chuùa; vì theá, tình yeâu luoân trung thaønh cuûa Thieân Chuùa trôû thaønh maãu göông cho caùc moái töông quan yeâu thöông trung tín maø caùc ñoâi vôï choàng ñöôïc môøi goïi soáng (x. Hs 3).
Tình yeâu giöõa Ñöùc Kitoâ vaø Hoäi thaùnh ñöôïc dieãn taû nôi Bí tích Hoân phoái
13. Söï hieäp thoâng giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi ñaït ñeán söï hoaøn taát troïn veïn nôi Ñöùc Gieâsu Kitoâ, Phu Quaân yeâu thöông vaø hieán mình laøm Ñaáng Cöùu Ñoä cuûa nhaân loaïi, keát hôïp nhaân loaïi vôùi chính Ngöôøi trong tö caùch laø thaân theå cuûa Ngöôøi.
Ngöôøi maïc khaûi söï thaät nguyeân thuûy cuûa hoân nhaân - söï thaät cuûa "thuôû ban ñaàu" (x. St 2,24; Mt 19,5) - vaø, baèng caùch giaûi thoaùt con ngöôøi khoûi söï cöùng loøng, laøm cho con ngöôøi coù khaû naêng thöïc hieän troïn veïn söï thaät aáy.
Maïc khaûi naøy ñaït ñeán söï vieân maõn troïn veïn nôi ôn ban tình yeâu maø Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa trao ban cho nhaân loaïi khi maëc laáy baûn tính nhaân loaïi, vaø nôi hy teá maø Ñöùc Gieâsu Kitoâ hieán daâng chính mình treân Thaäp giaù vì Hieàn theâ cuûa Ngöôøi laø Hoäi thaùnh. Trong hy teá aáy, yù ñònh maø Thieân Chuùa ñaõ khaéc ghi vaøo nhaân tính cuûa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ ngay töø luùc taïo döïng ñöôïc toû loä caùch troïn veïn (x. Ep 5,32tt); vì theá, hoân nhaân cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ laõnh nhaän Bí tích Röûa Toäi trôû thaønh bieåu töôïng thöïc söï cuûa Giao öôùc môùi vaø vónh cöûu, ñöôïc thieát laäp trong maùu Ñöùc Kitoâ. Thaùnh Thaàn, Ñaáng maø Chuùa tuoân ñoå, ban cho con ngöôøi moät traùi tim môùi vaø laøm cho ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ coù khaû naêng yeâu thöông nhau nhö Ñöùc Kitoâ ñaõ yeâu thöông chuùng ta. Tình yeâu phu theâ ñaït ñeán söï vieân maõn maø noù ñöôïc höôùng tôùi töø beân trong: ñoù chính laø ñöùc aùi phu theâ - caùch theá rieâng bieät vaø cuï theå maø caùc ñoâi baïn ñöôïc môøi goïi tham döï vaø soáng chính loøng baùc aùi cuûa Ñöùc Kitoâ, Ñaáng ñaõ hieán mình treân Thaäp giaù.
Trong moät ñoaïn vaên noåi tieáng xöùng ñaùng ñöôïc ghi nhôù, Tertullian ñaõ dieãn taû caùch saâu saéc söï cao caû vaø veû ñeïp cuûa ñôøi soáng hoân nhaân trong Ñöùc Kitoâ: "Laøm sao chuùng ta coù theå moâ taû ñöôïc nieàm haïnh phuùc cuûa cuoäc hoân nhaân ñöôïc Hoäi thaùnh noái keát, ñöôïc hy leã cuûng coá, ñöôïc lôøi chuùc laønh ñoùng aán, ñöôïc caùc Thieân thaàn coâng boá vaø ñöôïc Cha treân trôøi chuaån nhaän? Coù ñoâi baïn naøo saùnh baèng ñoâi baïn tín höõu, ñöôïc keát hôïp bôûi cuøng moät nieàm hy voïng, cuøng moät öôùc nguyeän, cuøng moät kyû luaät, cuøng moät coâng vieäc phuïc vuï? Caû hai laø anh em con moät Cha, laø ñoàng phuïc vuï cho moät Chuû; khoâng bò phaân reõ trong tinh thaàn cuõng nhö trong xaùc thòt. Thaät söï laø hai trong moät xaùc thòt. ÔÛ ñaâu xaùc thòt neân moät, thì tinh thaàn cuõng neân moät"(Tertullian, Ad uxorem, II, VIII, 6-8: CCL I, 393).
Baèng vieäc trung thaønh ñoùn nhaän vaø suy nieäm Lôøi cuûa Thieân Chuùa, Hoäi thaùnh ñaõ long troïng giaûng daïy vaø vaãn tieáp tuïc giaûng daïy raèng hoân nhaân giöõa nhöõng ngöôøi ñaõ laõnh nhaän Bí tích Röûa Toäi laø moät trong baûy Bí tích cuûa Giao öôùc Môùi (x. Conc. Ecum. Trident., Sessio XXIV, can. 1: I. D. Mansi, Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima Collectio, 33, 149s).
Thaät vaäy, nhôø Bí tích Röûa Toäi, ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ ñöôïc ñöa vaøo caùch vónh vieãn trong Giao öôùc Môùi vaø Vónh Cöûu - töùc laø Giao öôùc phu theâ giöõa Ñöùc Kitoâ vaø Hoäi thaùnh. Chính nhôø söï keát hôïp baát khaû phaân ly naøy maø coäng ñoaøn thaân maät cuûa ñôøi soáng vaø tình yeâu phu theâ, ñöôïc thieát laäp bôûi Ñaáng Taïo Hoùa (x. Gaudium et Spes,soá 48), ñöôïc naâng cao vaø ñöôïc ñöa vaøo trong loøng baùc aùi phu theâ cuûa Ñöùc Kitoâ, ñöôïc naâng ñôõ vaø laøm phong phuù bôûi quyeàn naêng cöùu chuoäc cuûa Ngöôøi.
Nhôø tính bí tích cuûa hoân nhaân, ñoâi baïn ñöôïc gaén keát vôùi nhau caùch saâu xa vaø baát khaû phaân ly. Söï thuoäc veà laãn nhau cuûa hoï laø moät bieåu hieän thöïc söï, qua daáu chæ bí tích, veà chính moái töông quan giöõa Ñöùc Kitoâ vaø Hoäi thaùnh.
Do ñoù, ñoâi baïn trôû thaønh lôøi nhaéc nhôû thöôøng haèng cho Hoäi thaùnh veà nhöõng gì ñaõ xaûy ra treân Thaäp giaù; nhôø Bí tích Hoân phoái maø hoï ñöôïc tham döï, hoï laø chöùng nhaân cuûa ôn cöùu ñoä - cho nhau vaø cho con caùi. Hoân nhaân, cuõng nhö moïi Bí tích, laø moät leã töôûng nieäm, moät söï hieän taïi hoùa vaø moät lôøi tieân tri veà bieán coá cöùu ñoä naøy: "Laø moät leã töôûng nieäm, Bí tích ban cho hoï aân suûng vaø boån phaän ñeå ghi nhôù caùc coâng trình vó ñaïi cuûa Thieân Chuùa vaø laøm chöùng veà nhöõng coâng trình aáy tröôùc maët con caùi hoï; laø moät söï hieän taïi hoùa, Bí tích ban cho hoï aân suûng vaø boån phaän ñeå thöïc thi trong hieän taïi - ñoái vôùi nhau vaø ñoái vôùi con caùi - nhöõng ñoøi hoûi cuûa moät tình yeâu bieát tha thöù vaø cöùu chuoäc; laø moät lôøi tieân tri, Bí tích ban cho hoï aân suûng vaø boån phaän ñeå soáng vaø laøm chöùng cho nieàm hy voïng veà cuoäc gaëp gôõ trong töông lai vôùi Ñöùc Kitoâ." (Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Dieãn vaên vôùi caùc ñaïi bieåu cuûa Centre de Liaison des EÙquipes de Recherche, ngaøy 3/11/1979, Insegnamenti di Giovanni Paolo II, II, 2 [1979], tr. 1032).
Gioáng nhö moãi Bí tích trong baûy Bí tích, hoân nhaân cuõng laø moät bieåu töôïng thöïc söï cuûa bieán coá cöùu ñoä, nhöng theo caùch theá rieâng cuûa noù. "Ñoâi baïn tham döï vaøo bieán coá aáy trong tö caùch laø vôï choàng, laø hai ngöôøi trong tö caùch ñoâi baïn, ñeán möùc hieäu quaû ñaàu tieân vaø tröïc tieáp cuûa Bí tích Hoân phoái (res et sacramentum) khoâng phaûi laø chính aân suûng sieâu nhieân, nhöng laø moái lieân keát phu theâ Kitoâ giaùo - moät söï hieäp thoâng cuûa hai ngöôøi, mang tính Kitoâ giaùo ñieån hình - vì noù dieãn taû maàu nhieäm Nhaäp Theå cuûa Ñöùc Kitoâ vaø maàu nhieäm Giao öôùc cuûa Ngöôøi. Noäi dung cuûa vieäc tham döï vaøo ñôøi soáng cuûa Ñöùc Kitoâ cuõng raát cuï theå: tình yeâu phu theâ bao haøm moät söï toaøn veïn, trong ñoù moïi chieàu kích cuûa nhaân vò ñeàu ñöôïc ñöa vaøo - tieáng goïi cuûa thaân xaùc vaø baûn naêng, söùc maïnh cuûa caûm xuùc vaø tình caûm, khaùt voïng cuûa tinh thaàn vaø yù chí. Tình yeâu aáy höôùng ñeán moät söï hieäp nhaát saâu xa mang tính caù vò, moät söï hieäp nhaát vöôït leân treân söï keát hôïp trong moät thaân xaùc, ñeå ñaït tôùi moät traùi tim duy nhaát vaø moät linh hoàn duy nhaát. Tình yeâu aáy ñoøi hoûi söï baát khaû phaân ly vaø trung thaønh trong vieäc töï hieán cho nhau caùch döùt khoaùt, ñoàng thôøi môû ra cho söï phong nhieâu (x. Phaoloâ VI, Humanae Vitae, soá 9). Toùm laïi, ñaây laø nhöõng ñaëc ñieåm voán coù cuûa moïi tình yeâu phu theâ töï nhieân, nhöng vôùi moät yù nghóa môùi: khoâng chæ thanh luyeän vaø cuûng coá chuùng, maø coøn naâng chuùng leân ñeán möùc trôû thaønh bieåu hieän cuûa caùc giaù trò Kitoâ giaùo ñích thöïc." (Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Dieãn vaên vôùi caùc ñaïi bieåu cuûa Centre de Liaison des EÙquipes de Recherche, 4 [3/11/1979], Insegnamenti di Giovanni Paolo II, II, 2 [1979], tr. 1032).
Con caùi, hoàng aân quyù giaù cuûa hoân nhaân
14. Theo döï phoùng cuûa Thieân Chuùa, hoân nhaân laø neàn taûng cuûa coäng ñoaøn roäng lôùn hôn laø gia ñình, bôûi chính theå cheá hoân nhaân vaø tình yeâu phu theâ ñöôïc ñònh höôùng ñeán vieäc sinh saûn vaø giaùo duïc con caùi - chính trong ñoù, theå cheá vaø tình yeâu aáy ñaït ñeán söï vieân maõn cuûa mình (x. Gaudium et Spes,soá 50).
Trong thöïc taïi saâu xa nhaát cuûa mình, tình yeâu voán laø moät söï trao ban. Tình yeâu phu theâ, trong khi daãn ñöa ñoâi baïn ñeán söï "bieát" nhau - laøm cho hoï trôû thaønh "moät xöông moät thòt" (x. St 2,24) - khoâng kheùp kín nôi chính hoï, nhöng môû ra cho khaû naêng trao hieán lôùn nhaát: nhôø ñoù, hoï trôû thaønh nhöõng coäng taùc vieân cuûa Thieân Chuùa trong vieäc trao ban söï soáng cho moät nhaân vò môùi. Nhö theá, khi töï hieán cho nhau, ñoâi baïn cuõng trao ban vöôït leân chính mình qua thöïc taïi cuûa ngöôøi con - moät phaûn aùnh soáng ñoäng cuûa tình yeâu hoï daønh cho nhau, moät daáu chæ vónh vieãn cuûa söï hieäp nhaát phu theâ, vaø moät toång hôïp soáng ñoäng, khoâng theå taùch rôøi, cuûa chính caên tính laøm cha vaø laøm meï cuûa hoï.
Baèng vieäc trôû thaønh cha meï, ñoâi baïn laõnh nhaän töø Thieân Chuùa hoàng aân cuûa moät traùch nhieäm môùi. Tình yeâu laøm cha meï cuûa hoï ñöôïc môøi goïi trôû thaønhdaáu chæ höõu hình cuûa chính tình yeâu Thieân Chuùa ñoái vôùi con caùi- "töø Ñaáng maø moïi cöông vò laøm cha treân trôøi vaø döôùi ñaát ñeàu ñöôïc xöng teân" (Ep 3,15).
Tuy nhieân, khoâng ñöôïc queân raèng ngay caû khi khoâng theå thöïc hieän ñöôïc vieäc sinh saûn, ñôøi soáng phu theâ vaãn khoâng vì theá maø maát ñi giaù trò cuûa noù. Thaät vaäy, tình traïng voâ sinh theå lyù coù theå trôû thaønh cô hoäi ñeå ñoâi baïn thöïc hieän nhöõng hình thöùc phuïc vuï quan troïng khaùc cho ñôøi soáng cuûa nhaân vò con ngöôøi, chaúng haïn nhö nhaän con nuoâi, tham gia caùc hoaït ñoäng giaùo duïc, hoã trôï caùc gia ñình khaùc, hoaëc chaêm soùc treû em ngheøo khoå vaø khuyeát taät.
Gia ñình, söï hieäp thoâng cuûa nhaân vò
15. Moät toång theå caùc moái töông quan lieân vò ñöôïc hình thaønh trong hoân nhaân vaø gia ñình - tình nghóa phu theâ, tình phuï töû vaø maãu töû, tình con thaûo, tình huynh ñeä - qua ñoù moãi nhaân vò ñöôïc daãn vaøo "gia ñình nhaân loaïi" vaø "gia ñình cuûa Thieân Chuùa", töùc laø Hoäi thaùnh.
Hoân nhaân vaø gia ñình Kitoâ giaùo xaây döïng Hoäi thaùnh. Thaät vaäy, trong gia ñình, nhaân vò con ngöôøi khoâng chæ ñöôïc sinh ra vaø töøng böôùc ñöôïc daãn vaøo coäng ñoàng nhaân loaïi qua vieäc giaùo duïc, maø coøn ñöôïc daãn vaøo gia ñình cuûa Thieân Chuùa - töùc laø Hoäi thaùnh - nhôø vieäc taùi sinh trong bí tích Röûa Toäi vaø vieäc giaùo duïc ñöùc tin.
Gia ñình nhaân loaïi, voán bò toäi loãi laøm tan vôõ, ñöôïc phuïc hoài trong söï hieäp nhaát cuûa mình nhôø quyeàn naêng cöùu chuoäc töø caùi cheát vaø söï phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ (x. Gaudium et Spes,soá 78). Nhôø tham döï vaøo hieäu naêng cöùu ñoä cuûa bieán coá aáy, hoân nhaân Kitoâ giaùo trôû thaønh moâi tröôøng töï nhieân ñeå nhaân vò ñöôïc hoäi nhaäp vaøo ñaïi gia ñình cuûa Hoäi thaùnh.
Meänh leänh "haõy sinh soâi naûy nôû", ñöôïc Thieân Chuùa trao ban cho ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ ngay töø khôûi ñaàu, nhôø ñoù ñaït ñeán toaøn boä chaân lyù vaø söï thöïc hieän troïn veïn cuûa mình.
Do ñoù, Hoäi thaùnh tìm thaáy nôi gia ñình - voán ñöôïc khai sinh töø bí tích - caùi noâi cuûa mình vaø moâi tröôøng töï nhieân ñeå thöïc hieän vieäc hoäi nhaäp vaøo caùc theá heä nhaân loaïi; vaø caùc theá heä aáy, caùch töông hoã, cuõng ñöôïc hoäi nhaäp vaøo Hoäi thaùnh.
Hoân nhaân vaø ñöùc trinh khieát
16. Ñöùc trinh khieát vaø ñôøi soáng ñoäc thaân vì Nöôùc Thieân Chuùa khoâng nhöõng khoâng maâu thuaãn vôùi phaåm giaù cuûa hoân nhaân, maø coøn giaû ñònh vaø xaùc nhaän phaåm giaù aáy. Hoân nhaân vaø ñöùc trinh khieát laø hai caùch theá ñeå dieãn taû vaø soáng Maàu nhieäm Giao öôùc duy nhaát giöõa Thieân Chuùa vaø daân Ngöôøi. Khi hoân nhaân khoâng ñöôïc traân troïng, thì ñöùc trinh khieát thaùnh hieán cuõng khoâng theå toàn taïi; vaø khi tính duïc cuûa con ngöôøi khoâng coøn ñöôïc nhìn nhaän nhö moät giaù trò cao quyù do Ñaáng Taïo Hoùa ban taëng, thì vieäc töø boû noù vì Nöôùc Trôøi cuõng ñaùnh maát yù nghóa cuûa mình.
Thaùnh Gioan Kim Khaåu ñaõ noùi raát ñuùng: "Ai leân aùn hoân nhaân thì cuõng töôùc maát vinh quang cuûa ñöùc trinh khieát; ai ca ngôïi hoân nhaân thì laøm cho ñöùc trinh khieát trôû neân ñaùng khaâm phuïc vaø röïc rôõ hôn. Thaät vaäy, ñieàu gì chæ ñöôïc xem laø toát khi ñem so saùnh vôùi ñieàu xaáu thì khoâng thöïc söï laø moät thieän haûo lôùn; coøn ñieàu gì toát hôn nhöõng ñieàu voán ñöôïc moïi ngöôøi coâng nhaän laø toát, thì chaéc chaén ñoù laø moät thieän haûo tuyeät haûo" (Thaùnh Gioan Kim Khaåu, Ñöùc Trinh Khieát, X: PG 48,540)
Nôi ñöùc trinh khieát, con ngöôøi soáng trong söï chôø ñôïi - ngay caû nôi thaân xaùc mình - cuoäc hoân nhaân caùnh chung giöõa Ñöùc Kitoâ vaø Hoäi thaùnh, baèng caùch töï hieán hoaøn toaøn cho Hoäi thaùnh trong nieàm hy voïng raèng Ñöùc Kitoâ cuõng seõ trao hieán chính mình Ngöôøi cho Hoäi thaùnh trong chaân lyù vieân maõn cuûa söï soáng vónh cöûu. Nhö theá, ngöôøi soáng ñôøi trinh khieát tieân baùo trong thaân xaùc mình theá giôùi môùi meû cuûa söï phuïc sinh mai haäu (x. Mt 22,30).
Nhôø chöùng taù naøy, ñöùc trinh khieát giöõ cho Hoäi thaùnh luoân soáng ñoäng yù thöùc veà maàu nhieäm hoân nhaân, vaø baûo veä maàu nhieäm aáy khoûi moïi söï giaûn löôïc vaø ngheøo naøn hoùa.
Baèng caùch giaûi phoùng caùch ñaëc bieät traùi tim con ngöôøi (x. 1Cr 7,32-35), "ñeå noù ñöôïc böøng chaùy hôn nöõa trong ñöùc aùi ñoái vôùi Thieân Chuùa vaø vôùi moïi ngöôøi" (Perfectae Caritatis, 12), ñöùc trinh khieát laøm chöùng raèng Nöôùc Thieân Chuùa vaø söï coâng chính cuûa Ngöôøi chính laø vieân ngoïc quyù giaù, caàn ñöôïc öu tieân hôn baát cöù giaù trò naøo khaùc, duø cao caû ñeán ñaâu, vaø thöïc söï phaûi ñöôïc tìm kieám nhö laø giaù trò toái haäu duy nhaát. Chính vì moái lieân heä hoaøn toaøn ñoäc ñaùo cuûa ñaëc suûng naøy vôùi Nöôùc Thieân Chuùa maø Hoäi thaùnh, trong suoát lòch söû cuûa mình, luoân baûo veä tính troåi vöôït cuûa ñaëc suûng aáy so vôùi ñaëc suûng hoân nhaân (x. Pioâ XII, Sacra Virginitas, II: AAS 46 [1954], tr. 174tt).
Maëc duø ñaõ töø boû khaû naêng sinh saûn theå lyù, ngöôøi soáng ñôøi trinh khieát laïi trôû neân phong nhieâu caùch thieâng lieâng, trôû thaønh cha vaø meï cuûa nhieàu ngöôøi, coäng taùc vaøo vieäc hieän thöïc hoùa gia ñình theo yù ñònh cuûa Thieân Chuùa.
Do ñoù, caùc ñoâi baïn Kitoâ höõu coù quyeàn mong ñôïi nôi nhöõng ngöôøi soáng ñôøi trinh khieát moät göông saùng vaø moät chöùng taù trung thaønh vôùi ôn goïi cuûa hoï cho ñeán maõn ñôøi. Cuõng nhö ñoái vôùi caùc ñoâi baïn, söï trung tín ñoâi khi trôû neân khoù khaên vaø ñoøi hoûi hy sinh, khoå cheá vaø töø boû baûn thaân, thì ñieàu ñoù cuõng coù theå xaûy ra nôi nhöõng ngöôøi soáng ñôøi trinh khieát. loøng chung thuûy cuûa hoï, ngay caû trong thöû thaùch, phaûi laø nguoàn naâng ñôõ vaø xaây döïng söï trung tín nôi caùc ñoâi baïn (x. Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Toâng thö Novo Incipiente, soá 9 [8.4.1979]: AAS 71 [1979], tr. 410tt).
Nhöõng suy tö naøy veà ñöùc trinh khieát coù theå soi saùng vaø naâng ñôõ nhöõng ai, vì nhöõng lyù do vöôït ngoaøi yù muoán cuûa hoï, ñaõ khoâng theå keát hoân vaø roài ñaõ ñoùn nhaän hoaøn caûnh cuûa mình trong tinh thaàn phuïc vuï.
Phaàn Thöù Ba - Nhöõng Boån Phaän Cuûa Gia Ñình Kitoâ Höõu
Hôõi gia ñình, haõy trôû neân chính mình!
17. Trong yù ñònh cuûa Thieân Chuùa laø Ñaáng Saùng Taïo vaø Ñaáng Cöùu Chuoäc, gia ñình khaùm phaù khoâng chæ "caên tính" cuûa mình - ñieàu gia ñình "laø" - maø coøn caû "söù maïng" cuûa mình - ñieàu gia ñình coù theå vaø phaûi "thöïc hieän". Nhöõng boån phaän maø gia ñình ñöôïc Thieân Chuùa môøi goïi chu toaøn trong doøng lòch söû phaùt xuaát töø chính höõu theå cuûa gia ñình vaø laø söï trieån nôû naêng ñoäng, hieän sinh cuûa chính höõu theå aáy. Moãi gia ñình khaùm phaù vaø nhaän thaáy nôi chính mình moät lôøi môøi goïi khoâng theå daäp taét, lôøi môøi goïi aáy ñoàng thôøi xaùc ñònh phaåm giaù vaø traùch nhieäm cuûa mình: Hôõi gia ñình, "haõy trôû neân" ñieàu maø ngöôi "laø"!
Vieäc trôû veà vôùi "thuôû ban ñaàu" cuûa haønh vi saùng taïo cuûa Thieân Chuùa laø ñieàu thieát yeáu ñoái vôùi gia ñình, neáu gia ñình muoán hieåu bieát chính mình vaø theå hieän chính mình theo chaân lyù saâu xa naèm trong baûn theå- khoâng chæ veà caên tính hieän höõu maø coøn veà haønh ñoäng cuûa mình trong lòch söû. Vaø bôûi vì, theo yù ñònh cuûa Thieân Chuùa, gia ñình ñöôïc thieát laäp nhö moät "coäng ñoaøn thaân maät cuûa söï soáng vaø tình yeâu" (x. Gaudium et Spes,soá 48), neân gia ñình mang laáy söù maïng phaûi ngaøy caøng trôû neân chính mình, nghóa laø trôû thaønh coäng ñoaøn cuûa söï soáng vaø tình yeâu - trong moät chuyeån ñoäng noäi taïi, nhö moïi thöïc taïi ñöôïc saùng taïo vaø cöùu chuoäc, seõ ñöôïc hoaøn taát trong Nöôùc Thieân Chuùa.Trong moät vieãn caûnh chaïm ñeán taän goác reã cuûa thöïc taïi, caàn phaûi khaúng ñònh raèng yeáu tính vaø caùc boån phaän cuûa gia ñình roát cuoäc ñöôïc xaùc ñònh bôûi tình yeâu. Chính vì theá, gia ñình laõnh nhaän söù maïng gìn giöõ, maïc khaûi vaø truyeàn ñaït tình yeâu - nhö moät phaûn aùnh soáng ñoäng vaø moät söï tham döï thöïc söï vaøo tình yeâu cuûa Thieân Chuùa daønh cho nhaân loaïi, vaø tình yeâu cuûa Ñöùc Kitoâ, Chuùa chuùng ta, daønh cho Hoäi thaùnh laø Hieàn theâ cuûa Ngöôøi.
Moãi boån phaän cuï theå cuûa gia ñình ñeàu laø söï dieãn taû vaø hieän thöïc hoùa cuï theå söù maïng neàn taûng aáy. Do ñoù, caàn phaûi ñi saâu hôn vaøo söï phong phuù ñaëc thuø cuûa söù maïng gia ñình vaø khaùm phaù nhöõng noäi dung vöøa ña daïng vöøa thoáng nhaát cuûa söù maïng aáy.
Theo nghóa naøy, khôûi ñi töø tình yeâu vaø luoân quy chieáu veà tình yeâu, Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc gaàn ñaây ñaõ laøm noåi baät boán boån phaän chung cuûa gia ñình:
1) Ñaøo luyeän moät coäng ñoaøn caùc ngoâi vò;
2) Phuïc vuï söï soáng;
3) Tham gia vaøo vieäc phaùt trieån xaõ hoäi;
4) Tham gia vaøo ñôøi soáng vaø söù maïng cuûa Hoäi thaùnh
I. Ñaøo Luyeän Moät Coäng Ñoaøn Caùc Ngoâi Vò
Tình yeâu: nguyeân lyù vaø söùc maïnh cuûa söï hieäp thoâng
18. Gia ñình, ñöôïc thieát laäp vaø ñöôïc sinh ñoäng bôûi tình yeâu, laø moät coäng ñoaøn caùc ngoâi vò goàm: ñoâi baïn laø ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ, cha meï vaø con caùi, thaân baèng quyeán thuoäc. Boån phaän ñaàu tieân cuûa gia ñình laø trung thaønh soáng thöïc taïi cuûa söï hieäp thoâng, baèng moät noã löïc khoâng ngöøng nhaèm xaây döïng moät coäng ñoaøn ñích thöïc goàm caùc ngoâi vò.
Tình yeâu laø neàn taûng thaâm saâu, laø söùc maïnh beàn bæ vaø laø muïc tieâu cuoái cuøng cuûa söù maïng naøy. Khoâng coù tình yeâu, gia ñình khoâng theå trôû thaønh moät coäng ñoaøn nhaân vò - töùc laø coäng ñoaøn cuûa nhöõng con ngöôøi soáng vôùi nhau trong yeâu thöông vaø toân troïng. Cuõng vaäy, neáu thieáu tình yeâu, gia ñình khoâng theå soáng, khoâng theå lôùn leân vaø khoâng theå töï hoaøn thieän trong tö caùch laø moät coäng ñoaøn nhaân vò. Ñieàu toâi ñaõ vieát trong Thoâng ñieäp Redemptor Hominis (Ñaáng Cöùu Chuoäc Con Ngöôøi) ñöôïc aùp duïng caùch ñaëc bieät vaø öu tieân nôi gia ñình:"Con ngöôøi khoâng theå soáng maø khoâng coù tình yeâu. Neáu khoâng ñöôïc tình yeâu maïc khaûi, khoâng gaëp gôõ tình yeâu, khoâng caûm nghieäm vaø ñoùn nhaän tình yeâu aáy nhö cuûa rieâng mình, neáu khoâng thöïc söï tham döï caùch soáng ñoäng vaøo tình yeâu aáy, thì con ngöôøi vaãn laø moät höõu theå khoâng theå hieåu ñöôïc chính mình, vaø cuoäc soáng cuûa hoï trôû neân voâ nghóa" (soá 10).
Tình yeâu giöõa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ trong hoân nhaân - vaø, trong moät hình thöùc môû roäng vaø phaùt sinh töø ñoù, tình yeâu giöõa caùc thaønh vieân trong cuøng moät gia ñình: giöõa cha meï vaø con caùi, giöõa anh chò em, giöõa thaân baèng quyeán thuoäc - ñöôïc linh hoaït vaø thuùc ñaåy bôûi moät söùc soáng noäi taâm saâu xa vaø beàn bæ. Chính söùc soáng aáy daãn ñöa gia ñình ñeán moät söï hieäp thoâng ngaøy caøng saâu ñaäm vaø phong phuù hôn, voán laø neàn taûng vaø linh hoàn cuûa coäng ñoaøn hoân nhaân vaø gia ñình.
Tính hieäp nhaát baát khaû phaân ly trong tình hieäp thoâng vôï choàng
19. Söï hieäp thoâng ñaàu tieân chính laø söï hieäp thoâng ñöôïc thieát laäp vaø trieån nôû giöõa ñoâi baïn: nhôø giao öôùc tình yeâu hoân nhaân, ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ "khoâng coøn laø hai, nhöng laø moät xöông moät thòt" (Mt 19,6; x. St 2,24), vaø ñöôïc môøi goïi khoâng ngöøng lôùn leân trong tình hieäp thoâng aáy qua söï trung tín moãi ngaøy vôùi lôøi cam keát hoân nhaân - laø vieäc trao hieán troïn veïn cho nhau.
Tình hieäp thoâng vôï choàng naøy baét nguoàn töø söï boå tuùc töï nhieân giöõa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ, vaø ñöôïc nuoâi döôõng bôûi yù chí caù nhaân cuûa ñoâi baïn muoán chia seû troïn veïn döï phoùng cuoäc ñôøi - nhöõng gì hoï coù vaø chính con ngöôøi hoï. Vì theá, tình hieäp thoâng aáy laø hoa traùi vaø laø daáu chæ cuûa moät ñoøi hoûi saâu xa mang tính nhaân loaïi. Nhöng trong Ñöùc Kitoâ, Thieân Chuùa ñoùn nhaän ñoøi hoûi aáy, xaùc nhaän, thanh luyeän vaø naâng noù leân, ñöa ñeán söï hoaøn thieän qua Bí tích Hoân phoái. Chuùa Thaùnh Thaàn, ñöôïc tuoân ñoå trong vieäc cöû haønh bí tích, ban cho ñoâi baïn Kitoâ höõu aân hueä cuûa moät tình hieäp thoâng môùi meû trong tình yeâu - laø hình aûnh soáng ñoäng vaø thöïc söï cuûa söï hieäp nhaát ñoäc ñaùo, voán laøm cho Hoäi thaùnh trôû thaønh Thaân Theå Maàu Nhieäm baát khaû phaân cuûa Chuùa Gieâsu.
AÂn hueä cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn laø luaät soáng daønh cho caùc ñoâi baïn Kitoâ höõu, ñoàng thôøi laø moät ñoäng löïc thuùc ñaåy hoï moãi ngaøy tieán tôùi hieäp nhaát ngaøy caøng phong phuù hôn treân moïi bình dieän: thaân xaùc, tính caùch, traùi tim, trí tueä, yù chí vaø linh hoàn (x. Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Dieãn vaên vôùi caùc ñoâi baïn, soá 4 [Kinshasa, 3/5/1980]: AAS 72 [1980], tr. 426tt). Nhôø ñoù, hoï maïc khaûi cho Hoäi thaùnh vaø cho theá giôùi moät tình hieäp thoâng môùi trong tình yeâu, ñöôïc ban taëng bôûi aân suûng cuûa Ñöùc Kitoâ.
Moät tình hieäp thoâng nhö theá bò phuû nhaän taän caên bôûi cheá ñoä ña theâ: thöïc vaäy, ña theâ tröïc tieáp phuû nhaän yù ñònh cuûa Thieân Chuùa nhö ñaõ ñöôïc maïc khaûi töø thuôû ban ñaàu, vì noù ñi ngöôïc laïi phaåm giaù caù nhaân bình ñaúng giöõa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ - nhöõng ngöôøi, trong hoân nhaân, töï trao hieán cho nhau baèng moät tình yeâu troïn veïn, vaø vì theá, laø moät tình yeâu duy nhaát vaø daønh rieâng. Nhö Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñaõ vieát: "Söï hieäp nhaát cuûa hoân nhaân, ñöôïc Chuùa xaùc nhaän, cuõng hieån hieän caùch roõ raøng nôi phaåm giaù caù nhaân bình ñaúng cuûa caû ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ - moät phaåm giaù caàn ñöôïc nhìn nhaän trong tình yeâu hoã töông vaø vieân maõn" (x. Gaudium et Spes,soá 49; x. Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Dieãn vaên vôùi caùc ñoâi baïn, soá 4 [Kinshasa, 3.5.1980]; l.c.).
Moät söï hieäp thoâng baát khaû phaân ly
20. Söï hieäp thoâng vôï choàng khoâng chæ mang ñaëc tính hieäp nhaát neân moät, maø coøn mang tính baát khaû phaân ly: "Söï keát hôïp maät thieát naøy - nhö moät söï trao hieán laãn nhau giöõa hai con ngöôøi, cuõng nhö vì lôïi ích cuûa con caùi - ñoøi hoûi söï trung tín troïn veïn cuûa ñoâi baïn vaø ñoøi buoäc nôi hoï moät söï hieäp nhaát baát khaû phaân ly" (x. Gaudium et Spes, soá 48).
Hoäi thaùnh coù moät nhieäm vuï chuû yeáu - nhö caùc Nghò phuï Thöôïng Hoäi ñoàng ñaõ thöïc hieän - laø maïnh meõ taùi khaúng ñònh giaùo huaán veà tính baát khaû phaân ly cuûa hoân nhaân. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ngaøy nay cho raèng vieäc gaén boù troïn ñôøi vôùi moät ngöôøi laø ñieàu khoù khaên, thaäm chí khoâng theå, vaø ñoái vôùi nhöõng ai ñang bò cuoán theo moät neàn vaên hoùa phuû nhaän tính baát khaû phaân ly cuûa hoân nhaân, coâng khai cheá gieãu söï cam keát trung thaønh cuûa ñoâi baïn, thì caàn phaûi taùi coâng boá Tin möøngveà tính döùt khoaùt cuûa tình yeâu vôï choàng - moät tình yeâu ñöôïc ñaët neàn taûng vaø tìm thaáy söùc maïnh nôi Ñöùc Gieâsu Kitoâ (x. Ep 5,25).
Baét nguoàn töø söï trao ban caù vò vaø troïn veïn giöõa ñoâi baïn, vaø ñöôïc ñoøi hoûi bôûi thieän ích cuûa con caùi, tính baát khaû phaân ly cuûa hoân nhaân tìm thaáy chaân lyù toái haäu nôi yù ñònh maø Thieân Chuùa ñaõ baøy toû qua Maïc Khaûi. Chính Thieân Chuùa muoán vaø ban taëng cho hoân nhaân tính baát khaû phaân ly nhö laø hoa traùi, daáu chæ vaø ñoøi hoûi cuûa tình yeâu tuyeät ñoái trung tín maø Ngöôøi daønh cho nhaân loaïi - tình yeâu maø Ñöùc Gieâsu ñaõ soáng caùch troïn veïn ñoái vôùi Hoäi thaùnh cuûa Ngöôøi.
Ñöùc Kitoâ nhaéc laïi yù ñònh nguyeân thuûy maø Ñaáng Taïo Hoùa ñaõ ghi khaéc trong taâm hoàn ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ, vaø trong vieäc cöû haønh Bí tích Hoân phoái, Ngöôøi ban taëng cho hoï moät "traùi tim môùi": nhôø ñoù, ñoâi baïn khoâng chæ coù theå vöôït qua "söï cöùng loøng" (x. Mt 19,8), maø coøn - vaø treân heát - coù theå chia seû tình yeâu troïn veïn vaø döùt khoaùt cuûa Ñöùc Kitoâ, Giao Öôùc môùi vaø vónh cöûu ñaõ trôû neân xaùc phaøm. Nhö Ñöùc Gieâsu laø "Chöùng Nhaân trung thaønh" (x. Kh 3,14), laø tieáng "xin vaâng" cuûa caùc lôøi höùa cuûa Thieân Chuùa (x. 2Cr 1,20), vaø vì theá laø söï thöïc hieän tuyeät ñænh cuûa loøng chung thuûy voâ ñieàu kieän maø Thieân Chuùa daønh cho daân Ngöôøi, thì ñoâi baïn Kitoâ höõu cuõng ñöôïc môøi goïi thöïc söï tham döï vaøo tính baát khaû phaân ly khoâng theå huûy boû - voán lieân keát Ñöùc Kitoâ vôùi Hoäi thaùnh, Hieàn theâ cuûa Ngöôøi, maø Ngöôøi ñaõ yeâu thöông ñeán cuøng (x. Ga 13,1).
AÂn hueä cuûa Bí tích Hoân phoái vöøa laø moät ôn goïi, ñoàng thôøi vöøa laø moät leänh truyeàn daønh cho caùc ñoâi baïn Kitoâ höõu: ñeå hoï luoân trung thaønh vôùi nhau maõi maõi, vöôït qua moïi thöû thaùch vaø gian nan, trong söï vaâng phuïc quaûng ñaïi ñoái vôùi thaùnh yù Thieân Chuùa: "Söï gì Thieân Chuùa ñaõ keát hôïp, loaøi ngöôøi khoâng ñöôïc pheùp phaân ly" (Mt 19,6).
Laøm chöùng cho giaù trò voâ giaù cuûa tính baát khaû phaân ly vaø loøng chung thuûy trong hoân nhaân laø moät trong nhöõng boån phaän cao quyù vaø caáp thieát nhaát cuûa caùc ñoâi baïn Kitoâ höõu trong thôøi ñaïi chuùng ta. Vì theá, cuøng vôùi taát caû caùc Nghò phuï Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc, toâi ca ngôïi vaø khích leä nhöõng ñoâi baïn, duø gaëp khoâng ít khoù khaên, vaãn gìn giöõ vaø laøm trieån nôû thieän ích cuûa tính baát khaû phaân ly: baèng caùch aáy, hoï chu toaøn caùch khieâm toán vaø can ñaûm söù maïng ñöôïc trao phoù laø trôû neân moät "daáu chæ" trong theá giôùi - moät daáu chæ nhoû beù nhöng quyù giaù, ñoâi khi bò thöû thaùch, nhöng luoân ñöôïc canh taân - veà loøng chung thuûy khoâng meät moûi maø Thieân Chuùa vaø Ñöùc Gieâsu Kitoâ daønh cho moïi ngöôøi vaø töøng ngöôøi. Ñoàng thôøi, cuõng caàn traân troïng chöùng taù cuûa nhöõng ngöôøi phoái ngaãu, duø bò baïn ñôøi boû rôi, nhöng vôùi söùc maïnh cuûa ñöùc tin vaø nieàm hy voïng Kitoâ giaùo, vaãn khoâng böôùc vaøo moät keát hôïp môùi: nhöõng ngöôøi naøy cuõng trao ban moät chöùng taù ñích thöïc veà loøng chung thuûy - ñieàu maø theá giôùi hoâm nay ñang raát caàn. Vì theá, hoï caàn ñöôïc caùc muïc töû vaø coäng ñoaøn tín höõu trong Hoäi thaùnh khích leä vaø naâng ñôõ.
Söï hieäp thoâng roäng môû cuûa gia ñình
21. Tình hieäp thoâng vôï choàng taïo neân neàn taûng ñeå xaây döïng tình hieäp thoâng roäng môû hôn cuûa gia ñình: giöõa cha meï vaø con caùi, giöõa anh chò em vôùi nhau, giöõa caùc thaân nhaân vaø nhöõng ngöôøi thaân quen khaùc.
Tình hieäp thoâng nhö vaäy beùn reã trong nhöõng moái lieân keát töï nhieân cuûa huyeát nhuïc, vaø ñöôïc trieån nôû khi caùc moái daây lieân keát saâu xa vaø phong phuù hôn cuûa tinh thaàn ñöôïc thieát laäp vaø tröôûng thaønh. Chính tình yeâu - linh hoàn cuûa caùc moái töông quan lieân vò giöõa caùc thaønh vieân trong gia ñình - laø söùc maïnh beân trong ñònh hình vaø laøm soáng ñoäng tình hieäp thoâng vaø coäng ñoaøn gia ñình.
Gia ñình Kitoâ höõu ñöôïc môøi goïi soáng kinh nghieäm moät tình hieäp thoâng môùi meû vaø ñoäc ñaùo, voán xaùc nhaän vaø kieän toaøn söï hieäp thoâng theo traät töï töï nhieân vaø baûn tính nhaân loaïi. Thaät vaäy, aân suûng cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ - "Tröôûng töû giöõa moät ñaøn em ñoâng ñuùc" (Rm 8,29) - töï baûn chaát vaø trong naêng ñoäng noäi taïi cuûa mình laø moät "aân suûng cuûa tình huynh ñeä", nhö Thaùnh Toâma Aquinoâ goïi teân (Summa Theologiae, II-II, q.14, a.2, ad 4). Chuùa Thaùnh Thaàn, ñöôïc tuoân ñoå trong vieäc cöû haønh caùc bí tích, laø coäi nguoàn soáng ñoäng vaø döôõng nuoâi voâ taän cuûa söï hieäp thoâng sieâu nhieân, quy tuï vaø lieân keát caùc tín höõu vôùi Ñöùc Kitoâ vaø vôùi nhau trong söï hieäp nhaát cuûa Hoäi thaùnh Thieân Chuùa. Gia ñình Kitoâ höõu laø moät söï maïc khaûi vaø hieän thöïc cuï theå cuûa söï hieäp thoâng Hoäi thaùnh, vaø vì lyù do ñoù, gia ñình coù theå vaø phaûi ñöôïc goïi laø "Hoäi thaùnh taïi gia" (x. Lumen Gentium, soá 11; x. Apostolicam Actuositatem, soá 11).
Taát caû caùc thaønh vieân trong gia ñình, moãi ngöôøi theo aân hueä rieâng cuûa mình, ñeàu coù aân suûng vaø traùch nhieäm xaây döïng - töøng ngaøy - söï hieäp thoâng giöõa caùc nhaân vò, laøm cho gia ñình trôû thaønh moät "tröôøng hoïc cuûa moät nhaân tính troïn veïn vaø phong phuù hôn" (x. Gaudium et Spes, soá 52). Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän qua söï chaêm soùc vaø yeâu thöông daønh cho caùc em nhoû, ngöôøi ñau yeáu vaø ngöôøi cao tuoåi; qua vieäc phuïc vuï laãn nhau trong ñôøi soáng haèng ngaøy; vaø qua söï chia seû cuûa caûi, nieàm vui vaø noãi ñau.
Moät thôøi ñieåm neàn taûng trong vieäc xaây döïng tình hieäp thoâng nhö theá chính laø söï trao ñoåi mang tính giaùo duïc giöõa cha meï vaø con caùi (x. Ep 6,1-4; Cl 3,20-21), trong ñoù moãi ngöôøi ñeàu quaûng ñaïi trao ban vaø khieâm toán ñoùn nhaän. Nhôø tình yeâu, söï kính troïng vaø vaâng phuïc ñoái vôùi cha meï, con caùi ñoùng goùp phaàn rieâng bieät vaø khoâng theå thay theá cuûa mình vaøo vieäc xaây döïng moät gia ñình thöïc söï nhaân baûn vaø Kitoâ giaùo (x. Gaudium et Spes, soá 48). Vieäc naøy seõ trôû neân deã daøng hôn neáu cha meï thi haønh quyeàn bính baát khaû nhöôïng cuûa mình nhö moät "thöøa taùc vuï" ñích thöïc - nghóa laø nhö moät söï phuïc vuï ñöôïc quy höôùng veà thieän ích nhaân baûn vaø Kitoâ giaùo cuûa con caùi, ñaëc bieät laø nhaèm giuùp chuùng ñaït tôùi moät söï töï do coù traùch nhieäm thöïc söï - vaø neáu cha meï luoân giöõ soáng ñoäng yù thöùc veà "moùn quaø" maø hoï khoâng ngöøng laõnh nhaän töø nôi con caùi.
Tình hieäp thoâng gia ñình chæ coù theå ñöôïc gìn giöõ vaø kieän toaøn nhôø moät tinh thaàn hy sinh cao caû. Thaät vaäy, ñieàu ñoù ñoøi hoûi nôi moãi ngöôøi söï saün saøng quaûng ñaïi ñeå caûm thoâng, bao dung, tha thöù vaø hoøa giaûi. Khoâng gia ñình naøo laïi khoâng caûm nghieäm caùch maø ích kyû, baát hoøa, caêng thaúng vaø xung ñoät coù theå taán coâng döõ doäi vaø ñoâi khi laøm toån thöông nghieâm troïng tình hieäp thoâng cuûa mình - töø ñoù phaùt sinh nhieàu hình thöùc chia reõ khaùc nhau trong ñôøi soáng gia ñình. Tuy nhieân, ñoàng thôøi, moãi gia ñình luoân ñöôïc Thieân Chuùa laø Ñaáng ban bình an môøi goïi soáng kinh nghieäm vui möøng vaø canh taân cuûa "vieäc hoøa giaûi" - nghóa laø tình hieäp thoâng ñöôïc taùi laäp, söï hieäp nhaát ñöôïc tìm laïi. Caùch rieâng, vieäc tham döï vaøo bí tích Hoøa Giaûi vaø Baøn Tieäc Thaùnh Theå - nôi Thaân Theå duy nhaát cuûa Ñöùc Kitoâ - ban cho gia ñình Kitoâ höõu aân suûng vaø traùch nhieäm ñeå vöôït qua moïi chia reõ vaø tieán böôùc trong chaân lyù troïn veïn cuûa tình hieäp thoâng theo thaùnh yù Thieân Chuùa, nhôø ñoù ñaùp laïi öôùc nguyeän saâu xa nhaát cuûa Chuùa: "Xin cho taát caû neân moät" (Ga 17,21).
Quyeàn vaø nhieäm vuï cuûa ngöôøi phuï nöõ
22. Trong chöøng möïc gia ñình laø - vaø luoân phaûi trôû thaønh - moät coäng ñoaøn vaø hieäp thoâng caùc nhaân vò, thì chính trong tình yeâu, gia ñình tìm thaáy nguoàn coäi vaø ñoäng löïc khoâng ngöøng ñeå ñoùn nhaän, toân troïng vaø thaêng tieán phaåm giaù cao caû nhaát cuûa töøng ngöôøi, nghóa laø hình aûnh soáng ñoäng cuûa Thieân Chuùa. Nhö caùc Nghò phuï Thöôïng Hoäi ñoàng ñaõ xaùc quyeát caùch ñuùng ñaén, tieâu chuaån luaân lyù ñeå ñaùnh giaù tính xaùc thöïc cuûa caùc moái töông quan vôï choàng vaø gia ñình chính laø vieäc thaêng tieán phaåm giaù vaø ôn goïi cuûa töøng nhaân vò, voán ñaït ñeán söï vieân maõn qua vieäc töï hieán chaân thaønh cuûa chính mình (x. Gaudium et Spes, soá 24).
Trong vieãn töôïng naøy, Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc ñaõ muoán daønh moät söï quan taâm ñaëc bieät ñeán ngöôøi phuï nöõ - ñeán caùc quyeàn vaø nhieäm vuï cuûa hoï trong gia ñình vaø trong xaõ hoäi. Cuõng trong cuøng moät vieãn töôïng, caàn phaûi xem xeùt ñeán ngöôøi nam trong vai troø laø ngöôøi choàng vaø ngöôøi cha, cuõng nhö ñeán con treû vaø ngöôøi cao tuoåi.
Veà phaàn ngöôøi phuï nöõ, tröôùc heát caàn nhaán maïnh ñeán phaåm giaù vaø traùch nhieäm bình ñaúng so vôùi ngöôøi nam. Söï bình ñaúng naøy ñöôïc theå hieän caùch ñaëc bieät qua vieäc töï hieán laãn nhau vaø cuøng nhau hieán daâng cho con caùi - ñieàu voán laø ñaëc tính cuûa hoân nhaân vaø gia ñình. Nhöõng gì lyù trí con ngöôøi coù theå tröïc giaùc vaø nhaän ra thì ñöôïc Lôøi cuûa Thieân Chuùa maïc khaûi caùch troïn veïn. Thaät vaäy, lòch söû cöùu ñoä laø moät chöùng taù lieân læ vaø röïc rôõ veà phaåm giaù cuûa ngöôøi phuï nöõ.
Khi taïo döïng con ngöôøi "nam vaø nöõ" (St 1,27), Thieân Chuùa ban cho caû ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ moät phaåm giaù caù nhaân bình ñaúng, ñoàng thôøi laøm phong phuù hoï vôùi nhöõng quyeàn baát khaû nhöôïng vaø nhöõng traùch nhieäm voán thuoäc veà nhaân vò. Thieân Chuùa coøn bieåu loä phaåm giaù cuûa ngöôøi phuï nöõ caùch cao caû nhaát khi chính Ngaøi maëc laáy xaùc phaøm töø Ñöùc Trinh Nöõ Maria - Ñaáng ñöôïc Hoäi thaùnh toân vinh laø Meï Thieân Chuùa, goïi laø Eva môùi vaø giôùi thieäu nhö maãu göông cuûa ngöôøi phuï nöõ ñöôïc cöùu chuoäc. Söï toân troïng tinh teá cuûa Ñöùc Gieâsu daønh cho nhöõng ngöôøi phuï nöõ maø Ngöôøi ñaõ môøi goïi böôùc theo vaø soáng tình baïn vôùi Ngöôøi; vieäc Ngöôøi hieän ra vaøo saùng Phuïc sinh vôùi moät ngöôøi phuï nöõ tröôùc caùc moân ñeä khaùc; vaø söù maïng ñöôïc trao cho phuï nöõ ñeå loan baùo Tin möøng Phuïc sinh cho caùc Toâng ñoà - taát caû ñeàu laø nhöõng daáu chæ xaùc thöïc veà loøng kính troïng ñaëc bieät cuûa Ñöùc Gieâsu daønh cho ngöôøi phuï nöõ. Thaùnh Phaoloâ ñaõ noùi: "Taát caû anh em ñeàu laø con caùi cuûa Thieân Chuùa nhôø ñöùc tin trong Ñöùc Kitoâ Gieâsu... Khoâng coøn Do Thaùi hay Hy Laïp, khoâng coøn noâ leä hay töï do, khoâng coøn nam hay nöõ, vì taát caû anh em ñeàu laø moät trong Ñöùc Kitoâ Gieâsu" (Gl 3,26-28).
Ngöôøi phuï nöõ vaø xaõ hoäi
23. Khoâng ñi saâu vaøo caùc khía caïnh khaùc nhau cuûa chuû ñeà roäng lôùn vaø phöùc taïp veà moái töông quan giöõa ngöôøi phuï nöõ vaø xaõ hoäi, nhöng chæ giôùi haïn cuoäc thaûo luaän ôû moät vaøi ñieåm thieát yeáu, ngöôøi ta khoâng theå khoâng nhaän thaáy raèng, trong lónh vöïc gia ñình - caùch rieâng trong phaïm vi naøy - moät truyeàn thoáng xaõ hoäi vaø vaên hoùa phoå bieán ñaõ coù khuynh höôùng chæ daønh cho ngöôøi phuï nöõ vai troø laøm vôï vaø laøm meï, maø khoâng môû ra moät caùch thích ñaùng ñeå hoï ñaûm nhaän caùc traùch nhieäm coâng coäng, voán thöôøng ñöôïc daønh cho nam giôùi.
Khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa, söï bình ñaúng veà phaåm giaù vaø traùch nhieäm giöõa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ hoaøn toaøn bieän minh cho vieäc ngöôøi phuï nöõ ñöôïc tham gia vaøo caùc traùch nhieäm coâng coäng. Ñoàng thôøi, vieäc thaêng tieán ñích thöïc ngöôøi phuï nöõ cuõng ñoøi hoûi phaûi nhìn nhaän caùch roõ raøng giaù trò cuûa vai troø laøm meï vaø ñôøi soáng gia ñình cuûa hoï, trong moái töông quan vôùi taát caû caùc traùch nhieäm coâng coäng vaø caùc ngaønh ngheà khaùc. Thaät vaäy, caùc traùch nhieäm vaø ngaønh ngheà aáy caàn ñöôïc keát hôïp haøi hoøa vôùi nhau, neáu muoán cho söï phaùt trieån xaõ hoäi vaø vaên hoùa thöïc söï vaø troïn veïn mang tính nhaân baûn.
Ñieàu naøy seõ deã daøng thöïc hieän hôn neáu, nhö Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc ñaõ mong muoán, moät "thaàn hoïc veà lao ñoäng" ñöôïc canh taân ñeå laøm saùng toû vaø ñaøo saâu yù nghóa cuûa lao ñoäng trong ñôøi soáng Kitoâ höõu, ñoàng thôøi xaùc ñònh moái lieân heä neàn taûng giöõa lao ñoäng vaø gia ñình - vaø töø ñoù, laøm noåi baät yù nghóa nguyeân thuûy vaø khoâng theå thay theá cuûa coâng vieäc trong gia ñình vaø vieäc giaùo duïc con caùi (x. Laborem Exercens, soá 19). Vì theá, Hoäi thaùnh coù theå vaø phaûi trôï giuùp xaõ hoäi hoâm nay baèng caùch khoâng ngöøng keâu goïi moïi ngöôøi coâng nhaän vaø toân vinh giaù trò khoâng theå thay theá cuûa coâng vieäc ngöôøi phuï nöõ thöïc hieän trong gia ñình. Ñieàu naøy ñaëc bieät quan troïng trong laõnh vöïc giaùo duïc: thöïc vaäy, goác reã cuûa söï phaân bieät ñoái xöû giöõa caùc coâng vieäc vaø ngaønh ngheà seõ ñöôïc loaïi boû moät khi ngöôøi ta nhaän ra raèng moïi ngöôøi, trong moïi laõnh vöïc, ñeàu daán thaân vôùi cuøng moät quyeàn vaø cuøng moät traùch nhieäm. Nhôø ñoù, hình aûnh cuûa Thieân Chuùa nôi ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ seõ ñöôïc bieåu loä caùch röïc rôõ hôn.
Ngay caû khi ngöôøi phuï nöõ - cuõng nhö ngöôøi nam - caàn ñöôïc coâng nhaän coù quyeàn tham gia vaøo caùc traùch nhieäm coâng coäng khaùc nhau, thì xaõ hoäi vaãn phaûi ñöôïc toå chöùc sao cho ngöôøi vôï vaø ngöôøi meï khoâng bò buoäc phaûi laøm vieäc beân ngoaøi gia ñình, vaø gia ñình cuûa hoï vaãn coù theå soáng vaø phaùt trieån caùch xöùng ñaùng, ngay caû khi hoï hoaøn toaøn daán thaân cho chính gia ñình mình.
Cuõng caàn vöôït qua naõo traïng cho raèng phaåm giaù cuûa ngöôøi phuï nöõ phaùt xuaát nhieàu hôn töø coâng vieäc beân ngoaøi hôn laø töø nhöõng hoaït ñoäng trong gia ñình. Ñieàu naøy ñoøi hoûi ngöôøi nam phaûi thöïc söï traân troïng vaø yeâu thöông ngöôøi phuï nöõ, vôùi taát caû söï toân kính daønh cho phaåm giaù caù nhaân cuûa hoï; ñoàng thôøi, xaõ hoäi caàn kieán taïo vaø phaùt trieån nhöõng ñieàu kieän thích hôïp cho coâng vieäc noäi trôï.
Hoäi thaùnh, vôùi söï toân troïng caàn thieát daønh cho nhöõng ôn goïi khaùc nhau cuûa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ, caàn noã löïc thuùc ñaåy - trong chính ñôøi soáng cuûa mình, trong möùc ñoä coù theå - söï bình ñaúng veà quyeàn vaø phaåm giaù giöõa hoï. Vieäc naøy laø vì lôïi ích cuûa taát caû: cuûa gia ñình, cuûa xaõ hoäi vaø cuûa chính Hoäi thaùnh.
Tuy nhieân, roõ raøng raèng taát caû nhöõng ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø ngöôøi phuï nöõ phaûi töø boû nöõ tính cuûa mình hay baét chöôùc ñaëc tính nam giôùi, nhöng laø soáng troïn veïn nhaân tính nöõ tính ñích thöïc - nhö ñieàu ñoù phaûi ñöôïc theå hieän trong haønh ñoäng cuûa hoï, caû trong gia ñình laãn ngoaøi xaõ hoäi - ñoàng thôøi khoâng queân raèng trong laõnh vöïc naøy coù söï ña daïng cuûa caùc phong tuïc vaø neàn vaên hoùa.
Xuùc phaïm ñeán phaåm giaù cuûa ngöôøi phuï nöõ
24. Thaät ñaùng tieác, söù ñieäp Kitoâ giaùo veà phaåm giaù cuûa ngöôøi phuï nöõ laïi bò phuû nhaän bôûi moät naõo traïng coá höõu, voán xem con ngöôøi khoâng nhö moät nhaân vò, maø nhö moät ñoà vaät - nhö moät moùn haøng ñeå mua baùn, phuïc vuï cho söï höôûng thuï ích kyû vaø khoaùi laïc ñôn thuaàn. Vaø naïn nhaân ñaàu tieân cuûa naõo traïng aáy chính laø ngöôøi phuï nöõ.
Naõo traïng aáy saûn sinh ra nhöõng hoa traùi thaät cay ñaéng: söï khinh mieät ñoái vôùi caû ngöôøi nam laãn ngöôøi nöõ, tình traïng noâ leä, söï aùp böùc nhöõng ngöôøi yeáu theá, khieâu daâm, maïi daâm - ñaëc bieät nghieâm troïng khi nhöõng ñieàu aáy ñöôïc toå chöùc - cuøng vôùi muoân vaøn hình thöùc phaân bieät ñoái xöû trong caùc laõnh vöïc giaùo duïc, ngheà nghieäp, tieàn löông, v.v.
Hôn nöõa, ngay caû ngaøy nay, trong phaàn lôùn xaõ hoäi chuùng ta, vaãn coøn toàn taïi nhieàu hình thöùc phaân bieät ñoái xöû haï thaáp phaåm giaù, gaây toån thöông nghieâm troïng ñeán moät soá nhoùm phuï nöõ cuï theå: chaúng haïn nhö nhöõng ngöôøi vôï khoâng coù con, caùc goùa phuï, phuï nöõ ly thaân, ly dò, vaø caùc baø meï ñôn thaân.
Nhöõng hình thöùc phaân bieät ñoái xöû naøy - cuõng nhö nhieàu hình thöùc khaùc - ñaõ ñöôïc caùc Nghò phuï Thöôïng Hoäi ñoàng maïnh meõ leân aùn. Vì theá, toâi tha thieát keâu goïi moïi ngöôøi thöïc hieän moät haønh ñoäng muïc vuï chuyeân bieät, maïnh meõ vaø saâu saéc hôn, ñeå nhöõng baát coâng aáy ñöôïc loaïi tröø caùch döùt khoaùt, haàu ñaït tôùi söï toân troïng troïn veïn ñoái vôùi hình aûnh Thieân Chuùa ñang toûa saùng nôi moïi con ngöôøi - khoâng tröø moät ai.
Ngöôøi nam trong tö caùch ngöôøi choàng vaø ngöôøi cha
25. Trong söï hieäp thoâng-coäng ñoaøn cuûa hoân nhaân vaø gia ñình, ngöôøi nam ñöôïc môøi goïi soáng aân hueä vaø söù maïng cuûa mình trong tö caùch laø ngöôøi choàng vaø ngöôøi cha.
Ngöôøi choàng nhaän ra nôi ngöôøi vôï söï hoaøn taát yù ñònh cuûa Thieân Chuùa: "Con ngöôøi ôû moät mình thì khoâng toát. Ta seõ laøm cho noù moät trôï taù töông xöùng" (St 2,18), vaø ngöôøi nam thoát leân lôøi caûm thaùn cuûa Añam - ngöôøi choàng ñaàu tieân: "Laàn naøy, ñaây laø xöông bôûi xöông toâi, thòt bôûi thòt toâi" (St 2,23).
Tình yeâu vôï choàng ñích thöïc giaû ñònh vaø ñoøi hoûi ngöôøi nam phaûi toân troïng saâu xa phaåm giaù bình ñaúng cuûa ngöôøi nöõ. Thaùnh Ambroâsioâ vieát: "Con khoâng phaûi laø chuû cuûa naøng, nhöng laø choàng cuûa naøng; naøng khoâng ñöôïc trao cho con nhö moät noâ leä, nhöng nhö moät ngöôøi vôï... Haõy ñaùp laïi nhöõng quan taâm naøng daønh cho con, vaø haõy bieát ôn tình yeâu cuûa naøng" (Exameron, V,7,19: CSEL 32,I,154). Vôùi ngöôøi vôï, ngöôøi nam ñöôïc môøi goïi soáng "moät hình thöùc raát ñaëc bieät cuûa tình baïn caù vò" (Ñöùc Phaoloâ VI, Humanae Vitae, soá 9). Laø Kitoâ höõu, ngöôøi nam coøn ñöôïc môøi goïi phaùt trieån moät thaùi ñoä yeâu thöông môùi meû, baøy toû vôùi ngöôøi vôï loøng baùc aùi vöøa teá nhò vöøa maïnh meõ maø Ñöùc Kitoâ daønh cho Hoäi thaùnh (x. Ep 5,25).
Tình yeâu daønh cho ngöôøi vôï - nay ñaõ trôû thaønh ngöôøi meï - vaø tình yeâu daønh cho con caùi laø con ñöôøng töï nhieân giuùp ngöôøi nam hieåu vaø thöïc hieän vai troø quan troïng laøm cha cuûa mình. Ñaëc bieät trong nhöõng hoaøn caûnh xaõ hoäi vaø vaên hoùa deã khieán ngöôøi cha xa rôøi gia ñình hoaëc hieän dieän caùch môø nhaït trong vieäc giaùo duïc, caàn phaûi noã löïc khoâi phuïc nieàm xaùc tín xaõ hoäi raèng vò trí vaø söù maïng quan troïng cuûa ngöôøi cha trong vaø vì gia ñình laø ñoäc nhaát voâ nhò vaø khoâng theå thay theá (x. Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Baøi giaûng taïi Terni, 19/3/1981). Thöïc teá cho thaáy: söï vaéng maët cuûa ngöôøi cha gaây ra nhöõng maát caân baèng taâm lyù vaø luaân lyù, cuõng nhö nhöõng khoù khaên lôùn trong caùc moái töông quan gia ñình. Ngöôïc laïi, söï hieän dieän aùp ñaët cuûa ngöôøi cha - ñaëc bieät trong hieän töôïng "tö töôûng gia tröôûng" (machismo) vaãn coøn toàn taïi - töùc laø söï laïm duïng caùc ñaëc quyeàn nam giôùi, laøm toån thöông ngöôøi phuï nöõ vaø caûn trôû söï phaùt trieån cuûa caùc moái quan heä gia ñình laønh maïnh.
Khi bieåu loä vaø soáng laïi treân traàn theá chính tình phuï töû cuûa Thieân Chuùa (x. Ep 3,15), ngöôøi nam ñöôïc môøi goïi baûo ñaûm söï phaùt trieån thoáng nhaát cuûa moïi thaønh vieân trong gia ñình. Ngöôøi nam seõ chu toaøn nhieäm vuï quan troïng aáy baèng moät traùch nhieäm quaûng ñaïi ñoái vôùi söï soáng ñöôïc cöu mang döôùi traùi tim ngöôøi meï; moät cam keát giaùo duïc chu ñaùo, ñöôïc chia seû vôùi ngöôøi vôï (x. Gaudium et Spes, soá 52); moät coâng vieäc khoâng laøm tan raõ gia ñình, nhöng cuûng coá söï beàn chaët vaø oån ñònh cuûa noù; vaø moät chöùng taù soáng ñoäng cuûa ñôøi soáng Kitoâ höõu tröôûng thaønh, giuùp con caùi böôùc vaøo kinh nghieäm soáng ñoäng veà Ñöùc Kitoâ vaø Hoäi thaùnh caùch roõ raøng hôn.
Quyeàn cuûa con treû
26. Trong gia ñình - laø coäng ñoaøn caùc nhaân vò - caàn daønh moät söï quan taâm ñaëc bieät cho con treû, vun ñaép loøng kính troïng saâu xa ñoái vôùi phaåm giaù caù vò cuûa treû, cuõng nhö söï toân troïng lôùn lao vaø söï phuïc vuï quaûng ñaïi ñoái vôùi caùc quyeàn lôïi cuûa treû. Ñieàu naøy ñuùng vôùi moïi con treû, nhöng caøng trôû neân khaån thieát hôn khi treû coøn nhoû, hoaøn toaøn leä thuoäc, ñang ñau beänh, chòu khoå hoaëc mang khuyeát taät.
Khi keâu goïi vaø soáng moät söï chaêm soùc vöøa dòu daøng vöøa maïnh meõ daønh cho moïi con treû ñöôïc sinh vaøo ñôøi, Hoäi thaùnh chu toaøn söù maïng chính yeáu cuûa mình. Thöïc vaäy, Hoäi thaùnh ñöôïc môøi goïi maïc khaûi vaø taùi ñeà xuaát trong doøng lòch söû göông maãu vaø ñieàu raên cuûa Ñöùc Kitoâ - Ñaáng ñaõ muoán ñaët con treû vaøo trung taâm cuûa Nöôùc Thieân Chuùa: "Haõy ñeå con treû ñeán vôùi Thaày, ñöøng ngaên caûn chuùng, vì Nöôùc Thieân Chuùa thuoäc veà nhöõng ai gioáng nhö chuùng" (Lc 18,16; x. Mt 19,14; Mc 10,14).
Toâi xin laëp laïi nôi ñaây nhöõng lôøi toâi ñaõ phaùt bieåu tröôùc Ñaïi hoäi ñoàng Lieân Hieäp Quoác ngaøy 2/10/1979: "Toâi muoán baøy toû nieàm vui saâu xa maø con treû mang laïi cho moãi ngöôøi chuùng ta. Caùc em laø muøa xuaân cuûa cuoäc soáng, laø khôûi ñaàu cho töông lai cuûa moãi queâ höông traàn theá. Khoâng moät quoác gia naøo treân theá giôùi, khoâng moät heä thoáng chính trò naøo coù theå nghó ñeán töông lai cuûa mình maø khoâng nhìn qua hình aûnh cuûa nhöõng theá heä môùi - nhöõng ngöôøi seõ laõnh nhaän töø cha meï mình moät gia saûn phong phuù goàm caùc giaù trò, boån phaän vaø khaùt voïng cuûa quoác gia maø hoï thuoäc veà, cuõng nhö cuûa toaøn theå gia ñình nhaân loaïi. Vieäc chaêm soùc con treû - ngay töø tröôùc khi caùc em ñöôïc sinh ra, töø giaây phuùt ñaàu tieân cuûa vieäc thuï thai, vaø sau ñoù trong nhöõng naêm thô aáu vaø tuoåi treû - chính laø thöôùc ño neàn taûng vaø thieát yeáu cuûa moái töông quan giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi. Vaø vì theá, coøn ñieàu gì ñaùng mong öôùc hôn cho moïi quoác gia, cho toaøn theå nhaân loaïi, cho taát caû con treû treân theá giôùi, neáu khoâng phaûi laø moät töông lai toát ñeïp hôn - nôi maø vieäc toân troïng nhaân quyeàn trôû thaønh moät thöïc taïi troïn veïn trong chieàu kích cuûa thieân nieân kyû ñang ñeán gaàn?" (2/10/1979).
Vieäc ñoùn nhaän, yeâu thöông, traân troïng vaø phuïc vuï toaøn dieän - veà vaät chaát, tình caûm, giaùo duïc vaø ñôøi soáng thieâng lieâng - daønh cho moãi con treû ñöôïc sinh vaøo ñôøi phaûi luoân laø moät neùt ñaëc tröng khoâng theå thieáu cuûa ngöôøi Kitoâ höõu, caùch rieâng laø cuûa caùc gia ñình Kitoâ giaùo. Nhôø ñoù, caùc em seõ coù theå lôùn leân "trong söï khoân ngoan, voùc daùng vaø aân suûng tröôùc maët Thieân Chuùa vaø ngöôøi ñôøi" (Lc 2,52), vaø ñoùng goùp caùch quyù giaù vaøo vieäc xaây döïng coäng ñoaøn gia ñình, cuõng nhö vaøo chính söï thaùnh hoùa cuûa cha meï (x. Gaudium et Spes, soá 48).
Ngöôøi cao tuoåi trong gia ñình
27. Coù nhöõng neàn vaên hoùa bieåu loä moät söï kính troïng ñaëc bieät vaø tình yeâu saâu saéc daønh cho ngöôøi cao tuoåi. Thay vì bò gaït ra khoûi gia ñình hay bò xem nhö moät gaùnh naëng voâ ích, ngöôøi cao tuoåi vaãn ñöôïc tham gia caùch tích cöïc vaø coù traùch nhieäm vaøo ñôøi soáng gia ñình - duø caàn toân troïng söï ñoäc laäp cuûa gia ñình môùi. Treân heát, hoï thöïc thi moät söù maïng quyù baùu: vöøa laø chöùng nhaân cuûa quaù khöù, vöøa laø nguoàn caûm höùng khoân ngoan cho ngöôøi treû vaø cho töông lai.
Ngöôïc laïi, coù nhöõng neàn vaên hoùa - ñaëc bieät laø do haäu quaû cuûa söï phaùt trieån coâng nghieäp vaø ñoâ thò hoùa thieáu traät töï - ñaõ vaø vaãn ñang ñaåy ngöôøi cao tuoåi vaøo nhöõng hình thöùc bò gaït ra beân leà khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc. Ñieàu ñoù khoâng chæ gaây neân noãi ñau saâu saéc cho chính hoï, maø coøn laøm ngheøo naøn ñôøi soáng tinh thaàn cuûa bieát bao gia ñình.
Hoaït ñoäng muïc vuï cuûa Hoäi thaùnh caàn khôi daäy nôi moïi ngöôøi khaû naêng khaùm phaù vaø traân troïng vai troø cuûa ngöôøi cao tuoåi trong coäng ñoàng daân söï vaø Giaùo hoäi, caùch rieâng laø trong gia ñình. Thaät vaäy, ñôøi soáng cuûa ngöôøi cao tuoåi giuùp chuùng ta nhaän ra traät töï caùc giaù trò nhaân baûn, laøm noåi baät söï tieáp noái giöõa caùc theá heä, vaø minh chöùng caùch kyø dieäu cho söï gaén keát laãn nhau trong Daân Thieân Chuùa. Ngöôøi cao tuoåi coøn coù ñaëc suûng vöôït qua nhöõng raøo caûn giöõa caùc theá heä, ngay caû tröôùc khi chuùng xuaát hieän. Bieát bao con treû ñaõ tìm thaáy söï caûm thoâng vaø yeâu thöông trong aùnh maét, lôøi noùi vaø nhöõng cöû chæ aâu yeám cuûa caùc baäc cao nieân! Vaø bieát bao ngöôøi cao tuoåi ñaõ vui loøng ñoàng thanh vôùi nhöõng lôøi Kinh thaùnh ñaày linh höùng: "Trieàu thieân cuûa ngöôøi giaø laø con chaùu cuûa hoï" (Cn 17,6) (Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Dieãn vaên taïi Dieãn ñaøn Quoác teá veà Laõo hoùa Tích cöïc, 5/9/1980: Insegnamenti di Giovanni Paolo II, III, 2 [1980], tr. 539).
II. Söù Vuï Phuïc Vuï Söï Soáng
1) Vieäc thoâng truyeàn söï soáng
Nhöõng ngöôøi goùp phaàn vaøo tình yeâu saùng taïo cuûa Thieân Chuùa
28. Khi taïo döïng ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ theo hình aûnh vaø hoïa aûnh cuûa Ngaøi, Thieân Chuùa ñaõ ñaët trieàu thieân vinh döï leân coâng trình do tay Ngaøi saùng taïo vaø ñöa coâng trình aáy ñeán choã hoaøn haûo. Ngaøi môøi goïi hoï tham döï caùch ñaëc bieät vaøo tình yeâu vaø quyeàn naêng cuûa Ngaøi - Ñaáng Taïo Hoùa vaø laø Cha - qua söï coäng taùc töï do vaø coù traùch nhieäm trong vieäc truyeàn ban hoàng aân söï soáng con ngöôøi: "Thieân Chuùa chuùc laønh cho hoï vaø phaùn baûo: 'Haõy sinh soâi naûy nôû, laøm ñaày maët ñaát vaø thoáng trò noù'" (St 1,28).
Chính vì theá, nhieäm vuï chuû yeáu cuûa gia ñình laø phuïc vuï söï soáng: thöïc hieän trong doøng lòch söû lôøi chuùc laønh nguyeân thuûy cuûa Ñaáng Taïo Hoùa, baèng vieäc thoâng truyeàn hình aûnh Thieân Chuùa töø ngöôøi naøy sang ngöôøi khaùc qua haønh ñoäng truyeàn sinh (x. St 5,1tt; x. Gaudium et Spes, soá 50).
Söï phong nhieâu qua vieäc sinh con caùi laø keát quaû vaø laø daáu chæ cuûa tình yeâu phu phuï, laø chöùng taù soáng ñoäng cho söï trao hieán vieân maõn giöõa ñoâi baïn. "Vinh döï ñích thöïc cuûa tình yeâu phu phuï vaø toaøn boä caáu truùc ñôøi soáng gia ñình phaùt sinh töø tình yeâu aáy - tuy khoâng haï thaáp nhöõng muïc tieâu khaùc cuûa hoân nhaân - ñeàu quy höôùng veà ñieàu naøy: raèng ñoâi phoái ngaãu, vôùi loøng can ñaûm, saün saøng coäng taùc vôùi tình yeâu cuûa Ñaáng Taïo Hoùa vaø Ñaáng Cöùu Ñoä, Ñaáng nhôø hoï khoâng ngöøng môû roäng vaø laøm phong phuù gia ñình cuûa Ngaøi" (Gaudium et Spes, soá 50).
Tuy nhieân, söï phong nhieâu cuûa tình yeâu phu phuï khoâng chæ giôùi haïn trong vieäc sinh saûn con caùi - duø ñöôïc hieåu trong chieàu kích nhaân baûn saâu xa - maø coøn ñöôïc môû roäng vaø laøm phong phuù bôûi taát caû nhöõng hoa traùi cuûa ñôøi soáng luaân lyù, thieâng lieâng vaø sieâu nhieân maø ngöôøi cha vaø ngöôøi meï ñöôïc môøi goïi trao ban cho con caùi, vaø qua con caùi, cho Hoäi thaùnh vaø cho theá giôùi.
Giaùo lyù vaø chuaån möïc cuûa Hoäi thaùnh: luoân coå xöa vaø luoân môùi meû
29. Bôûi tình yeâu phu phuï thöïc söï laø moät söï tham döï ñaëc thuø vaøo maàu nhieäm söï soáng vaø tình yeâu cuûa chính Thieân Chuùa, neân Hoäi thaùnh yù thöùc raèng mình ñaõ laõnh nhaän moät söù maïng ñaëc bieät: gìn giöõ vaø baûo veä phaåm giaù cao caû cuûa hoân nhaân, cuõng nhö traùch nhieäm nghieâm troïng trong vieäc thoâng truyeàn söï soáng con ngöôøi.
Nhö theá, trong söï tieáp noái trung thaønh vôùi truyeàn thoáng soáng ñoäng cuûa coäng ñoaøn Hoäi thaùnh suoát doøng lòch söû, Coâng ñoàng Vaticanoâ II vaø Huaán quyeàn cuûa vò tieàn nhieäm toâi laø Ñöùc Phaoloâ VI - ñaëc bieät ñöôïc theå hieän qua Thoâng ñieäp Humanae Vitae - ñaõ chuyeån trao cho thôøi ñaïi chuùng ta moät lôøi loan baùo thöïc söï mang tính tieân tri: lôøi loan baùo aáy taùi khaúng ñònh vaø trình baøy caùch roõ raøng giaùo lyù vaø chuaån möïc cuûa Hoäi thaùnh veà hoân nhaân vaø vieäc thoâng truyeàn söï soáng con ngöôøi - moät giaùo lyù vaø chuaån möïc luoân coå xöa vaø luoân môùi meû.
Chính vì theá, trong phieân hoïp gaàn ñaây, caùc Nghò phuï Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc ñaõ tuyeân boá roõ raøng: "Thöôïng Hoäi ñoàng Thaùnh naøy, quy tuï trong söï hieäp nhaát ñöùc tin vôùi Ñaáng keá vò Thaùnh Pheâroâ, kieân quyeát duy trì nhöõng gì ñaõ ñöôïc trình baøy trong Coâng ñoàng Vaticanoâ II (x. Gaudium et Spes, soá 50) vaø sau ñoù trong Thoâng ñieäp Humanae Vitae, ñaëc bieät laø: tình yeâu phu phuï phaûi hoaøn toaøn mang tính nhaân baûn, daønh rieâng cho ñoâi baïn vaø luoân môû ra ñoùn nhaän söï soáng môùi" (Propositio 22). Keát luaän soá 11 cuûa Thoâng ñieäp Humanae Vitae cuõng khaúng ñònh: "Khi keâu goïi con ngöôøi tuaân giöõ caùc quy luaät cuûa luaät töï nhieân, ñöôïc soi saùng bôûi giaùo huaán khoâng ngöøng cuûa mình, Hoäi thaùnh daïy raèng moïi haønh vi vôï choàng ñeàu phaûi luoân môû ra cho vieäc thoâng truyeàn söï soáng" (AAS 60 [1968], tr. 488).
Hoäi thaùnh ñöùng veà phía söï soáng
30. Giaùo huaán cuûa Hoäi thaùnh hieän nay ñang ñöôïc ñaët trong moät hoaøn caûnh xaõ hoäi vaø vaên hoùa khieán cho vieäc hieåu bieát trôû neân khoù khaên hôn, nhöng ñoàng thôøi laïi caøng caáp thieát vaø khoâng theå thay theá trong vieäc coå voõ thieän ích ñích thöïc cuûa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ.
32. Thaät vaäy, tieán boä khoa hoïc vaø kyõ thuaät - voán ngaøy caøng môû roäng quyeàn kieåm soaùt cuûa con ngöôøi hieän ñaïi treân thieân nhieân - khoâng chæ nuoâi döôõng nieàm hy voïng veà moät nhaân loaïi môùi vaø toát ñeïp hôn, maø coøn laøm gia taêng noãi lo aâu saâu saéc veà töông lai. Moät soá ngöôøi töï hoûi lieäu soáng coù coøn laø ñieàu toát, hay thaäm chí khoâng ñöôïc sinh ra thì toát hôn; hoï hoaøi nghi lieäu coù neân môøi goïi ngöôøi khaùc böôùc vaøo cuoäc soáng - nhöõng ngöôøi coù theå seõ nguyeàn ruûa söï hieän höõu cuûa mình trong moät theá giôùi taøn nhaãn, ñaày nhöõng hieåm hoïa khoâng theå löôøng tröôùc. Coù ngöôøi cho raèng chæ mình hoï xöùng ñaùng höôûng lôïi töø tieán boä kyõ thuaät vaø loaïi tröø ngöôøi khaùc, trong khi nhöõng ngöôøi aáy bò aùp ñaët caùc bieän phaùp traùnh thai hoaëc thaäm chí nhöõng phöông phaùp coøn toài teä hôn. Laïi coù ngöôøi, bò giam haõm trong naõo traïng höôûng thuï vaø chæ baän taâm ñeán vieäc gia taêng cuûa caûi vaät chaát, cuoái cuøng khoâng coøn hieåu - vaø vì theá töø choái - söï phong phuù thieâng lieâng cuûa moät söï soáng con ngöôøi môùi. Caên nguyeân saâu xa cuûa nhöõng naõo traïng aáy chính laø söï vaéng boùng Thieân Chuùa trong taâm hoàn con ngöôøi - chæ coù tình yeâu cuûa Ngöôøi môùi maïnh hôn moïi noãi sôï haõi cuûa theá giôùi vaø coù theå vöôït thaéng chuùng.
Töø ñoù ñaõ hình thaønh moät naõo traïng choáng laïi söï soáng, theå hieän trong nhieàu vaán ñeà thôøi söï hieän nay. Chaúng haïn, coù theå nghó ñeán noãi hoaûng sôï phaùt sinh töø moät soá nghieân cöùu cuûa caùc nhaø sinh thaùi hoïc vaø töông lai hoïc veà daân soá - nhöõng nghieân cöùu ñoâi khi phoùng ñaïi moái nguy cuûa tình traïng gia taêng daân soá ñoái vôùi chaát löôïng cuoäc soáng.
Nhöng Hoäi thaùnh xaùc tín maïnh meõ raèng söï soáng con ngöôøi - duø yeáu ñuoái vaø ñau khoå - vaãn luoân laø moät hoàng aân tuyeät vôøi töø Thieân Chuùa ñaày loøng nhaân haäu. Choáng laïi söï bi quan vaø ích kyû ñang che phuû theá giôùi, Hoäi thaùnh ñöùng veà phía söï soáng; vaø trong moãi söï soáng con ngöôøi, Hoäi thaùnh bieát khaùm phaù veû huy hoaøng cuûa tieáng "Xin vaâng", cuûa lôøi "Amen" - chính laø Ñöùc Kitoâ (x. 2Cr 1,19; Kh 3,14). Tröôùc tieáng "khoâng" ñang xaâm chieám vaø laøm toån thöông theá giôùi, Hoäi thaùnh ñoái laäp baèng tieáng "Xin vaâng" soáng ñoäng aáy, nhôø ñoù baûo veä con ngöôøi vaø theá giôùi khoûi nhöõng theá löïc ñe doïa vaø huûy hoaïi söï soáng.
Hoäi thaùnh ñöôïc môøi goïi moät laàn nöõa bieåu loä cho moïi ngöôøi - vôùi moät xaùc tín roõ raøng vaø vöõng chaéc hôn - yù muoán coå voõ söï soáng con ngöôøi baèng moïi phöông theá, vaø baûo veä söï soáng aáy khoûi moïi ñe doïa, trong baát kyø hoaøn caûnh vaø giai ñoaïn phaùt trieån naøo.
Vì lyù do ñoù, Hoäi thaùnh leân aùn - nhö moät söï xuùc phaïm nghieâm troïng ñeán phaåm giaù con ngöôøi vaø coâng lyù - taát caû nhöõng haønh ñoäng cuûa caùc chính phuû hoaëc caùc cô quan coâng quyeàn khaùc tìm caùch haïn cheá quyeàn töï do cuûa caùc ñoâi baïn trong vieäc quyeát ñònh veà con caùi. Do ñoù, moïi hình thöùc cöôõng eùp do caùc quyeàn bính thöïc hieän nhaèm coå vuõ vieäc traùnh thai, trieät saûn hoaëc phaù thai coá yù ñeàu phaûi bò maïnh meõ leân aùn vaø döùt khoaùt baùc boû. Töông töï, cuõng caàn phaûi leân aùn nhö moät söï baát coâng nghieâm troïng vieäc caùc chöông trình vieän trôï kinh teá trong quan heä quoác teá bò raøng buoäc bôûi caùc ñieàu kieän lieân quan ñeán traùnh thai, trieät saûn vaø phaù thai coá yù (x. Söù ñieäp cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc khoùa VI göûi caùc gia ñình Kitoâ höõu trong theá giôùi hieän ñaïi, soá 5 [24/10/1980]).
Ñeå döï phoùng cuûa Thieân Chuùa ñöôïc thöïc hieän ngaøy moät troïn veïn hôn
31. Hoäi thaùnh hoaøn toaøn yù thöùc veà nhöõng vaán ñeà ña daïng vaø phöùc taïp maø ngaøy nay, taïi nhieàu quoác gia, caùc ñoâi baïn phaûi ñoái dieän trong söù maïng truyeàn sinh moät caùch coù traùch nhieäm. Hoäi thaùnh cuõng nhìn nhaän vaán ñeà nghieâm troïng cuûa söï gia taêng daân soá - nhö ñang dieãn ra taïi nhieàu nôi treân theá giôùi - cuøng vôùi nhöõng heä quaû luaân lyù maø thöïc traïng aáy ñaët ra.
Tuy nhieân, Hoäi thaùnh xaùc tín raèng vieäc suy xeùt saâu xa moïi khía caïnh cuûa nhöõng vaán ñeà naøy seõ mang laïi moät söï xaùc nhaän môùi meû vaø maïnh meõ hôn veà taàm quan troïng cuûa giaùo huaán chaân thöïc lieân quan ñeán vieäc ñieàu hoøa sinh saûn - moät giaùo huaán ñaõ ñöôïc taùi khaúng ñònh bôûi Coâng ñoàng Vaticanoâ II vaø Thoâng ñieäp Humanae Vitae.
Vì theá, cuøng vôùi caùc Nghò phuï Thöôïng Hoäi ñoàng, toâi caûm thaáy coù boån phaän phaûi göûi lôøi môøi goïi khaån thieát ñeán caùc nhaø thaàn hoïc: xin quyù vò, trong söï coäng taùc vôùi Huaán quyeàn phaåm traät, haõy noã löïc khoâng ngöøng ñeå ngaøy caøng laøm saùng toû hôn caùc neàn taûng Kinh thaùnh, nhöõng ñoäng löïc luaân lyù vaø nhöõng lyù do mang chieàu kích nhaân vò naâng ñôõ cho giaùo huaán naøy. Nhôø ñoù, trong khuoân khoå moät tieán trình trình baøy coù heä thoáng, giaùo huaán cuûa Hoäi thaùnh veà chöông quan troïng naøy seõ thöïc söï trôû neân deã tieáp caän ñoái vôùi moïi ngöôøi thieän chí, giuùp hoï ngaøy caøng hieåu roõ vaø saâu saéc hôn. Nhö theá, döï phoùng cuûa Thieân Chuùa seõ ñöôïc thöïc hieän ngaøy caøng troïn veïn hôn - vì ôn cöùu ñoä cuûa con ngöôøi vaø vì vinh quang cuûa Ñaáng Taïo Hoùa.
Lieân quan ñeán vaán ñeà naøy, söï daán thaân ñoàng thuaän cuûa caùc nhaø thaàn hoïc - ñöôïc thuùc ñaåy bôûi loøng gaén boù xaùc tín vôùi Huaán quyeàn, voán laø höôùng daãn ñích thöïc duy nhaát cuûa Daân Thieân Chuùa - mang moät tính caáp thieát ñaëc bieät, nhaát laø vì moái lieân heä maät thieát giöõa giaùo huaán Coâng giaùo veà ñieåm naøy vaø caùi nhìn veà con ngöôøi maø Hoäi thaùnh ñeà xuaát. Nhöõng nghi ngôø hoaëc sai laàm trong laõnh vöïc hoân nhaân vaø gia ñình seõ daãn ñeán vieäc che khuaát nghieâm troïng chaân lyù toaøn dieän veà con ngöôøi - trong moät boái caûnh vaên hoùa voán ñaõ thöôøng xuyeân xaùo troän vaø maâu thuaãn. Söï ñoùng goùp cuûa caùc nhaø thaàn hoïc - qua vieäc khai saùng vaø ñaøo saâu giaùo huaán - coù moät giaù trò voâ song, vaø laø moät söï phuïc vuï ñoäc ñaùo, ñaày coâng traïng daønh cho gia ñình vaø toaøn theå nhaân loaïi.
Trong caùi nhìn toaøn dieän veà con ngöôøi vaø ôn goïi cuûa hoï
32. Trong boái caûnh cuûa moät neàn vaên hoùa ñang boùp meùo nghieâm troïng - thaäm chí ñaùnh maát - yù nghóa ñích thöïc cuûa tính duïc con ngöôøi, vì ñaõ taùch noù khoûi moái quy chieáu thieát yeáu vôùi nhaân vò, Hoäi thaùnh caûm thaáy söù maïng cuûa mình ngaøy caøng caáp thieát vaø khoâng theå thay theá: trình baøy tính duïc nhö moät giaù trò vaø moät traùch nhieäm thuoäc toaøn theå nhaân vò - nam vaø nöõ - ñöôïc taïo döïng theo hình aûnh cuûa Thieân Chuùa.
Trong vieãn caûnh naøy, Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñaõ khaúng ñònh roõ raøng raèng: "Khi caàn dung hoøa tình yeâu vôï choàng vôùi vieäc truyeàn sinh coù traùch nhieäm, phaåm chaát luaân lyù cuûa haønh vi khoâng chæ tuøy thuoäc vaøo yù ñònh chaân thaønh vaø vieäc löôïng giaù caùc lyù do, nhöng phaûi ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc tieâu chuaån khaùch quan, voán ñaët neàn taûng nôi baûn tính cuûa nhaân vò vaø caùc haønh vi cuûa hoï, vaø ñöôïc ñònh höôùng ñeå duy trì - trong boái caûnh cuûa tình yeâu ñích thöïc - yù nghóa toaøn veïn cuûa söï trao hieán laãn nhau vaø cuûa vieäc thoâng truyeàn söï soáng con ngöôøi. Taát caû ñieàu naøy seõ khoâng theå thöïc hieän ñöôïc neáu khoâng vun troàng nhaân ñöùc khieát tònh trong ñôøi soáng vôï choàng vôùi moät taâm hoàn chaân thaønh" (Gaudium et Spes, soá 51).
Chính töø "caùi nhìn toaøn dieän veà con ngöôøi vaø veà ôn goïi cuûa hoï - khoâng chæ trong traät töï töï nhieân vaø traàn theá, maø coøn trong thöïc taïi sieâu nhieân vaø ñôøi ñôøi" (Humanae Vitae, soá 7), Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ khaúng ñònh raèng giaùo huaán cuûa Hoäi thaùnh "ñöôïc ñaët neàn treân moái lieân keát baát khaû phaân - do Thieân Chuùa thieát laäp vaø con ngöôøi khoâng ñöôïc pheùp töï yù phaù vôõ - giöõa hai yù nghóa cuûa haønh vi hoân nhaân: yù nghóa keát hôïp vaø yù nghóa truyeàn sinh" (ibid., 12). Vaø ngaøi keát luaän baèng caùch taùi khaúng ñònh raèng caàn phaûi loaïi tröø moïi haønh vi töï baûn chaát laø sai traùi "duø chuùng ñöôïc döï lieäu tröôùc khi thöïc hieän haønh vi vôï choàng, trong luùc thöïc hieän, hay trong dieãn tieán caùc heä quaû töï nhieân sau ñoù - maø coù yù söû duïng nhö moät muïc ñích hoaëc nhö moät phöông tieän ñeå ngaên caûn vieäc truyeàn sinh" (ibid., 14).
Khi ñoâi baïn, qua vieäc söû duïng caùc phöông theá traùnh thai, taùch rôøi hai yù nghóa maø Thieân Chuùa Taïo Hoùa ñaõ khaéc ghi trong baûn theå cuûa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ, cuõng nhö trong ñoäng löïc hieäp thoâng tính duïc cuûa hoï, hoï ñaõ haønh xöû nhö theå laø nhöõng "troïng taøi" trong döï phoùng cuûa Thieân Chuùa, "thao tuùng" vaø laøm haï giaù tính duïc con ngöôøi - vaø cuøng vôùi ñoù laø chính nhaân vò cuûa hoï vaø cuûa ngöôøi phoái ngaãu - khieán cho giaù trò cuûa söï töï hieán "toaøn dieän" bò bieán daïng. Nhö theá, thay vì laø moät ngoân ngöõ nguyeân tuyeàn dieãn taû söï trao hieán hoã töông vaø troïn veïn giöõa ñoâi phoái ngaãu, vieäc traùnh thai laïi ñöa ra moät ngoân ngöõ maâu thuaãn veà maët khaùch quan: khoâng coøn laø söï trao ban chính mình caùch toaøn dieän. Heä quaû khoâng chæ laø söï töø choái tích cöïc vieäc môû loøng ñoùn nhaän söï soáng, maø coøn laø söï boùp meùo chaân lyù saâu xa cuûa tình yeâu vôï choàng - moät tình yeâu voán ñöôïc môøi goïi ñeå töï hieán toaøn theå baûn thaân.
Traùi laïi, khi ñoâi baïn, qua vieäc thuaän theo nhöõng thôøi kyø khoâng thuï thai, vaãn toân troïng moái lieân keát baát khaû phaân giöõa hai yù nghóa keát hôïp vaø truyeàn sinh cuûa tính duïc con ngöôøi, hoï haønh xöû nhö nhöõng "thöøa taùc vieân" cuûa keá hoaïch Thieân Chuùa vaø "höôûng duøng" tính duïc theo ñoäng löïc nguyeân thuûy cuûa söï töï hieán toaøn dieän, khoâng bò thao tuùng hay boùp meùo (ibid., 13).
Döôùi aùnh saùng töø chính kinh nghieäm soáng cuûa nhieàu ñoâi baïn vaø caùc döõ lieäu töø caùc ngaønh khoa hoïc nhaân vaên, suy tö thaàn hoïc coù theå nhaän ra - vaø ñöôïc môøi goïi ñaøo saâu - söï khaùc bieät vöøa mang tính nhaân hoïc vöøa mang tính luaân lyù giöõa vieäc traùnh thai vaø vieäc thuaän theo caùc nhòp ñieäu sinh hoïc töï nhieân. Ñaây laø moät söï khaùc bieät saâu xa hôn nhieàu so vôùi suy nghó thoâng thöôøng, vaø xeùt cho cuøng, lieân quan ñeán hai quan nieäm khoâng theå laøm thaønh ñôn giaûn veà nhaân vò vaø tính duïc con ngöôøi. Vieäc choïn löïa caùc nhòp sinh hoïc töï nhieân bao haøm söï ñoùn nhaän thôøi gian cuûa nhaân vò - töùc laø cuûa ngöôøi phuï nöõ - vaø cuøng vôùi ñoù laø söï ñoùn nhaän ñoái thoaïi, toân troïng laãn nhau, traùch nhieäm chung vaø söï töï chuû. Ñoùn nhaän thôøi gian vaø ñoái thoaïi cuõng coù nghóa laø nhìn nhaän chieàu kích vöøa thieâng lieâng vöøa theå lyù cuûa söï hieäp thoâng vôï choàng, cuõng nhö soáng tình yeâu caù vò trong ñoøi hoûi cuûa loøng chung thuûy. Trong boái caûnh naøy, ñoâi baïn caûm nghieäm raèng söï hieäp thoâng vôï choàng ñöôïc laøm phong phuù bôûi nhöõng giaù trò cuûa söï dòu daøng vaø tình caûm - voán laø linh hoàn saâu xa cuûa tính duïc con ngöôøi, ngay caû trong chieàu kích theå lyù cuûa noù. Baèng caùch aáy, tính duïc ñöôïc toân troïng vaø thaêng tieán trong chieàu kích thöïc söï vaø toaøn dieän cuûa nhaân vò, khoâng bao giôø bò "söû duïng" nhö moät "ñoái töôïng" - ñieàu voán laøm tan bieán söï hôïp nhaát caù vò giöõa linh hoàn vaø theå xaùc, vaø xuùc phaïm ñeán chính coâng trình taïo döïng cuûa Thieân Chuùa trong söï ñan keát saâu xa giöõa baûn tính vaø nhaân vò.
Hoäi thaùnh laø Meï vaø laø Thaày cuûa caùc ñoâi baïn ñang gaëp khoù khaên
33. Ngay trong laõnh vöïc luaân lyù hoân nhaân, Hoäi thaùnh vaãn laø Meï vaø laø Thaày, vaø luoân haønh ñoäng nhö theá.
Laø Thaày daïy, Hoäi thaùnh khoâng moûi meät trong vieäc coâng boá chuaån möïc luaân lyù höôùng daãn vieäc truyeàn sinh coù traùch nhieäm. Hoäi thaùnh khoâng phaûi laø taùc giaû hay troïng taøi cuûa chuaån möïc aáy. Trong söï vaâng phuïc chaân lyù laø Ñöùc Kitoâ - Ñaáng maø hình aûnh ñöôïc phaûn chieáu nôi baûn tính vaø phaåm giaù cuûa nhaân vò - Hoäi thaùnh dieãn giaûi chuaån möïc luaân lyù aáy vaø trình baøy cho moïi ngöôøi thieän chí, khoâng che giaáu nhöõng ñoøi hoûi veà tính trieät ñeå vaø söï hoaøn thieän cuûa noù.
Laø Meï, Hoäi thaùnh gaàn guõi vôùi bieát bao ñoâi baïn ñang gaëp khoù khaên trong vaán ñeà troïng yeáu naøy cuûa ñôøi soáng luaân lyù. Hoäi thaùnh thaáu hieåu hoaøn caûnh cuûa hoï - thöôøng raát cam go, vaø nhieàu khi coøn bò giaèng xeù bôûi ñuû loaïi thöû thaùch, khoâng chæ mang tính caù nhaân maø coøn do hoaøn caûnh xaõ hoäi. Hoäi thaùnh bieát raèng nhieàu ñoâi baïn khoâng chæ gaëp khoù khaên trong vieäc thöïc haønh cuï theå, maø coøn trong vieäc hieåu bieát caùc giaù trò noäi taïi cuûa chuaån möïc luaân lyù.
Tuy nhieân, chính Hoäi thaùnh duy nhaát aáy vöøa laø Thaày daïy vöøa laø Meï. Vì theá, Hoäi thaùnh khoâng ngöøng môøi goïi vaø khích leä caùc ñoâi baïn vöôït qua nhöõng khoù khaên trong ñôøi soáng hoân nhaân maø khoâng laøm sai leäch hay phöông haïi ñeán chaân lyù. Thaät vaäy, Hoäi thaùnh xaùc tín raèng khoâng theå coù söï maâu thuaãn ñích thöïc giöõa luaät Thieân Chuùa veà vieäc truyeàn sinh vaø luaät thuùc ñaåy tình yeâu vôï choàng ñích thöïc (x. Gaudium et Spes, soá 51). Do ñoù, phöông phaùp sö phaïm cuï theå cuûa Hoäi thaùnh luoân phaûi gaén lieàn vaø khoâng bao giôø taùch rôøi khoûi giaùo huaán cuûa mình. Vì theá, toâi xin laëp laïi vôùi cuøng moät xaùc tín nhö vò tieàn nhieäm cuûa toâi: "Khoâng laøm suy giaûm chuùt naøo giaùo lyù cöùu ñoä cuûa Ñöùc Kitoâ chính laø moät trong nhöõng hình thöùc baùc aùi cao quyù nhaát ñoái vôùi caùc linh hoàn" (Humanae Vitae, soá 29).
Maët khaùc, phöông phaùp sö phaïm ñích thöïc cuûa Hoäi thaùnh chæ boäc loä tính hieän thöïc vaø söï khoân ngoan cuûa mình khi kieân trì vaø can ñaûm daán thaân vaøo vieäc kieán taïo vaø naâng ñôõ moïi ñieàu kieän nhaân baûn - taâm lyù, luaân lyù vaø thieâng lieâng - voán khoâng theå thieáu ñeå coù theå hieåu vaø soáng caùc giaù trò cuõng nhö chuaån möïc luaân lyù.
Nhöõng ñieàu kieän aáy chaéc chaén bao goàm: söï beàn bæ vaø kieân nhaãn, loøng khieâm nhöôøng vaø taâm hoàn maïnh meõ, nieàm tín thaùc con thaûo vaøo Thieân Chuùa vaø vaøo aân suûng cuûa Ngaøi, vieäc sieâng naêng caàu nguyeän vaø laõnh nhaän caùc bí tích Thaùnh Theå vaø Hoøa giaûi (x. Humanae Vitae, soá 25). Ñöôïc cuûng coá nhö theá, caùc ñoâi baïn Kitoâ höõu seõ coù theå duy trì yù thöùc soáng ñoäng veà aûnh höôûng ñoäc ñaùo maø aân suûng Bí tích Hoân phoái taùc ñoäng treân moïi thöïc taïi cuûa ñôøi soáng vôï choàng - keå caû tính duïc. aân hueä cuûa Thaùnh Thaàn, ñöôïc caùc ñoâi baïn ñoùn nhaän vaø ñaùp laïi, giuùp hoï soáng tính duïc con ngöôøi theo döï phoùng cuûa Thieân Chuùa, nhö moät daáu chæ cuûa tình yeâu hieäp nhaát vaø sinh hoa traùi cuûa Ñöùc Kitoâ ñoái vôùi Hoäi thaùnh cuûa Ngöôøi.
Trong soá caùc ñieàu kieän caàn thieát aáy, cuõng phaûi keå ñeán söï hieåu bieát veà thaân xaùc vaø caùc nhòp ñieäu sinh saûn cuûa noù. Vì theá, caàn laøm moïi caùch ñeå baûo ñaûm raèng kieán thöùc naøy ñöôïc phoå bieán ñeán moïi ñoâi baïn, vaø tröôùc heát laø cho giôùi treû, qua vieäc thoâng tin vaø giaùo duïc roõ raøng, kòp thôøi vaø nghieâm tuùc, do caùc ñoâi baïn, baùc só vaø chuyeân gia ñaûm traùch. Kieán thöùc aáy phaûi daãn ñeán vieäc giaùo duïc veà söï töï chuû - töø ñoù phaùt sinh nhu caàu ñích thöïc cuûa nhaân ñöùc khieát tònh vaø vieäc ñaøo luyeän thöôøng xuyeân trong nhaân ñöùc aáy. Theo caùi nhìn Kitoâ giaùo, khieát tònh khoâng coù nghóa laø phuû nhaän hay xem thöôøng tính duïc con ngöôøi, nhöng ñuùng hôn laø moät naêng löïc thieâng lieâng, bieát baûo veä tình yeâu khoûi nhöõng nguy cô cuûa tính ích kyû vaø tính hung haêng, ñeå höôùng tình yeâu ñeán söï vieân maõn ñích thöïc cuûa noù
Vôùi tröïc giaùc saâu saéc veà söï khoân ngoan vaø tình yeâu, Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ dieãn taû kinh nghieäm cuûa bieát bao ñoâi baïn khi ngaøi vieát trong Thoâng ñieäp Humanae Vitae: "Vieäc cheá ngöï baûn naêng baèng lyù trí vaø yù chí töï do chaéc chaén ñoøi hoûi moät haønh trình khoå cheá, ñeå nhöõng bieåu hieän tình caûm trong ñôøi soáng hoân nhaân ñöôïc ñaët vaøo traät töï ñuùng ñaén, ñaëc bieät laø trong vieäc thöïc haønh tieát duïc ñònh kyø. Tuy nhieân, kyû luaät naøy, voán gaén lieàn vôùi söï trong saïch cuûa ñoâi vôï choàng, khoâng nhöõng khoâng laøm toån haïi tình yeâu hoân nhaân, maø coøn naâng tình yeâu aáy leân moät giaù trò nhaân baûn cao hôn. Kyû luaät aáy ñoøi hoûi moät noã löïc lieân tuïc, nhöng nhôø aûnh höôûng tích cöïc cuûa noù, caùc ñoâi vôï choàng phaùt trieån toaøn dieän nhaân caùch cuûa mình, ñöôïc laøm phong phuù baèng caùc giaù trò thieâng lieâng. Noù mang laïi cho ñôøi soáng gia ñình hoa traùi cuûa söï thanh thaûn vaø bình an, ñoàng thôøi giuùp giaûi quyeát caùc vaán ñeà khaùc. Kyû luaät aáy khôi daäy söï quan taâm ñeán ngöôøi baïn ñôøi, giuùp loaïi boû tính ích kyû - keû thuø cuûa tình yeâu chaân thaät - vaø ñaøo saâu yù thöùc traùch nhieäm trong vieäc chu toaøn boån phaän. Nhôø ñoù, cha meï coù ñöôïc khaû naêng aûnh höôûng saâu saéc vaø hieäu quaû hôn trong vieäc giaùo duïc con caùi" (Humanae Vitae, soá 21).
Haønh trình luaân lyù cuûa ñoâi baïn
34. Vieäc coù moät caùi nhìn ñuùng ñaén veà traät töï luaân lyù - veà caùc giaù trò vaø caùc chuaån möïc cuûa noù - luoân luoân laø ñieàu raát quan troïng; vaø taàm quan troïng aáy caøng gia taêng khi vieäc tuaân giöõ trôû neân khoù khaên vaø nghieâm troïng hôn.
Chính vì traät töï luaân lyù maïc khaûi vaø ñeà xuaát döï phoùng cuûa Thieân Chuùa Taïo Hoùa, neân noù khoâng theå laø ñieàu laøm toån thöông con ngöôøi hay mang tính phi nhaân vò. Traùi laïi, vì ñaùp öùng nhöõng nhu caàu saâu xa nhaát cuûa con ngöôøi - voán ñöôïc Thieân Chuùa taïo döïng - traät töï luaân lyù ñaët mình vaøo vieäc phuïc vuï cho söï vieân maõn nhaân tính, vôùi tình yeâu vöøa tinh teá vöøa raøng buoäc maø chính Thieân Chuùa linh höùng, naâng ñôõ vaø höôùng daãn moïi thuï taïo tieán veà haïnh phuùc ñích thöïc cuûa mình.
Con ngöôøi, ñöôïc môøi goïi soáng caùch coù traùch nhieäm theo keá hoaïch khoân ngoan vaø yeâu thöông cuûa Thieân Chuùa, laø moät höõu theå lòch söû - ñöôïc hình thaønh töøng ngaøy qua nhöõng choïn löïa töï do cuûa mình. Vì theá, con ngöôøi nhaän bieát, yeâu meán vaø thöïc thi ñieàu thieän luaân lyù theo nhöõng giai ñoaïn tröôûng thaønh.
Trong ñôøi soáng luaân lyù cuûa mình, caùc ñoâi baïn cuõng ñöôïc môøi goïi böôùc vaøo moät haønh trình khoâng ngöøng nghæ, ñöôïc naâng ñôõ bôûi khaùt voïng chaân thaønh vaø tích cöïc muoán ngaøy caøng hieåu roõ hôn caùc giaù trò maø luaät Thieân Chuùa gìn giöõ vaø thaêng tieán, cuøng vôùi yù chí ngay thaúng vaø quaûng ñaïi ñeå hieän thöïc hoùa caùc giaù trò aáy trong nhöõng choïn löïa cuï theå. Tuy nhieân, hoï khoâng theå xem luaät luaân lyù nhö moät lyù töôûng thuaàn tuùy ñeå ñaït ñöôïc trong töông lai, nhöng phaûi ñoùn nhaän nhö moät meänh leänh cuûa Ñöùc Kitoâ - moät meänh leänh thuùc ñaåy hoï daán thaân vöôït qua khoù khaên. "Vì theá, caùi goïi laø 'luaät tieäm tieán' hay 'loä trình tieäm tieán' khoâng theå bò ñoàng hoùa vôùi 'tính tieäm tieán cuûa luaät', nhö theå coù nhieàu caáp ñoä hay nhieàu hình thöùc giôùi luaät khaùc nhau trong luaät Thieân Chuùa daønh cho nhöõng ngöôøi vaø hoaøn caûnh khaùc nhau. Taát caû caùc ñoâi baïn, theo döï phoùng cuûa Thieân Chuùa, ñeàu ñöôïc môøi goïi neân thaùnh trong ñôøi soáng hoân nhaân. Ôn goïi cao caû naøy ñöôïc thöïc hieän trong möùc ñoä maø con ngöôøi, vôùi tö caùch laø moät nhaân vò, coù theå ñaùp laïi meänh leänh cuûa Thieân Chuùa vôùi taâm hoàn thanh thaûn, tín thaùc vaøo aân suûng cuûa Ngaøi vaø vaøo chính yù chí cuûa mình" (Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Baøi giaûng keát thuùc Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc laàn thöù VI, 25/10/1980: ASS 72 [1980], tr. 1083). Cuõng trong ñöôøng höôùng aáy, phöông phaùp sö phaïm cuûa Hoäi thaùnh môøi goïi caùc ñoâi baïn tröôùc tieân phaûi nhaän bieát roõ raøng giaùo huaán cuûa Thoâng ñieäp Humanae Vitae nhö laø quy chuaån cho vieäc soáng tính duïc cuûa hoï, vaø chaân thaønh daán thaân thieát laäp nhöõng ñieàu kieän caàn thieát ñeå tuaân giöõ quy chuaån aáy.
Phöông phaùp sö phaïm naøy - nhö Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc ñaõ nhaán maïnh - bao truøm toaøn boä ñôøi soáng hoân nhaân. Vì theá, söù maïng truyeàn sinh caàn ñöôïc hoäi nhaäp vaøo söù maïng toaøn dieän cuûa ñôøi soáng Kitoâ höõu, voán khoâng theå ñaït ñeán söï phuïc sinh neáu khoâng ñi qua thaäp giaù. Trong boái caûnh aáy, coù theå hieåu raèng ñöùc hy sinh khoâng theå bò loaïi khoûi ñôøi soáng gia ñình; traùi laïi, phaûi ñöôïc ñoùn nhaän caùch chaân thaønh, ñeå tình yeâu vôï choàng ñöôïc ñaøo saâu vaø trôû thaønh nguoàn maïch cuûa nieàm vui thaâm saâu.
Haønh trình chung naøy ñoøi hoûi söï suy tö, thoâng tin vaø moät neàn giaùo duïc thích hôïp nôi caùc linh muïc, tu só vaø giaùo daân ñang daán thaân trong muïc vuï gia ñình. Taát caû hoï coù theå naâng ñôõ caùc ñoâi baïn trong haønh trình nhaân baûn vaø thieâng lieâng cuûa mình - moät haønh trình bao goàm yù thöùc veà toäi loãi, cam keát chaân thaønh tuaân giöõ luaät luaân lyù, vaø vieäc laõnh nhaän thöøa taùc vuï hoøa giaûi. Cuõng caàn ghi nhôù raèng trong söï thaân maät vôï choàng, yù chí cuûa caû hai ngöôøi ñeàu lieân quan, nhöng hoï ñöôïc môøi goïi ñaït ñeán söï hoøa hôïp giöõa taâm thöùc vaø haønh vi - ñieàu naøy ñoøi hoûi khoâng ít kieân nhaãn, caûm thoâng vaø thôøi gian. Ñieàu ñaëc bieät quan troïng trong laõnh vöïc naøy laø söï hieäp nhaát giöõa caùc phaùn ñoaùn luaân lyù vaø muïc vuï cuûa caùc linh muïc: söï hieäp nhaát aáy caàn ñöôïc tìm kieám vaø baûo ñaûm caùch caån troïng, ñeå caùc tín höõu khoâng phaûi chòu ñöïng söï baát an trong löông taâm (x. Humanae Vitae, soá 28).
Haønh trình cuûa caùc ñoâi baïn seõ ñöôïc thuaän lôïi hôn neáu - trong loøng quyù troïng giaùo huaán cuûa Hoäi thaùnh vaø tín thaùc vaøo aân suûng cuûa Ñöùc Kitoâ - hoï ñöôïc naâng ñôõ vaø ñoàng haønh bôûi caùc muïc töû vaø toaøn theå coäng ñoaøn Hoäi thaùnh, ñeå coù theå khaùm phaù vaø caûm nghieäm giaù trò giaûi phoùng vaø thaêng tieán cuûa tình yeâu ñích thöïc maø Tin möøng trao ban vaø ñieàu raên yeâu thöông cuûa Chuùa môøi goïi.
Khôi daäy nhöõng xaùc tín vaø trao ban söï trôï giuùp cuï theå
35. Tröôùc vaán ñeà ñieàu hoøa sinh saûn caùch trung thöïc, coäng ñoaøn Hoäi thaùnh trong thôøi ñieåm hieän nay caàn ñaûm nhaän söù maïng khôi daäy nhöõng xaùc tín vaø trao ban söï trôï giuùp cuï theå cho nhöõng ai muoán soáng vai troø laøm cha vaø laøm meï moät caùch thöïc söï coù traùch nhieäm.
Trong laõnh vöïc naøy, Hoäi thaùnh vui möøng tröôùc nhöõng thaønh quaû ñaït ñöôïc töø caùc nghieân cöùu khoa hoïc nhaèm hieåu bieát chính xaùc hôn veà nhòp sinh saûn cuûa ngöôøi phuï nöõ, vaø khuyeán khích vieäc môû roäng cuõng nhö ñaøo saâu caùc nghieân cöùu aáy. Ñoàng thôøi, Hoäi thaùnh cuõng tha thieát keâu goïi, vôùi moät söùc maïnh môùi, tinh thaàn traùch nhieäm nôi taát caû nhöõng ai - baùc só, chuyeân gia, coá vaán hoân nhaân, nhaø giaùo duïc vaø caùc ñoâi baïn - coù khaû naêng thöïc söï giuùp caùc ñoâi baïn soáng tình yeâu cuûa mình caùch ñuùng ñaén, trong söï toân troïng caáu truùc vaø muïc ñích cuûa haønh vi vôï choàng voán dieãn taû tình yeâu aáy. Ñieàu naøy ñoøi hoûi moät cam keát roäng raõi hôn, döùt khoaùt hôn vaø coù heä thoáng hôn, nhaèm giuùp moïi ngöôøi nhaän bieát, traân troïng vaø aùp duïng caùc phöông phaùp töï nhieân trong vieäc ñieàu hoøa sinh saûn (x. Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Dieãn vaên vôùi caùc ñaïi bieåu cuûa Trung taâm Lieân laïc des EÙquipes de Recherche, soá 9, ngaøy 03/11/1979: Insegnamenti di Giovanni Paolo II, II 2 [1979], tr. 1035; xem theâm Dieãn vaên vôùi caùc tham döï vieân Ñaïi hoäi laàn thöù nhaát veà Gia ñình Chaâu Phi vaø Chaâu AÂu, ngaøy 15/01/1981: L'Osservatore Romano, 16/01/1981).
Moät chöùng taù quyù giaù coù theå vaø phaûi ñöôïc thöïc hieän bôûi nhöõng ñoâi baïn, nhôø söï daán thaân chung trong vieäc tieát cheá ñònh kyø, ñaõ ñaït ñeán moät traùch nhieäm caù vò tröôûng thaønh hôn tröôùc tình yeâu vaø söï soáng. Nhö Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ vieát: "Chính Thieân Chuùa trao cho hoï moät söù maïng: laøm cho con ngöôøi nhaän thaáy söï thaùnh thieän vaø dòu daøng cuûa leà luaät - leà luaät keát hôïp tình yeâu vôï choàng vôùi vieäc hoï coäng taùc vaøo chính tình yeâu saùng taïo cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng laø nguoàn maïch söï soáng con ngöôøi" (Humanae Vitae, soá 25).
2) Vieäc giaùo duïc trong gia ñình
Quyeàn vaø boån phaän giaùo duïc cuûa cha meï
Söù maïng giaùo duïc baét nguoàn töø ôn goïi nguyeân thuûy cuûa ñoâi baïn laø tham döï vaøo coâng trình saùng taïo cuûa Thieân Chuùa: khi sinh ra moät ngoâi vò môùi trong tình yeâu vaø vì tình yeâu - moät ngoâi vò mang nôi mình ôn goïi lôùn leân vaø phaùt trieån - chính cha meï, vì theá, ñaûm nhaän traùch nhieäm naâng ñôõ höõu hieäu ñeå ngoâi vò aáy soáng moät cuoäc ñôøi nhaân baûn troïn veïn. Nhö Coâng ñoàng Vaticano II ñaõ nhaéc laïi: "Vì ñaõ truyeàn ban söï soáng cho con caùi, cha meï coù boån phaän heát söùc heä troïng laø giaùo duïc chuùng; do ñoù, hoï phaûi ñöôïc xem laø nhöõng nhaø giaùo duïc ñaàu tieân vaø chính yeáu. Vai troø giaùo duïc naøy quan troïng ñeán möùc, neáu thieáu vaéng, thì khoù coù theå ñöôïc boå khuyeát. Thaät vaäy, chính cha meï phaûi kieán taïo trong loøng gia ñình moät baàu khí ñöôïc sinh ñoäng bôûi tình yeâu vaø loøng suøng kính Thieân Chuùa vaø con ngöôøi, nhaèm thuùc ñaåy vieäc giaùo duïc toaøn dieän cho con caùi veà phöông dieän caù vò vaø xaõ hoäi. Gia ñình vì theá laø tröôøng hoïc ñaàu tieân cuûa caùc nhaân ñöùc xaõ hoäi maø moïi coäng ñoàng ñeàu caàn ñeán" (Gravissimum Educationis, soá 3).
Quyeàn vaø boån phaän giaùo duïc cuûa cha meï ñöôïc xaùc ñònh laø thieát yeáu - vì gaén lieàn vôùi vieäc truyeàn sinh söï soáng con ngöôøi; laø nguyeân thuûy vaø chính yeáu - so vôùi söù maïng giaùo duïc cuûa nhöõng ngöôøi khaùc, bôûi moái töông quan yeâu thöông voâ song giöõa cha meï vaø con caùi; laø khoâng theå thay theá vaø baát khaû nhöôïng - neân khoâng theå hoaøn toaøn uûy thaùc cho ngöôøi khaùc, cuõng khoâng theå ñeå ngöôøi khaùc tieám quyeàn.
Ngoaøi nhöõng ñaëc ñieåm aáy, khoâng theå queân raèng yeáu toá caên baûn nhaát laøm neân phaåm chaát cuûa söù maïng giaùo duïc nôi cha meï chính laø tình yeâu cuûa cha vaø cuûa meï. Tình yeâu aáy ñaït ñeán söï vieân maõn trong coâng trình giaùo duïc - nhö moät söï phuïc vuï troïn veïn cho söï soáng. Tình yeâu cuûa cha meï töø nguoàn maïch trôû thaønh linh hoàn vaø do ñoù trôû neân chuaån möïc: truyeàn caûm höùng vaø höôùng daãn toaøn boä haønh ñoäng giaùo duïc cuï theå, laøm phong phuù noù baèng nhöõng giaù trò cuûa söï dòu daøng, kieân trì, nhaân haäu, phuïc vuï, vò tha, tinh thaàn hy sinh - voán laø hoa traùi quyù giaù nhaát cuûa tình yeâu.
Giaùo duïc höôùng ñeán nhöõng giaù trò thieát yeáu cuûa ñôøi soáng con ngöôøi
37. Ngay caû giöõa nhöõng khoù khaên cuûa coâng vieäc giaùo duïc - voán ngaøy nay thöôøng trôû neân heä troïng hôn - caùc baäc cha meï vaãn phaûi tin töôûng vaø can ñaûm ñaøo luyeän con caùi veà nhöõng giaù trò thieát yeáu cuûa ñôøi soáng con ngöôøi. con treû caàn ñöôïc lôùn leân trong moät söï töï do ñuùng ñaén tröôùc cuûa caûi vaät chaát, bieát choïn löïa moät loái soáng ñôn sô vaø tieát ñoä, xaùc tín raèng: "Con ngöôøi coù giaù trò hôn vì nhöõng gì hoï laø, chöù khoâng phaûi vì nhöõng gì hoï coù" (Gaudium et Spes, soá 35).
Trong moät xaõ hoäi bò lung lay vaø phaân hoùa bôûi nhöõng caêng thaúng vaø xung ñoät do söï ñoái ñaàu khoác lieät giöõa caùc hình thöùc khaùc nhau cuûa chuû nghóa caù nhaân vaø ích kyû, con treû caàn ñöôïc nuoâi döôõng khoâng chæ baèng yù thöùc veà coâng lyù ñích thöïc - voán daãn ñeán söï toân troïng phaåm giaù caù vò cuûa moãi ngöôøi - maø coøn, vaø thaäm chí hôn theá nöõa, baèng yù thöùc veà tình yeâu ñích thöïc: nhö moät söï quan taâm chaân thaønh vaø phuïc vuï voâ vò lôïi ñoái vôùi tha nhaân, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi ngheøo khoå vaø thieáu thoán nhaát. Gia ñình laø tröôøng hoïc ñaàu tieân vaø neàn taûng cuûa xaõ hoäi: nhö moät coäng ñoaøn yeâu thöông, gia ñình tìm thaáy nôi vieäc töï hieán chính luaät soáng ñoäng höôùng daãn vaø laøm cho noù lôùn leân. Vieäc töï hieán - voán truyeàn caûm höùng cho tình yeâu giöõa ñoâi baïn - trôû thaønh maãu möïc vaø chuaån möïc cho vieäc töï hieán trong caùc moái töông quan giöõa anh chò em vaø giöõa caùc theá heä cuøng chung soáng trong gia ñình. Vaø tình hieäp thoâng cuøng söï tham döï ñöôïc soáng moãi ngaøy trong maùi aám - giöõa nhöõng khoaûnh khaéc vui töôi vaø thöû thaùch - chính laø phöông phaùp sö phaïm cuï theå vaø hieäu quaû nhaát ñeå giaùo duïc con caùi trong chaân trôøi roäng lôùn hôn cuûa xaõ hoäi.
Vieäc giaùo duïc tình yeâu nhö laø söï töï hieán cuõng laø tieàn ñeà khoâng theå thieáu ñeå caùc baäc cha meï coù theå trao ban cho con caùi moät neàn giaùo duïc giôùi tính roõ raøng vaø teá nhò. Tröôùc moät neàn vaên hoùa phaàn lôùn ñang "taàm thöôøng hoùa" tính duïc con ngöôøi - vì giaûi thích vaø soáng noù caùch giaûn löôïc, ngheøo naøn, chæ gaén lieàn vôùi thaân xaùc vaø khoaùi laïc ích kyû - söù maïng giaùo duïc cuûa cha meï caàn kieân quyeát höôùng ñeán moät neàn vaên hoùa tính duïc thöïc söï vaø troïn veïn, mang chieàu kích caù vò. Thaät vaäy, tính duïc laø moät söï phong phuù cuûa toaøn theå nhaân vò - thaân xaùc, caûm xuùc vaø linh hoàn - vaø bieåu loä yù nghóa saâu xa cuûa noù trong vieäc daãn ñöa con ngöôøi ñeán vôùi söï töï hieán trong tình yeâu.
Vieäc giaùo duïc giôùi tính - moät quyeàn vaø boån phaän cô baûn cuûa cha meï - phaûi luoân ñöôïc thöïc hieän döôùi söï höôùng daãn caån troïng cuûa hoï, caû trong gia ñình laãn taïi caùc trung taâm giaùo duïc do hoï choïn löïa vaø giaùm saùt. Theo nghóa naøy, Hoäi thaùnh taùi khaúng ñònh nguyeân taéc boå trôï: caùc tröôøng hoïc phaûi tuaân thuû nguyeân taéc naøy khi coäng taùc trong vieäc giaùo duïc giôùi tính, ñaët mình trong chính tinh thaàn soáng ñoäng voán thuùc ñaåy caùc baäc cha meï.
Trong boái caûnh naøy, vieäc giaùo duïc nhaân ñöùc khieát tònh laø ñieàu hoaøn toaøn khoâng theå boû qua - vì ñoù laø moät nhaân ñöùc giuùp phaùt trieån söï tröôûng thaønh ñích thöïc cuûa nhaân vò vaø laøm cho con ngöôøi coù khaû naêng toân troïng vaø thaêng tieán "yù nghóa hoân phoái" cuûa thaân xaùc. Hôn nöõa, caùc baäc cha meï Kitoâ höõu caàn daønh söï quan taâm vaø chaêm soùc ñaëc bieät, bieát phaân ñònh caùc daáu chæ cuûa lôøi môøi goïi töø Thieân Chuùa ñeå giaùo duïc con caùi soáng ñôøi khieát tònh - nhö moät hình thöùc cao caû nhaát cuûa söï töï hieán, voán laøm neân chính yù nghóa cuûa tính duïc con ngöôøi.
Vì moái lieân heä maät thieát giöõa chieàu kích tính duïc cuûa nhaân vò vaø caùc giaù trò luaân lyù lieân quan, söù maïng giaùo duïc phaûi daãn ñöa con caùi ñeán choã nhaän bieát vaø traân troïng caùc chuaån möïc luaân lyù nhö laø söï baûo ñaûm caàn thieát vaø quyù giaù cho moät söï tröôûng thaønh nhaân vò coù traùch nhieäm trong laõnh vöïc tính duïc con ngöôøi.
Chính vì theá, Hoäi thaùnh kieân quyeát phaûn ñoái moät soá hình thöùc thoâng tin giôùi tính taùch bieät khoûi caùc nguyeân taéc luaân lyù, voán thöôøng ñöôïc phoå bieán nhö böôùc daãn nhaäp vaøo kinh nghieäm khoaùi laïc vaø nhö moät söï kích thích laøm maát ñi söï bình an - ngay caû trong nhöõng naêm thaùng ngaây thô trong traéng - môû ñöôøng cho thoùi hö taät xaáu.
Söù maïng giaùo duïc vaø Bí tích Hoân phoái
38. Ñoái vôùi caùc baäc cha meï Kitoâ höõu, söù maïng giaùo duïc - voán baét nguoàn töø vieäc hoï tham döï vaøo coâng trình saùng taïo cuûa Thieân Chuùa - coù moät nguoàn maïch môùi meû vaø ñaëc thuø nôi Bí tích Hoân phoái. Bí tích naøy thaùnh hieán hoï cho söù maïng giaùo duïc Kitoâ giaùo ñích thöïc cuûa con caùi, môøi goïi hoï tham döï vaøo chính quyeàn naêng vaø tình yeâu cuûa Thieân Chuùa Cha vaø Ñöùc Kitoâ Muïc Töû, cuõng nhö vaøo tình maãu töû cuûa Hoäi thaùnh. Ñoàng thôøi, bí tích naøy laøm phong phuù hoï baèng ñöùc khoân ngoan, lôøi khuyeân, ñöùc can ñaûm vaø moïi aân hueä khaùc cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, ñeå giuùp con caùi tröôûng thaønh veà nhaân vò vaø veà ñôøi soáng Kitoâ höõu.
Töø Bí tích Hoân phoái, söù maïng giaùo duïc laõnh nhaän phaåm giaù vaø ôn goïi trôû thaønh moät "thöøa taùc vuï" thöïc söï cuûa Hoäi thaùnh, nhaèm phuïc vuï vieäc xaây döïng caùc chi theå cuûa Ngöôøi. Söï cao caû vaø huy hoaøng cuûa thöøa taùc vuï giaùo duïc nôi caùc baäc cha meï Kitoâ höõu lôùn lao ñeán möùc Thaùnh Toâma Aquinoâ khoâng ngaàn ngaïi so saùnh noù vôùi thöøa taùc vuï cuûa caùc linh muïc: "Moät soá ngöôøi truyeàn ñaït vaø gìn giöõ söï soáng thieâng lieâng baèng moät thöøa taùc vuï hoaøn toaøn thieâng lieâng - ñieàu naøy thuoäc veà Bí tích Truyeàn chöùc; nhöõng ngöôøi khaùc thöïc hieän ñieàu ñoù trong caû ñôøi soáng theå lyù vaø thieâng lieâng - ñieàu naøy xaûy ra nôi Bí tích Hoân phoái, trong ñoù ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ keát hôïp ñeå sinh con vaø giaùo duïc chuùng trong vieäc thôø phöôïng Thieân Chuùa" (Summa contra Gentiles, IV, 58).
Moät yù thöùc soáng ñoäng vaø tænh thöùc veà söù maïng ñaõ laõnh nhaän qua Bí tích Hoân phoái seõ giuùp caùc baäc cha meï Kitoâ höõu daán thaân vôùi söï thanh thaûn vaø nieàm tin lôùn lao vaøo vieäc phuïc vuï giaùo duïc con caùi, ñoàng thôøi vôùi moät yù thöùc traùch nhieäm tröôùc Thieân Chuùa - Ñaáng keâu goïi vaø sai hoï xaây döïng Hoäi thaùnh nôi chính con caùi cuûa mình. Nhö theá, gia ñình cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ laõnh nhaän Bí tích Röûa toäi, ñöôïc quy tuï nhö moät Hoäi thaùnh taïi gia bôûi Lôøi vaø Bí tích, seõ trôû neân - gioáng nhö Hoäi thaùnh hoaøn vuõ - vöøa laø ngöôøi meï vöøa laø ngöôøi thaày.
Kinh nghieäm ñaàu tieân veà Hoäi thaùnh
39. Theo caùi nhìn Kitoâ giaùo vaø caùi nhìn cuûa Hoäi thaùnh, söù maïng giaùo duïc ñoøi hoûi caùc baäc cha meï Kitoâ höõu phaûi truyeàn ñaït cho con caùi moïi noäi dung caàn thieát ñeå caùc em töøng böôùc tröôûng thaønh trong traùch nhieäm cuûa mình. Cha meï seõ tieáp noái caùc ñònh höôùng giaùo duïc ñaõ ñöôïc trình baøy tröôùc ñoù, vôùi söï caån troïng, nhaèm giuùp con caùi khaùm phaù chieàu saâu yù nghóa maø ñöùc tin vaø loøng baùc aùi cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ coù theå daãn ñöa tôùi. Hôn nöõa, yù thöùc raèng Thieân Chuùa ñaõ trao phoù cho hoï vieäc chaêm soùc söï tröôûng thaønh cuûa moät ngöôøi con cuûa Thieân Chuùa, moät ngöôøi anh em cuûa Ñöùc Kitoâ, moät ñeàn thôø cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, moät chi theå cuûa Hoäi thaùnh - seõ naâng ñôõ caùc baäc cha meï Kitoâ höõu trong söù maïng cuûng coá aân suûng cuûa Thieân Chuùa nôi linh hoàn con caùi mình.
Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñaõ xaùc ñònh roõ noäi dung cuûa vieäc giaùo duïc Kitoâ giaùo nhö sau: "Giaùo duïc Kitoâ giaùo khoâng chæ nhaèm ñeán söï tröôûng thaønh nhaân vò, maø treân heát, höôùng ñeán vieäc giuùp nhöõng ngöôøi ñaõ laõnh nhaän Bí tích Röûa toäi töøng böôùc ñöôïc khai taâm vaøo maàu nhieäm cöùu ñoä, ngaøy caøng yù thöùc hôn veà aân hueä ñöùc tin ñaõ laõnh nhaän; hoïc bieát thôø phöôïng Thieân Chuùa trong Thaùnh Thaàn vaø söï thaät (x. Ga 4,23), ñaëc bieät qua vieäc cöû haønh phuïng vuï; ñöôïc chuaån bò ñeå soáng cuoäc ñôøi theo con ngöôøi môùi trong coâng lyù vaø söï thaùnh thieän cuûa chaân lyù (x. Ep 4,22-24), ñeå ñaït tôùi con ngöôøi hoaøn haûo, taàm voùc vieân maõn cuûa Ñöùc Kitoâ (x. Ep 4,13), vaø goùp phaàn vaøo söï lôùn leân cuûa Thaân Theå Maàu Nhieäm. Ñoàng thôøi, yù thöùc veà ôn goïi cuûa mình, hoï phaûi ñöôïc huaán luyeän ñeå laøm chöùng cho nieàm hy voïng ñang coù trong loøng (x. 1Pr 3,14), vaø goùp phaàn thaêng tieán theá giôùi theo tinh thaàn Kitoâ giaùo." (Gravissimum Educationis, soá 2).
Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc, tieáp nhaän vaø khai trieån caùc ñònh höôùng cuûa Coâng ñoàng, ñaõ trình baøy söù maïng giaùo duïc cuûa gia ñình Kitoâ höõu nhö moät thöøa taùc vuï ñích thöïc, qua ñoù Tin möøng ñöôïc truyeàn ñaït vaø chieáu saùng. Ñeán möùc chính ñôøi soáng gia ñình trôû thaønh moät haønh trình ñöùc tin, moät cuoäc khai taâm Kitoâ giaùo, vaø moät tröôøng hoïc cuûa vieäc böôùc theo Ñöùc Kitoâ. Trong moät gia ñình yù thöùc ñöôïc aân hueä naøy - nhö Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ vieát - "Moïi thaønh vieân ñeàu loan baùo Tin möøng vaø ñeàu ñöôïc loan baùo Tin möøng" (Evangelii Nuntiandi, soá 71).
Chieáu theo maàu nhieäm giaùo duïc vaø qua chöùng taù ñôøi soáng, caùc baäc cha meï laø nhöõng söù giaû ñaàu tieân cuûa Tin möøng ñoái vôùi con caùi. Hôn nöõa, khi cuøng con caùi caàu nguyeän, cuøng nhau ñoïc Lôøi cuûa Thieân Chuùa, vaø ñöa caùc em vaøo chieàu saâu cuûa Thaân Theå Ñöùc Kitoâ - qua Bí tích Thaùnh Theå vaø Hoäi thaùnh - baèng vieäc khai taâm Kitoâ giaùo, cha meï trôû thaønh nhöõng ngöôøi sinh thaønh troïn veïn: khoâng chæ sinh ra söï soáng theå lyù, maø coøn sinh ra söï soáng môùi - nhôø söï canh taân cuûa Thaùnh Thaàn - tuoân traøo töø Thaäp giaù vaø söï Phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ.
Ñeå caùc baäc cha meï Kitoâ höõu coù theå chu toaøn caùch xöùng ñaùng thöøa taùc vuï giaùo duïc cuûa mình, caùc Nghò phuï Thöôïng Hoäi ñoàng ñaõ baøy toû mong öôùc raèng moät baûn giaùo lyù thích hôïp daønh cho caùc gia ñình seõ ñöôïc bieân soaïn - roõ raøng, ngaén goïn vaø deã tieáp nhaän ñoái vôùi moïi ngöôøi. Caùc Hoäi ñoàng Giaùm muïc ñöôïc tha thieát môøi goïi daán thaân vaøo vieäc thöïc hieän baûn giaùo lyù naøy.
Töông quan vôùi caùc taùc nhaân giaùo duïc khaùc
40. Gia ñình laø coäng ñoaøn giaùo duïc ñaàu tieân, nhöng khoâng phaûi laø duy nhaát hay ñoäc quyeàn. Chính chieàu kích coäng ñoaøn - caû daân söï laãn Hoäi thaùnh - nôi con ngöôøi ñoøi hoûi vaø daãn ñeán moät coâng trình giaùo duïc roäng lôùn vaø phong phuù hôn, voán laø keát quaû cuûa söï coäng taùc coù traät töï giöõa caùc taùc nhaân giaùo duïc khaùc nhau. Nhöõng taùc nhaân naøy ñeàu caàn thieát, ngay caû khi moãi beân coù theå vaø phaûi ñoùng goùp baèng naêng löïc vaø vai troø rieâng cuûa mình (x. Gravissimum Educationis, soá 3).
Vì theá, söù maïng giaùo duïc cuûa gia ñình Kitoâ höõu giöõ moät vò trí heát söùc quan troïng trong coâng cuoäc muïc vuï toaøn dieän. Ñieàu naøy ñoøi hoûi moät hình thöùc coäng taùc môùi giöõa cha meï vaø caùc coäng ñoaøn Kitoâ höõu, giöõa caùc nhoùm giaùo duïc khaùc nhau vaø caùc muïc töû. Trong chieàu höôùng ñoù, vieäc canh taân tröôøng Coâng giaùo caàn daønh söï quan taâm ñaëc bieät ñeán caû cha meï hoïc sinh vaø vieäc hình thaønh moät coäng ñoaøn giaùo duïc toaøn dieän.
Quyeàn cuûa cha meï trong vieäc choïn löïa moät neàn giaùo duïc phuø hôïp vôùi ñöùc tin toân giaùo cuûa mình phaûi ñöôïc baûo ñaûm caùch troïn veïn.
Hoäi thaùnh vaø Nhaø nöôùc coù nghóa vuï cung caáp cho caùc gia ñình moïi söï hoã trôï caàn thieát, ñeå hoï coù theå chu toaøn caùch xöùng hôïp söù maïng giaùo duïc cuûa mình. Vì lyù do ñoù, caû Hoäi thaùnh laãn Nhaø nöôùc phaûi kieán taïo vaø thuùc ñaåy nhöõng cô cheá vaø hoaït ñoäng maø caùc gia ñình chính ñaùng yeâu caàu; vaø söï hoã trôï aáy phaûi töông xöùng vôùi nhöõng thieáu huït cuûa hoï. Do ñoù, taát caû nhöõng ai ñang ñaûm traùch vieäc giaùo duïc trong xaõ hoäi khoâng bao giôø ñöôïc queân raèng chính Thieân Chuùa ñaõ thieát laäp cha meï nhö nhöõng nhaø giaùo duïc ñaàu tieân vaø chính yeáu cuûa con caùi, vaø quyeàn cuûa hoï laø hoaøn toaøn baát khaû xaâm phaïm.
Tuy nhieân, song song vôùi quyeàn aáy laø boån phaän heä troïng cuûa cha meï: ñoù laø phaûi daán thaân caùch saâu xa vaøo moät moái töông quan thaân tình vaø hieäu quaû vôùi caùc giaùo vieân vaø ban giaùm hieäu nhaø tröôøng.
Neáu trong tröôøng hoïc coù nhöõng yù thöùc heä traùi ngöôïc vôùi ñöùc tin Kitoâ giaùo ñöôïc giaûng daïy, thì gia ñình - cuøng vôùi caùc gia ñình khaùc, vaø neáu coù theå, qua caùc hieäp hoäi gia ñình - phaûi noã löïc heát söùc vaø ñaày khoân ngoan ñeå giuùp ngöôøi treû khoâng xa rôøi ñöùc tin. Trong tröôøng hôïp naøy, gia ñình caàn ñöôïc naâng ñôõ caùch ñaëc bieät bôûi caùc muïc töû, nhöõng vò khoâng ñöôïc queân raèng cha meï coù quyeàn baát khaû xaâm phaïm trong vieäc phoù thaùc con caùi cuûa mình cho coäng ñoaøn Hoäi thaùnh.
Phuïc vuï söï soáng döôùi nhieàu hình thöùc
41. Tình yeâu phong nhieâu cuûa vôï choàng ñöôïc theå hieän trong vieäc phuïc vuï söï soáng döôùi nhieàu hình thöùc, trong ñoù vieäc truyeàn sinh vaø giaùo duïc laø nhöõng hình thöùc gaàn guõi, chuyeân bieät vaø khoâng theå thay theá. Thaät vaäy, moïi haønh vi yeâu thöông ñích thöïc ñoái vôùi con ngöôøi ñeàu laøm chöùng vaø hoaøn thieän söï phong nhieâu thieâng lieâng cuûa ñôøi soáng gia ñình, bôûi ñoù laø söï thuaän theo söùc soáng noäi taâm saâu thaúm cuûa tình yeâu - voán thuùc ñaåy con ngöôøi hieán mình cho tha nhaân.
Trong vieãn töôïng naøy - voán giaøu giaù trò vaø ñoøi hoûi söï daán thaân nôi moïi ngöôøi - nhöõng ñoâi baïn ñang traûi qua kinh nghieäm voâ sinh theå lyù seõ ñaëc bieät tìm ñöôïc nguoàn caûm höùng.
Caùc gia ñình Kitoâ höõu, trong ñöùc tin, nhaän bieát moïi ngöôøi ñeàu laø con caùi cuûa cuøng moät Cha treân trôøi, seõ quaûng ñaïi ñoùn nhaän con caùi cuûa caùc gia ñình khaùc, naâng ñôõ vaø yeâu thöông hoï khoâng nhö ngöôøi xa laï, nhöng nhö nhöõng thaønh vieân trong ñaïi gia ñình duy nhaát cuûa caùc con caùi Thieân Chuùa. Nhôø ñoù, caùc baäc cha meï Kitoâ höõu coù theå môû roäng tình yeâu cuûa mình vöôït ra ngoaøi nhöõng raøng buoäc maùu muû, ñeå nuoâi döôõng nhöõng moái lieân keát ñöôïc khôi nguoàn töø Thaùnh Thaàn vaø lôùn leân trong vieäc phuïc vuï cuï theå daønh cho con caùi cuûa nhöõng gia ñình khaùc - voán thöôøng thieáu thoán caû nhöõng ñieàu thieát yeáu nhaát.
Caùc gia ñình Kitoâ höõu seõ saün loøng quaûng ñaïi hôn trong vieäc nhaän nuoâi vaø chaêm soùc nhöõng con treû bò moà coâi cha meï hoaëc bò cha meï boû rôi. Nhöõng con treû aáy - khi tìm laïi ñöôïc giaù trò tình caûm cuûa moät maùi aám gia ñình - seõ coù theå caûm nghieäm tình phuï töû yeâu thöông vaø quan phoøng cuûa Thieân Chuùa, ñöôïc caùc baäc cha meï Kitoâ höõu laøm chöùng, vaø nhôø ñoù lôùn leân vôùi söï thanh thaûn vaø nieàm tin vaøo cuoäc soáng. Veà phaàn mình, toaøn theå gia ñình seõ ñöôïc laøm phong phuù bôûi nhöõng giaù trò thieâng lieâng cuûa moät tình huynh ñeä roäng môû hôn.
Söï phong nhieâu cuûa gia ñình caàn ñöôïc theå hieän qua "tính saùng taïo" khoâng ngöøng - moät hoa traùi kyø dieäu cuûa Thaùnh Thaàn Thieân Chuùa, Ñaáng môû roäng ñoâi maét taâm hoàn ñeå khaùm phaù nhöõng nhu caàu vaø noãi ñau môùi meû cuûa xaõ hoäi chuùng ta, vaø Ñaáng ban söùc maïnh ñeå ñaûm nhaän vaø ñaùp öùng chuùng. Trong boái caûnh aáy, moät chaân trôøi haønh ñoäng roäng lôùn ñöôïc môû ra cho caùc gia ñình: thöïc teá, coøn ñaùng lo ngaïi hôn caû vieäc boû rôi con treû ngaøy nay laø hieän töôïng bò gaït ra beân leà xaõ hoäi vaø vaên hoùa - voán aûnh höôûng naëng neà ñeán ngöôøi cao tuoåi, ngöôøi beänh, ngöôøi khuyeát taät, ngöôøi nghieän ma tuùy, ngöôøi töøng bò giam giöõ, v.v.
Baèng caùch aáy, chaân trôøi cuûa vai troø laøm cha vaø laøm meï nôi caùc gia ñình Kitoâ höõu ñöôïc môû roäng voâ cuøng: tình yeâu phong nhieâu thieâng lieâng cuûa hoï bò thaùch ñoá bôûi nhöõng thöïc taïi aáy vaø bôûi bieát bao nhu caàu caáp baùch khaùc cuûa thôøi ñaïi chuùng ta. Cuøng vôùi caùc gia ñình vaø qua hoï, Chuùa Gieâsu vaãn tieáp tuïc chaïnh loøng thöông xoùt ñoaøn daân ñoâng ñaûo.
III. Tham Gia Vaøo Vieäc Phaùt Trieån Xaõ Hoäi
Gia ñình: teá baøo ñaàu tieân vaø soáng ñoäng cuûa xaõ hoäi
42. "Vì Ñaáng Taïo Hoùa muoân vaät ñaõ thieát laäp hoân nhaân nhö laø nguyeân lyù vaø neàn taûng cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi", neân gia ñình ñaõ trôû thaønh "teá baøo ñaàu tieân vaø soáng ñoäng cuûa xaõ hoäi" (Apostolicam Actuositatem, soá 11).
Gia ñình coù moái lieân heä soáng ñoäng vaø höõu cô vôùi xaõ hoäi, bôûi chính gia ñình laø neàn taûng vaø nguoàn sinh döôõng lieân tuïc cuûa xaõ hoäi qua söù maïng phuïc vuï söï soáng. Thaät vaäy, caùc coâng daân ñöôïc sinh ra töø gia ñình, vaø chính trong gia ñình, hoï tìm thaáy ngoâi tröôøng ñaàu tieân cuûa caùc nhaân ñöùc xaõ hoäi - voán laø linh hoàn cuûa söï soáng vaø söï phaùt trieån xaõ hoäi.
Nhö theá, chieáu theo baûn chaát vaø ôn goïi cuûa mình, gia ñình khoâng kheùp kín trong chính mình, nhöng roäng môû ñeán vôùi caùc gia ñình khaùc vaø vôùi xaõ hoäi, ñaûm nhaän söù maïng xaõ hoäi cuûa mình.
Ñôøi soáng gia ñình nhö moät kinh nghieäm hieäp thoâng vaø tham gia
43. Chính kinh nghieäm hieäp thoâng vaø tham gia - voán phaûi laø ñaëc ñieåm cuûa ñôøi soáng thöôøng nhaät trong gia ñình - laø söï ñoùng goùp ñaàu tieân vaø neàn taûng cuûa gia ñình cho xaõ hoäi.
Caùc moái töông quan giöõa caùc thaønh vieân trong coäng ñoaøn gia ñình ñöôïc truyeàn caûm höùng vaø höôùng daãn bôûi luaät "voâ vò lôïi", voán toân troïng vaø thaêng tieán phaåm giaù caù vò nôi moãi ngöôøi nhö laø giaù trò duy nhaát. Töø ñoù, caùc moái töông quan aáy trôû thaønh söï ñoùn tieáp thaân tình, gaëp gôõ vaø ñoái thoaïi, söï saün saøng voâ vò lôïi, phuïc vuï quaûng ñaïi vaø tình lieân ñôùi saâu xa.
Vieäc coå voõ moät söï hieäp thoâng ñích thöïc vaø tröôûng thaønh giöõa caùc thaønh vieân trong gia ñình trôû thaønh maùi tröôøng ñaàu tieân vaø khoâng theå thay theá cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi, laø maãu möïc vaø ñoäng löïc cho caùc moái töông quan coäng ñoàng roäng lôùn hôn - ñöôïc thaám nhuaàn tinh thaàn toân troïng, coâng baèng, ñoái thoaïi vaø yeâu thöông.
Baèng caùch aáy, nhö caùc Nghò phuï Thöôïng Hoäi ñoàng ñaõ nhaéc laïi, gia ñình laø nôi khôûi ñaàu vaø laø phöông tieän höõu hieäu nhaát ñeå nhaân baûn hoùa vaø caù vò hoùa xaõ hoäi. Gia ñình coäng taùc moät caùch ñoäc ñaùo vaø saâu xa trong coâng cuoäc xaây döïng theá giôùi, laøm cho moät ñôøi soáng thöïc söï nhaân baûn trôû neân khaû thi - caùch rieâng qua vieäc gìn giöõ vaø truyeàn ñaït caùc nhaân ñöùc vaø caùc "giaù trò". Nhö Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñaõ vieát: "Trong gia ñình, caùc theá heä khaùc nhau gaëp gôõ vaø naâng ñôõ nhau ñeå ñaït tôùi moät söï khoân ngoan nhaân baûn troïn veïn hôn, vaø ñeå dung hoøa caùc quyeàn cuûa con ngöôøi vôùi nhöõng ñoøi hoûi khaùc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi" (Gaudium et Spes, soá 52).
Chính vì theá, khi ñoái dieän vôùi moät xaõ hoäi ngaøy caøng coù nguy cô trôû neân phi caù vò vaø ñoàng hoùa - vaø vì theá trôû neân voâ nhaân ñaïo vaø mang tính phi nhaân hoùa - vôùi nhöõng heä quaû tieâu cöïc töø nhieàu hình thöùc "troán traùnh" nhö nghieän röôïu, ma tuùy, vaø caû chuû nghóa khuûng boá, thì gia ñình vaãn sôû höõu vaø coù theå toûa sinh nhöõng naêng löïc phi thöôøng: coù khaû naêng keùo con ngöôøi ra khoûi tình traïng vong thaân, giuùp hoï duy trì yù thöùc veà phaåm giaù caù vò cuûa mình, laøm phong phuù nhaân tính nôi hoï, vaø tích cöïc ñöa söï ñoäc ñaùo khoâng theå laëp laïi cuûa hoï vaøo trong keát caáu soáng ñoäng cuûa xaõ hoäi.
Söù maïng xaõ hoäi vaø chính trò
44. Söù maïng xaõ hoäi cuûa gia ñình chaéc chaén khoâng theå giôùi haïn trong vieäc truyeàn sinh vaø giaùo duïc, duø ñoù laø hình thöùc ñaàu tieân vaø khoâng theå thay theá ñeå dieãn taû söù maïng aáy.
Caùc gia ñình - duø rieâng leû hay lieân keát vôùi nhau - ñeàu coù theå vaø phaûi daán thaân vaøo nhieàu hoaït ñoäng phuïc vuï xaõ hoäi, caùch rieâng laø vì lôïi ích cuûa ngöôøi ngheøo, vaø noùi chung laø vì taát caû nhöõng ai vaø nhöõng hoaøn caûnh maø heä thoáng an sinh xaõ hoäi vaø trôï giuùp cuûa caùc cô quan coâng quyeàn khoâng theå vöôn tôùi.
Söï ñoùng goùp cuûa gia ñình cho xaõ hoäi mang moät neùt ñoäc ñaùo rieâng, caàn ñöôïc nhaän bieát roõ hôn vaø ñöôïc coå voõ caùch maïnh meõ hôn - ñaëc bieät khi con caùi tröôûng thaønh - ñeå coù theå huy ñoäng toái ña söï tham gia cuûa moïi thaønh vieân trong gia ñình (x. Apostolicam Actuositatem, soá 11).
Ñieàu ñaùng löu yù laø caàn naâng cao nhaän thöùc veà taàm quan troïng cuûa loøng hieáu khaùch trong xaõ hoäi chuùng ta, döôùi moïi hình thöùc: töø vieäc môû cöûa ngoâi nhaø cuûa mình - vaø hôn theá nöõa laø môû roäng traùi tim - ñeå ñaùp öùng nhöõng nhu caàu cuûa anh chò em, cho ñeán vieäc daán thaân cuï theå nhaèm baûo ñaûm raèng moãi gia ñình ñeàu coù moät maùi aám rieâng tö, nhö moät moâi tröôøng töï nhieân ñeå gìn giöõ vaø laøm cho gia ñình ñöôïc thaêng tieán. Treân heát, gia ñình Kitoâ höõu ñöôïc môøi goïi laéng nghe lôøi khuyeán duï cuûa Thaùnh Toâng ñoà: "Anh em haõy aân caàn trong vieäc tieáp ñoùn" (Rm 12,13), vaø thöïc haønh ñieàu aáy baèng caùch noi göông vaø chia seû loøng baùc aùi cuûa Ñöùc Kitoâ - Ñaáng ñaõ ñoùn nhaän ngöôøi anh em ngheøo tuùng: "Ai cho moät trong nhöõng ngöôøi beù nhoû naøy moät cheùn nöôùc laõ, vì ngöôøi aáy laø moân ñeä cuûa Thaày, thì Thaày baûo thaät anh em: ngöôøi ñoù seõ khoâng maát phaàn thöôûng cuûa mình ñaâu" (Mt 10,42).
Söù maïng xaõ hoäi cuûa gia ñình cuõng ñöôïc môøi goïi theå hieän qua hình thöùc daán thaân chính trò: nghóa laø, caùc gia ñình phaûi laø nhöõng ngöôøi ñaàu tieân haønh ñoäng ñeå baûo ñaûm raèng luaät phaùp vaø caùc theå cheá cuûa Nhaø nöôùc khoâng nhöõng khoâng xuùc phaïm, maø coøn tích cöïc naâng ñôõ vaø baûo veä caùc quyeàn vaø boån phaän cuûa gia ñình. Theo nghóa naøy, caùc gia ñình caàn lôùn leân trong yù thöùc raèng mình laø "chuû theå chính" (protagoniste) cuûa caùi goïi laø "chính saùch gia ñình", vaø ñaûm nhaän traùch nhieäm bieán ñoåi xaõ hoäi. Neáu khoâng, chính caùc gia ñình seõ trôû thaønh naïn nhaân ñaàu tieân cuûa nhöõng teä naïn maø hoï ñaõ thuï ñoäng ñöùng nhìn vôùi thaùi ñoä thôø ô. Do ñoù, lôøi môøi goïi cuûa Coâng ñoàng Vaticanoâ II vöôït qua loái soáng luaân lyù caù nhaân chuû nghóa cuõng coù giaù trò ñaëc bieät ñoái vôùi gia ñình nhö moät thöïc theå xaõ hoäi (x. Gaudium et Spes, soá 30).
Xaõ hoäi phuïc vuï gia ñình
45. Moái lieân heä maät thieát giöõa gia ñình vaø xaõ hoäi vöøa yeâu caàu gia ñình phaûi côûi môû vaø tích cöïc tham gia vaøo ñôøi soáng xaõ hoäi cuõng nhö vaøo tieán trình phaùt trieån cuûa xaõ hoäi, vöøa ñoøi hoûi xaõ hoäi khoâng ñöôïc sao laõng söù maïng neàn taûng laø toân troïng vaø thaêng tieán chính gia ñình.
Chaéc chaén, gia ñình vaø xaõ hoäi coù vai troø boå trôï laãn nhau trong vieäc baûo veä vaø thaêng tieán thieän ích cuûa moïi ngöôøi vaø cuûa töøng con ngöôøi. Tuy nhieân, xaõ hoäi - vaø cuï theå hôn laø Nhaø nöôùc - phaûi nhìn nhaän raèng gia ñình laø "moät coäng ñoaøn ñöôïc höôûng quyeàn caên baûn vaø öu tieân" (Dignitatis Humanae, soá 5); vì theá, trong caùc moái töông quan vôùi gia ñình, xaõ hoäi coù nghóa vuï nghieâm tuùc phaûi tuaân thuû nguyeân taéc boå trôï.
Theo nguyeân taéc aáy, Nhaø nöôùc khoâng theå vaø khoâng ñöôïc töôùc ñi cuûa caùc gia ñình nhöõng traùch nhieäm maø hoï coù theå töï mình chu toaøn toát - duø ñôn leû hay lieân keát vôùi nhau moät caùch töï nguyeän - nhöng traùi laïi, phaûi tích cöïc taïo ñieàu kieän vaø khôi daäy toái ña caùc saùng kieán coù traùch nhieäm cuûa gia ñình. Vôùi xaùc tín raèng thieän ích cuûa gia ñình laø moät giaù trò thieát yeáu vaø khoâng theå thay theá cuûa coäng ñoàng daân söï, caùc cô quan coâng quyeàn phaûi laøm moïi ñieàu coù theå ñeå baûo ñaûm raèng caùc gia ñình nhaän ñöôïc ñaày ñuû söï hoã trôï - veà kinh teá, xaõ hoäi, giaùo duïc, chính trò vaø vaên hoùa - ñeå coù theå chu toaøn caùc traùch nhieäm cuûa mình moät caùch thaät söï nhaân baûn.
Hieán chöông veà Quyeàn cuûa Gia ñình
46. Lyù töôûng veà söï hoã trôï vaø phaùt trieån laãn nhau giöõa gia ñình vaø xaõ hoäi thöôøng va chaïm - vaø ôû möùc ñoä nghieâm troïng - vôùi thöïc teá laø söï taùch bieät, thaäm chí laø söï ñoái khaùng giöõa ñoâi beân.
Thaät vaäy, nhö Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc ñaõ lieân tuïc leân tieáng, tình caûnh maø raát nhieàu gia ñình taïi nhieàu quoác gia ñang phaûi ñoái dieän laø heát söùc ñaùng lo ngaïi, neáu khoâng muoán noùi laø hoaøn toaøn tieâu cöïc: caùc theå cheá vaø luaät phaùp ñaõ baát coâng phuû nhaän caùc quyeàn baát khaû xaâm phaïm cuûa gia ñình vaø cuûa chính nhaân vò; xaõ hoäi, thay vì ñaët mình phuïc vuï gia ñình, laïi taán coâng caùch thoâ baïo vaøo caùc giaù trò vaø nhöõng ñoøi hoûi neàn taûng cuûa gia ñình. Nhö theá, gia ñình - voán theo yù ñònh cuûa Thieân Chuùa laø teá baøo neàn taûng cuûa xaõ hoäi, laø chuû theå cuûa caùc quyeàn vaø nghóa vuï coù tröôùc Nhaø nöôùc vaø baát kyø coäng ñoàng naøo khaùc - laïi trôû thaønh naïn nhaân cuûa xaõ hoäi, cuûa söï chaäm treã vaø trì treä trong caùc can thieäp, vaø hôn nöõa, cuûa nhöõng baát coâng traéng trôïn.
Chính vì theá, Hoäi thaùnh coâng khai vaø maïnh meõ baûo veä caùc quyeàn cuûa gia ñình tröôùc nhöõng söï chieám ñoaït khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc töø phía xaõ hoäi vaø Nhaø nöôùc. Ñaëc bieät, caùc Nghò phuï Thöôïng Hoäi ñoàng ñaõ nhaéc laïi - trong soá nhieàu quyeàn khaùc - nhöõng quyeàn sau ñaây cuûa gia ñình:
- Quyeàn ñöôïc hieän höõu vaø phaùt trieån nhö moät gia ñình, nghóa laø quyeàn cuûa moïi ngöôøi - ñaëc bieät laø ngöôøi ngheøo - ñöôïc thaønh laäp moät gia ñình vaø coù ñuû phöông tieän xöùng hôïp ñeå duy trì vaø naâng ñôõ gia ñình aáy.
- Quyeàn thöïc thi traùch nhieäm cuûa mình trong vieäc truyeàn sinh vaø giaùo duïc con caùi.
- Quyeàn ñöôïc soáng söï thaân maät trong ñôøi soáng hoân nhaân vaø gia ñình.
- Quyeàn ñöôïc baûo ñaûm söï oån ñònh cuûa daây lieân keát hoân nhaân vaø cuûa chính theå cheá hoân nhaân.
- Quyeàn tin, tuyeân xöng vaø truyeàn baù ñöùc tin cuûa mình.
- Quyeàn giaùo duïc con caùi theo truyeàn thoáng vaø caùc giaù trò toân giaùo, vaên hoùa cuûa mình, vôùi caùc phöông tieän, coâng cuï vaø theå cheá caàn thieát.
- Quyeàn ñöôïc baûo ñaûm an toaøn veà theå lyù, xaõ hoäi, chính trò vaø kinh teá - caùch rieâng ñoái vôùi ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi beänh.
- Quyeàn coù nôi cö truù phuø hôïp ñeå soáng ñôøi soáng gia ñình moät caùch xöùng hôïp.
- Quyeàn ñöôïc phaùt bieåu vaø ñöôïc ñaïi dieän tröôùc caùc cô quan coâng quyeàn veà kinh teá, xaõ hoäi vaø vaên hoùa - caû tröïc tieáp laãn thoâng qua caùc hieäp hoäi.
- Quyeàn lieân keát vôùi caùc gia ñình vaø toå chöùc khaùc ñeå chu toaøn söù maïng cuûa mình moät caùch thích hôïp vaø kòp thôøi.
- Quyeàn baûo veä treû vò thaønh nieân khoûi caùc chaát gaây haïi, khieâu daâm, nghieän röôïu... thoâng qua caùc theå cheá vaø luaät phaùp thích hôïp.
- Quyeàn ñöôïc höôûng nhöõng hình thöùc giaûi trí laønh maïnh, goùp phaàn thaêng tieán caùc giaù trò gia ñình.
- Quyeàn cuûa ngöôøi cao tuoåi ñöôïc soáng vaø cheát moät caùch xöùng ñaùng.
- Quyeàn di cö nhö moät gia ñình ñeå tìm kieám moät cuoäc soáng toát ñeïp hôn (x. Propositio, soá 42).
Ñaùp laïi lôøi thænh caàu minh nhieân cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc, Toøa Thaùnh seõ caån troïng ñaøo saâu caùc gôïi yù naøy vaø soaïn thaûo moät "Hieán chöông veà Quyeàn cuûa Gia ñình", nhaèm trình baøy vôùi caùc toå chöùc vaø caùc cô quan thaåm quyeàn höõu quan.
AÂn suûng vaø traùch nhieäm cuûa gia ñình Kitoâ höõu
47. Söù maïng xaõ hoäi voán thuoäc veà moïi gia ñình ñöôïc gia ñình Kitoâ höõu - ñöôïc thieát laäp treân neàn taûng Bí tích Hoân phoái - ñaûm nhaän theo moät caùch thöùc môùi meû vaø ñoäc ñaùo. Khi ñoùn nhaän thöïc taïi nhaân loaïi cuûa tình yeâu vôï choàng vôùi taát caû nhöõng heä quaû cuûa noù, Bí tích Hoân phoái vöøa ban naêng löïc vöøa raøng buoäc caùc ñoâi baïn vaø caùc baäc cha meï Kitoâ höõu soáng ôn goïi cuûa mình nhö nhöõng ngöôøi giaùo daân, vaø vì theá "tìm kieám Nöôùc Thieân Chuùa baèng caùch xöû lyù caùc thöïc taïi traàn theá vaø saép xeáp chuùng theo yù Thieân Chuùa" (Lumen Gentium, soá 31).
Söù maïng xaõ hoäi vaø chính trò laø moät phaàn trong söù vuï vöông giaû - töùc laø söù vuï phuïc vuï - maø caùc ñoâi baïn Kitoâ höõu ñöôïc tham döï nhôø Bí tích Hoân phoái. Cuøng luùc, hoï laõnh nhaän moät meänh leänh khoâng theå thoaùi thaùc vaø moät aân suûng naâng ñôõ vaø thuùc ñaåy hoï thi haønh söù maïng aáy.
Theo caùch ñoù, gia ñình Kitoâ höõu ñöôïc môøi goïi laøm chöùng cho moïi ngöôøi veà söï trao ban quaûng ñaïi vaø voâ vò lôïi ñoái vôùi caùc vaán ñeà xaõ hoäi, qua "söï choïn löïa öu tieân" daønh cho ngöôøi ngheøo vaø nhöõng ngöôøi bò gaït ra beân leà. Vì theá, khi tieán böôùc trong haønh trình theo Chuùa vôùi moät tình baùc aùi ñaëc bieät daønh cho ngöôøi ngheøo, gia ñình Kitoâ höõu caàn ñaëc bieät löu taâm ñeán nhöõng ngöôøi ñoùi khaùt, tuùng thieáu, ngöôøi giaø, ngöôøi beänh, ngöôøi nghieän ngaäp vaø ngöôøi voâ gia cö.
Höôùng ñeán moät traät töï quoác teá môùi
48. Tröôùc chieàu kích toaøn caàu ñang ñònh hình caùc vaán ñeà xaõ hoäi ngaøy nay, gia ñình nhaän thaáy söù maïng cuûa mình ñoái vôùi söï phaùt trieån xaõ hoäi ñöôïc môû roäng theo moät caùch hoaøn toaøn môùi: ñoù laø coäng taùc vaøo vieäc kieán taïo moät traät töï quoác teá môùi. Bôûi leõ, chæ trong tinh thaàn lieân ñôùi toaøn caàu, nhaân loaïi môùi coù theå ñöông ñaàu vaø giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà to lôùn vaø ñaày kòch tính veà coâng lyù treân theá giôùi, veà töï do cuûa caùc daân toäc vaø veà hoøa bình cuûa nhaân loaïi.
Söï hieäp thoâng thieâng lieâng giöõa caùc gia ñình Kitoâ höõu - ñöôïc beùn reã trong ñöùc tin vaø nieàm hy voïng chung, vaø ñöôïc laøm soáng ñoäng bôûi ñöùc aùi - trôû thaønh moät naêng löïc noäi taâm khôi nguoàn, lan toûa vaø phaùt trieån coâng lyù, hoøa giaûi, tình huynh ñeä vaø hoøa bình giöõa con ngöôøi. Laø "Hoäi thaùnh nhoû beù" taïi gia , gia ñình Kitoâ höõu ñöôïc môøi goïi - theo hình aûnh cuûa "Hoäi thaùnh hoaøn vuõ" - trôû neân daáu chæ hieäp nhaát cho theá giôùi, vaø nhôø ñoù thi haønh vai troø ngoân söù cuûa mình baèng caùch laøm chöùng cho Vöông quoác vaø hoøa bình cuûa Ñöùc Kitoâ, Ñaáng maø toaøn theå nhaân loaïi ñang höôùng veà.
Caùc gia ñình Kitoâ höõu coù theå thöïc hieän ñieàu naøy qua söù vuï giaùo duïc cuûa mình: baèng caùch trao cho con caùi moät maãu möïc ñôøi soáng ñöôïc xaây döïng treân caùc giaù trò cuûa söï thaät, töï do, coâng lyù vaø baùc aùi; baèng söï daán thaân tích cöïc vaø coù traùch nhieäm ñoái vôùi söï phaùt trieån nhaân baûn ñích thöïc cuûa xaõ hoäi vaø caùc theå cheá cuûa noù; vaø baèng caùch hoã trôï - qua nhieàu hình thöùc khaùc nhau - caùc toå chöùc chuyeân traùch caùc vaán ñeà lieân quan ñeán traät töï quoác teá.
IV. Tham Gia Vaøo Ñôøi Soáng Vaø Söù Vuï Cuûa Hoäi Thaùnh
Gia ñình trong maàu nhieäm Hoäi thaùnh
49. Moät trong nhöõng nhieäm vuï chuû yeáu cuûa gia ñình Kitoâ höõu laø nhieäm vuï mang chieàu kích Hoäi thaùnh: nghóa laø, gia ñình ñöôïc ñaët ñeå phuïc vuï vieäc xaây döïng Nöôùc Thieân Chuùa trong doøng lòch söû, qua vieäc tham gia vaøo ñôøi soáng vaø söù vuï cuûa Hoäi thaùnh.
Ñeå hieåu roõ hôn veà neàn taûng, noäi dung vaø ñaëc tính cuûa söï tham gia naøy, caàn ñaøo saâu nhöõng moái lieân keát phong phuù vaø saâu xa giöõa Hoäi thaùnh vaø gia ñình Kitoâ höõu - nhöõng moái lieân keát laøm cho gia ñình Kitoâ höõu trôû thaønh moät "Hoäi thaùnh taïi gia" (x. Lumen Gentium, soá 11; Apostolicam Actuositatem, soá 11; Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Baøi giaûng khai maïc Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc laàn thöù VI, soá 3 [26/09/1980]: AAS 72 [1980], tr. 1008) - ñeå gia ñình, theo caùch rieâng cuûa mình, trôû neân moät hình aûnh soáng ñoäng vaø moät bieåu hieän lòch söû cuûa chính maàu nhieäm Hoäi thaùnh.
Tröôùc heát, chính Hoäi thaùnh Meï laø Ñaáng sinh thaønh, giaùo duïc vaø xaây döïng gia ñình Kitoâ höõu, khi thöïc thi nôi hoï söù maïng cöùu ñoä maø Hoäi thaùnh ñaõ laõnh nhaän töø chính Chuùa cuûa mình. Qua vieäc loan baùo Lôøi cuûa Thieân Chuùa, Hoäi thaùnh maïc khaûi cho gia ñình Kitoâ höõu caên tính ñích thöïc cuûa hoï - hoï laø ai vaø ñöôïc môøi goïi trôû thaønh ai theo yù ñònh cuûa Thieân Chuùa. Qua vieäc cöû haønh caùc bí tích, Hoäi thaùnh laøm phong phuù vaø cuûng coá gia ñình Kitoâ höõu baèng aân suûng cuûa Ñöùc Kitoâ, ñeå hoï ñöôïc thaùnh hoùa vì vinh quang cuûa Chuùa Cha. Qua vieäc khoâng ngöøng coâng boá giôùi raên môùi cuûa ñöùc aùi, Hoäi thaùnh laøm sinh ñoäng vaø höôùng daãn gia ñình Kitoâ höõu trong söù vuï phuïc vuï tình yeâu, ñeå hoï coù theå noi göông vaø taùi hieän chính tình yeâu hieán daâng vaø hy sinh maø Ñöùc Gieâsu daønh cho toaøn theå nhaân loaïi.
Ñoàng thôøi, gia ñình Kitoâ höõu ñöôïc thaùp nhaäp saâu xa vaøo maàu nhieäm cuûa Hoäi thaùnh ñeán möùc, theo caùch rieâng cuûa mình, hoï trôû thaønh nhöõng ngöôøi tham döï vaøo chính söù maïng cöùu ñoä cuûa Hoäi thaùnh. Caùc ñoâi baïn vaø caùc baäc cha meï Kitoâ höõu, nhôø Bí tích Hoân phoái, "trong baäc soáng vaø trong chöùc naêng cuûa mình, coù moät aân hueä rieâng giöõa Daân Thieân Chuùa" (Lumen Gentium, soá 11). Vì theá, hoï khoâng chæ "ñoùn nhaän" tình yeâu cuûa Ñöùc Kitoâ ñeå trôû thaønh moät coäng ñoaøn "ñöôïc cöùu ñoä", maø coøn ñöôïc môøi goïi "trao ban" tình yeâu aáy cho anh chò em mình, ñeå trôû thaønh moät coäng ñoaøn "cöùu ñoä". Nhö vaäy, trong khi laø hoa traùi vaø daáu chæ cuûa söï phong nhieâu sieâu nhieân nôi Hoäi thaùnh, gia ñình Kitoâ höõu coøn laø bieåu töôïng, chöùng taù vaø söï tham döï vaøo vai troø laøm meï cuûa Hoäi thaùnh (x. ibid., 41).
Moät nhieäm vuï mang tính Hoäi thaùnh rieâng bieät vaø ñoäc ñaùo
50. Gia ñình Kitoâ höõu ñöôïc môøi goïi tham gia caùch soáng ñoäng vaø coù traùch nhieäm vaøo söù maïng cuûa Hoäi thaùnh theo moät caùch thöùc rieâng bieät vaø ñoäc ñaùo. Nghóa laø, baèng chính söï hieän höõu vaø haønh ñoäng cuûa mình nhö moät coäng ñoaøn thaân maät cuûa söï soáng vaø tình yeâu, gia ñình töï ñaët mình phuïc vuï Hoäi thaùnh vaø xaõ hoäi.
Khi gia ñình Kitoâ höõu laø moät coäng ñoaøn, trong ñoù caùc moái daây lieân keát ñöôïc Ñöùc Kitoâ canh taân nhôø ñöùc tin vaø caùc bí tích, thì söï tham gia cuûa gia ñình vaøo söù maïng cuûa Hoäi thaùnh cuõng phaûi mang chieàu kích coäng ñoaøn. Nghóa laø, vôï choàng nhö moät ñoâi baïn, cha meï vaø con caùi nhö moät gia ñình, cuøng nhau soáng söù vuï phuïc vuï Hoäi thaùnh vaø theá giôùi. Hoï ñöôïc môøi goïi trôû neân "moät loøng moät yù trong ñöùc tin" (x. Cv 4,32), nhôø cuøng moät tinh thaàn toâng ñoà laøm sinh ñoäng hoï vaø nhôø söï coäng taùc thuùc ñaåy hoï daán thaân vaøo caùc coâng vieäc phuïc vuï coäng ñoaøn Hoäi thaùnh vaø xaõ hoäi daân söï.
Gia ñình Kitoâ höõu xaây döïng Nöôùc Thieân Chuùa trong lòch söû qua chính nhöõng thöïc taïi thöôøng nhaät gaén lieàn vôùi baäc soáng cuûa mình. Chính trong tình yeâu vôï choàng vaø gia ñình - ñöôïc soáng trong söï phong phuù phi thöôøng cuûa caùc giaù trò vaø nhöõng ñoøi hoûi veà tính troïn veïn, ñoäc höõu, trung tín vaø phong nhieâu (x. Ñöùc Phaoloâ VI, Humanae Vitae, soá 9) - maø söï tham gia cuûa gia ñình Kitoâ höõu vaøo söù maïng ngoân söù, tö teá vaø vöông giaû cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ vaø Hoäi thaùnh cuûa Ngöôøi ñöôïc bieåu loä vaø thöïc hieän. Tình yeâu vaø söï soáng, vì theá, trôû thaønh haït nhaân cuûa söù maïng cöùu ñoä cuûa gia ñình Kitoâ höõu trong Hoäi thaùnh vaø cho Hoäi thaùnh.
Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñaõ nhaéc laïi ñieàu naøy khi vieát: "Gia ñình seõ quaûng ñaïi chia seû nhöõng cuûa caûi thieâng lieâng cuûa mình vôùi caùc gia ñình khaùc. Vì theá, gia ñình Kitoâ höõu, ñöôïc sinh ra töø hoân nhaân nhö hình aûnh vaø söï tham döï vaøo giao öôùc yeâu thöông giöõa Ñöùc Kitoâ vaø Hoäi thaùnh, seõ bieåu loä cho moïi ngöôøi thaáy söï hieän dieän soáng ñoäng cuûa Ñaáng Cöùu Theá traàn gian vaø baûn chaát ñích thöïc cuûa Hoäi thaùnh, qua tình yeâu, söï phong nhieâu quaûng ñaïi, söï hieäp nhaát vaø trung tín cuûa ñoâi baïn, cuõng nhö qua söï coäng taùc yeâu thöông cuûa moïi thaønh vieân trong gia ñình" (Gaudium et Spes, soá 48).
Sau khi ñaët neàn taûng cho söï tham gia cuûa gia ñình Kitoâ höõu vaøo söù maïng cuûa Hoäi thaùnh, giôø ñaây caàn minh hoïa noäi dung cuûa söï tham gia aáy theo ba chieàu kích thoáng nhaát nôi Ñöùc Gieâsu Kitoâ - Tö teá, Tieân tri vaø Vöông ñeá - ñeå trình baøy gia ñình Kitoâ höõu nhö: 1) Moät coäng ñoaøn tin vaø loan baùo Tin möøng, 2) Moät coäng ñoaøn ñoái thoaïi vôùi Thieân Chuùa, 3) Moät coäng ñoaøn phuïc vuï con ngöôøi.
1) Gia ñình Kitoâ höõu - coäng ñoaøn tin vaø loan baùo Tin möøng
Ñöùc tin: khaùm phaù vaø chieâm ngöôõng döï phoùng cuûa Thieân Chuùa daønh cho gia ñình
51. Khi tham döï vaøo ñôøi soáng vaø söù maïng cuûa Hoäi thaùnh - Hoäi thaùnh luoân cung kính laéng nghe Lôøi Thieân Chuùa vaø coâng boá Lôøi aáy vôùi loøng tin töôûng vöõng vaøng (x. Dei Verbum, soá 1) - gia ñình Kitoâ höõu soáng söù maïng ngoân söù cuûa mình baèng caùch ñoùn nhaän vaø loan baùo Lôøi cuûa Thieân Chuùa. Nhôø ñoù, gia ñình ngaøy caøng trôû neân moät coäng ñoaøn tin vaø loan baùo Tin möøng.
Caùc ñoâi baïn vaø caùc baäc cha meï Kitoâ höõu cuõng ñöôïc môøi goïi soáng "söï vaâng phuïc cuûa ñöùc tin" (x. Rm 16,26). Hoï ñöôïc keâu goïi ñoùn nhaän Lôøi cuûa Thieân Chuùa Kitoâ, Ñaáng maïc khaûi cho hoï söï môùi meû tuyeät vôøi - töùc laø Tin möøng - veà ñôøi soáng hoân nhaân vaø gia ñình, voán ñaõ ñöôïc chính Ñöùc Kitoâ thaùnh hoùa vaø laøm cho neân thaùnh. Thaät vaäy, chæ trong ñöùc tin, hoï môùi coù theå khaùm phaù vaø chieâm ngöôõng vôùi loøng bieát ôn vui möøng phaåm giaù cao caû maø Thieân Chuùa ñaõ muoán naâng hoân nhaân vaø gia ñình leân, bieán chuùng thaønh daáu chæ vaø nôi choán cuûa giao öôùc tình yeâu giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi, giöõa Ñöùc Gieâsu Kitoâ vaø Hoäi thaùnh, Hieàn theâ cuûa Ngöôøi.
Ngay caû vieäc chuaån bò cho hoân nhaân Kitoâ giaùo cuõng mang tính chaát cuûa moät haønh trình ñöùc tin: ñoù laø moät cô hoäi ñaëc bieät ñeå caùc ñoâi baïn treû taùi khaùm phaù vaø ñaøo saâu ñöùc tin ñaõ laõnh nhaän qua Bí tích Röûa toäi vaø ñöôïc nuoâi döôõng baèng neàn giaùo duïc Kitoâ giaùo. Nhôø ñoù, hoï nhaän ra vaø töï do ñoùn nhaän ôn goïi böôùc theo Ñöùc Kitoâ vaø phuïc vuï Nöôùc Thieân Chuùa trong baäc soáng hoân nhaân.
Khoaûnh khaéc neàn taûng cuûa ñöùc tin nôi caùc ñoâi baïn chính laø vieäc cöû haønh Bí tích Hoân phoái - voán mang baûn chaát saâu xa laø vieäc coâng boá trong Hoäi thaùnh Tin möøng veà tình yeâu phu theâ. Chính Lôøi cuûa Thieân Chuùa "maïc khaûi" vaø "hoaøn taát" döï phoùng khoân ngoan vaø yeâu thöông cuûa Thieân Chuùa daønh cho ñoâi baïn, ñöa hoï vaøo söï tham döï maàu nhieäm vaø thöïc söï vaøo chính tình yeâu cuûa Thieân Chuùa daønh cho nhaân loaïi. Neáu töï thaân vieäc cöû haønh Bí tích Hoân phoái laø moät vieäc coâng boá Lôøi cuûa Thieân Chuùa, thì ñoái vôùi taát caû nhöõng ngöôøi tham döï vaø cöû haønh - döôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau - ñoù phaûi laø moät "lôøi tuyeân xöng ñöùc tin" ñöôïc thöïc hieän trong vaø cuøng vôùi Hoäi thaùnh, coäng ñoaøn caùc tín höõu.
Lôøi tuyeân xöng ñöùc tin naøy caàn ñöôïc keùo daøi trong suoát haønh trình soáng cuûa ñoâi baïn vaø gia ñình. Thaät vaäy, Thieân Chuùa - Ñaáng ñaõ keâu goïi hoï "ñeán vôùi" ñôøi soáng vôï choàng - vaãn tieáp tuïc keâu goïi hoï "trong" chính ñôøi soáng vôï choàng (x. Ñöùc Phaoloâ VI, Humanae Vitae, soá 25). Trong vaø qua nhöõng bieán coá, nhöõng vaán ñeà, nhöõng khoù khaên cuûa cuoäc soáng thöôøng ngaøy, Thieân Chuùa ñeán vôùi hoï, maïc khaûi vaø ñeà nghò nhöõng "ñoøi hoûi" cuï theå cuûa vieäc hoï tham döï vaøo tình yeâu cuûa Ñöùc Kitoâ daønh cho Hoäi thaùnh, trong hoaøn caûnh ñaëc thuø maø hoï ñang soáng: gia ñình, xaõ hoäi vaø Hoäi thaùnh.
Vieäc khaùm phaù vaø vaâng phuïc yù ñònh cuûa Thieân Chuùa phaûi ñöôïc thöïc hieän "cuøng nhau" trong coäng ñoaøn hoân nhaân vaø gia ñình, qua chính kinh nghieäm nhaân baûn veà tình yeâu ñöôïc soáng trong Thaùnh Thaàn cuûa Ñöùc Kitoâ - giöõa ñoâi baïn, cuõng nhö giöõa cha meï vaø con caùi.
Vì theá, cuõng nhö Hoäi thaùnh hoaøn vuõ, Hoäi thaùnh nhoû beù taïi gia cuõng caàn ñöôïc loan baùo Tin möøng lieân tuïc vaø saâu xa; töø ñoù phaùt sinh boån phaän giaùo duïc thöôøng xuyeân trong ñöùc tin.
Söù vuï loan baùo Tin möøng cuûa gia ñình Kitoâ höõu
52. Trong möùc ñoä gia ñình Kitoâ höõu ñoùn nhaän Tin möøng vaø tröôûng thaønh trong ñöùc tin, gia ñình trôû neân moät coäng ñoaøn loan baùo Tin möøng. Chuùng ta haõy nghe laïi lôøi Ñöùc Phaoloâ VI: "Gia ñình, cuõng nhö Hoäi thaùnh, phaûi laø moät khoâng gian trong ñoù Tin möøng ñöôïc truyeàn ñaït vaø töø ñoù Tin möøng ñöôïc lan toûa. Vì theá, trong thaâm taâm cuûa moät gia ñình yù thöùc veà söù maïng naøy, moïi thaønh vieân ñeàu loan baùo Tin möøng vaø cuõng ñöôïc loan baùo Tin möøng. Cha meï khoâng chæ truyeàn ñaït Tin möøng cho con caùi, maø coøn coù theå ñoùn nhaän töø chuùng chính Tin möøng aáy ñöôïc soáng caùch saâu xa. Vaø moät gia ñình nhö theá trôû thaønh taùc nhaân loan baùo Tin möøng cho nhieàu gia ñình khaùc vaø cho moâi tröôøng maø noù ñang hieän dieän" (Evangelii Nuntiandi, soá 71).
Nhö Thöôïng Hoäi ñoàng ñaõ laëp laïi, tieáp nhaän lôøi keâu goïi cuûa toâi taïi Puebla, töông lai cuûa vieäc loan baùo Tin möøng phaàn lôùn tuøy thuoäc vaøo Hoäi thaùnh taïi gia (x. Dieãn vaên taïi Ñaïi hoäi Giaùm muïc Chaâu Myõ Latinh laàn III, IV, a [28/01/1979]: AAS 71 [1979], tr. 204). Söù maïng toâng ñoà naøy cuûa gia ñình ñöôïc beùn reã trong Bí tích Thaùnh Taåy vaø nhaän ñöôïc töø aân suûng cuûa Bí tích Hoân phoái moät söùc maïnh môùi ñeå truyeàn ñaït ñöùc tin, thaùnh hoùa vaø bieán ñoåi xaõ hoäi hieän taïi theo döï phoùng cuûa Thieân Chuùa.
Gia ñình Kitoâ höõu - ñaëc bieät laø trong thôøi ñaïi hoâm nay - coù moät ôn goïi ñaëc bieät laø laøm chöùng cho Giao öôùc Vöôït Qua cuûa Ñöùc Kitoâ, baèng vieäc kieân trì toûa saùng nieàm vui cuûa tình yeâu vaø söï chaéc chaén cuûa nieàm hy voïng, ñieàu maø gia ñình phaûi bieát minh chöùng: "Gia ñình Kitoâ höõu lôùn tieáng coâng boá nhöõng nhaân ñöùc hieän taïi cuûa Nöôùc Thieân Chuùa cuõng nhö nieàm hy voïng veà söï soáng vónh phuùc mai sau" (Lumen Gentium, soá 35).
Söï caàn thieát tuyeät ñoái cuûa vieäc huaán giaùo trong gia ñình hieän leân vôùi söùc maïnh ñaëc bieät trong nhöõng hoaøn caûnh cuï theå maø Hoäi thaùnh, ñaùng tieác, ñang ghi nhaän ôû nhieàu nôi: "Nôi naøo luaät phaùp choáng toân giaùo thaäm chí tìm caùch ngaên caûn vieäc giaùo duïc ñöùc tin; nôi naøo söï voâ tín ngöôõng lan roäng hoaëc chuû nghóa theá tuïc xaâm laán khieán cho vieäc tröôûng thaønh toân giaùo thöïc söï trôû neân baát khaû thi, thì chính 'Hoäi thaùnh taïi gia' naøy vaãn laø moâi tröôøng duy nhaát, trong ñoù con treû vaø giôùi treû coù theå laõnh nhaän moät vieäc huaán giaùo ñích thöïc" (Thaùnh Gioan Phaoloâ II, Catechesi Tradendae, soá 68).
Vieäc phuïc vuï cuûa Hoäi thaùnh
53. Thöøa taùc vuï loan baùo Tin möøng cuûa caùc baäc cha meï Kitoâ höõu laø ñoäc ñaùo vaø khoâng theå thay theá: noù mang nhöõng ñaëc ñieåm rieâng cuûa ñôøi soáng gia ñình - ñöôïc deät neân baèng tình yeâu, söï ñôn sô, tính cuï theå vaø chöùng taù thöôøng ngaøy (x. Catechesi Tradendae, soá 36).
Gia ñình coù boån phaän ñaøo luyeän con caùi böôùc vaøo ñôøi soáng, ñeå moãi ngöôøi coù theå chu toaøn troïn veïn söù maïng theo ôn goïi ñaõ laõnh nhaän töø Thieân Chuùa. Thaät vaäy, moät gia ñình bieát môû ra vôùi caùc giaù trò sieâu vieät, vui töôi phuïc vuï anh chò em, chu toaøn boån phaän vôùi loøng quaûng ñaïi vaø trung tín, ñoàng thôøi yù thöùc veà söï tham döï haèng ngaøy cuûa mình vaøo maàu nhieäm Thaäp giaù vinh hieån cuûa Ñöùc Kitoâ - seõ trôû thaønh chuûng vieän ñaàu tieân vaø tuyeät haûo cuûa ôn goïi soáng ñôøi thaùnh hieán cho Nöôùc Thieân Chuùa.
Thöøa taùc vuï loan baùo Tin möøng vaø huaán giaùo cuûa cha meï phaûi ñoàng haønh vôùi ñôøi soáng cuûa con caùi ngay caû ôû löùa tuoåi thieáu nieân vaø thanh nieân - khi, nhö thöôøng xaûy ra, caùc em chaát vaán hoaëc thaäm chí töø choái ñöùc tin Kitoâ giaùo ñaõ laõnh nhaän trong nhöõng naêm ñaàu ñôøi. Cuõng nhö trong Hoäi thaùnh, coâng cuoäc loan baùo Tin möøng khoâng bao giôø taùch rôøi khoûi nhöõng ñau khoå cuûa ngöôøi toâng ñoà, thì trong gia ñình Kitoâ höõu, cha meï cuõng phaûi can ñaûm vaø giöõ ñöôïc söï thanh thaûn saâu xa trong taâm hoàn ñeå ñoái dieän vôùi nhöõng khoù khaên maø thöøa taùc vuï loan baùo Tin möøng cuûa hoï ñoâi khi gaëp phaûi chính nôi con caùi mình.
Khoâng ñöôïc queân raèng vieäc phuïc vuï Tin möøng cuûa caùc ñoâi baïn vaø cha meï Kitoâ höõu laø moät vieäc phuïc vuï mang tính Hoäi thaùnh: nghóa laø, noù thuoäc veà toaøn theå Hoäi thaùnh nhö moät coäng ñoaøn ñaõ ñöôïc loan baùo Tin möøng vaø ñang loan baùo Tin möøng. Vì ñöôïc beùn reã vaø phaùt xuaát töø söù maïng duy nhaát cuûa Hoäi thaùnh, vaø vì ñöôïc höôùng ñeán vieäc xaây döïng Thaân Theå duy nhaát cuûa Ñöùc Kitoâ (x. 1Cr 12,4tt; Ep 4,12tt), thöøa taùc vuï loan baùo Tin möøng vaø huaán giaùo cuûa Hoäi thaùnh taïi gia phaûi luoân duy trì söï hieäp thoâng maät thieát vaø ñöôïc hoøa hôïp caùch coù traùch nhieäm vôùi taát caû caùc thöøa taùc vuï loan baùo Tin möøng vaø huaán giaùo khaùc ñang hieän dieän vaø hoaït ñoäng trong coäng ñoaøn Hoäi thaùnh - caû ôû caáp giaùo phaän laãn giaùo xöù.
Rao giaûng Tin möøng cho moïi thuï taïo
54. Tính phoå quaùt khoâng bieân giôùi laø chaân trôøi ñích thöïc cuûa coâng cuoäc loan baùo Tin möøng, ñöôïc sinh ñoäng töø beân trong bôûi loøng nhieät thaønh thöøa sai. Thaät vaäy, ñoù chính laø lôøi ñaùp traû tröôùc meänh leänh roõ raøng vaø döùt khoaùt cuûa Ñöùc Kitoâ: "Anh em haõy ñi khaép theá gian, rao giaûng Tin möøng cho moïi thuï taïo" (Mc 16,15).
Ñöùc tin vaø söù maïng loan baùo Tin möøng cuûa gia ñình Kitoâ höõu cuõng mang sinh khí thöøa sai Coâng giaùo naøy. Bí tích Hoân phoái - voán tieáp noái vaø taùi khaúng ñònh boån phaän baûo veä vaø truyeàn baù ñöùc tin, ñöôïc beùn reã töø Bí tích Thaùnh Taåy vaø Theâm Söùc (x. Lumen Gentium, soá 11) - laøm cho caùc ñoâi baïn vaø caùc baäc cha meï Kitoâ höõu trôû thaønh chöùng nhaân cuûa Ñöùc Kitoâ "cho ñeán taän cuøng traùi ñaát" (Cv 1,8), nhöõng "thöøa sai" chaân chính cuûa tình yeâu vaø söï soáng.
Ngay trong chính gia ñình cuõng coù theå thöïc hieän moät hình thöùc hoaït ñoäng thöøa sai. Ñieàu naøy xaûy ra khi coù thaønh vieân voâ tín hoaëc soáng ñöùc tin caùch baát nhaát. Trong tröôøng hôïp aáy, nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình phaûi trao ban moät chöùng taù soáng ñoäng veà ñöùc tin cuûa mình - moät chöùng taù coù söùc khôi daäy vaø naâng ñôõ ngöôøi aáy treân haønh trình tieán tôùi söï gaén boù troïn veïn vôùi Ñöùc Kitoâ, Ñaáng Cöùu Ñoä (x. 1Pr 3,1-2).
Ñöôïc thuùc ñaåy bôûi tinh thaàn thöøa sai voán ñaõ hieän dieän ngay töø beân trong, Hoäi thaùnh taïi gia ñöôïc môøi goïi trôû thaønh moät daáu chæ saùng ngôøi veà söï hieän dieän cuûa Ñöùc Kitoâ vaø tình yeâu cuûa Ngöôøi daønh cho nhöõng ngöôøi "xa caùch" - cho caùc gia ñình chöa tin vaø caû nhöõng gia ñình Kitoâ höõu khoâng coøn soáng phuø hôïp vôùi ñöùc tin ñaõ laõnh nhaän. Hoäi thaùnh taïi gia ñöôïc môøi goïi "baèng chính göông maãu vaø chöùng taù cuûa mình" ñeå soi saùng "nhöõng ngöôøi ñang tìm kieám chaân lyù" (x. Lumen Gentium, soá 35; Apostolicam Actuositatem, soá 11).
Cuõng nhö vaøo buoåi bình minh cuûa Kitoâ giaùo, Aquila vaø Priscilla ñaõ xuaát hieän nhö moät caëp vôï choàng thöøa sai (x. Cv 18; Rm 16,3-4), thì ngaøy nay Hoäi thaùnh vaãn tieáp tuïc laøm chöùng cho söï môùi meû vaø söùc soáng khoâng ngöøng cuûa mình qua söï hieän dieän cuûa caùc ñoâi vôï choàng vaø caùc gia ñình Kitoâ höõu - nhöõng ngöôøi, ít laø trong moät khoaûng thôøi gian, ñaõ leân ñöôøng ñeán caùc mieàn truyeàn giaùo ñeå loan baùo Tin möøng, phuïc vuï con ngöôøi baèng tình yeâu cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ.
Caùc gia ñình Kitoâ höõu ñoùng goùp caùch ñaëc bieät cho söù maïng thöøa sai cuûa Hoäi thaùnh baèng vieäc vun troàng caùc ôn goïi thöøa sai nôi con caùi, caû trai laãn gaùi (x. Ad Gentes, soá 39); vaø noùi chung hôn, baèng moät coâng cuoäc giaùo duïc giuùp con caùi "ngay töø thôøi thô aáu, bieát nhaän ra tình yeâu cuûa Thieân Chuùa daønh cho moïi ngöôøi" (Apostolicam Actuositatem, soá 30).
2. Gia ñình Kitoâ höõu: coäng ñoaøn ñoái thoaïi vôùi Thieân Chuùa
Ñeàn thaùnh taïi gia cuûa Hoäi thaùnh
55. Vieäc loan baùo Tin möøng vaø vieäc ñoùn nhaän Tin möøng trong ñöùc tin ñaït ñeán söï vieân maõn nôi vieäc cöû haønh caùc bí tích. Hoäi thaùnh - coäng ñoaøn tin vaø loan baùo Tin möøng - cuõng laø moät daân tö teá, ñöôïc maëc laáy phaåm giaù vaø ñöôïc döï phaàn vaøo quyeàn naêng cuûa Ñöùc Kitoâ, Thöôïng Teá cuûa Giao Öôùc Môùi vaø Vónh Cöûu (x. Lumen Gentium, soá 10).
Nhôø Bí tích Hoân phoái, gia ñình Kitoâ höõu cuõng ñöôïc thaùp nhaäp vaøo Hoäi thaùnh - daân tö teá; trong ñoù gia ñình beùn reã vaø ñöôïc nuoâi döôõng, lieân tuïc ñöôïc Ñöùc Gieâsu laøm cho soáng ñoäng, vaø ñöôïc Ngöôøi môøi goïi cuõng nhö thuùc ñaåy böôùc vaøo cuoäc ñoái thoaïi vôùi Thieân Chuùa qua ñôøi soáng bí tích, qua vieäc hieán daâng chính cuoäc soáng vaø qua lôøi caàu nguyeän.
Ñaây laø söù vuï tö teá maø gia ñình Kitoâ höõu coù theå vaø coù boån phaän thöïc thi trong söï hieäp thoâng maät thieát vôùi toaøn theå Hoäi thaùnh, qua nhöõng thöïc taïi thöôøng ngaøy cuûa ñôøi soáng hoân nhaân vaø gia ñình. Nhôø ñoù, gia ñình Kitoâ höõu ñöôïc môøi goïi thaùnh hoùa chính mình, ñoàng thôøi thaùnh hoùa coäng ñoaøn Hoäi thaùnh vaø theá giôùi.
Hoân nhaân: bí tích thaùnh hoùa laãn nhau vaø laø haønh vi phuïng töï
56. Bí tích Hoân phoái - voán tieáp noái vaø xaùc ñònh roõ aân suûng thaùnh hoùa cuûa Bí tích Röûa toäi - laø nguoàn maïch rieâng vaø phöông theá ñoäc ñaùo ñeå thaùnh hoùa caùc ñoâi baïn vaø gia ñình Kitoâ höõu. Nhôø maàu nhieäm töû naïn vaø phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ, trong ñoù hoân nhaân Kitoâ giaùo ñöôïc taùi ñöa vaøo, tình yeâu phu phuï ñöôïc thanh luyeän vaø thaùnh hoùa: "Chuùa ñaõ ñoaùi thöông chöõa laønh vaø naâng cao tình yeâu naøy baèng moät aân hueä ñaëc bieät cuûa aân suûng vaø ñöùc aùi" (Gaudium et Spes, soá 49).
Ôn ban cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ trong Bí tích Hoân phoái khoâng chæ döøng laïi ôû giaây phuùt cöû haønh bí tích, nhöng tieáp tuïc ñoàng haønh vôùi ñoâi vôï choàng suoát haønh trình ñôøi soáng cuûa hoï. Coâng ñoàng Vaticanoâ II nhaéc laïi caùch minh nhieân raèng Ñöùc Kitoâ "ôû laïi vôùi hoï, ñeå nhö Ngöôøi ñaõ yeâu thöông vaø hieán mình vì Hoäi thaùnh, thì vôï choàng cuõng coù theå yeâu thöông nhau caùch trung tín, beàn vöõng vaø trong söï trao hieán cho nhau... Vì theá, caùc ñoâi vôï choàng Kitoâ höõu ñöôïc cuûng coá vaø ñöôïc thaùnh hieán nhôø moät bí tích ñaëc bieät, ñeå soáng xöùng hôïp vôùi caùc boån phaän vaø phaåm giaù cuûa baäc soáng hoân nhaân. Nhôø söùc maïnh cuûa bí tích naøy, khi chu toaøn traùch nhieäm hoân nhaân vaø gia ñình, hoï ñöôïc Thaùnh Thaàn cuûa Ñöùc Kitoâ thaám nhuaàn, ñeå toaøn boä ñôøi soáng ñöôïc chan hoøa ñöùc tin, ñöùc caäy vaø ñöùc meán. Nhôø ñoù, hoï khoâng ngöøng tieán tôùi söï hoaøn thieän baûn thaân, söï thaùnh hoùa laãn nhau, vaø cuøng nhau goùp phaàn toân vinh Thieân Chuùa (x. Gaudium et Spes, soá 48).
Ôn goïi neân thaùnh daønh cho moïi ngöôøi cuõng ñöôïc ngoû lôøi caùch ñaëc bieät vôùi caùc ñoâi vôï choàng vaø caùc baäc cha meï Kitoâ höõu. Ñoái vôùi hoï, ôn goïi naøy ñöôïc xaùc ñònh cuï theå nhôø Bí tích Hoân phoái ñaõ ñöôïc cöû haønh vaø ñöôïc theå hieän trong nhöõng thöïc taïi rieâng cuûa ñôøi soáng hoân nhaân vaø gia ñình (x. Lumen Gentium, soá 41). Töø ñoù phaùt sinh aân suûng vaø ñoøi hoûi cuûa moät linh ñaïo hoân nhaân vaø gia ñình ñích thöïc vaø saâu xa, ñöôïc gôïi höùng töø caùc chuû ñeà veà coâng trình taïo döïng, giao öôùc, Thaùnh giaù, Phuïc sinh vaø chieàu kích daáu chæ - nhöõng chuû ñeà maø Thöôïng Hoäi ñoàng ñaõ nhieàu laàn suy tö.
Hoân nhaân Kitoâ giaùo, cuõng nhö moïi bí tích - voán "ñöôïc thieát laäp ñeå thaùnh hoùa con ngöôøi, xaây döïng Thaân Theå Ñöùc Kitoâ vaø höôùng ñeán vieäc thôø phöôïng Thieân Chuùa" (x. Sacrosanctum Concilium, soá 59) - töï baûn chaát laø moät haønh vi phuïng vuï nhaèm toân vinh Thieân Chuùa trong Ñöùc Gieâsu Kitoâ vaø trong Hoäi thaùnh. Khi cöû haønh bí tích naøy, ñoâi vôï choàng Kitoâ höõu tuyeân xöng loøng bieát ôn ñoái vôùi Thieân Chuùa vì aân hueä cao caû Ngöôøi ñaõ ban: ñoù laø khaû naêng taùi dieãn trong ñôøi soáng hoân nhaân vaø gia ñình chính tình yeâu cuûa Thieân Chuùa daønh cho nhaân loaïi vaø cuûa Ñöùc Gieâsu daønh cho Hoäi thaùnh - Hieàn theâ cuûa Ngöôøi.
Vaø cuõng nhö töø Bí tích Hoân phoái phaùt sinh cho ñoâi vôï choàng aân ban laø boån phaän soáng moãi ngaøy söï thaùnh hoùa hoï ñaõ laõnh nhaän, thì töø chính bí tích aáy cuõng tuoân ñoå aân suûng vaø ñoøi hoûi luaân lyù phaûi bieán ñoåi toaøn boä ñôøi soáng cuûa hoï thaønh moät "hy teá thieâng lieâng" lieân læ (x. 1 Pr 2,5; Lumen Gentium, soá 34). Nhöõng lôøi cuûa Coâng ñoàng cuõng ñöôïc aùp duïng cho caùc ñoâi vôï choàng vaø cha meï Kitoâ höõu - ñaëc bieät trong nhöõng thöïc taïi traàn theá vaø taïm thôøi voán ñaëc tröng cho ñôøi soáng cuûa hoï: "Cuõng vaäy, caùc giaùo daân thaùnh hieán chính theá giôùi naøy cho Thieân Chuùa, khi hoï thôø phöôïng Ngöôøi baèng nhöõng vieäc laøm thaùnh thieän ôû baát cöù nôi naøo" (Lumen Gentium, soá 34).
Hoân nhaân vaø Thaùnh Theå
57. Söù vuï thaùnh hoùa cuûa gia ñình Kitoâ giaùo coù goác reã ñaàu tieân nôi Bí tích Röûa toäi vaø ñaït ñeán söï dieãn taû troïn veïn nhaát trong Bí tích Thaùnh Theå, voán gaén boù maät thieát vôùi hoân nhaân Kitoâ giaùo. Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñaõ nhaéc laïi moái töông quan ñaëc bieät giöõa Bí tích Thaùnh Theå vaø hoân nhaân khi khuyeán nghò raèng hoân nhaân "theo caùch thoâng thöôøng neân ñöôïc cöû haønh trong Thaùnh leã" (x. Sacrosanctum Concilium, soá 78). Vieäc taùi khaùm phaù vaø ñaøo saâu moái lieân heä aáy laø ñieàu hoaøn toaøn caàn thieát neáu muoán hieåu vaø soáng caùch saâu xa hôn nhöõng aân suûng vaø traùch nhieäm cuûa hoân nhaân vaø ñôøi soáng gia ñình Kitoâ höõu.
Thaùnh Theå laø chính nguoàn maïch cuûa hoân nhaân Kitoâ giaùo. Thaät vaäy, hy teá Thaùnh Theå taùi dieãn giao öôùc tình yeâu giöõa Ñöùc Kitoâ vaø Hoäi thaùnh, giao öôùc ñöôïc ñoùng aán baèng maùu Ngöôøi ñoå ra treân Thaäp giaù (x. Ga 19,34). Chính trong hy teá cuûa Giao Öôùc Môùi vaø Vónh Cöûu naøy maø caùc ñoâi vôï choàng Kitoâ höõu tìm thaáy coäi nguoàn töø ñoù giao öôùc hoân nhaân cuûa hoï phaùt sinh, ñöôïc ñònh hình töø beân trong vaø ñöôïc khoâng ngöøng laøm cho sinh ñoäng. Vì laø söï taùi dieãn hy teá tình yeâu cuûa Ñöùc Kitoâ daønh cho Hoäi thaùnh, Thaùnh Theå laø nguoàn maïch cuûa ñöùc aùi. Vaø trong aân ban Thaùnh Theå cuûa ñöùc aùi, gia ñình Kitoâ höõu tìm thaáy neàn taûng vaø linh hoàn cho "söï hieäp thoâng" vaø "söù maïng" cuûa mình: Baùnh Thaùnh Theå keát hôïp caùc thaønh vieân khaùc nhau cuûa coäng ñoaøn gia ñình thaønh moät thaân theå duy nhaát, nhö moät söï maïc khaûi vaø moät söï tham döï vaøo söï hieäp nhaát roäng lôùn hôn cuûa Hoäi thaùnh; vaø vieäc tham döï vaøo Mình "bò noäp" vaø Maùu "ñaõ ñoå ra" cuûa Ñöùc Kitoâ trôû thaønh nguoàn maïch voâ taän cuûa ñoäng löïc truyeàn giaùo vaø toâng ñoà nôi gia ñình Kitoâ höõu.
Bí tích Hoaùn caûi vaø Hoøa giaûi
58. Moät phaàn thieát yeáu vaø thöôøng haèng trong söù vuï thaùnh hoùa cuûa gia ñình Kitoâ höõu laø vieäc ñoùn nhaän lôøi môøi goïi hoaùn caûi cuûa Tin möøng, lôøi môøi goïi ñöôïc göûi ñeán moïi Kitoâ höõu - nhöõng ngöôøi khoâng phaûi luùc naøo cuõng trung thaønh vôùi söï "môùi meû" cuûa Bí tích Röûa toäi, bí tích ñaõ laøm cho hoï trôû neân nhöõng "vò thaùnh". Ngay caû gia ñình Kitoâ höõu cuõng khoâng phaûi luùc naøo cuõng soáng phuø hôïp vôùi luaät aân suûng vaø söï thaùnh thieän cuûa Bí tích Röûa toäi, voán ñöôïc taùi coâng boá qua Bí tích Hoân phoái.
Söï hoái caûi vaø tha thöù laãn nhau trong gia ñình Kitoâ höõu - voán giöõ moät choã quan troïng trong ñôøi soáng haèng ngaøy - tìm thaáy khoaûnh khaéc bí tích ñaëc thuø trong saùm hoái Kitoâ giaùo. Noùi veà caùc ñoâi vôï choàng, Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ vieát trong Thoâng ñieäp Humanae Vitae: "Neáu toäi loãi vaãn coøn ñeo baùm hoï, hoï ñöøng naûn loøng, nhöng haõy kieân trì vaø khieâm toán chaïy ñeán vôùi loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng ñöôïc tuoân ñoå caùch doài daøo trong Bí tích Thoáng hoái" (soá 25).
Vieäc cöû haønh bí tích naøy mang moät yù nghóa ñaëc bieät ñoái vôùi ñôøi soáng gia ñình: trong ñöùc tin, caùc ñoâi vôï choàng vaø moïi thaønh vieân trong gia ñình khaùm phaù raèng toäi loãi khoâng chæ ñi ngöôïc laïi giao öôùc vôùi Thieân Chuùa, maø coøn ñi ngöôïc laïi chính giao öôùc hoân nhaân vaø söï hieäp thoâng gia ñình. Nhôø ñoù, hoï ñöôïc daãn ñeán cuoäc gaëp gôõ vôùi Thieân Chuùa "giaøu loøng thöông xoùt" (Ep 2,4), Ñaáng - khi tuoân ñoå tình yeâu maïnh meõ hôn toäi loãi (x. Gioan Phaoloâ II, Dives in Misericordia, soá 13) - taùi thieát vaø kieän toaøn giao öôùc hoân nhaân cuõng nhö söï hieäp thoâng cuûa gia ñình.
Kinh nguyeän gia ñình
59. Hoäi thaùnh caàu nguyeän cho gia ñình Kitoâ höõu vaø giaùo duïc gia ñình soáng caùch quaûng ñaïi vaø trung tín vôùi aân hueä vaø söù maïng tö teá ñaõ laõnh nhaän töø Ñöùc Kitoâ, Thöôïng Teá. Thaät vaäy, chöùc tö teá do Bí tích Röûa toäi ban cho caùc tín höõu - ñöôïc soáng trong hoân nhaân-bí tích - trôû thaønh neàn taûng cho moät ôn goïi vaø moät söù maïng tö teá nôi caùc ñoâi vôï choàng vaø gia ñình, nhôø ñoù ñôøi soáng thöôøng nhaät cuûa hoï ñöôïc bieán ñoåi thaønh "nhöõng hy teá thieâng lieâng ñeïp loøng Thieân Chuùa nhôø Ñöùc Gieâsu Kitoâ" (x. 1 Pr 2,5). Ñieàu naøy ñöôïc thöïc hieän khoâng chæ qua vieäc cöû haønh Thaùnh Theå vaø caùc bí tích khaùc, hay qua vieäc hieán daâng baûn thaân cho vinh quang Thieân Chuùa, maø coøn qua ñôøi soáng caàu nguyeän - töùc laø cuoäc ñoái thoaïi caàu nguyeän vôùi Chuùa Cha, nhôø Ñöùc Gieâsu Kitoâ, trong Chuùa Thaùnh Thaàn.
Kinh nguyeän gia ñình coù nhöõng ñaëc tính rieâng. Ñoù laø kinh nguyeän chung: vôï choàng cuøng caàu nguyeän vôùi nhau, cha meï vaø con caùi cuøng sum hoïp caàu nguyeän. Söï hieäp thoâng trong kinh nguyeän vöøa laø hoa traùi, vöøa laø ñoøi hoûi cuûa söï hieäp thoâng ñöôïc ban qua caùc bí tích Röûa toäi vaø Hoân phoái. Nhöõng lôøi Ñöùc Gieâsu höùa veà söï hieän dieän cuûa Ngöôøi coù theå ñöôïc aùp duïng caùch ñaëc bieät cho caùc thaønh vieân cuûa gia ñình Kitoâ höõu: "Thaày coøn baûo thaät anh em: neáu döôùi ñaát, hai ngöôøi trong anh em hôïp nhau caàu xin baát cöù ñieàu gì, thì Cha Thaày, Ñaáng ngöï treân trôøi, seõ ban cho hoï. Vì ôû ñaâu coù hai hoaëc ba ngöôøi hoïp laïi nhaân danh Thaày, thì coù Thaày ôû ñaáy giöõa hoï" (Mt 18,19-20).
Kinh nguyeän gia ñình coù noäi dung ñoäc ñaùo laø chính ñôøi soáng gia ñình. Trong moïi hoaøn caûnh khaùc nhau, ñôøi soáng aáy ñöôïc hieåu nhö moät ôn goïi ñeán töø Thieân Chuùa vaø ñöôïc thöïc hieän nhö moät lôøi ñaùp traû hieáu thaûo tröôùc tieáng goïi cuûa Ngöôøi: nieàm vui vaø noãi buoàn, hy voïng vaø saàu khoå, ngaøy sinh vaø ngaøy kyû nieäm, leã kyû nieäm hoân phoái cuûa cha meï, nhöõng cuoäc ra ñi, xa caùch vaø trôû veà, nhöõng choïn löïa quan troïng vaø quyeát ñònh, caùi cheát cuûa nhöõng ngöôøi thaân yeâu# taát caû ñeàu laø nhöõng daáu chæ cuûa söï can thieäp yeâu thöông cuûa Thieân Chuùa vaøo lòch söû cuûa gia ñình; ñoàng thôøi cuõng laø nhöõng thôøi ñieåm thuaän lôïi cho lôøi taï ôn, lôøi khaån caàu vaø söï phoù thaùc tin töôûng cuûa gia ñình vaøo baøn tay cuûa Cha chung treân trôøi. Hôn nöõa, phaåm giaù vaø traùch nhieäm cuûa gia ñình Kitoâ höõu nhö moät Hoäi thaùnh taïi gia chæ coù theå ñöôïc soáng troïn veïn nhôø söï trôï giuùp lieân læ cuûa Thieân Chuùa - vaø söï trôï giuùp aáy seõ khoâng bao giôø thieáu, neáu ñöôïc khaån xin vôùi loøng khieâm nhöôøng vaø tín thaùc trong lôøi caàu nguyeän.
Nhöõng nhaø giaùo duïc veà caàu nguyeän
60. Döïa treân phaåm giaù vaø söù maïng cuûa mình, caùc baäc cha meï Kitoâ höõu coù nhieäm vuï ñaëc bieät laø giaùo duïc con caùi trong ñôøi soáng caàu nguyeän, daãn daét chuùng töøng böôùc khaùm phaù maàu nhieäm Thieân Chuùa vaø böôùc vaøo cuoäc ñoái thoaïi vôùi Ngöôøi. "Ñaëc bieät trong gia ñình Kitoâ höõu - ñöôïc phong phuù nhôø aân suûng vaø söù maïng cuûa hoân nhaân-bí tích - con caùi ngay töø tuoåi thô phaûi hoïc bieát caûm nhaän veà Thieân Chuùa, toân kính Ngöôøi vaø yeâu thöông tha nhaân theo ñöùc tin maø chuùng ñaõ laõnh nhaän trong Bí tích Röûa toäi" (Gravissimum Educationis, soá 5; x. Gioan Phaoloâ II, Catechesi Tradendae, soá 36).
Moät yeáu toá neàn taûng vaø khoâng theå thay theá trong vieäc giaùo duïc caàu nguyeän chính laø göông soáng cuï theå - chöùng taù soáng ñoäng cuûa cha meï. Chæ khi cha meï caàu nguyeän cuøng vôùi con caùi, trong khi thöïc thi chöùc tö teá vöông giaû cuûa mình, hoï môùi coù theå ñi saâu vaøo taâm hoàn con caùi, ñeå laïi nhöõng daáu aán maø caùc bieán coá cuûa cuoäc ñôøi sau naøy khoâng theå xoùa nhoøa. Chuùng ta haõy laéng nghe lôøi môøi goïi cuûa Ñöùc Phaoloâ VI göûi ñeán caùc baäc cha meï: "Hôõi caùc baø meï, caùc baø coù daïy cho con caùi mình nhöõng lôøi caàu nguyeän cuûa ngöôøi Kitoâ höõu khoâng? Caùc baø coù chuaån bò cho con caùi mình - cuøng vôùi caùc linh muïc - laõnh nhaän caùc bí tích ñaàu ñôøi: xöng toäi, röôùc leã, theâm söùc khoâng? Khi chuùng ñau beänh, caùc baø coù taäp cho chuùng bieát nghó ñeán Ñöùc Kitoâ chòu ñau khoå khoâng? Coù daïy chuùng caàu xin söï trôï giuùp cuûa Ñöùc Meï vaø caùc thaùnh khoâng? Caùc baø coù ñoïc Kinh Maân Coâi trong gia ñình khoâng? Coøn caùc oâng boá, caùc oâng coù bieát caàu nguyeän vôùi con caùi mình, vôùi toaøn theå coäng ñoaøn gia ñình, ít laø ñoâi khi khoâng? Göông saùng cuûa quyù vò - trong söï ngay thaúng cuûa tö töôûng vaø haønh ñoäng - ñöôïc naâng ñôõ bôûi moät vaøi lôøi caàu nguyeän chung, coù giaù trò nhö moät baøi hoïc soáng ñoäng, nhö moät haønh vi phuïng thôø ñaày coâng phuùc; nhôø ñoù, quyù vò mang laïi bình an cho maùi aám gia ñình: Pax huic domui! (Bình an cho nhaø naøy!) Haõy nhôù: chính baèng caùch aáy, quyù vò ñang xaây döïng Hoäi thaùnh!" (Dieãn vaên taïi buoåi tieáp kieán chung, 11/08/1976: Insegnamenti di Paolo VI, XIV [1976], tr. 640).
Kinh nguyeän phuïng vuï vaø kinh nguyeän rieâng
61. Giöõa kinh nguyeän cuûa Hoäi thaùnh vaø kinh nguyeän cuûa töøng tín höõu coù moät moái töông quan saâu xa vaø soáng ñoäng, nhö Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñaõ khaúng ñònh caùch roõ raøng (x. Sacrosanctum Concilium, soá 12). Moät trong nhöõng muïc tieâu quan troïng cuûa kinh nguyeän trong Hoäi thaùnh taïi gia laø giuùp con caùi böôùc ñaàu ñöôïc daãn nhaäp caùch töï nhieân vaøo kinh nguyeän phuïng vuï cuûa toaøn theå Hoäi thaùnh - vöøa nhö moät söï chuaån bò, vöøa nhö moät söï môû roäng vaøo ñôøi soáng caù nhaân, gia ñình vaø xaõ hoäi. Vì theá, caàn coù söï tham döï ngaøy caøng saâu saéc cuûa moïi thaønh vieân trong gia ñình Kitoâ höõu vaøo Thaùnh Theå - ñaëc bieät vaøo caùc ngaøy Chuùa Nhaät vaø caùc ngaøy leã - cuõng nhö vaøo caùc bí tích khaùc, nhaát laø caùc bí tích khai taâm Kitoâ giaùo daønh cho con caùi. Caùc chæ daãn cuûa Coâng ñoàng ñaõ môû ra moät khaû naêng môùi cho gia ñình Kitoâ höõu, voán ñöôïc xeáp vaøo soá nhöõng nhoùm ñöôïc khuyeán khích cöû haønh coäng ñoaøn caùc Giôø Kinh Phuïng Vuï (x. Institutio Generalis de Liturgia Horarum, soá 27). Ñoàng thôøi, gia ñình Kitoâ höõu cuõng ñöôïc môøi goïi cöû haønh - ngay trong chính ngoâi nhaø cuûa mình vaø theo hình thöùc phuø hôïp vôùi caùc thaønh vieân - caùc muøa vaø caùc ngaøy leã cuûa naêm phuïng vuï.
Ñeå chuaån bò vaø keùo daøi trong gia ñình vieäc thôø phöôïng ñöôïc cöû haønh trong Hoäi thaùnh, gia ñình Kitoâ höõu cuõng thöïc haønh kinh nguyeän rieâng, voán coù nhieàu hình thöùc ña daïng. Söï phong phuù naøy vöøa laø chöùng taù cho söï soáng ñoäng phi thöôøng maø Thaùnh Thaàn ban cho kinh nguyeän Kitoâ giaùo, vöøa ñaùp öùng nhöõng nhu caàu vaø hoaøn caûnh khaùc nhau cuûa nhöõng ngöôøi höôùng veà Thieân Chuùa. Ngoaøi kinh nguyeän sôùm toái, caùc thöïc haønh sau ñaây ñöôïc khuyeán nghò caùch roõ raøng - theo caû chæ daãn cuûa caùc Nghò phuï Thöôïng Hoäi ñoàng: ñoïc vaø suy nieäm Lôøi cuûa Thieân Chuùa, chuaån bò laõnh nhaän caùc bí tích, suøng kính vaø thaùnh hieán cho Thaùnh Taâm Chuùa Gieâsu, caùc hình thöùc toân suøng khaùc nhau daønh cho Ñöùc Trinh Nöõ Maria, chuùc laønh cho böõa aên vaø thöïc haønh caùc hình thöùc ñaïo ñöùc bình daân.
Trong söï toân troïng töï do cuûa con caùi Thieân Chuùa, Hoäi thaùnh ñaõ vaø vaãn tieáp tuïc ñeà nghò cho caùc tín höõu moät soá thöïc haønh ñaïo ñöùc vôùi söï quan taâm vaø nhaán maïnh ñaëc bieät. Trong soá ñoù, caàn ñaëc bieät ghi nhôù vieäc ñoïc Kinh Maân Coâi: "Giôø ñaây, tieáp noái caùc vò tieàn nhieäm cuûa chuùng toâi, chuùng toâi tha thieát khuyeán khích vieäc ñoïc Kinh Maân Coâi trong gia ñình# Khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa, Chuoãi Maân Coâi cuûa Ñöùc Trinh Nöõ Maria laø moät trong nhöõng lôøi caàu nguyeän chung tuyeät vôøi vaø hieäu quaû nhaát maø gia ñình Kitoâ höõu ñöôïc môøi goïi khaåu tuïng vaø taâm suy. Chuùng toâi yeâu thích hình aûnh naøy vaø tha thieát hy voïng raèng, khi cuoäc gaëp gôõ gia ñình trôû thaønh thôøi gian caàu nguyeän, thì Kinh Maân Coâi seõ laø moät hình thöùc thöôøng xuyeân vaø ñöôïc yeâu meán cuûa cuoäc gaëp gôõ aáy" (Phaoloâ VI, Marialis Cultus, soá 52-54). Loøng suøng kính ñích thöïc daønh cho Ñöùc Maria - ñöôïc theå hieän qua söï gaén boù chaân thaønh vaø quaûng ñaïi trong vieäc noi theo caùc thaùi ñoä thieâng lieâng cuûa Meï - laø moät phöông theá ñaëc bieät ñeå nuoâi döôõng söï hieäp thoâng yeâu thöông trong gia ñình vaø phaùt trieån linh ñaïo hoân nhaân vaø gia ñình. Meï, Meï cuûa Ñöùc Kitoâ vaø cuûa Hoäi thaùnh, cuõng laø Meï caùch ñaëc bieät cuûa caùc gia ñình Kitoâ höõu trong caùc Hoäi thaùnh taïi gia.
Kinh nguyeän vaø ñôøi soáng
62. Khoâng bao giôø ñöôïc queân raèng kinh nguyeän laø moät phaàn caáu thaønh thieát yeáu cuûa ñôøi soáng Kitoâ höõu - ñöôïc hieåu trong tính toaøn veïn vaø tính trung taâm cuûa noù - vaø thaäm chí thuoäc veà chính "nhaân tính" cuûa chuùng ta. Kinh nguyeän laø "bieåu hieän ñaàu tieân cuûa söï thaät saâu xa nôi con ngöôøi, laø ñieàu kieän tieân quyeát cho söï töï do ñích thöïc cuûa tinh thaàn" (Gioan Phaoloâ II, Dieãn vaên taïi Ñeàn Mentorella, 29/10/1978: Insegnamenti di Giovanni Paolo II, I [1978], tr. 78-79).
Vì theá, kinh nguyeän khoâng bao giôø ñöôïc coi laø moät söï thoaùt ly khoûi nhöõng daán thaân haèng ngaøy, nhöng chính laø ñoäng löïc maïnh meõ nhaát giuùp gia ñình Kitoâ höõu ñaûm nhaän vaø chu toaøn caùch troïn veïn moïi traùch nhieäm cuûa mình nhö laø teá baøo ñaàu tieân vaø neàn taûng cuûa xaõ hoäi nhaân loaïi. Theo nghóa naøy, söï tham döï hieäu quaû vaøo ñôøi soáng vaø söù maïng cuûa Hoäi thaùnh trong theá giôùi tyû leä thuaän vôùi söï trung tín vaø cöôøng ñoä cuûa kinh nguyeän, nhôø ñoù gia ñình Kitoâ höõu keát hôïp vôùi Caây Nho troå sinh hoa traùi laø Ñöùc Kitoâ, Chuùa chuùng ta (x. Apostolicam Actuositatem, soá 4).
Töø söï keát hôïp soáng ñoäng vôùi Ñöùc Kitoâ - ñöôïc nuoâi döôõng bôûi phuïng vuï, bôûi vieäc hieán daâng chính mình vaø bôûi kinh nguyeän - cuõng phaùt sinh söï phong nhieâu cuûa gia ñình Kitoâ höõu trong söù vuï ñaëc thuø laø thaêng tieán con ngöôøi, moät söù vuï töï baûn chaát khoâng theå khoâng daãn ñeán söï bieán ñoåi cuûa theá giôùi (x. Gioan Phaoloâ II, Dieãn vaên vôùi caùc Giaùm muïc Vuøng Muïc vuï XII cuûa Hoa Kyø, 21/09/1978: ASS 70 [1978], tr. 767).
3. Gia ñình Kitoâ höõu, coäng ñoaøn phuïc vuï con ngöôøi
Leänh truyeàn môùi cuûa tình yeâu
63. Hoäi thaùnh - daân tieân tri, tö teá vaø vöông giaû - coù söù maïng daãn ñöa moïi ngöôøi ñoùn nhaän Lôøi cuûa Thieân Chuùa trong ñöùc tin, cöû haønh vaø tuyeân xöng Lôøi aáy trong caùc bí tích vaø trong kinh nguyeän, vaø sau cuøng dieãn taû Lôøi aáy trong ñôøi soáng cuï theå, phuø hôïp vôùi aân hueä vaø leänh truyeàn môùi cuûa tình yeâu.
Ñôøi soáng Kitoâ höõu khoâng tìm thaáy luaät leä cuûa mình trong moät boä luaät thaønh vaên, nhöng trong haønh ñoäng ñích thaân cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn - Ñaáng laøm sinh ñoäng vaø höôùng daãn ngöôøi tín höõu - nghóa laø trong "luaät cuûa Thaùnh Thaàn ban söï soáng trong Ñöùc Kitoâ Gieâsu" (Rm 8,2). Chính "tình yeâu cuûa Thieân Chuùa ñaõ ñöôïc ñoå vaøo loøng chuùng ta nhôø Thaùnh Thaàn maø Ngöôøi ñaõ ban cho chuùng ta" (Rm 5,5).
Ñieàu naøy cuõng ñuùng ñoái vôùi ñoâi baïn vaø gia ñình Kitoâ höõu: chuaån möïc vaø ñònh höôùng cuûa hoï chính laø Thaùnh Thaàn cuûa Ñöùc Gieâsu, Ñaáng ñöôïc tuoân ñoå vaøo taâm hoàn hoï nhôø vieäc cöû haønh Bí tích Hoân phoái. Tieáp noái vôùi Bí tích Röûa toäi trong nöôùc vaø trong Thaùnh Thaàn, Bí tích Hoân phoái taùi ñeà xuaát luaät Tin möøng cuûa tình yeâu vaø, nhôø aân ban cuûa Thaùnh Thaàn, khaéc saâu luaät aáy hôn nöõa trong taâm hoàn vôï choàng Kitoâ höõu. Tình yeâu cuûa hoï - ñöôïc thanh luyeän vaø cöùu ñoä - laø hoa traùi cuûa Thaùnh Thaàn ñang hoaït ñoäng trong taâm hoàn caùc tín höõu, vaø ñoàng thôøi cuõng laø leänh truyeàn neàn taûng cuûa ñôøi soáng luaân lyù, ñoøi hoûi söï töï do coù traùch nhieäm cuûa hoï.
Nhö vaäy, gia ñình Kitoâ höõu ñöôïc sinh ñoäng vaø höôùng daãn bôûi luaät môùi cuûa Thaùnh Thaàn vaø, trong söï hieäp thoâng maät thieát vôùi Hoäi thaùnh - daân vöông giaû - ñöôïc môøi goïi "phuïng söï" Thieân Chuùa vaø "phuïc vuï" anh chò em trong tình yeâu. Cuõng nhö Ñöùc Kitoâ thöïc thi vöông quyeàn cuûa Ngöôøi baèng caùch ñaët mình phuïc vuï con ngöôøi (x. Mc 10,45), ngöôøi Kitoâ höõu tìm thaáy yù nghóa ñích thöïc cuûa vieäc tham döï vaøo vöông quyeàn cuûa Chuùa mình khi chia seû tinh thaàn vaø thaùi ñoä phuïc vuï con ngöôøi cuûa chính Ngöôøi. "Quyeàn naêng naøy, Ñöùc Kitoâ ñaõ thoâng ban cho caùc moân ñeä ñeå hoï ñöôïc höôûng söï töï do vöông giaû vaø, baèng ñôøi soáng töø boû vaø thaùnh thieän, chieán thaéng söï thoáng trò cuûa toäi loãi nôi chính mình (x. Rm 6,12); hôn nöõa, khi phuïc vuï Ñöùc Kitoâ nôi tha nhaân vôùi loøng khieâm nhöôøng vaø kieân nhaãn, hoï daãn ñöa anh chò em mình ñeán vôùi Ñöùc Vua, Ñaáng maø phuïc vuï Ngöôøi chính laø trò vì. Thaät vaäy, Chuùa cuõng muoán môû roäng vöông quoác cuûa Ngöôøi nhôø caùc tín höõu giaùo daân - vöông quoác cuûa söï thaät vaø söï soáng, vöông quoác cuûa aân suûng vaø thaùnh thieän, vöông quoác cuûa coâng baèng, tình yeâu vaø bình an; trong vöông quoác naøy, caùc thuï taïo cuõng seõ ñöôïc giaûi thoaùt khoûi aùch noâ leä cuûa söï hö naùt ñeå ñöôïc höôûng töï do vinh quang cuûa con caùi Thieân Chuùa (x. Rm 8,21)" (Lumen Gentium, soá 36).
Nhaän ra hình aûnh Thieân Chuùa nôi moãi anh chò em
64. Ñöôïc sinh ñoäng vaø naâng ñôõ bôûi leänh truyeàn môùi cuûa tình yeâu, gia ñình Kitoâ höõu soáng tinh thaàn ñoùn nhaän, toân troïng vaø phuïc vuï moïi ngöôøi, luoân nhìn nhaän nôi hoï phaåm giaù cuûa moät nhaân vò vaø cuûa moät ngöôøi con Thieân Chuùa.
Tröôùc heát, ñieàu naøy phaûi ñöôïc thöïc hieän giöõa ñoâi baïn vôùi nhau vaø ngay trong gia ñình, qua söï daán thaân haèng ngaøy vì lôïi ích cuûa hoï vaø nhaèm xaây döïng moät coäng ñoaøn ñích thöïc cuûa caùc nhaân vò - ñöôïc thieát laäp vaø nuoâi döôõng bôûi söï hieäp thoâng saâu xa cuûa tình yeâu. Sau ñoù, ñieàu naøy caàn ñöôïc trieån nôû trong phaïm vi roäng lôùn hôn cuûa coäng ñoaøn Hoäi thaùnh, nôi gia ñình Kitoâ höõu ñöôïc thaùp nhaäp: nhôø ñöùc aùi cuûa gia ñình, Hoäi thaùnh coù theå vaø phaûi ñaûm nhaän moät chieàu kích gia ñình hôn - nghóa laø thaân tình hôn - baèng caùch ñoùn nhaän moät phong caùch töông quan nhaân baûn vaø huynh ñeä hôn.
Ñöùc aùi vöôït khoûi phaïm vi nhöõng anh chò em ñoàng ñaïo vôùi mình, bôûi "moïi ngöôøi ñeàu laø anh em toâi"; nôi moãi ngöôøi - ñaëc bieät laø ngöôøi ngheøo, yeáu ñuoái, ñau khoå vaø bò ñoái xöû baát coâng - ñöùc aùi bieát nhaän ra khuoân maët cuûa Ñöùc Kitoâ vaø moät ngöôøi anh chò em ñeå yeâu thöông vaø phuïc vuï.
Ñeå phuïc vuï con ngöôøi theo tinh thaàn Tin möøng, gia ñình caàn mau maén thöïc thi lôøi daïy cuûa Coâng ñoàng Vaticanoâ II: "Ñeå vieäc thöïc thi baùc aùi naøy vöôït leân treân moïi nghi ngôø vaø thöïc söï ñöôïc bieåu loä nhö theá, caàn nhìn thaáy nôi ngöôøi thaân caän hình aûnh cuûa Thieân Chuùa - Ñaáng maø hoï ñöôïc taïo döïng theo - vaø nhaän ra nôi hoï chính Ñöùc Kitoâ laø Chuùa, Ñaáng thöïc söï ñoùn nhaän taát caû nhöõng gì ta trao ban cho ngöôøi tuùng thieáu" (Apostolicam Actuositatem, soá 8).
Trong khi xaây döïng Hoäi thaùnh baèng ñöùc aùi, gia ñình Kitoâ höõu cuõng ñaët mình phuïc vuï con ngöôøi vaø theá giôùi, thöïc söï thöïc hieän vieäc "thaêng tieán nhaân baûn" - ñieàu ñaõ ñöôïc toùm löôïc trong Söù ñieäp cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc göûi caùc gia ñình: "Moät nhieäm vuï khaùc cuûa gia ñình laø ñaøo luyeän con ngöôøi bieát yeâu thöông vaø soáng tình yeâu trong moïi töông quan vôùi tha nhaân, ñeå gia ñình khoâng kheùp kín nôi chính mình nhöng luoân môû ra vôùi coäng ñoàng, ñöôïc thuùc ñaåy bôûi yù thöùc coâng lyù, söï quan taâm ñeán ngöôøi khaùc vaø traùch nhieäm cuûa mình ñoái vôùi toaøn theå xaõ hoäi" (Söù ñieäp cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc laàn thöù VI göûi caùc Gia ñình Kitoâ höõu trong theá giôùi hieän ñaïi, soá 12, ngaøy 24/10/1980).
Phaàn Thöù Tö - Muïc Vuï Gia Ñình: Caùc Giai Ñoaïn, Caùc Cô Caáu, Nhöõng Ngöôøi Phuï Traùch Vaø Caùc Hoaøn Caûnh
I. Caùc Giai Ñoaïn Cuûa Muïc Vuï Gia Ñình
Hoäi thaùnh ñoàng haønh vôùi gia ñình Kitoâ höõu treân haønh trình cuûa hoï
65. Cuõng nhö moïi thöïc taïi soáng ñoäng khaùc, gia ñình ñöôïc môøi goïi phaùt trieån vaø lôùn leân. Sau thôøi gian chuaån bò trong giai ñoaïn ñính hoân vaø vieäc cöû haønh Bí tích Hoân phoái, ñoâi baïn böôùc vaøo haønh trình thöôøng nhaät, tieán daàn tôùi vieäc thöïc hieän ngaøy caøng troïn veïn nhöõng giaù trò vaø boån phaän voán gaén lieàn vôùi chính Bí tích Hoân phoái.
Döôùi aùnh saùng ñöùc tin vaø nhôø ñöùc caäy, gia ñình Kitoâ höõu - trong söï hieäp thoâng vôùi Hoäi thaùnh - cuõng tham döï vaøo kinh nghieäm cuoäc löõ haønh traàn theá, tieán veà söï maïc khaûi vieân maõn vaø söï hoaøn taát cuûa Nöôùc Thieân Chuùa.
Vì theá, caàn nhaán maïnh laïi tính caáp baùch cuûa vieäc Hoäi thaùnh can thieäp muïc vuï ñeå naâng ñôõ gia ñình. Caàn noã löïc heát söùc ñeå muïc vuï gia ñình ñöôïc nhìn nhaän vaø phaùt trieån, daønh cho laõnh vöïc naøy moät vò trí thaät söï öu tieân, vôùi xaùc tín raèng trong töông lai, coâng cuoäc loan baùo Tin möøng phaàn lôùn tuøy thuoäc vaøo chính Hoäi thaùnh taïi gia (x. Gioan Phaoloâ II, Dieãn vaên taïi Khoùa hoïp laàn thöù III cuûa Hoäi ñoàng Giaùm muïc Chaâu Myõ Latinh, IV, a [28.01.1979]: AAS 71 [1979], 204).
Vieäc chaêm soùc muïc vuï cuûa Hoäi thaùnh seõ khoâng chæ giôùi haïn nôi nhöõng gia ñình Kitoâ höõu gaàn guõi nhaát, nhöng - môû roäng vieãn töôïng theo taàm voùc cuûa Thaùnh Taâm Ñöùc Kitoâ - Hoäi thaùnh seõ theå hieän söï quan taâm soáng ñoäng hôn ñoái vôùi toaøn theå caùc gia ñình noùi chung, vaø caùch rieâng ñoái vôùi nhöõng gia ñình ñang ôû trong hoaøn caûnh khoù khaên hoaëc cheânh veânh. Vôùi moïi gia ñình, Hoäi thaùnh seõ caát leân lôøi chaân lyù, nhaân haäu, caûm thoâng vaø hy voïng, cuøng vôùi söï ñoàng haønh saâu xa tröôùc nhöõng thöû thaùch ñoâi khi bi ñaùt cuûa hoï. Hoäi thaùnh seõ trao ban cho moïi gia ñình söï trôï giuùp voâ vò lôïi cuûa mình, ñeå hoï coù theå tieán gaàn hôn ñeán moâ hình gia ñình maø Ñaáng Taïo Hoùa ñaõ muoán ngay töø "khôûi ñaàu" vaø Ñöùc Kitoâ ñaõ canh taân baèng aân suûng cöùu ñoä cuûa Ngöôøi.
Hoaït ñoäng muïc vuï cuûa Hoäi thaùnh phaûi mang tính tieäm tieán, theo nghóa laø Hoäi thaùnh phaûi theo saùt gia ñình, töøng böôùc ñoàng haønh vôùi hoï qua caùc chaëng khaùc nhau cuûa tieán trình hình thaønh vaø phaùt trieån.
Chuaån bò
66. Trong thôøi ñaïi hoâm nay, vieäc chuaån bò cho ngöôøi treû böôùc vaøo hoân nhaân vaø ñôøi soáng gia ñình caàn thieát hôn bao giôø heát. ÔÛ moät soá quoác gia, theo nhöõng taäp tuïc coå truyeàn, chính caùc gia ñình vaãn giöõ vai troø truyeàn ñaït cho ngöôøi treû nhöõng giaù trò lieân quan ñeán ñôøi soáng hoân nhaân vaø gia ñình, qua moät tieán trình giaùo duïc hoaëc khai taâm tieäm tieán. Tuy nhieân, nhöõng bieán ñoåi dieãn ra trong haàu heát caùc xaõ hoäi hieän ñaïi ñoøi hoûi khoâng chæ gia ñình, maø caû xaõ hoäi vaø Hoäi thaùnh cuõng phaûi daán thaân vaøo noã löïc chuaån bò caùch thích ñaùng, ñeå ngöôøi treû coù theå ñaûm nhaän nhöõng traùch nhieäm cuûa ngaøy mai. Trong nhöõng hoaøn caûnh môùi, nhieàu hieän töôïng tieâu cöïc trong ñôøi soáng gia ñình hieän nay baét nguoàn töø thöïc teá laø ngöôøi treû khoâng chæ maát caùi nhìn veà baäc thang ñuùng ñaén cuûa caùc giaù trò, maø coøn khoâng coøn naém ñöôïc nhöõng quy taéc haønh ñoäng ñuùng ñaén, neân hoï khoâng bieát caùch ñoái dieän vaø giaûi quyeát nhöõng khoù khaên môùi naûy sinh. Tuy nhieân, kinh nghieäm cho thaáy nhöõng ngöôøi treû ñöôïc chuaån bò chu ñaùo cho ñôøi soáng gia ñình thöôøng thaønh coâng hôn nhöõng ngöôøi khaùc.
Ñieàu naøy laïi caøng ñuùng hôn ñoái vôùi hoân nhaân Kitoâ giaùo, voán coù aûnh höôûng saâu xa ñeán söï thaùnh thieän cuûa bieát bao ngöôøi nam vaø nöõ. Vì theá, Hoäi thaùnh caàn coå voõ nhöõng chöông trình chuaån bò hoân nhaân toát hôn vaø saâu saéc hôn, nhaèm - trong möùc toái ña coù theå - loaïi boû nhöõng khoù khaên maø bieát bao ñoâi baïn ñang phaûi chaät vaät ñoái phoù; vaø hôn nöõa, ñeå tích cöïc thuùc ñaåy söï naûy sinh vaø tröôûng thaønh cuûa nhöõng cuoäc hoân nhaân thaønh coâng.
Vieäc chuaån bò hoân nhaân caàn ñöôïc nhìn nhaän vaø thöïc hieän nhö moät tieán trình tuaàn töï vaø lieân tuïc. Thöïc vaäy, tieán trình naøy bao goàm ba giai ñoaïn chính: chuaån bò xa, chuaån bò gaàn vaø chuaån bò caän keà.
Vieäc chuaån bò xa baét ñaàu töø thôøi thô aáu, trong neàn sö phaïm khoân ngoan cuûa gia ñình, nhaèm giuùp con treû khaùm phaù chính mình nhö nhöõng con ngöôøi ñöôïc phuù ban moät taâm lyù phong phuù vaø phöùc taïp, cuøng moät nhaân caùch ñoäc ñaùo vôùi nhöõng öu ñieåm vaø nhöôïc ñieåm rieâng. Ñaây laø giai ñoaïn caàn khaéc ghi nôi caùc em loøng traân troïng ñoái vôùi moïi giaù trò nhaân baûn ñích thöïc - caû trong caùc moái töông quan lieân vò laãn xaõ hoäi - vôùi nhöõng heä quaû quan troïng cho vieäc hình thaønh nhaân caùch, bieát töï chuû vaø söû duïng ñuùng ñaén caùc khuynh höôùng töï nhieân, bieát caùch nhìn nhaän vaø gaëp gôõ ngöôøi khaùc phaùi, cuøng nhieàu khía caïnh khaùc. Ngoaøi ra, ñaëc bieät ñoái vôùi Kitoâ höõu, caàn coù moät neàn huaán luyeän giaùo lyù vaø thieâng lieâng vöõng chaéc, giuùp nhaän ra nôi hoân nhaân moät ôn goïi vaø moät söù maïng ñích thöïc, ñoàng thôøi khoâng loaïi tröø khaû naêng töï hieán troïn veïn cho Thieân Chuùa trong ôn goïi linh muïc hoaëc ñôøi soáng thaùnh hieán.
Treân neàn taûng aáy, vieäc chuaån bò gaàn cho hoân nhaân caàn ñöôïc trieån khai vôùi moät taàm nhìn roäng môû, baét ñaàu töø löùa tuoåi thích hôïp vaø qua moät tieán trình giaùo lyù ñaày ñuû - nhö moät haønh trình döï toøng - bao goàm caû söï chuaån bò chuyeân bieät cho caùc bí tích, nhö moät söï taùi khaùm phaù. Vieäc canh taân giaùo lyù daønh cho nhöõng ai chuaån bò böôùc vaøo hoân nhaân Kitoâ giaùo laø ñieàu heát söùc caàn thieát, ñeå bí tích ñöôïc cöû haønh vaø ñöôïc soáng vôùi nhöõng taâm theá luaân lyù vaø thieâng lieâng ñuùng ñaén. Vaøo thôøi ñieåm thích hôïp vaø tuøy theo nhu caàu cuï theå, vieäc ñaøo taïo toân giaùo cuûa ngöôøi treû caàn ñöôïc boå sung baèng söï chuaån bò cho ñôøi soáng ñoâi baïn, trình baøy hoân nhaân nhö moät moái töông quan lieân vò giöõa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ, ñöôïc nuoâi döôõng vaø phaùt trieån lieân tuïc. Ñieàu naøy ñoøi hoûi khôi daäy nôi hoï söï hieåu bieát saâu saéc hôn veà tính duïc vôï choàng vaø traùch nhieäm laøm cha meï, keøm theo nhöõng kieán thöùc y hoïc vaø sinh hoïc thieát yeáu. Ñoàng thôøi, hoï caàn ñöôïc höôùng daãn veà nhöõng phöông phaùp giaùo duïc con caùi ñuùng ñaén, cuõng nhö nhöõng yeáu toá neàn taûng ñeå xaây döïng moät ñôøi soáng gia ñình oån ñònh vaø coù traät töï (vieäc laøm oån ñònh, an cö laïc nghieäp, khaû naêng taøi chính ñaày ñuû, quaûn lyù khoân ngoan, coù kieán thöùc veà kinh teá gia ñình, v.v.).
Cuoái cuøng, cuõng khoâng ñöôïc boû qua vieäc chuaån bò cho söù vuï toâng ñoà cuûa gia ñình, cho tình huynh ñeä vaø söï coäng taùc vôùi caùc gia ñình khaùc, cuõng nhö cho vieäc tham gia tích cöïc vaøo caùc nhoùm, hieäp hoäi, phong traøo vaø saùng kieán nhaèm phuïc vuï thieän ích nhaân baûn vaø Kitoâ giaùo cuûa gia ñình.
Vieäc chuaån bò caän keà cho vieäc cöû haønh Bí tích Hoân phoái caàn ñöôïc thöïc hieän trong nhöõng thaùng, vaø ñaëc bieät laø trong nhöõng tuaàn leã ngay tröôùc ngaøy cöôùi, nhaèm mang laïi moät yù nghóa môùi, moät noäi dung môùi vaø moät hình thöùc môùi cho cuoäc ñieàu tra hoân phoái theo quy ñònh cuûa giaùo luaät. Vieäc chuaån bò naøy luoân caàn thieát trong moïi tröôøng hôïp, vaø caøng khaån thieát hôn ñoái vôùi nhöõng ñoâi baïn coøn thieáu huït veà giaùo lyù hoaëc gaëp khoù khaên trong vieäc thöïc haønh ñôøi soáng Kitoâ höõu.
Trong haønh trình ñöùc tin naøy - töông töï nhö moät tieán trình döï toøng - caàn truyeàn ñaït moät söï hieåu bieát saâu saéc veà maàu nhieäm Ñöùc Kitoâ vaø Hoäi thaùnh, veà yù nghóa cuûa aân suûng vaø traùch nhieäm gaén lieàn vôùi hoân nhaân Kitoâ giaùo, cuõng nhö vieäc chuaån bò ñeå tham döï caùch tích cöïc vaø yù thöùc vaøo caùc nghi thöùc phuïng vuï hoân phoái.
Gia ñình Kitoâ höõu vaø toaøn theå coäng ñoaøn Hoäi thaùnh caàn caûm thaáy mình coù traùch nhieäm tham gia vaøo caùc giai ñoaïn khaùc nhau cuûa tieán trình chuaån bò hoân nhaân - maø ôû ñaây chuùng toâi chæ phaùc thaûo caùch toång quaùt. Öôùc mong raèng caùc Hoäi ñoàng Giaùm muïc, voán ñaõ quan taâm ñeán nhöõng saùng kieán giuùp caùc ñoâi baïn treû yù thöùc roõ hôn veà söï nghieâm tuùc trong choïn löïa cuûa hoï, cuõng nhö giuùp caùc muïc töû baûo ñaûm cho hoï coù ñöôïc söï chuaån bò thích hôïp, seõ löu taâm ñeán vieäc ban haønh moät 'Chæ nam Muïc vuï Gia ñình'. Trong ñoù, tröôùc heát caàn xaùc ñònh nhöõng yeáu toá toái thieåu veà noäi dung, thôøi löôïng vaø phöông phaùp cuûa caùc 'khoùa chuaån bò', sao cho caùc khía caïnh giaùo lyù, sö phaïm, phaùp lyù vaø y hoïc lieân quan ñeán hoân nhaân ñöôïc quaân bình, vaø caùc khoùa hoïc ñöôïc caáu truùc caùch phuø hôïp ñeå nhöõng ngöôøi chuaån bò böôùc vaøo hoân nhaân - vöôït leân treân vieäc ñaøo saâu kieán thöùc - caûm thaáy ñöôïc thuùc ñaåy tham gia caùch soáng ñoäng vaøo coäng ñoaøn Hoäi thaùnh.
Maëc duø khoâng theå xem nheï tính caàn thieát vaø tính baét buoäc cuûa vieäc chuaån bò caän keà cho hoân nhaân - voán seõ bò suy giaûm neáu vieäc mieãn chuaån ñöôïc chaáp thuaän quaù deã daøng - thì vieäc chuaån bò naøy vaãn luoân phaûi ñöôïc ñeà nghò vaø thöïc hieän sao cho, neáu chaúng may bò boû soùt, cuõng khoâng trôû thaønh caûn trôû cho vieäc cöû haønh hoân leã.
Vieäc cöû haønh
67. Theo quy ñònh thoâng thöôøng, hoân nhaân Kitoâ giaùo phaûi ñöôïc cöû haønh trong phuïng vuï, döôùi hình thöùc xaõ hoäi vaø coäng ñoaøn, nhaèm dieãn taû baûn chaát thieát yeáu vöøa mang tính Hoäi thaùnh vöøa mang tính bí tích cuûa giao öôùc hoân nhaân giöõa nhöõng ngöôøi ñaõ laõnh nhaän Bí tích Röûa toäi.
Xeùt nhö moät haønh vi bí tích mang tính thaùnh hoùa, vieäc cöû haønh hoân phoái - ñöôïc ñaët trong phuïng vuï, voán laø ñænh cao cuûa moïi haønh ñoäng Hoäi thaùnh vaø laø nguoàn maïch thaùnh hoùa cuûa Hoäi thaùnh (x. Sacrosanctum Concilium, soá 10) - töï thaân phaûi laø moät cöû haønh thaønh söï, xöùng ñaùng vaø troå sinh hoa traùi. Töø ñoù môû ra moät laõnh vöïc roäng lôùn cho vieäc chaêm soùc muïc vuï, nhaèm chu toaøn ñaày ñuû nhöõng ñoøi hoûi phaùt xuaát töø baûn chaát cuûa giao öôùc hoân nhaân voán ñöôïc naâng leân thaønh bí tích. Ñoàng thôøi, vieäc cöû haønh cuõng phaûi trung thaønh tuaân giöõ kyû luaät cuûa Hoäi thaùnh lieân quan ñeán söï öng thuaän töï do, caùc ngaên trôû, hình thöùc giaùo luaät vaø chính nghi thöùc cöû haønh. Nghi thöùc naøy caàn ñôn sô vaø trang nghieâm, theo quy ñònh cuûa caùc thaåm quyeàn höõu traùch trong Hoäi thaùnh; caùc thaåm quyeàn aáy cuõng coù traùch nhieäm - tuøy theo hoaøn caûnh cuï theå veà thôøi gian vaø ñòa phöông, vaø theo caùc quy taéc do Toøa Thaùnh ban haønh (x. Ordo celebrandi Matrimonium, soá 17) - ñöa vaøo nghi thöùc phuïng vuï nhöõng yeáu toá ñaëc thuø cuûa töøng neàn vaên hoùa, nhaèm dieãn taû caùch toát nhaát yù nghóa nhaân baûn vaø toân giaùo saâu xa cuûa giao öôùc hoân nhaân, mieãn laø khoâng coù gì traùi vôùi ñöùc tin vaø luaân lyù Kitoâ giaùo.
Xeùt nhö moät daáu chæ, ngay caû trong hình thöùc beân ngoaøi, vieäc cöû haønh phuïng vuï phaûi dieãn ra sao cho trôû thaønh vieäc coâng boá Lôøi cuûa Thieân Chuùa vaø moät lôøi tuyeân xöng ñöùc tin cuûa coäng ñoaøn tín höõu. ÔÛ ñaây, vieäc chaêm soùc muïc vuï caàn ñöôïc theå hieän qua söï quan taâm khoân ngoan vaø chuyeân caàn ñoái vôùi "Phuïng vuï Lôøi Chuùa", cuõng nhö qua vieäc giaùo duïc ñöùc tin cho nhöõng ngöôøi tham döï, ñaëc bieät laø cho ñoâi baïn saép keát hoân.
Xeùt nhö moät haønh vi bí tích cuûa Hoäi thaùnh, vieäc cöû haønh phuïng vuï hoân phoái phaûi coù söï tham döï cuûa coäng ñoaøn Kitoâ höõu, vôùi söï tham gia troïn veïn, tích cöïc vaø coù traùch nhieäm cuûa nhöõng ai ñang hieän dieän, moãi ngöôøi tuøy theo cöông vò vaø nhieäm vuï: ñoâi baïn, linh muïc, caùc nhaân chöùng, thaân nhaân, baïn höõu, caùc tín höõu khaùc - taát caû ñeàu laø thaønh phaàn cuûa moät coäng ñoaøn ñang bieåu loä vaø soáng maàu nhieäm Ñöùc Kitoâ vaø Hoäi thaùnh cuûa Ngöôøi.
Ñoái vôùi vieäc cöû haønh hoân phoái Kitoâ giaùo trong boái caûnh caùc neàn vaên hoùa hay truyeàn thoáng toå tieân, caàn tuaân thuû nhöõng nguyeân taéc ñaõ ñöôïc neâu ôû treân.
Cöû haønh Bí tích Hoân phoái vaø vieäc loan baùo Tin möøng cho nhöõng ngöôøi ñaõ laõnh nhaän Pheùp Röûa nhöng chöa coù ñöùc tin
68. Chính vì trong vieäc cöû haønh Bí tích Hoân phoái caàn phaûi ñaëc bieät löu taâm ñeán caùc ñònh höôùng luaân lyù vaø thieâng lieâng cuûa ñoâi baïn, nhaát laø ñeán ñöùc tin cuûa hoï, neân ôû ñaây caàn phaûi ñeà caäp ñeán moät khoù khaên khoâng hieám gaëp maø caùc muïc töû cuûa Hoäi thaùnh thöôøng phaûi ñoái dieän trong boái caûnh xaõ hoäi tuïc hoùa hieän nay.
Thaät vaäy, vieäc soáng ñöùc tin cuûa nhöõng ngöôøi xin Hoäi thaùnh cöû haønh Bí tích Hoân phoái coù theå hieän höõu ôû nhöõng möùc ñoä khaùc nhau; vaø boån phaän haøng ñaàu cuûa caùc muïc töû laø giuùp hoï khaùm phaù laïi, nuoâi döôõng vaø laøm cho ñöùc tin aáy tröôûng thaønh. Tuy nhieân, caùc muïc töû cuõng caàn hieåu nhöõng lyù do khieán Hoäi thaùnh chaáp nhaän cöû haønh Bí tích ngay caû cho nhöõng ngöôøi chöa ñöôïc chuaån bò ñaày ñuû.
Trong taát caû caùc bí tích, Bí tích Hoân phoái coù moät ñaëc ñieåm rieâng: ñoù laø bí tích cuûa moät thöïc taïi voán ñaõ hieän höõu trong traät töï taïo döïng, chính laø giao öôùc hoân nhaân ñöôïc Ñaáng Taïo Hoùa thieát laäp "ngay töø thuôû ban ñaàu". Quyeát ñònh cuûa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ keát hoân theo döï phoùng thaàn linh naøy - nghóa laø quyeát ñònh daán thaân troïn ñôøi trong söï öng thuaän khoâng theå thu hoài, trong moät tình yeâu baát khaû phaân ly vaø trong loøng chung thuûy voâ ñieàu kieän - thöïc söï haøm chöùa, ngay caû khi khoâng hoaøn toaøn yù thöùc, moät thaùi ñoä vaâng phuïc saâu xa ñoái vôùi thaùnh yù Thieân Chuùa, ñieàu voán khoâng theå coù neáu thieáu aân suûng cuûa Ngöôøi. Nhö theá, hoï ñaõ ñöôïc ñöa vaøo moät haønh trình cöùu ñoä ñích thöïc, vaø vieäc cöû haønh Bí tích cuøng vôùi söï chuaån bò caän keà cho Bí tích aáy coù theå kieän toaøn vaø ñöa tôùi söï hoaøn taát, mieãn laø yù höôùng cuûa hoï ngay chính.
Hôn nöõa, quaû thaät taïi moät soá nôi, nhöõng lyù do mang tính xaõ hoäi hôn laø toân giaùo thuùc ñaåy caùc ñoâi baïn xin ñöôïc cöû haønh hoân phoái trong nhaø thôø. Ñieàu naøy khoâng coù gì ñaùng ngaïc nhieân, bôûi hoân nhaân khoâng chæ laø moät bieán coá rieâng tö cuûa ñoâi baïn, maø coøn laø moät söï kieän xaõ hoäi, ñaët ñoâi baïn tröôùc coäng ñoàng. Töï baûn chaát, vieäc cöû haønh hoân phoái luoân laø moät ngaøy leã quy tuï gia ñình vaø baïn höõu. Vì theá, thaät deã hieåu khi nhöõng lyù do xaõ hoäi - cuøng vôùi lyù do caù nhaân - goùp phaàn vaøo vieäc thænh caàu cöû haønh hoân phoái taïi thaùnh ñöôøng.
Tuy nhieân, caàn nhôù raèng nhôø Bí tích Röûa toäi, nhöõng ñoâi baïn naøy ñaõ thöïc söï ñöôïc thaùp nhaäp vaøo Giao öôùc hoân phoái giöõa Ñöùc Kitoâ vaø Hoäi thaùnh. Vôùi yù höôùng ngay thaúng, hoï ñaõ ñoùn nhaän döï phoùng cuûa Thieân Chuùa veà hoân nhaân. Vì theá, duø chæ caùch ngaám ngaàm, hoï cuõng ñaõ ñoàng thuaän vôùi ñieàu maø Hoäi thaùnh thöïc hieän khi cöû haønh Bí tích Hoân phoái. Do ñoù, vieäc coù theâm nhöõng lyù do xaõ hoäi trong lôøi thænh caàu khoâng theå laø lyù do chính ñaùng ñeå caùc muïc töû töø choái. Hôn nöõa, nhö Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñaõ daïy, caùc bí tích - qua lôøi noùi vaø caùc yeáu toá nghi leã - nuoâi döôõng vaø cuûng coá ñöùc tin (x. Sacrosanctum Concilium, soá 59). Chính ñöùc tin aáy, nhôø yù höôùng ngay thaúng, ñaõ ñöôïc khôûi söï nôi ñoâi baïn, vaø aân suûng cuûa Ñöùc Kitoâ chaéc chaén seõ naâng ñôõ, laøm cho ñöùc tin aáy ngaøy caøng tröôûng thaønh.
Vieäc ñaët theâm caùc tieâu chuaån ñeå ñöôïc cöû haønh hoân phoái trong Hoäi thaùnh - döïa treân möùc ñoä ñöùc tin cuûa ñoâi baïn - seõ keùo theo nhöõng ruûi ro nghieâm troïng. Tröôùc heát laø nguy cô ñöa ra nhöõng phaùn ñoaùn voâ caên cöù vaø mang tính phaân bieät. Keá ñeán laø nguy cô laøm phaùt sinh nghi ngôø veà tính hôïp leä cuûa caùc cuoäc hoân nhaân ñaõ ñöôïc cöû haønh, gaây toån haïi cho coäng ñoaøn Kitoâ höõu vaø taïo ra nhöõng lo laéng khoâng chính ñaùng nôi löông taâm cuûa caùc ñoâi baïn. Sau cuøng laø nguy cô phuû nhaän hoaëc ñaët vaán ñeà veà tính bí tích cuûa nhieàu cuoäc hoân nhaân nôi nhöõng anh chò em chöa hieäp thoâng troïn veïn vôùi Hoäi thaùnh Coâng giaùo, ñieàu naøy ñi ngöôïc laïi truyeàn thoáng Hoäi thaùnh.
Ngöôïc laïi, neáu sau moïi noã löïc muïc vuï maø ñoâi baïn vaãn coâng khai vaø chính thöùc töø choái ñieàu Hoäi thaùnh thöïc hieän khi cöû haønh hoân phoái cho nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc röûa toäi, thì vò muïc töû khoâng theå chaáp nhaän cho hoï cöû haønh. Duø mieãn cöôõng, ngaøi vaãn coù boån phaän nhìn nhaän tình huoáng vaø giuùp ñoâi baïn hieåu raèng, trong tröôøng hôïp naøy, khoâng phaûi Hoäi thaùnh maø chính hoï ñaõ töï ngaên caûn vieäc cöû haønh maø hoï ñang xin.
Moät laàn nöõa, söï caáp baùch cuûa vieäc loan baùo Tin möøng vaø vieäc huaán giaùo tröôùc cuõng nhö sau ngaøy cöôùi laïi ñöôïc khaúng ñònh. Ñaây laø coâng vieäc phaûi ñöôïc toaøn theå coäng ñoaøn Kitoâ höõu thöïc hieän, ñeå moïi ngöôøi nam nöõ khi böôùc vaøo hoân nhaân coù theå cöû haønh Bí tích Hoân phoái khoâng chæ thaønh söï maø coøn troå sinh hoa traùi.
Muïc vuï sau ngaøy cöôùi
69. Moät caùch cuï theå, vieäc chaêm soùc muïc vuï cho caùc gia ñình ñaõ ñöôïc thieát laäp laø söï daán thaân cuûa toaøn theå coäng ñoaøn Hoäi thaùnh ñòa phöông, nhaèm giuùp ñoâi baïn khaùm phaù vaø soáng troïn veïn ôn goïi cuõng nhö söù maïng môùi cuûa hoï. Ñeå gia ñình ngaøy caøng trôû thaønh moät coäng ñoaøn yeâu thöông ñích thöïc, caàn naâng ñôõ vaø ñaøo luyeän moïi thaønh vieân, giuùp hoï chu toaøn traùch nhieäm tröôùc nhöõng vaán ñeà môùi, bieát phuïc vuï laãn nhau vaø tham gia tích cöïc vaøo ñôøi soáng gia ñình.
Ñieàu naøy ñaëc bieät ñuùng vôùi caùc gia ñình treû, voán ñang soáng trong boái caûnh cuûa nhöõng giaù trò vaø traùch nhieäm môùi. Hoï deã gaëp khoù khaên hôn, nhaát laø trong nhöõng naêm ñaàu ñôøi soáng hoân nhaân, khi phaûi thích nghi vôùi cuoäc soáng chung hoaëc ñoùn nhaän söï ra ñôøi cuûa con caùi. Caùc ñoâi baïn treû ñöôïc môøi goïi bieát ñoùn nhaän caùch thaân tình vaø traân troïng söï trôï giuùp kín ñaùo, teá nhò vaø quaûng ñaïi töø nhöõng ñoâi baïn khaùc ñaõ coù nhieàu kinh nghieäm trong ñôøi soáng hoân nhaân vaø gia ñình. Nhôø ñoù, trong loøng coäng ñoaøn Hoäi thaùnh - ñaïi gia ñình ñöôïc hình thaønh töø caùc gia ñình Kitoâ höõu - seõ dieãn ra söï hieän dieän vaø naâng ñôõ laãn nhau. Moãi gia ñình ñem kinh nghieäm nhaân baûn cuûa mình, cuøng vôùi aân hueä ñöùc tin vaø aân suûng, ñeå phuïc vuï caùc gia ñình khaùc. Ñöôïc thuùc ñaåy bôûi tinh thaàn toâng ñoà ñích thöïc, söï naâng ñôõ töø gia ñình naøy ñeán gia ñình khaùc seõ trôû thaønh moät phöông theá ñôn giaûn, höõu hieäu vaø gaàn guõi ñeå lan toûa caùc giaù trò Kitoâ giaùo - voán laø ñieåm khôûi ñaàu vaø ñieåm ñeán cuûa moïi hoaït ñoäng muïc vuï. Nhôø ñoù, caùc gia ñình treû khoâng chæ döøng laïi ôû vieäc ñoùn nhaän, nhöng khi ñaõ ñöôïc naâng ñôõ, hoï cuõng seõ trôû thaønh nguoàn phong phuù cho caùc gia ñình khaùc ñaõ thaønh laäp töø laâu, qua chöùng taù ñôøi soáng vaø söï ñoùng goùp tích cöïc cuûa mình.
Trong hoaït ñoäng muïc vuï daønh cho caùc gia ñình treû, Hoäi thaùnh caàn daønh söï quan taâm ñaëc bieät ñeå giaùo duïc hoï bieát soáng tình yeâu hoân nhaân caùch coù traùch nhieäm, trong moái töông quan vôùi nhöõng ñoøi hoûi cuûa söï hieäp thoâng vaø phuïc vuï söï soáng. Ñoàng thôøi, hoï cuõng caàn hoïc caùch dung hoøa söï thaân maät cuûa ñôøi soáng gia ñình vôùi coâng cuoäc chung vaø quaûng ñaïi xaây döïng Hoäi thaùnh cuõng nhö xaõ hoäi nhaân loaïi. Khi ñoâi baïn trôû thaønh moät gia ñình troïn veïn nhôø söï ra ñôøi cuûa con caùi, Hoäi thaùnh vaãn tieáp tuïc ñoàng haønh vôùi caùc baäc cha meï ñeå hoï bieát ñoùn nhaän con caùi nhö moät hoàng aân töø Thieân Chuùa laø Chuùa cuûa söï soáng, vui töôi ñaûm nhaän traùch nhieäm phuïc vuï con caùi trong haønh trình tröôûng thaønh nhaân baûn vaø Kitoâ giaùo cuûa chuùng.
II. Caáu Truùc Cuûa Muïc Vuï Gia Ñình
Hoaït ñoäng muïc vuï luoân laø moät dieãn taû naêng ñoäng cuûa thöïc taïi Hoäi thaùnh, voán daán thaân trong söù maïng cöùu ñoä. Muïc vuï gia ñình - moät hình thöùc muïc vuï ñaëc thuø vaø chuyeân bieät - cuõng laáy chính Hoäi thaùnh laøm nguyeân lyù hoaït ñoäng vaø chuû theå traùch nhieäm, ñöôïc theå hieän qua caùc cô caáu vaø nhöõng ngöôøi phuïc vuï trong Hoäi thaùnh.
Coäng ñoaøn Hoäi thaùnh vaø caùch rieâng giaùo xöù
70. Laø moät coäng ñoaøn vöøa ñöôïc cöùu ñoä vöøa trôû neân khí cuï cöùu ñoä, Hoäi thaùnh caàn ñöôïc nhìn nhaän trong caû hai chieàu kích: hoaøn vuõ vaø ñòa phöông. Chieàu kích ñòa phöông ñöôïc dieãn taû vaø thöïc hieän trong coäng ñoaøn giaùo phaän, voán ñöôïc phaân chia theo nhu caàu muïc vuï thaønh nhöõng coäng ñoaøn nhoû hôn, trong ñoù giaùo xöù coù moät taàm quan troïng ñaëc bieät.
Söï hieäp thoâng vôùi Hoäi thaùnh hoaøn vuõ khoâng laøm suy giaûm, nhöng traùi laïi baûo ñaûm vaø thuùc ñaåy tính nhaát quaùn cuõng nhö neùt ñoäc ñaùo cuûa caùc Hoäi thaùnh ñòa phöông. Chính caùc Hoäi thaùnh ñòa phöông laø chuû theå tröïc tieáp vaø höõu hieäu nhaát trong vieäc thöïc thi muïc vuï gia ñình. Theo nghóa naøy, moãi Hoäi thaùnh ñòa phöông - vaø caùch rieâng laø moãi coäng ñoaøn giaùo xöù - caàn yù thöùc saâu xa hôn veà aân suûng vaø traùch nhieäm maø mình laõnh nhaän töø Chuùa trong vieäc coå voõ muïc vuï gia ñình. Moïi keá hoaïch muïc vuï toång theå, ôû baát kyø caáp ñoä naøo, ñeàu khoâng ñöôïc boû qua vieäc chaêm soùc muïc vuï cho gia ñình.
Döôùi aùnh saùng cuûa traùch nhieäm naøy, caàn nhaän thöùc roõ taàm quan troïng cuûa vieäc chuaån bò thích hôïp cho nhöõng ai seõ daán thaân caùch chuyeân bieät vaøo söù vuï toâng ñoà naøy. Caùc linh muïc, tu só nam nöõ caàn ñöôïc ñònh höôùng vaø ñaøo taïo moät caùch tieäm tieán vaø phuø hôïp ngay töø thôøi gian huaán luyeän ban ñaàu, ñeå coù theå chu toaøn söù maïng cuûa mình. Trong soá caùc saùng kieán khaùc, toâi vui möøng nhaán maïnh vieäc thaønh laäp gaàn ñaây taïi Roâma - trong khuoân vieân Ñaïi hoïc Giaùo hoaøng Lateranoâ - moät Hoïc vieän Cao caáp chuyeân nghieân cöùu caùc vaán ñeà veà gia ñình. Nhöõng Hoïc vieän töông töï cuõng ñaõ ñöôïc thieát laäp taïi moät soá giaùo phaän; caùc Giaùm muïc caàn noã löïc ñeå caøng nhieàu linh muïc caøng toát, tröôùc khi nhaän traùch nhieäm taïi giaùo xöù, ñöôïc tham döï caùc khoùa ñaøo taïo chuyeân saâu. ÔÛ nhöõng nôi khaùc, caùc khoùa ñaøo taïo ñöôïc toå chöùc ñònh kyø taïi caùc Hoïc vieän Thaàn hoïc vaø Muïc vuï caáp cao. Nhöõng saùng kieán nhö theá caàn ñöôïc khuyeán khích, naâng ñôõ, nhaân roäng vaø môû ra cho caû giaùo daân - nhöõng ngöôøi seõ ñoùng goùp chuyeân moân cuûa mình (trong caùc laõnh vöïc y teá, phaùp lyù, taâm lyù, xaõ hoäi, giaùo duïc) ñeå phuïc vuï gia ñình.
Gia ñình
71. Treân heát, caàn phaûi nhìn nhaän vò trí ñaëc bieät daønh cho söù maïng cuûa vôï choàng vaø gia ñình Kitoâ höõu trong laõnh vöïc naøy, nhôø aân suûng ñaõ laõnh nhaän qua Bí tích Hoân phoái. Söù maïng aáy phaûi ñöôïc ñaët vaøo vieäc phuïc vuï coâng cuoäc xaây döïng Hoäi thaùnh vaø kieán taïo Nöôùc Thieân Chuùa trong doøng lòch söû. Ñaây laø moät ñoøi hoûi phaùt xuaát töø söï mau maén vaâng lôøi Chuùa Kitoâ. Thaät vaäy, nhôø hoân nhaân cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc röûa toäi ñöôïc naâng leân haøng bí tích, Ngöôøi trao ban cho caùc ñoâi baïn Kitoâ höõu moät söù maïng toâng ñoà rieâng bieät, sai hoï ñi laøm thôï trong vöôøn nho cuûa Ngöôøi - vaø caùch ñaëc bieät laø trong laõnh vöïc gia ñình.
Trong hoaït ñoäng naøy, caùc ñoâi baïn Kitoâ höõu soáng tinh thaàn hieäp thoâng vaø coäng taùc vôùi caùc thaønh vieân khaùc cuûa Hoäi thaùnh - nhöõng ngöôøi cuõng daán thaân phuïc vuï gia ñình - baèng caùch laøm cho caùc aân hueä vaø thöøa taùc vuï cuûa hoï sinh hoa traùi. Vieäc toâng ñoà naøy tröôùc heát ñöôïc thöïc hieän ngay trong chính gia ñình: baèng chöùng taù ñôøi soáng phuø hôïp vôùi leà luaät cuûa Thieân Chuùa trong moïi khía caïnh; baèng vieäc huaán luyeän Kitoâ giaùo cho con caùi; naâng ñôõ söï tröôûng thaønh trong ñöùc tin; giaùo duïc ñöùc khieát tònh; chuaån bò cho ñôøi soáng tröôûng thaønh; caûnh giaùc ñeå baûo veä con caùi khoûi nhöõng nguy cô veà yù thöùc heä vaø luaân lyù; giuùp con caùi hoäi nhaäp caùch tieäm tieán vaø coù traùch nhieäm vaøo coäng ñoaøn Hoäi thaùnh cuõng nhö xaõ hoäi daân söï; höôùng daãn trong vieäc phaân ñònh ôn goïi; soáng tinh thaàn töông thaân töông aùi giöõa caùc thaønh vieân ñeå cuøng nhau lôùn leân trong nhaân baûn vaø ñôøi soáng Kitoâ höõu. Toâng ñoà cuûa gia ñình coøn ñöôïc lan toûa qua caùc coâng vieäc baùc aùi thieâng lieâng vaø vaät chaát daønh cho nhöõng gia ñình khaùc - ñaëc bieät laø nhöõng gia ñình ñang caàn söï trôï giuùp - cuõng nhö cho ngöôøi ngheøo, ngöôøi beänh, ngöôøi cao tuoåi, ngöôøi khuyeát taät, treû moà coâi, ngöôøi goùa buïa, caùc ñoâi baïn bò boû rôi, caùc baø meï ñôn thaân vaø nhöõng ngöôøi meï trong hoaøn caûnh khoù khaên, ñang bò caùm doã choái boû hoa traùi cuûa loøng mình.
Caùc hieäp hoäi gia ñình nhaèm phuïc vuï caùc gia ñình
72. Luoân trong khuoân khoå Hoäi thaùnh - chuû theå chòu traùch nhieäm veà muïc vuï gia ñình - caàn ghi nhôù söï hieän dieän cuûa caùc nhoùm tín höõu khaùc nhau, nôi ñoù maàu nhieäm Hoäi thaùnh cuûa Chuùa Kitoâ ñöôïc bieåu loä vaø ñöôïc soáng ôû moät möùc ñoä naøo ñoù. Vì theá, caàn phaûi nhìn nhaän vaø traân troïng caùc coäng ñoaøn Hoäi thaùnh, caùc nhoùm vaø caùc phong traøo khaùc nhau ñang daán thaân vaøo muïc vuï gia ñình - moãi toå chöùc theo ñaëc ñieåm, muïc tieâu, aûnh höôûng vaø phöông phaùp rieâng cuûa mình.
Vì lyù do naøy, Thöôïng Hoäi ñoàng ñaõ minh nhieân coâng nhaän söï ñoùng goùp höõu ích cuûa caùc hieäp hoäi mang tính linh ñaïo, huaán luyeän vaø toâng ñoà. Söù maïng cuûa hoï laø khôi daäy nôi caùc tín höõu moät yù thöùc soáng ñoäng veà tình lieân ñôùi; coå voõ moät neáp soáng ñöôïc gôïi höùng töø Tin möøng vaø ñöùc tin cuûa Hoäi thaùnh; ñaøo luyeän löông taâm theo caùc giaù trò Kitoâ giaùo chöù khoâng döïa treân nhöõng chuaån möïc cuûa dö luaän; khích leä caùc coâng vieäc baùc aùi laãn nhau vaø höôùng ñeán tha nhaân vôùi moät tinh thaàn côûi môû, ñeå caùc gia ñình Kitoâ höõu trôû thaønh nguoàn saùng thöïc söï vaø men laønh maïnh cho caùc gia ñình khaùc.
Töông töï nhö theá, thaät ñaùng öôùc mong raèng, vôùi moät yù thöùc soáng ñoäng veà coâng ích, caùc gia ñình Kitoâ höõu cuõng tích cöïc daán thaân ôû moïi caáp ñoä vaøo caùc hieäp hoäi ngoaøi Hoäi thaùnh. Moät soá hieäp hoäi naøy nhaèm baûo toàn, truyeàn ñaït vaø baûo veä caùc giaù trò luaân lyù vaø vaên hoùa laønh maïnh cuûa caùc daân toäc; thuùc ñaåy söï phaùt trieån nhaân vò con ngöôøi; baûo veä y teá, phaùp lyù vaø xaõ hoäi cho ngöôøi meï vaø treû em; coå voõ söï thaêng tieán chính ñaùng cuûa phuï nöõ vaø ñaáu tranh choáng laïi nhöõng gì laøm toån thöông phaåm giaù cuûa hoï; gia taêng tình lieân ñôùi töông trôï; vaø naâng cao nhaän thöùc veà nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán vieäc ñieàu hoøa sinh saûn coù traùch nhieäm theo caùc phöông phaùp töï nhieân, phuø hôïp vôùi phaåm giaù con ngöôøi vaø giaùo huaán cuûa Hoäi thaùnh. Nhöõng hieäp hoäi khaùc laïi höôùng ñeán vieäc kieán taïo moät theá giôùi coâng baèng vaø nhaân ñaïo hôn; coå voõ nhöõng luaät phaùp coâng baèng nhaèm duy trì traät töï xaõ hoäi ñuùng ñaén trong söï toân troïng troïn veïn phaåm giaù vaø moïi quyeàn töï do chính ñaùng cuûa caù nhaân vaø gia ñình - caû ôû caáp quoác gia laãn quoác teá; cuõng nhö coäng taùc vôùi caùc tröôøng hoïc vaø caùc toå chöùc khaùc ñeå hoaøn thieän vieäc giaùo duïc con caùi, cuøng nhieàu laõnh vöïc khaùc.
III. Nhöõng Vò Ñaûm Traùch Muïc Vuï Gia Ñình
Beân caïnh gia ñình - voán vöøa laø ñoái töôïng, nhöng tröôùc heát cuõng laø chuû theå cuûa muïc vuï gia ñình - coøn phaûi ghi nhôù ñeán nhöõng taùc vieân chính yeáu khaùc trong laõnh vöïc ñaëc bieät naøy.
Haøng giaùm muïc vaø linh muïc
73. Giaùm muïc laø ngöôøi chòu traùch nhieäm haøng ñaàu veà muïc vuï gia ñình trong giaùo phaän. Vôùi tö caùch laø ngöôøi Cha vaø Muïc töû, ngaøi phaûi ñaëc bieät quan taâm ñeán laõnh vöïc naøy - moät laõnh vöïc chaéc chaén mang tính öu tieân trong toaøn boä coâng cuoäc muïc vuï. Ngaøi caàn daønh cho laõnh vöïc naøy söï chaêm soùc, thôøi gian, nhaân söï vaø nguoàn löïc; nhöng treân heát, laø söï naâng ñôõ caù nhaân daønh cho caùc gia ñình vaø cho nhöõng ai ñang coäng taùc vôùi ngaøi trong caùc cô caáu giaùo phaän ñeå thöïc hieän muïc vuï gia ñình. Ngaøi seõ ñaëc bieät löu taâm ñeå giaùo phaän cuûa mình ngaøy caøng trôû thaønh moät "gia ñình giaùo phaän" ñích thöïc - maãu möïc vaø nguoàn hy voïng cho nhieàu gia ñình thuoäc veà giaùo phaän. Vieäc thaønh laäp Hoäi ñoàng Giaùo hoaøng veà Gia ñình caàn ñöôïc nhìn nhaän trong boái caûnh naøy: nhö moät daáu chæ cho thaáy taàm quan troïng cuûa muïc vuï gia ñình treân toaøn theá giôùi, ñoàng thôøi laø moät phöông tieän höõu hieäu ñeå thuùc ñaåy coâng cuoäc aáy ôû moïi caáp ñoä.
Caùc giaùm muïc ñaëc bieät caäy nhôø ñeán caùc linh muïc - nhöõng ngöôøi maø, nhö Thöôïng Hoäi ñoàng ñaõ minh nhieân nhaán maïnh, söù vuï cuûa hoï laø moät phaàn thieát yeáu trong thöøa taùc vuï cuûa Hoäi thaùnh ñoái vôùi hoân nhaân vaø gia ñình. Ñieàu töông töï cuõng ñöôïc noùi ñeán caùc phoù teá, neáu hoï ñöôïc trao phoù vieäc chaêm soùc laõnh vöïc muïc vuï naøy.
Traùch nhieäm cuûa caùc thöøa taùc vieân khoâng chæ döøng laïi ôû nhöõng vaán ñeà luaân lyù vaø phuïng vuï, maø coøn môû roäng ñeán caû nhöõng vaán ñeà mang tính caù nhaân vaø xaõ hoäi. Hoï caàn naâng ñôõ caùc gia ñình trong nhöõng khoù khaên vaø ñau khoå, ñoàng haønh vôùi töøng thaønh vieân, giuùp hoï nhìn nhaän ñôøi soáng cuûa mình döôùi aùnh saùng Tin möøng. Thaät khoâng dö thöøa khi nhaán maïnh raèng, töø chính söù vuï naøy - neáu ñöôïc thöïc hieän vôùi söï phaân ñònh ñuùng ñaén vaø tinh thaàn toâng ñoà ñích thöïc - caùc thöøa taùc vieân cuûa Hoäi thaùnh seõ kín muùc ñöôïc nhöõng ñoäng löïc môùi vaø naêng löôïng thieâng lieâng cho chính ôn goïi cuõng nhö cho vieäc thi haønh thöøa taùc vuï cuûa mình.
Ñöôïc chuaån bò caùch nghieâm tuùc vaø kòp thôøi cho söù vuï toâng ñoà naøy, linh muïc hoaëc phoù teá caàn luoân cö xöû vôùi caùc gia ñình nhö ngöôøi cha, ngöôøi anh, ngöôøi muïc töû vaø ngöôøi thaày - naâng ñôõ hoï baèng aân suûng vaø soi saùng hoï baèng aùnh saùng chaân lyù. Giaùo huaán vaø lôøi khuyeân cuûa caùc ngaøi phaûi luoân hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi Huaán quyeàn xaùc thöïc cuûa Hoäi thaùnh, ñeå giuùp daân Chuùa hình thaønh moät caûm thöùc ñöùc tin ngay chính vaø bieát aùp duïng vaøo ñôøi soáng cuï theå. Söï trung thaønh nhö theá vôùi Huaán quyeàn cuõng giuùp caùc linh muïc chuyeân taâm duy trì söï hieäp nhaát trong caùc phaùn ñoaùn muïc vuï, haàu traùnh gaây hoang mang cho löông taâm cuûa caùc tín höõu.
Trong Hoäi thaùnh, caùc muïc töû vaø giaùo daân cuøng tham döï vaøo söù maïng tieân tri cuûa Ñöùc Kitoâ: giaùo daân laøm chöùng cho ñöùc tin baèng lôøi noùi vaø ñôøi soáng Kitoâ höõu; caùc muïc töû phaân ñònh trong chöùng taù aáy ñaâu laø bieåu hieän cuûa ñöùc tin chaân chính, ñaâu laø ñieàu chöa phuø hôïp vôùi aùnh saùng ñöùc tin; gia ñình, nhö moät coäng ñoaøn Kitoâ höõu, tham döï caùch rieâng vaø laøm chöùng cho ñöùc tin baèng chính ñôøi soáng cuûa mình. Töø ñoù, moät cuoäc ñoái thoaïi cuõng ñöôïc khôi môû giöõa caùc muïc töû vaø caùc gia ñình. Caùc nhaø thaàn hoïc vaø chuyeân gia veà nhöõng vaán ñeà gia ñình coù theå ñoùng goùp raát nhieàu cho cuoäc ñoái thoaïi naøy, baèng caùch giaûi thích chính xaùc noäi dung cuûa Huaán quyeàn Hoäi thaùnh cuõng nhö kinh nghieäm soáng cuûa ñôøi soáng gia ñình. Nhôø ñoù, giaùo huaán cuûa Huaán quyeàn ñöôïc hieåu roõ hôn vaø con ñöôøng phaùt trieån tieäm tieán cuûa giaùo huaán cuõng ñöôïc môû ra. Tuy nhieân, caàn ghi nhôù raèng quy taéc gaàn guõi vaø baét buoäc trong giaùo lyù ñöùc tin - keå caû veà caùc vaán ñeà gia ñình - thuoäc veà Huaán quyeàn phaåm traät. Moái töông quan minh baïch giöõa caùc nhaø thaàn hoïc, caùc chuyeân gia veà gia ñình vaø Huaán quyeàn seõ goùp phaàn raát lôùn vaøo vieäc hieåu ñuùng ñöùc tin, ñoàng thôøi thuùc ñaåy tính ña nguyeân hôïp phaùp trong nhöõng giôùi haïn cuûa ñöùc tin.
Caùc tu só nam nöõ
74. Ñoùng goùp maø caùc tu só nam nöõ, cuõng nhö nhöõng ngöôøi soáng ñôøi thaùnh hieán noùi chung, coù theå daønh cho vieäc toâng ñoà gia ñình ñöôïc bieåu loä tröôùc tieân, caùch neàn taûng vaø ñoäc ñaùo, nôi chính vieäc hoï taän hieán ñôøi mình cho Thieân Chuùa. Vieäc taän hieán aáy laøm cho hoï trôû thaønh "tröôùc maét moïi tín höõu# lôøi nhaéc nhôù veà cuoäc keát hôïp kyø dieäu do Thieân Chuùa thöïc hieän vaø seõ ñöôïc toû hieän troïn veïn trong thôøi caùnh chung, nhôø ñoù Hoäi thaùnh coù Ñöùc Kitoâ laø Hieàn Phu duy nhaát" (Perfectae Caritatis, soá 12), ñoàng thôøi trôû neân chöùng nhaân cuûa ñöùc aùi phoå quaùt; nhôø soáng khieát tònh vì Nöôùc Trôøi, hoï ngaøy caøng saün saøng hôn ñeå quaûng ñaïi hieán daâng mình cho vieäc phuïng söï Thieân Chuùa vaø cho caùc coâng vieäc toâng ñoà.
Do ñoù, nam nöõ tu só, thaønh vieân caùc Tu hoäi ñôøi vaø caùc Hoäi doøng troïn laønh khaùc - caù nhaân hay theo coäng ñoaøn - coù theå phaùt trieån nhieàu hình thöùc phuïc vuï daønh cho gia ñình, ñaëc bieät quan taâm ñeán treû em, nhaát laø nhöõng em bò boû rôi, khoâng ñöôïc mong muoán, moà coâi, ngheøo khoå hoaëc khuyeát taät; thaêm vieáng caùc gia ñình vaø chaêm soùc ngöôøi beänh; vun ñaép nhöõng moái quan heä toân troïng vaø baùc aùi vôùi caùc gia ñình baát toaøn, ñang gaëp khoù khaên hoaëc tan vôõ; ñoùng goùp baèng coâng taùc giaûng daïy vaø tö vaán trong vieäc chuaån bò hoân nhaân cho ngöôøi treû vaø hoã trôï caùc caëp vôï choàng soáng traùch nhieäm trong vieäc sinh saûn; môû cöûa coäng ñoaøn ñeå ñoùn tieáp moät caùch giaûn dò vaø chaân tình, ñeå caùc gia ñình tìm thaáy nôi ñoù caûm nghieäm veà Thieân Chuùa, höông vò caàu nguyeän vaø hoài taâm, cuøng taám göông cuï theå veà ñôøi soáng baùc aùi vaø nieàm vui huynh ñeä nhö thaønh vieân cuûa ñaïi gia ñình Thieân Chuùa.
Toâi xin göûi moät lôøi khaån thieát tôùi nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm trong caùc Tu hoäi ñôøi vaø caùc Hoäi doøng soáng ñôøi thaùnh hieán: trong khi luoân toân troïng saâu saéc ñaëc suûng rieâng vaø nguoàn goác nguyeân thuûy cuûa moãi ñoaøn suûng, xin haõy xem vieäc toâng ñoà höôùng tôùi caùc gia ñình nhö moät trong nhöõng nhieäm vuï öu tieân - moät nhieäm vuï caøng trôû neân caáp baùch hôn trong hoaøn caûnh hieän nay.
Giaùo daân coù ngaønh ngheà chuyeân moân
75. Caùc gia ñình coù theå nhaän ñöôïc nhieàu lôïi ích töø nhöõng giaùo daân chuyeân moân - nhö baùc só, luaät gia, nhaø taâm lyù hoïc, nhaân vieân xaõ hoäi, caùc coá vaán, v.v. - nhöõng ngöôøi, duø hoaït ñoäng caù nhaân hay tham gia trong caùc hieäp hoäi vaø saùng kieán khaùc nhau, ñeàu taän taâm daán thaân vaøo coâng vieäc soi saùng, tö vaán, ñònh höôùng vaø naâng ñôõ. Vôùi hoï, hoaøn toaøn coù theå aùp duïng nhöõng lôøi huaán duï maø toâi ñaõ coù dòp göûi ñeán Lieân ñoaøn caùc Coá vaán Gia ñình ñöôïc linh höùng bôûi tinh thaàn Kitoâ giaùo: "Söï daán thaân cuûa anh chò em thaät xöùng ñaùng ñöôïc goïi laø moät söù maïng, bôûi nhöõng muïc tieâu maø anh chò em theo ñuoåi thaät cao quyù, vaø nhöõng thaønh quaû maø anh chò em ñaït ñöôïc thaät söï mang laïi lôïi ích cho xaõ hoäi cuõng nhö cho chính coäng ñoaøn Kitoâ höõu... Moïi ñieàu anh chò em thöïc hieän ñeå naâng ñôõ gia ñình ñeàu coù hieäu quaû vöôït ra ngoaøi phaïm vi rieâng cuûa noù, lan toûa ñeán nhöõng ngöôøi khaùc vaø taùc ñoäng ñeán toaøn xaõ hoäi. Töông lai cuûa theá giôùi vaø cuûa Hoäi thaùnh ñi qua gia ñình" (soá 3-4, 29/11/1980: Insegnamenti di Giovanni Paolo II, III, 2 [1980], tr. 1453).
Nhöõng ngöôøi tieáp nhaän vaø nhöõng taùc vieân truyeàn thoâng xaõ hoäi
76. Caàn daønh rieâng moät lôøi ñaëc bieät cho phaïm vi heát söùc quan troïng naøy trong ñôøi soáng hieän ñaïi. Ai cuõng bieát raèng caùc phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi "thöôøng taùc ñoäng saâu xa nôi nhöõng ngöôøi söû duïng chuùng, khoâng chæ treân bình dieän tình caûm vaø trí tueä, maø coøn treân bình dieän luaân lyù vaø toân giaùo" - ñaëc bieät laø giôùi treû (Ñöùc Phaoloâ VI, Söù ñieäp nhaân Ngaøy Truyeàn thoâng Xaõ hoäi Theá giôùi laàn III, 7/4/1969: ASS 61 [1969], tr. 455). Do ñoù, truyeàn thoâng xaõ hoäi coù theå taïo neân aûnh höôûng tích cöïc cho ñôøi soáng vaø phong hoùa gia ñình, cuõng nhö cho vieäc giaùo duïc con caùi. Tuy nhieân, ñoàng thôøi, chuùng cuõng tieàm aån "nhöõng caïm baãy vaø nguy cô khoâng nhoû" (Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Söù ñieäp nhaân Ngaøy Truyeàn thoâng Xaõ hoäi Theá giôùi 1980, 1/5/1980: Insegnamenti di Giovanni Paolo II, III, 1 [1980], tr. 1042), vaø coù theå trôû thaønh phöông tieän - ñoâi khi bò thao tuùng moät caùch kheùo leùo vaø coù heä thoáng, nhö ñaùng tieác ñaõ xaûy ra taïi nhieàu quoác gia - ñeå truyeàn baù nhöõng yù thöùc heä phaù hoaïi vaø nhöõng quan ñieåm leäch laïc veà cuoäc soáng, gia ñình, toân giaùo vaø luaân lyù, voán khoâng toân troïng phaåm giaù vaø ñònh meänh ñích thöïc cuûa con ngöôøi.
Moái nguy naøy ngaøy caøng trôû neân hieän thöïc hôn khi "loái soáng hieän ñaïi - ñaëc bieät taïi caùc quoác gia coâng nghieäp hoùa - thöôøng khieán caùc gia ñình thoaùi thaùc traùch nhieäm giaùo duïc, tìm ñeán nhöõng phöông tieän giaûi trí deã daõi (thöôøng laø truyeàn hình hoaëc moät soá aán phaåm) nhö moät caùch ñeå laáp ñaày thôøi gian vaø hoaït ñoäng cuûa con treû vaø thanh thieáu nieân" (Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Söù ñieäp nhaân Ngaøy Truyeàn thoâng Xaõ hoäi Theá giôùi 1981, soá 5, 10/5/1980: L'Osservatore Romano, 22/5/1981). Töø ñoù phaùt sinh "nhieäm vuï# baûo veä con treû vaø thanh thieáu nieân, ñaëc bieät laø khoûi nhöõng 'cuoäc taán coâng' maø caùc em phaûi gaùnh chòu töø caùc phöông tieän truyeàn thoâng", baèng caùch baûo ñaûm raèng vieäc söû duïng caùc phöông tieän aáy trong gia ñình ñöôïc kieåm soaùt caùch caån troïng. Ñoàng thôøi, caùc gia ñình cuõng caàn quan taâm tìm kieám cho con caùi mình nhöõng hình thöùc giaûi trí laønh maïnh, höõu ích vaø coù tính giaùo duïc hôn veà theå lyù, luaân lyù vaø tinh thaàn, "ñeå khai thaùc vaø traân troïng thôøi gian raûnh roãi cuûa caùc em vaø ñònh höôùng naêng löôïng cuûa caùc em" (ibid.).
Vì caùc phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi - cuõng nhö hoïc ñöôøng vaø moâi tröôøng soáng - thöôøng coù aûnh höôûng ñaùng keå ñeán vieäc hình thaønh nhaân caùch con caùi, neân cha meï, vôùi tö caùch laø nhöõng ngöôøi tieáp nhaän, caàn giöõ vai troø chuû ñoäng trong vieäc söû duïng caùc phöông tieän aáy moät caùch ñieàu ñoä, coù pheâ phaùn, caûnh giaùc vaø khoân ngoan. Cha meï caàn nhaän dieän aûnh höôûng cuûa caùc phöông tieän aáy treân con caùi mình vaø ñaûm nhaän vai troø trung gian ñònh höôùng, giuùp "giaùo duïc löông taâm cuûa con caùi bieát ñöa ra nhöõng phaùn ñoaùn trong saùng vaø khaùch quan, ñeå töø ñoù höôùng daãn caùc em trong vieäc choïn löïa hay töø choái caùc chöông trình ñöôïc trình chieáu" (Ñöùc Phaoloâ VI, Söù ñieäp nhaân Ngaøy Truyeàn thoâng Xaõ hoäi Theá giôùi laàn III: ASS 61 [1969], tr. 456).
Vôùi cuøng moät tinh thaàn traùch nhieäm, cha meï cuõng caàn noã löïc taùc ñoäng ñeán vieäc löïa choïn vaø chuaån bò caùc chöông trình, duy trì lieân heä - qua nhöõng saùng kieán thích hôïp - vôùi nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm trong caùc giai ñoaïn saûn xuaát vaø phaùt soùng, ñeå baûo ñaûm raèng caùc giaù trò nhaân baûn neàn taûng - voán laø moät phaàn cuûa coâng ích ñích thöïc cuûa xaõ hoäi - khoâng bò boû queân hay chaø ñaïp, nhöng traùi laïi, ñöôïc trình baøy caùch ñuùng ñaén trong caùc chöông trình, ñaëc bieät laø nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán gia ñình vaø caùc giaûi phaùp thích hôïp. Veà ñieåm naøy, vò tieàn nhieäm ñaùng kính cuûa toâi, Ñöùc Phaoloâ VI, ñaõ vieát: "Caùc nhaø saûn xuaát caàn nhaän bieát vaø toân troïng nhöõng ñoøi hoûi cuûa gia ñình; ñieàu naøy ñoâi khi ñoøi hoûi nôi hoï moät loøng can ñaûm thöïc söï, vaø luoân luoân laø moät yù thöùc traùch nhieäm cao ñoä. Thaät vaäy, hoï coù boån phaän traùnh moïi ñieàu coù theå gaây toån haïi ñeán gia ñình - trong söï hieän höõu, söï oån ñònh, söï quaân bình vaø haïnh phuùc cuûa noù. Moïi haønh vi xuùc phaïm ñeán caùc giaù trò neàn taûng cuûa gia ñình - nhö khieâu daâm, baïo löïc, coå voõ ly dò hay nhöõng thaùi ñoä ñoái ñòch nôi giôùi treû - ñeàu laø moät söï xuùc phaïm ñeán thieän ích ñích thöïc cuûa con ngöôøi" (ibid.).
Cuõng trong moät dòp töông töï, chính toâi ñaõ nhaán maïnh raèng caùc gia ñình "phaûi coù theå troâng caäy ñaùng keå vaøo thieän chí, söï chính tröïc vaø yù thöùc traùch nhieäm cuûa caùc chuyeân gia truyeàn thoâng: caùc nhaø xuaát baûn, nhaø vaên, nhaø saûn xuaát, ñaïo dieãn, bieân kòch, phoùng vieân, bình luaän vieân vaø dieãn vieân" (Thoâng ñieäp nhaân Ngaøy Truyeàn thoâng Xaõ hoäi Theá giôùi 1980: Insegnamenti di Giovanni Paolo II, III, 1 [1980], tr. 1044). Vì lyù do ñoù, Hoäi thaùnh caàn tieáp tuïc daønh söï quan taâm ñaëc bieät cho caùc giôùi chuyeân moân naøy, ñoàng thôøi khuyeán khích vaø naâng ñôõ nhöõng ngöôøi Coâng giaùo caûm thaáy ñöôïc keâu goïi vaø coù khaû naêng, ñeå hoï daán thaân vaøo nhöõng laõnh vöïc nhaïy caûm naøy.
IV. Muïc Vuï Gia Ñình Trong Nhöõng Hoaøn Caûnh Khoù Khaên
Nhöõng hoaøn caûnh ñaëc thuø
77. Moät söï daán thaân muïc vuï quaûng ñaïi, khoân ngoan vaø thaän troïng hôn - theo göông Vò Muïc Töû Nhaân Laønh - ñöôïc ñoøi hoûi ñoái vôùi nhöõng gia ñình, thöôøng laø ngoaøi mong muoán cuûa hoï hoaëc do bò aùp löïc bôûi nhöõng nhu caàu caáp thieát khaùc nhau, ñang phaûi ñoái dieän vôùi nhöõng hoaøn caûnh khoù khaên khaùch quan.
Veà ñieåm naøy, caàn ñaëc bieät löu taâm ñeán moät soá gia ñình thuoäc nhöõng hoaøn caûnh ñaëc thuø - nhöõng gia ñình khoâng chæ caàn ñeán söï trôï giuùp, maø coøn caàn moät haønh ñoäng coù hieäu löïc maïnh meõ hôn treân dö luaän xaõ hoäi, vaø nhaát laø ñoái vôùi caùc cô caáu vaên hoùa, kinh teá vaø phaùp lyù, nhaèm loaïi boû toái ña nhöõng nguyeân nhaân saâu xa gaây ra khoù khaên cho hoï.
Chaúng haïn: caùc gia ñình di cö vì lyù do lao ñoäng; caùc gia ñình coù ngöôøi buoäc phaûi vaéng maët laâu daøi nhö quaân nhaân, thuûy thuû, ngöôøi haønh ngheà löu ñoäng; caùc gia ñình coù ngöôøi bò giam giöõ, tò naïn hoaëc soáng löu vong; caùc gia ñình bò gaït ra beân leà xaõ hoäi trong caùc ñoâ thò lôùn; caùc gia ñình voâ gia cö; caùc gia ñình ñôn thaân hoaëc baát toaøn; caùc gia ñình coù con khuyeát taät, nghieän ma tuùy hoaëc nghieän röôïu; caùc gia ñình bò taùch khoûi moâi tröôøng vaên hoùa - xaõ hoäi hoaëc coù nguy cô maát goác; caùc gia ñình bò phaân bieät ñoái xöû vì lyù do chính trò hoaëc lyù do khaùc; caùc gia ñình bò chia reõ veà yù thöùc heä; caùc gia ñình khoù coù theå tieáp caän vôùi giaùo xöù; caùc gia ñình bò baïo löïc hoaëc ñoái xöû baát coâng vì ñöùc tin; caùc gia ñình keát hoân ôû tuoåi vò thaønh nieân; vaø nhöõng ngöôøi cao tuoåi, khoâng hieám khi phaûi soáng coâ ñôn vaø thieáu thoán phöông tieän sinh soáng.
Caùc gia ñình di cö - ñaëc bieät laø gia ñình coâng nhaân vaø noâng daân - caàn coù theå tìm thaáy nôi Hoäi thaùnh moät queâ höông ñích thöïc. Ñaây laø moät söù maïng voán thuoäc baûn chaát cuûa Hoäi thaùnh, nhö moät daáu chæ hieäp nhaát trong ña daïng. Trong khaû naêng coù theå, hoï neân ñöôïc chaêm soùc muïc vuï bôûi caùc linh muïc thuoäc cuøng nghi leã, vaên hoùa vaø ngoân ngöõ cuûa hoï. Hoäi thaùnh cuõng coù traùch nhieäm keâu goïi löông taâm xaõ hoäi vaø nhöõng ngöôøi coù thaåm quyeàn trong ñôøi soáng xaõ hoäi, kinh teá vaø chính trò, ñeå ngöôøi lao ñoäng coù theå tìm ñöôïc vieäc laøm ngay taïi queâ höông mình, ñöôïc traû löông coâng baèng, gia ñình ñöôïc ñoaøn tuï sôùm nhaát coù theå, baûn saéc vaên hoùa cuûa hoï ñöôïc toân troïng, ñöôïc ñoái xöû bình ñaúng nhö caùc gia ñình khaùc, vaø con caùi hoï coù cô hoäi ñöôïc ñaøo taïo ngheà, haønh ngheà, cuõng nhö coù quyeàn sôû höõu ñaát ñai caàn thieát ñeå laøm vieäc vaø sinh soáng.
Moät vaán ñeà khoù khaên laø caùc gia ñình bò chia reõ veà yù thöùc heä. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, caàn coù moät söï chaêm soùc muïc vuï ñaëc bieät. Tröôùc heát, caàn duy trì caùch teá nhò moái lieân heä caù nhaân vôùi caùc gia ñình aáy. Caùc tín höõu caàn ñöôïc cuûng coá trong ñöùc tin vaø naâng ñôõ trong ñôøi soáng Kitoâ höõu. Duø phía trung thaønh vôùi Coâng giaùo khoâng theå nhöôïng boä, thì vaãn caàn duy trì cuoäc ñoái thoaïi soáng ñoäng vôùi phía beân kia. Caùc bieåu hieän cuûa tình yeâu vaø söï toân troïng caàn ñöôïc gia taêng, vôùi nieàm hy voïng vöõng chaéc giöõ gìn söï hieäp nhaát. Nhieàu ñieàu cuõng tuøy thuoäc vaøo moái quan heä giöõa cha meï vaø con caùi. Caùc yù thöùc heä xa laï vôùi ñöùc tin, xeùt cho cuøng, coù theå trôû thaønh cô hoäi ñeå caùc thaønh vieân tín höõu trong gia ñình lôùn leân trong ñöùc tin vaø trong chöùng taù cuûa tình yeâu.
Nhöõng thôøi ñieåm khoù khaên khaùc, khi gia ñình caàn ñeán söï trôï giuùp cuûa coäng ñoaøn Hoäi thaùnh vaø caùc muïc töû, coù theå laø: tuoåi vò thaønh nieân hieáu ñoäng, phaûn khaùng vaø ñoâi khi gioâng baõo cuûa con caùi; vieäc con caùi keát hoân, taùch khoûi gia ñình goác; söï hieåu laàm hoaëc thieáu tình thöông töø nhöõng ngöôøi thaân yeâu nhaát; söï boû rôi hoaëc maát maùt ngöôøi phoái ngaãu, daãn ñeán kinh nghieäm ñau ñôùn cuûa caûnh goùa buïa; caùi cheát cuûa moät thaønh vieân trong gia ñình, laøm toån thöông vaø bieán ñoåi saâu saéc coát loõi ban ñaàu cuûa gia ñình.
Töông töï, Hoäi thaùnh khoâng theå boû qua giai ñoaïn tuoåi giaø - vôùi taát caû nhöõng khía caïnh tích cöïc vaø tieâu cöïc cuûa noù: khaû naêng ñaøo saâu tình yeâu vôï choàng, ngaøy caøng ñöôïc thanh luyeän vaø cao quyù hôn nhôø loøng chung thuûy laâu daøi vaø khoâng giaùn ñoaïn; söï saün saøng phuïc vuï tha nhaân baèng loøng toát, söï khoân ngoan tích luõy qua naêm thaùng cuøng vôùi phaàn söùc löïc ít oûi coøn laïi; söï coâ ñôn naëng neà - thöôøng laø veà maët taâm lyù vaø tình caûm hôn laø theå lyù - do bò boû rôi hoaëc thieáu söï quan taâm töø con caùi vaø ngöôøi thaân; ñau khoå vì beänh taät, vì söï suy giaûm daàn daàn cuûa söùc löïc, vì söï nhuïc nhaõ khi phaûi leä thuoäc vaøo ngöôøi khaùc, vì caûm giaùc cay ñaéng khi thaáy mình trôû thaønh gaùnh naëng cho ngöôøi thaân yeâu, vì nhöõng giaây phuùt cuoái ñôøi ñang ñeán gaàn. Ñaây laø nhöõng thôøi ñieåm - nhö caùc Nghò phuï Thöôïng Hoäi ñoàng ñaõ gôïi yù - thuaän lôïi hôn ñeå giuùp caùc chieàu kích cao caû cuûa linh ñaïo hoân nhaân vaø gia ñình ñöôïc hieåu vaø soáng, döôùi söï linh höùng cuûa giaù trò Thaùnh giaù vaø söï Phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ - nguoàn maïch cuûa söï thaùnh hoùa vaø nieàm vui saâu xa trong ñôøi soáng thöôøng nhaät, trong vieãn caûnh cuûa nhöõng thöïc taïi caùnh chung vónh cöûu.
Trong taát caû nhöõng hoaøn caûnh khaùc nhau naøy, khoâng bao giôø ñöôïc sao nhaõng lôøi caàu nguyeän - nguoàn maïch aùnh saùng vaø söùc maïnh, ñoàng thôøi laø löông thöïc nuoâi döôõng nieàm hy voïng Kitoâ giaùo.
Hoân nhaân hoãn hôïp
78. Söï gia taêng caùc cuoäc hoân nhaân giöõa ngöôøi Coâng giaùo vaø nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc röûa toäi thuoäc caùc coäng ñoaøn Kitoâ giaùo khaùc ñoøi hoûi moät söï quan taâm muïc vuï ñaëc bieät. Vieäc chaêm soùc naøy caàn ñöôïc thöïc hieän döôùi aùnh saùng cuûa nhöõng ñònh höôùng vaø quy taéc ñöôïc ban haønh trong caùc vaên kieän gaàn ñaây cuûa Toøa Thaùnh cuõng nhö cuûa caùc Hoäi ñoàng Giaùm muïc, nhaèm giuùp aùp duïng caùch cuï theå vaøo töøng hoaøn caûnh khaùc nhau.
Caùc ñoâi baïn soáng trong hoân nhaân hoãn hôïp thöôøng coù nhöõng nhu caàu ñaëc thuø, coù theå quy veà ba ñieåm chính:
- Tröôùc heát, caàn ghi nhôù nhöõng nghóa vuï cuûa ngöôøi phoái ngaãu Coâng giaùo phaùt xuaát töø ñöùc tin, lieân quan ñeán quyeàn töï do thöïc haønh ñöùc tin vaø boån phaän - tuøy theo khaû naêng - baûo ñaûm vieäc röûa toäi vaø giaùo duïc con caùi trong ñöùc tin Coâng giaùo (x. Phaoloâ VI, Töï saéc Matrimonia Mixta, soá 4-5: ASS 62 [1970], tr. 257tt; x. Gioan Phaoloâ II, Dieãn vaên tröôùc Ñaïi hoäi toaøn theå cuûa Ban Thö kyù Hieäp nhaát Kitoâ giaùo, 13/11/1981: L'Osservatore Romano, 14/11/1981).
- Thöù hai, caàn löu taâm ñeán nhöõng khoù khaên ñaëc thuø trong moái töông quan vôï choàng, lieân quan ñeán vieäc toân troïng quyeàn töï do toân giaùo: quyeàn naøy coù theå bò vi phaïm bôûi nhöõng aùp löïc khoâng chính ñaùng nhaèm buoäc ngöôøi phoái ngaãu thay ñoåi xaùc tín toân giaùo cuûa mình, hoaëc bôûi nhöõng caûn trôû ngaên khoâng cho hoï töï do bieåu loä caùc xaùc tín aáy trong vieäc thöïc haønh toân giaùo.
· Thöù ba, lieân quan ñeán hình thöùc phuïng vuï vaø giaùo luaät cuûa hoân nhaân, caùc Ñaáng Baûn quyeàn coù theå roäng raõi söû duïng nhöõng naêng quyeàn cuûa mình ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu khaùc nhau.
Khi giaûi quyeát nhöõng ñoøi hoûi ñaëc bieät naøy, caàn ghi nhôù caùc ñieåm sau ñaây:
- Trong quaù trình chuaån bò thích hôïp cho loaïi hoân nhaân naøy, caàn thöïc hieän moïi noã löïc hôïp lyù ñeå giuùp ñoâi baïn hieåu roõ giaùo huaán Coâng giaùo veà caùc phaåm chaát vaø nhöõng ñoøi hoûi cuûa hoân nhaân, ñoàng thôøi baûo ñaûm raèng trong töông lai seõ khoâng xaûy ra nhöõng aùp löïc hay caûn trôû nhö ñaõ noùi ôû treân.
- Vôùi söï naâng ñôõ cuûa coäng ñoaøn, ñieàu heát söùc quan troïng laø ngöôøi phoái ngaãu Coâng giaùo ñöôïc cuûng coá trong ñöùc tin vaø ñöôïc hoã trôï tích cöïc ñeå tröôûng thaønh trong söï hieåu bieát vaø thöïc haønh ñöùc tin aáy, haàu trôû neân moät chöùng nhaân thöïc söï ñaùng tin caäy ngay trong gia ñình mình - qua chính ñôøi soáng vaø phaåm chaát cuûa tình yeâu daønh cho ngöôøi phoái ngaãu vaø cho con caùi.
Caùc cuoäc hoân nhaân giöõa ngöôøi Coâng giaùo vaø nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc röûa toäi khaùc, tuy mang nhöõng ñaëc ñieåm rieâng, vaãn coù nhieàu yeáu toá caàn ñöôïc traân troïng vaø phaùt huy - vöøa vì giaù trò noäi taïi cuûa chuùng, vöøa vì nhöõng ñoùng goùp maø chuùng coù theå mang laïi cho phong traøo ñaïi keát. Ñieàu naøy ñaëc bieät ñuùng khi caû hai ngöôøi phoái ngaãu ñeàu trung thaønh vôùi caùc cam keát toân giaùo cuûa mình. Pheùp röûa chung vaø söùc maïnh naêng ñoäng cuûa aân suûng cung caáp cho ñoâi baïn neàn taûng vaø ñoäng löïc ñeå dieãn taû söï hieäp nhaát trong caùc giaù trò luaân lyù vaø thieâng lieâng.
Ñoàng thôøi, ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu naøy vaø ñeå laøm noåi baät taàm quan troïng ñaïi keát ngay trong moät cuoäc hoân nhaân hoãn hôïp ñöôïc soáng troïn veïn trong ñöùc tin cuûa caû hai ngöôøi phoái ngaãu Kitoâ höõu, caàn tìm kieám moät söï coäng taùc chaân tình giöõa thöøa taùc vieân Coâng giaùo vaø thöøa taùc vieân khoâng Coâng giaùo, ngay töø giai ñoaïn chuaån bò hoân nhaân cho ñeán nghi leã cöû haønh, cho duø ñieàu naøy khoâng phaûi luùc naøo cuõng deã daøng.
Lieân quan ñeán vieäc ngöôøi phoái ngaãu khoâng Coâng giaùo tham döï vaøo vieäc röôùc leã, caàn tuaân thuû caùc quy ñònh do Ban Thö kyù Hieäp nhaát Kitoâ giaùo ban haønh (x. Huaán thò In quibus rerum circumstantiis, 15/6/1972, tr. 518-525; Ghi chuù ngaøy 17/10/1973: ASS 64 [1973], tr. 616-619).
Ngaøy nay, ôû nhieàu nôi treân theá giôùi, soá löôïng caùc cuoäc hoân nhaân giöõa ngöôøi Coâng giaùo vaø ngöôøi chöa ñöôïc röûa toäi ñang gia taêng. Trong nhieàu tröôøng hôïp, ngöôøi phoái ngaãu chöa ñöôïc röûa toäi tuyeân xöng moät toân giaùo khaùc, vaø nhöõng xaùc tín cuûa hoï caàn ñöôïc toân troïng theo caùc nguyeân taéc cuûa Tuyeân ngoân Nostra Aetate cuûa Coâng ñoàng Vaticanoâ II veà moái quan heä vôùi caùc toân giaùo ngoaøi Kitoâ giaùo. Tuy nhieân, trong khoâng ít tröôøng hôïp khaùc - ñaëc bieät laø trong caùc xaõ hoäi theá tuïc hoùa - ngöôøi chöa ñöôïc röûa toäi laïi khoâng tuyeân xöng baát kyø toân giaùo naøo. Ñoái vôùi nhöõng cuoäc hoân nhaân naøy, caùc Hoäi ñoàng Giaùm muïc vaø töøng Giaùm muïc caàn thöïc hieän nhöõng bieän phaùp muïc vuï thích hôïp nhaèm baûo veä ñöùc tin cuûa ngöôøi phoái ngaãu Coâng giaùo vaø baûo ñaûm quyeàn töï do thöïc haønh ñöùc tin aáy - nhaát laø boån phaän phaûi laøm heát söùc ñeå con caùi ñöôïc röûa toäi vaø ñöôïc giaùo duïc theo ñöùc tin Coâng giaùo. Ngöôøi phoái ngaãu Coâng giaùo cuõng caàn ñöôïc naâng ñôõ baèng moïi caùch trong vieäc daán thaân soáng vaø laøm chöùng moät caùch chaân thöïc cho ñöùc tin vaø ñôøi soáng Coâng giaùo ngay trong chính gia ñình mình.
Hoaït ñoäng muïc vuï tröôùc moät soá hoaøn caûnh khaùc thöôøng
79. Trong söï quan taâm saâu xa ñeán vieäc baûo veä gia ñình trong moïi chieàu kích - khoâng chæ veà maët toân giaùo - Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc ñaõ khoâng boû qua vieäc xem xeùt caån troïng moät soá hoaøn caûnh khaùc thöôøng, caû veà phöông dieän toân giaùo laãn daân söï. Nhöõng hoaøn caûnh naøy, trong boái caûnh bieán chuyeån nhanh choùng cuûa caùc neàn vaên hoùa hieän ñaïi, tieác thay ñang lan roäng ngay caû trong coäng ñoaøn Coâng giaùo, gaây toån haïi nghieâm troïng cho chính ñònh cheá gia ñình vaø cho xaõ hoäi, voán ñöôïc xaây döïng treân neàn taûng cuûa gia ñình nhö moät teá baøo caên baûn.
a) Thöû traûi nghieäm hoân nhaân
80. Moät hoaøn caûnh baát thöôøng ñaàu tieân laø caùi goïi laø "thöû traûi nghieäm hoân nhaân", maø ngaøy nay nhieàu ngöôøi tìm caùch bieän minh, gaùn cho noù moät giaù trò naøo ñoù. Tuy nhieân, ngay chính lyù trí con ngöôøi cuõng cho thaáy söï khoâng theå chaáp nhaän cuûa hình thöùc naøy, bôûi vieäc coi con ngöôøi nhö ñoái töôïng cuûa moät cuoäc "thöû nghieäm" laø ñieàu hoaøn toaøn phi lyù. Phaåm giaù cuûa con ngöôøi ñoøi hoûi hoï phaûi luoân luoân - vaø chæ coù theå - laø ñích ñieåm cuûa moät tình yeâu töï hieán troïn veïn, khoâng bò giôùi haïn bôûi thôøi gian hay baát cöù hoaøn caûnh naøo khaùc.
Veà phaàn mình, Hoäi thaùnh khoâng theå chaáp nhaän moät kieåu keát hôïp nhö vaäy, vì nhöõng lyù do saâu xa vaø ñoäc ñaùo phaùt xuaát töø ñöùc tin. Moät ñaøng, vieäc trao ban thaân xaùc trong quan heä tính duïc laø bieåu töôïng thöïc söï cuûa vieäc trao ban toaøn theå con ngöôøi; vaø vieäc trao ban aáy, trong nhieäm cuïc cöùu ñoä hieän thôøi, khoâng theå dieãn ra caùch troïn veïn neáu khoâng coù söï trôï giuùp cuûa tình yeâu baùc aùi do Ñöùc Kitoâ ban. Ñaøng khaùc, hoân nhaân giöõa hai ngöôøi ñaõ ñöôïc röûa toäi laø bieåu töôïng thöïc söï cuûa söï keát hôïp giöõa Ñöùc Kitoâ vaø Hoäi thaùnh - moät söï keát hôïp khoâng taïm thôøi hay "ñeå thöû", nhöng laø trung tín vónh vieãn. Vì theá, giöõa hai ngöôøi ñaõ ñöôïc röûa toäi, chæ coù theå coù moät cuoäc hoân nhaân baát khaû phaân ly.
Tình traïng naøy thöôøng khoâng theå vöôït qua neáu con ngöôøi - ngay töø thôøi thô aáu - khoâng ñöôïc giaùo duïc, vôùi söï trôï giuùp cuûa aân suûng Ñöùc Kitoâ vaø trong söï töï do khoâng sôï haõi, ñeå laøm chuû nhöõng khuynh höôùng duïc voïng môùi chôùm vaø thieát laäp nhöõng moái töông quan yeâu thöông chaân thöïc vôùi tha nhaân. Ñieàu naøy khoâng theå ñaït ñöôïc neáu thieáu moät neàn giaùo duïc ñích thöïc veà tình yeâu chaân thaønh vaø vieäc söû duïng ñuùng ñaén tính duïc, sao cho nhaân vò - trong toaøn boä chieàu kích cuûa mình, keå caû thaân xaùc - ñöôïc daãn vaøo söï vieân maõn cuûa maàu nhieäm Ñöùc Kitoâ.
Vieäc khaûo saùt nguyeân nhaân cuûa hieän töôïng naøy - keå caû trong khía caïnh taâm lyù vaø xaõ hoäi hoïc - seõ raát höõu ích ñeå tìm ra moät phöông döôïc chöõa trò thích hôïp.
b) Caùc lieân heä soáng chung töï do ngoaøi hoân nhaân
81. Ñaây laø nhöõng moái lieân keát khoâng coù baát kyø raøng buoäc theå cheá naøo ñöôïc coâng nhaän coâng khai - duø laø daân söï hay toân giaùo. Hieän töôïng naøy, voán ngaøy caøng phoå bieán, taát yeáu phaûi thu huùt söï quan taâm cuûa caùc muïc töû, bôûi vì ñaèng sau noù coù theå coù nhöõng nguyeân nhaân raát ña daïng, vieäc taùc ñoäng treân chuùng coù theå phaàn naøo haïn cheá ñöôïc caùc haäu quaû.
Thöïc teá, coù nhöõng ngöôøi caûm thaáy nhö bò buoäc phaûi rôi vaøo tình traïng naøy do hoaøn caûnh khoù khaên - kinh teá, vaên hoùa hay toân giaùo - vì neáu keát hoân hôïp phaùp, hoï seõ phaûi chòu thieät thoøi, maát quyeàn lôïi kinh teá, bò phaân bieät ñoái xöû, v.v. Coù ngöôøi laïi mang thaùi ñoä khinh mieät, phaûn khaùng hoaëc phuû nhaän xaõ hoäi, ñònh cheá gia ñình, traät töï chính trò - xaõ hoäi, hoaëc chæ ñôn thuaàn tìm kieám khoaùi laïc. Moät soá khaùc bò thuùc ñaåy bôûi söï thieáu hieåu bieát, ngheøo ñoùi cuøng cöïc, ñoâi khi bôûi nhöõng ñieàu kieän baát coâng thöïc söï, hoaëc do söï non nôùt taâm lyù khieán hoï do döï vaø sôï haõi tröôùc vieäc cam keát moät moái quan heä oån ñònh vaø döùt khoaùt. ÔÛ moät soá quoác gia, phong tuïc truyeàn thoáng coøn quy ñònh raèng hoân nhaân chæ ñöôïc coâng nhaän sau moät thôøi gian soáng chung vaø sau khi sinh con ñaàu loøng.
Moãi yeáu toá naøy ñeàu ñaët ra cho Hoäi thaùnh nhöõng vaán ñeà muïc vuï khoù khaên, vì keùo theo nhöõng haäu quaû nghieâm troïng caû veà phöông dieän toân giaùo vaø luaân lyù (maát ñi yù nghóa thaùnh thieâng cuûa hoân nhaân nhö laø Giao öôùc giöõa Thieân Chuùa vaø daân Ngöôøi; maát aân suûng bí tích; gaây göông muø naëng neà), cuõng nhö veà phöông dieän xaõ hoäi (phaù vôõ khaùi nieäm gia ñình; laøm suy yeáu yù thöùc trung tín ngay caû ñoái vôùi xaõ hoäi; coù theå gaây toån thöông taâm lyù cho con caùi; coå voõ chuû nghóa vò kyû).
Caùc muïc töû vaø coäng ñoaøn Hoäi thaùnh caàn quan taâm nhaän bieát nhöõng tình huoáng naøy cuøng vôùi nguyeân nhaân cuï theå cuûa chuùng - töøng tröôøng hôïp moät; tieáp caän nhöõng ngöôøi ñang soáng chung caùch kín ñaùo vaø toân troïng; kieân nhaãn giuùp hoï hieåu bieát, söûa chöõa baèng tình baùc aùi, vaø laøm chöùng baèng ñôøi soáng gia ñình Kitoâ höõu, ñeå môû ñöôøng cho hoï tieán tôùi vieäc hôïp thöùc hoùa tình traïng cuûa mình.
Tuy nhieân, treân heát, caàn thöïc hieän coâng cuoäc phoøng ngöøa: vun troàng yù thöùc trung tín trong toaøn boä neàn giaùo duïc luaân lyù vaø toân giaùo cuûa ngöôøi treû; höôùng daãn hoï nhaän bieát nhöõng ñieàu kieän vaø cô caáu naâng ñôõ loøng trung tín aáy - vì khoâng coù trung tín thì cuõng khoâng coù töï do ñích thöïc; giuùp hoï tröôûng thaønh veà maët thieâng lieâng; vaø laøm cho hoï hieåu ñöôïc söï phong phuù nhaân baûn vaø sieâu nhieân cuûa hoân nhaân-bí tích.
Daân Chuùa cuõng caàn tích cöïc vaän ñoäng vôùi caùc cô quan coâng quyeàn, ñeå - khi choáng laïi nhöõng xu höôùng laøm phaân hoùa xaõ hoäi vaø gaây toån haïi ñeán phaåm giaù, an ninh vaø haïnh phuùc cuûa töøng coâng daân - hoï goùp phaàn baûo ñaûm raèng dö luaän khoâng bò daãn daét ñeán choã xem nheï taàm quan troïng theå cheá cuûa hoân nhaân vaø gia ñình. Hôn nöõa, vì ôû nhieàu nôi, söï ngheøo ñoùi cuøng cöïc phaùt sinh töø nhöõng cô caáu kinh teá - xaõ hoäi baát coâng hoaëc thieáu soùt khieán ngöôøi treû khoâng coù ñieàu kieän keát hoân caùch xöùng hôïp, neân xaõ hoäi vaø caùc cô quan coâng quyeàn caàn hoã trôï hoân nhaân hôïp phaùp baèng nhöõng bieän phaùp xaõ hoäi vaø chính trò: baûo ñaûm möùc löông gia ñình, ban haønh chính saùch nhaø ôû phuø hôïp vôùi ñôøi soáng gia ñình, vaø taïo ra nhöõng cô hoäi laøm vieäc cuõng nhö sinh soáng ñaày ñuû.
c) Ngöôøi Coâng giaùo keát hoân chæ baèng hoân nhaân daân söï
82. Ngaøy caøng phoå bieán tröôøng hôïp nhöõng ngöôøi Coâng giaùo - vì lyù do tö töôûng hoaëc thöïc tieãn - choïn keát hoân chæ baèng hoân nhaân daân söï, töø choái hoaëc ít nhaát laø trì hoaõn vieäc cöû haønh hoân nhaân-bí tích. Tình traïng naøy khoâng theå hoaøn toaøn ñoàng hoùa vôùi vieäc soáng chung khoâng raøng buoäc, bôûi vì ít nhaát vaãn coù moät cam keát nhaát ñònh ñoái vôùi moät traïng thaùi soáng roõ raøng vaø coù theå oån ñònh, duø vieãn caûnh ly dò thöôøng khoâng xa laï vôùi quyeát ñònh naøy. Vieäc tìm kieám söï coâng nhaän coâng khai töø phía Nhaø nöôùc cho thaáy caùc ñoâi baïn naøy saün saøng ñaûm nhaän nhöõng nghóa vuï ñi keøm vôùi caùc quyeàn lôïi. Tuy nhieân, tình traïng naøy vaãn khoâng theå ñöôïc Hoäi thaùnh chaáp nhaän.
Hoaït ñoäng muïc vuï caàn höôùng ñeán vieäc giuùp caùc ñoâi baïn hieåu roõ söï caàn thieát phaûi coù söï nhaát quaùn giöõa löïa choïn ñôøi soáng vaø ñöùc tin hoï tuyeân xöng, ñoàng thôøi coá gaéng heát söùc ñeå giuùp hoï ñieàu chænh tình traïng cuûa mình theo aùnh saùng caùc nguyeân taéc Kitoâ giaùo. Duø caùc muïc töû cuûa Hoäi thaùnh luoân ñoái xöû vôùi hoï baèng loøng baùc aùi saâu xa vaø quan taâm ñeán ñôøi soáng coäng ñoaøn, thì Hoäi thaùnh vaãn khoâng theå cho pheùp hoï laõnh nhaän caùc bí tích khi chöa coù söï ñieàu chænh hôïp thöùc veà tình traïng hoân nhaân.
d) Ngöôøi ly thaân vaø ly hoân chöa taùi hoân
83. Coù nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau - nhö söï hieåu laàm, thieáu khaû naêng môû ra vôùi caùc moái töông quan lieân vò, v.v. - coù theå ñau ñôùn daãn tôùi söï ñoå vôõ, thöôøng laø khoâng theå haøn gaén, cuûa moät cuoäc hoân nhaân thaønh söï. Roõ raøng, ly thaân phaûi ñöôïc coi laø giaûi phaùp cuoái cuøng, chæ sau khi moïi noã löïc hôïp lyù nhaèm cöùu vaõn ñôøi soáng hoân nhaân ñaõ trôû neân voâ hieäu.
Söï coâ ñôn vaø nhöõng khoù khaên khaùc thöôøng laø thaân phaän cuûa ngöôøi phoái ngaãu ly thaân, nhaát laø khi ngöôøi aáy voâ toäi. Trong tröôøng hôïp naøy, coäng ñoaøn Hoäi thaùnh caøng phaûi naâng ñôõ hoï: daønh cho hoï söï kính troïng, lieân ñôùi, caûm thoâng vaø trôï giuùp cuï theå, ñeå hoï coù theå giöõ vöõng loøng chung thuûy ngay caû trong hoaøn caûnh khoù khaên; giuùp hoï nuoâi döôõng ñoøi hoûi cuûa vieäc tha thöù voán thuoäc veà tình yeâu Kitoâ giaùo, vaø giöõ söï saün saøng cho vieäc coù theå noái laïi ñôøi soáng hoân nhaân tröôùc kia.
Moät tröôøng hôïp töông töï laø ngöôøi phoái ngaãu ñaõ bò ly dò, nhöng - yù thöùc roõ tính baát khaû phaân ly cuûa daây hoân phoái thaønh söï - khoâng ñeå mình vöông vaøo moät keát hôïp môùi, traùi laïi chæ chuyeân taâm chu toaøn caùc boån phaän gia ñình vaø traùch nhieäm cuûa ñôøi soáng Kitoâ höõu. Trong tröôøng hôïp naøy, göông soáng chung thuûy vaø söï nhaát quaùn Kitoâ giaùo cuûa hoï mang moät giaù trò chöùng taù ñaëc bieät tröôùc theá giôùi vaø Hoäi thaùnh; vì theá, Hoäi thaùnh caøng phaûi daønh cho hoï moät söï yeâu thöông vaø naâng ñôõ lieân tuïc, vaø khoâng coù baát cöù trôû ngaïi naøo cho vieäc hoï ñöôïc laõnh nhaän caùc bí tích.
e) Nhöõng ngöôøi ly hoân taùi hoân
84. Thaät ñaùng tieác, kinh nghieäm haèng ngaøy cho thaáy raèng nhöõng ngöôøi ñaõ ly hoân thöôøng coù xu höôùng tieán tôùi moät moái lieân keát môùi - dó nhieân khoâng theo nghi leã hoân phoái Coâng giaùo. Vì ñaây laø moät veát thöông, nhö nhieàu veát thöông khaùc, ñang ngaøy caøng aên saâu ngay caû trong moâi tröôøng Coâng giaùo, neân vaán ñeà naøy phaûi ñöôïc xöû lyù khaån caáp vaø khoâng theå trì hoaõn. Caùc Nghò phuï Thöôïng Hoäi ñoàng ñaõ nghieân cöùu vaán ñeà naøy moät caùch cuï theå. Quaû thaät, Hoäi thaùnh - ñöôïc thieát laäp ñeå daãn ñöa moïi ngöôøi, tröôùc heát laø nhöõng ngöôøi ñaõ chòu Pheùp Röûa, tôùi ôn cöùu ñoä - khoâng theå boû maëc nhöõng ai ñaõ gaén boù baèng daây hoân phoái-bí tích maø nay laïi tìm caùch tieán tôùi moät cuoäc hoân nhaân môùi. Vì theá, Hoäi thaùnh seõ kieân trì noã löïc ñeå ñaët caùc phöông theá cöùu ñoä cuûa mình trong taàm tay hoï.
Vì loøng yeâu meán chaân lyù, caùc muïc töû caàn bieát raèng hoï coù boån phaän phaân ñònh thaän troïng töøng hoaøn caûnh. Thaät vaäy, coù söï khaùc bieät giöõa nhöõng ngöôøi ñaõ chaân thaønh noã löïc cöùu vaõn cuoäc hoân nhaân ñaàu tieân nhöng bò boû rôi moät caùch hoaøn toaøn baát coâng, vaø nhöõng ngöôøi, vì loãi naëng cuûa mình, ñaõ phaù huûy moät cuoäc hoân nhaân hôïp leä theo giaùo luaät. Ngoaøi ra coøn coù nhöõng ngöôøi ñaõ böôùc vaøo moät moái lieân keát thöù hai nhaèm chaêm lo vieäc giaùo duïc con caùi, vaø ñoâi khi trong löông taâm chuû quan hoï tin chaéc raèng cuoäc hoân nhaân tröôùc - voán ñaõ tan vôõ khoâng theå haøn gaén - töø tröôùc ñeán nay chöa bao giôø thöïc söï thaønh söï.
Cuøng vôùi Thöôïng Hoäi ñoàng, toâi tha thieát keâu goïi caùc muïc töû vaø toaøn theå coäng ñoaøn tín höõu haõy naâng ñôõ nhöõng ngöôøi ly dò baèng moät loøng baùc aùi khaån thieát, ñeå hoï khoâng caûm thaáy mình bò taùch rôøi khoûi Hoäi thaùnh. Laø nhöõng ngöôøi ñaõ chòu Pheùp Röûa, hoï coù theå vaø phaûi tham döï vaøo ñôøi soáng Hoäi thaùnh: ñöôïc khuyeán khích laéng nghe Lôøi Chuùa, tham döï Hy teá Thaùnh leã, kieân trì trong caàu nguyeän, gia taêng caùc vieäc baùc aùi vaø tham gia caùc saùng kieán coäng ñoaøn vì coâng lyù, giaùo duïc con caùi trong ñöùc tin Kitoâ giaùo, vun troàng tinh thaàn saùm hoái vaø thöïc haønh caùc vieäc ñeàn toäi ñeå ngaøy ngaøy khaån caàu ôn Chuùa. Hoäi thaùnh haõy caàu nguyeän cho hoï, khích leä hoï, toû mình laø ngöôøi meï ñaày loøng thöông xoùt vaø nhôø ñoù naâng ñôõ hoï trong ñöùc tin vaø nieàm hy voïng.
Tuy nhieân, döïa treân Kinh thaùnh, Hoäi thaùnh khaúng ñònh laïi kyû luaät cuûa mình laø khoâng theå cho nhöõng ngöôøi ly hoân ñaõ taùi hoân ñöôïc hieäp thoâng Thaùnh Theå. Nhöõng ngöôøi aáy khoâng theå ñöôïc röôùc leã, vì tình traïng vaø loái soáng hieän taïi cuûa hoï maâu thuaãn moät caùch khaùch quan vôùi moái hieäp nhaát yeâu thöông giöõa Ñöùc Kitoâ vaø Hoäi thaùnh, moái hieäp nhaát ñöôïc bieåu loä vaø thöïc hieän trong Bí tích Thaùnh Theå. Ngoaøi ra, coøn coù moät lyù do muïc vuï ñaëc thuø: neáu cho pheùp nhöõng ngöôøi aáy laõnh nhaän Thaùnh Theå, caùc tín höõu khaùc coù theå bò laàm laãn vaø hoang mang veà giaùo huaán cuûa Hoäi thaùnh lieân quan ñeán tính baát khaû phaân ly cuûa hoân nhaân.
Vieäc hoøa giaûi trong Bí tích Thoáng hoái - môû ñöôøng tieán ñeán Bí tích Thaùnh Theå - chæ coù theå ñöôïc ban cho nhöõng ngöôøi, sau khi aên naên vì ñaõ vi phaïm daáu chæ Giao öôùc vaø loøng trung tín ñoái vôùi Ñöùc Kitoâ, thöïc söï saün saøng chaáp nhaän moät loái soáng khoâng coøn maâu thuaãn vôùi tính baát khaû phaân ly cuûa hoân nhaân. Treân thöïc teá, ñieàu naøy coù nghóa raèng khi ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ, vì lyù do heä troïng - chaúng haïn ñeå chaêm lo vaø giaùo duïc con caùi - khoâng theå thöïc hieän nghóa vuï ly thaân, thì hoï phaûi cam keát soáng tieát duïc troïn veïn, töùc laø kieâng cöõ moïi haønh vi thuoäc ñôøi soáng vôï choàng (x. Gioan Phaoloâ II, Baøi giaûng beá maïc Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc laàn thöù VI, soá 7, 25.10.1980: AAS 72 [1980], tr. 1082).
Töông töï, vì söï toân troïng phaûi daønh cho Bí tích Hoân phoái, cho chính vôï choàng vaø thaân nhaân cuûa hoï, cuõng nhö cho coäng ñoaøn tín höõu, moïi chuû chaên ñeàu bò caám - duø vì baát kyø lyù do hay vieän côù naøo, keå caû muïc vuï - cöû haønh baát cöù nghi thöùc naøo cho nhöõng ngöôøi ly dò taùi hoân. Nhöõng nghi thöùc nhö vaäy seõ taïo aán töôïng raèng moät cuoäc hoân nhaân bí tích môùi ñaõ ñöôïc cöû haønh, vaø do ñoù daãn ñeán hieåu laàm veà tính baát khaû phaân ly cuûa moät hoân nhaân ñaõ ñöôïc xaùc laäp hôïp leä.
Khi haønh ñoäng nhö vaäy, Hoäi thaùnh tuyeân xöng loøng trung thaønh vôùi Ñöùc Kitoâ vaø chaân lyù cuûa Ngöôøi; ñoàng thôøi, vôùi taâm tình maãu töû, Hoäi thaùnh chaêm soùc vaø naâng ñôõ nhöõng ngöôøi con cuûa mình - ñaëc bieät laø nhöõng ai, khoâng do loãi cuûa hoï, ñaõ bò ngöôøi phoái ngaãu hôïp phaùp boû rôi.
Vôùi nieàm tin vöõng chaéc, Hoäi thaùnh xaùc tín raèng ngay caû nhöõng ngöôøi ñaõ xa rôøi giôùi raên cuûa Chuùa vaø vaãn ñang soáng trong tình traïng aáy, neáu kieân trì trong caàu nguyeän, saùm hoái vaø baùc aùi, cuõng coù theå nhaän ñöôïc nôi Thieân Chuùa aân suûng hoaùn caûi vaø ôn cöùu ñoä.
Nhöõng ngöôøi khoâng laäp gia ñình ñöôïc
85. Toâi xin noùi theâm moät lôøi daønh cho moät nhoùm ngöôøi maø, vì hoaøn caûnh cuï theå hoï ñang soáng - vaø thöôøng khoâng phaûi do yù muoán cuûa hoï - toâi nhaän thaáy hoï ñaëc bieät gaàn guõi vôùi Traùi Tim Ñöùc Kitoâ vaø xöùng ñaùng ñöôïc Hoäi thaùnh cuøng caùc muïc töû saên soùc baèng tình thöông vaø haønh ñoäng thieát thöïc.
Thaät ñaùng buoàn, treân theá giôùi coù raát nhieàu ngöôøi khoâng theå quy chieáu vaøo ñieàu maø ta goïi laø "gia ñình" theo nghóa ñuùng ñaén. Nhöõng vuøng roäng lôùn cuûa nhaân loaïi soáng trong caûnh ngheøo ñoùi cuøng cöïc, nôi sinh hoaït chung loän xoän, thieáu nhaø ôû, caùc moái quan heä khoâng oån ñònh vaø khoâng theo quy chuaån, cuøng vôùi ñieàu kieän vaên hoùa haïn cheá ñeán möùc khoâng theå noùi ñeán moät gia ñình thöïc söï. Coù nhöõng ngöôøi khaùc, vì nhieàu lyù do khaùc nhau, ñaõ trôû neân coâ ñôn giöõa cuoäc ñôøi. Daãu vaäy, ñoái vôùi taát caû nhöõng ngöôøi aáy vaãn toàn taïi moät "Tin möøng veà gia ñình".
Vì nhöõng ngöôøi ñang soáng trong caûnh ngheøo ñoùi cuøng cöïc, toâi ñaõ neâu leân nhu caàu caáp baùch phaûi can ñaûm haønh ñoäng ñeå tìm ra nhöõng giaûi phaùp - keå caû ôû bình dieän chính trò - nhaèm giuùp hoï vöôït thoaùt khoûi tình traïng suy thoaùi phi nhaân ñaïo naøy. Ñaây laø traùch nhieäm chung cuûa toaøn xaõ hoäi trong tinh thaàn lieân ñôùi, nhöng ñaëc bieät thuoäc veà nhöõng ngöôøi coù thaåm quyeàn vì chöùc vuï vaø traùch nhieäm cuûa hoï, cuõng nhö thuoäc veà caùc gia ñình, nhöõng ngöôøi caàn theå hieän loøng caûm thoâng saâu saéc vaø yù chí töông trôï.
Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoâng coù moät gia ñình töï nhieân, caàn môû roäng hôn nöõa caùc caùnh cöûa cuûa ñaïi gia ñình Hoäi thaùnh, ñaïi gia ñình naøy ñöôïc theå hieän cuï theå trong gia ñình giaùo phaän vaø giaùo xöù, trong caùc coäng ñoaøn Giaùo hoäi cô sôû vaø trong caùc phong traøo toâng ñoà. Khoâng ai bò töôùc maát gia ñình trong theá gian naøy: Hoäi thaùnh laø nhaø vaø laø gia ñình cho moïi ngöôøi, ñaëc bieät cho nhöõng ai ñang "laøm luïng vaát vaû vaø mang gaùnh naëng neà" (x. Mt 11,28).
Lôøi Keát Luaän
86. Göûi ñeán anh chò em laø vôï choàng, göûi ñeán anh chò em laø nhöõng ngöôøi cha vaø nhöõng ngöôøi meï trong gia ñình;
Göûi ñeán caùc con, caùc baïn treû nam vaø nöõ - caùc con laø töông lai vaø nieàm hy voïng cuûa Hoäi thaùnh cuõng nhö cuûa theá giôùi, vaø seõ laø truï coät ñoàng thôøi laø noøng coát naêng ñoäng cuûa gia ñình trong thieân nieân kyû thöù ba saép ñeán.
Göûi ñeán anh em - chö huynh ñaùng kính vaø thaân meán trong haøng Giaùm muïc vaø haøng linh muïc; göûi ñeán caùc con yeâu daáu laø tu só nam vaø nöõ, nhöõng taâm hoàn taän hieán cho Chuùa - nhöõng ngöôøi laøm chöùng cho caùc caëp vôï choàng veà thöïc taïi toái haäu cuûa tình yeâu Thieân Chuùa.
Göûi ñeán taát caû anh chò em laø nhöõng ngöôøi coù löông tri ngay thaúng, nhöõng ai duø vôùi tö caùch naøo ñang baän taâm veà vaän meänh cuûa gia ñình: khi keát thuùc Toâng huaán naøy, taâm hoàn toâi höôùng veà anh chò em vôùi moät moái quan taâm tha thieát.
Töông lai cuûa nhaân loaïi ñi qua gia ñình
Vì vaäy, vieäc moïi ngöôøi coù thieän chí daán thaân ñeå baûo veä vaø thuùc ñaåy caùc giaù trò cuõng nhö nhöõng ñoøi hoûi cuûa gia ñình laø ñieàu thaät caàn thieát vaø khaån caáp.
Moät noã löïc ñaëc bieät treân phöông dieän naøy khieán toâi phaûi tha thieát keâu goïi caùc con caùi Hoäi thaùnh. Anh chò em - nhôø ñöùc tin ñaõ nhaän bieát troïn veïn maàu nhieäm kyø dieäu cuûa Thieân Chuùa - caøng coù theâm lyù do ñeå quan taâm saâu saéc tôùi thöïc traïng gia ñình trong thôøi ñaïi chuùng ta, vöøa ñaày thöû thaùch vöøa chan chöùa aân suûng.
Anh chò em coù boån phaän yeâu meán gia ñình moät caùch ñaëc bieät. Ñaây laø moät söù maïng cuï theå vaø ñoøi hoûi.
Yeâu meán gia ñình coù nghóa laø traân troïng vaø khoâng ngöøng noã löïc coå vuõ caùc giaù trò cuøng trieån voïng cuûa gia ñình. Yeâu meán gia ñình coøn laø nhaän dieän nhöõng nguy cô vaø nhöõng ñieàu xaáu ñang ñe doïa gia ñình, ñeå töø ñoù vöôït qua chuùng. Yeâu meán gia ñình laø daán thaân kieán taïo moät moâi tröôøng thuaän lôïi cho söï phaùt trieån cuûa gia ñình. Hôn nöõa, moät caùch yeâu meán vöôït troäi laø trao laïi cho caùc gia ñình Kitoâ höõu ngaøy nay - voán deã bò caùm doã naûn loøng vaø lo aâu tröôùc nhöõng khoù khaên ngaøy caøng gia taêng - nhöõng lyù do ñeå tin töôûng vaøo chính mình, vaøo söï phong phuù phaùt xuaát töø caên tính vaø ôn suûng cuûa hoï, vaø ñeå vöõng tin vaøo söù maïng Thieân Chuùa ñaõ giao phoù. "Caùc gia ñình thôøi chuùng ta caàn giaønh laïi vò theá cuûa mình! Caàn böôùc theo Chuùa Kitoâ!" (Gioan Phaoloâ II, Toâng thö Appropinquat iam, soá 1, ngaøy 15/8/1980).
Ngoaøi ra, caùc Kitoâ höõu coøn coù nhieäm vuï loan baùo Tin möøng veà gia ñình vôùi nieàm vui vaø nieàm xaùc tín - moät Tin möøng maø caùc gia ñình hoâm nay raát caàn ñöôïc nghe ñi nghe laïi vaø hieåu saâu xa hôn. Nhöõng lôøi chaân thaät aáy giuùp gia ñình nhaän ra caên tính cuûa mình, khaùm phaù nhöõng nguoàn löïc noäi taâm vaø yù thöùc taàm quan troïng cuûa söù maïng maø gia ñình ñöôïc môøi goïi thöïc hieän, caû trong Thaønh ñoâ loaøi ngöôøi laãn trong Thaønh ñoâ cuûa Thieân Chuùa.
Hoäi thaùnh bieát con ñöôøng daãn gia ñình vaøo chaân lyù saâu xa cuûa mình. Con ñöôøng aáy, Hoäi thaùnh ñaõ hoïc döôùi maùi tröôøng Ñöùc Kitoâ vaø qua lòch söû, ñöôïc giaûi thích döôùi aùnh saùng Thaùnh Thaàn; Hoäi thaùnh khoâng aùp ñaët con ñöôøng aáy, nhöng caûm thaáy moät thoâi thuùc khoâng theå kìm neùn ñeå ñeà nghò noù cho moïi ngöôøi, khoâng sôï haõi maø vôùi nieàm tin vaø hy voïng lôùn lao, duø bieát raèng Tin möøng cuõng mang ngoân ngöõ cuûa Thaäp giaù. Qua Thaäp giaù, gia ñình môùi ñaït tôùi con ngöôøi vieân maõn vaø tình yeâu hoaøn myõ.
Cuoái cuøng, toâi tha thieát keâu goïi moïi Kitoâ höõu chaân thaønh vaø can ñaûm coäng taùc vôùi taát caû nhöõng ngöôøi thieän chí ñang chu toaøn traùch nhieäm phuïc vuï gia ñình. Nhöõng ai daán thaân vì lôïi ích gia ñình trong loøng Hoäi thaùnh - nhaân danh Hoäi thaùnh vaø ñöôïc Hoäi thaùnh soi daãn - duø laø caù nhaân, taäp theå, phong traøo hay hieäp hoäi, thöôøng gaëp ñöôïc nhöõng coäng taùc vieân vaø toå chöùc khaùc cuøng chia seû lyù töôûng. Khi trung thaønh vôùi caùc giaù trò Tin möøng vaø toân troïng phaåm giaù con ngöôøi, ñoàng thôøi traân troïng söï ña daïng chính ñaùng cuûa caùc saùng kieán, söï coäng taùc aáy seõ thuùc ñaåy ñôøi soáng gia ñình thaêng tieán nhanh hôn vaø toaøn dieän hôn.
Giôø ñaây, khi keát thuùc söù ñieäp muïc vuï naøy - söù ñieäp nhaèm khôi daäy söï quan taâm cuûa moïi ngöôøi ñoái vôùi nhöõng nhieäm vuï vöøa naëng neà vöøa cao quyù cuûa gia ñình Kitoâ höõu - toâi tha thieát khaån caàu söï baûo trôï cuûa Thaùnh Gia Nazareth.
Theo yù ñònh nhieäm maàu cuûa Thieân Chuùa, Con Thieân Chuùa ñaõ soáng aån daät trong gia ñình aáy suoát nhieàu naêm; vì theá Thaùnh Gia trôû thaønh nguyeân maãu vaø taám göông cho moïi gia ñình Kitoâ höõu. Gia ñình duy nhaát aáy - ñaõ traûi qua ñôøi soáng aâm thaàm vaø laëng leõ trong moät laøng nhoû ôû Palestine, ñaõ chòu thöû thaùch bôûi ngheøo khoù, baùch haïi vaø löu ñaøy, ñaõ toân vinh Thieân Chuùa caùch tinh tuyeàn vaø voâ song - chaéc chaén seõ khoâng ngöøng trôï giuùp caùc gia ñình Kitoâ höõu, vaø thöïc söï laø moïi gia ñình treân theá giôùi, ñeå hoï trung thaønh vôùi boån phaän haèng ngaøy, kieân nhaãn chòu ñöïng nhöõng aâu lo vaø thöû thaùch cuûa cuoäc soáng, quaûng ñaïi môû loøng tröôùc nhu caàu cuûa tha nhaân, vaø vui loøng chu toaøn chöông trình cuûa Thieân Chuùa daønh cho mình.
Nguyeän xin Thaùnh Giuse - "ngöôøi coâng chính", ngöôøi lao ñoäng caàn maãn khoâng bieát meät moûi, ngöôøi gìn giöõ trung tín nhöõng ñieàu ñöôïc giao phoù - luoân gìn giöõ, che chôû vaø soi saùng caùc gia ñình.
Nguyeän xin Ñöùc Trinh Nöõ Maria - Meï cuûa Hoäi thaùnh vaø cuõng laø Meï cuûa "Hoäi thaùnh taïi gia" - nhôø ôn trôï giuùp hieàn maãu cuûa Meï, xin cho moãi gia ñình Kitoâ höõu thöïc söï trôû thaønh moät "Hoäi thaùnh nhoû beù" taïi gia, nôi phaûn chieáu vaø laøm soáng laïi maàu nhieäm cuûa Hoäi thaùnh cuûa Ñöùc Kitoâ. Nguyeän xin Meï - Nöõ tyø khieâm nhöôøng cuûa Thieân Chuùa - laø göông maãu cho söï ñoùn nhaän khieâm nhöôøng vaø quaûng ñaïi tröôùc thaùnh yù Thieân Chuùa; nguyeän xin Meï - Meï Saàu Bi ñöùng döôùi chaân Thaäp giaù - an uûi nhöõng ñau khoå vaø lau khoâ nöôùc maét cho nhöõng ai ñang chòu khoán khoå vì nhöõng thöû thaùch trong ñôøi soáng gia ñình.
Nguyeän xin Ñöùc Kitoâ Chuùa - Vua cuûa vuõ truï, Vua cuûa caùc gia ñình - hieän dieän, nhö Ngöôøi ñaõ hieän dieän taïi tieäc cöôùi Cana, trong moïi toå aám Kitoâ höõu, ñeå ban aùnh saùng, nieàm vui, bình an vaø söùc maïnh. Trong ngaøy leã troïng kính Vöông quyeàn cuûa Ngöôøi, toâi caàu xin Ngöôøi cho moãi gia ñình bieát quaûng ñaïi daâng hieán phaàn ñoùng goùp ñoäc ñaùo cuûa mình cho vieäc hieän thöïc hoùa Vöông quoác cuûa Ngöôøi nôi traàn gian - "Vöông quoác ñaày traøn söï thaät vaø söï soáng, ñaày traøn thaùnh thieän vaø bình an" (Kinh Tieàn tuïng leã Chuùa Gieâsu Kitoâ Vua vuõ truï) - ñích ñieåm maø lòch söû ñang höôùng tôùi.
Toâi phoù thaùc moïi gia ñình cho Ñöùc Kitoâ, cho Ñöùc Maria vaø cho Thaùnh Giuse. Toâi daâng Toâng huaán naøy vaøo ñoâi tay vaø vaøo traùi tim caùc Ñaáng; xin caùc Ñaáng chuyeån giao cho chö huynh vaø chö ñeä ñaùng kính cuøng caùc con yeâu daáu, ñeå caùc Ñaáng giuùp anh chò em môû roäng loøng ñoùn nhaän aùnh saùng Tin möøng chieáu soi moïi gia ñình.
Ñeán vôùi moïi ngöôøi vaø töøng ngöôøi, cuøng vôùi lôøi cam keát caàu nguyeän lieân læ cuûa toâi, toâi chaân thaønh ban Pheùp Laønh Toâng Toøa, nhaân danh Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn.
Ban haønh taïi Roâma, beân caïnh Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ, ngaøy 22 thaùng 11 naêm 1981, Leã troïng Chuùa Gieâsu Kitoâ Vua vuõ truï, naêm thöù tö trieàu ñaïi Giaùo hoaøng cuûa toâi.
Gioan Phaoloâ II
Linh muïc Giuse Ñinh Quang Vinh
Ban Muïc vuï Giaùo phaän Ñaø Laït
Chuyeån ngöõ töø: vatican.va