Thoâng ñieäp Divinum illud munus
cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Leâoâ XIII
veà söï hieän dieän vaø quyeàn naêng huyeàn dieäu
cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn
Thoâng ñieäp Divinum illud munus cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Leâoâ XIII veà söï hieän dieän vaø quyeàn naêng huyeàn dieäu cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn.
Chuyeån ngöõ: Hoïc Vieän Ña Minh Goø Vaáp
(WHÑ 4-06-2025) - Thoâng ñieäp Divinum illud munus cuûa Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIII laø thoâng ñieäp ñaàu tieân trong lòch söû baøn veà Chuùa Thaùnh Thaàn, ñöôïc ban haønh ngaøy 9 thaùng Naêm naêm 1897.
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên Thoâng Ñieäp do Hoïc Vieän Ña Minh Goø Vaáp thöïc hieän:
Thoâng ñieäp Divinum illud munus
cuûa Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIII
veà söï hieän dieän vaø quyeàn naêng huyeàn dieäu cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn
Giôùi thieäu
Noùi ñeán Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIII (1810-1903), ngöôøi ta thöôøng nghó ñeán thoâng ñieäp Rerum novarum (ban haønh ngaøy 15-1-1891), môû ñaàu cho Giaùo huaán xaõ hoäi cuûa Giaùo hoäi, nhöng ít ngöôøi bieát raèng ngaøi laø taùc giaû cuûa thoâng ñieäp thöù nhaát trong lòch söû baøn veà Chuùa Thaùnh Thaàn (ban haønh ngaøy 9-5-1897). Thaät vaäy, Giaùo hoäi ñaõ nhieàu laàn leân tieáng ñeå baûo veä tín ñieàu veà Chuùa Thaùnh Thaàn (baét ñaàu vôùi coâng ñoàng Constantinopolis I, naêm 381), nhöng cho ñeán nay chæ môùi coù hai thoâng ñieäp ñöôïc daønh rieâng cho Ngaøi: ñaây laø thoâng ñieäp thöù nhaát, vaø phaûi chôø ñeán naêm 1986 môùi thaáy ra ñôøi thoâng ñieäp thöù hai Dominum et vivificantem cuûa Ñöùc Thaùnh cha Gioan Phaoloâ II.
Thaät laø thuù vò khi bieát ñöôïc tieàn söû vaø haäu tröôøng cuûa thoâng ñieäp Divinum illud munus. Hai naêm tröôùc ñoù, nhaân dòp leã Nguõ Tuaàn (ngaøy 5-5-1895), Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIII vieát ñoaûn duï Provida Matris Charitate thieát laäp tuaàn cöûu nhaät (töø leã Thaêng Thieân ñeán Leã Hieän Xuoáng) ñeå chuaån bò möøng leã Nguõ Tuaàn. Sau ñoù, vaøo ngaøy 18-4-1902, Boä Nghi Leã coøn göûi cho caùc giaùm muïc treân theá giôùi moät böùc thö Ad fovendum in christiano populo nhaéc nhôû vieäc toå chöùc tuaàn cöûu nhaät. Ñaøng sau caùc vaên kieän naøy (vì theá goïi laø haäu tröôøng) laø thaùnh nöõ Elena Guerra (1835-1914) ñaõ nhieàu laàn vieát thö thænh caàu Ñöùc Thaùnh cha haõy coå ñoäng loøng suøng kính Thaùnh Linh, ñeå caàu xin ôn canh taân ñöùc tin cho theá giôùi vaø ôn hieäp nhaát caùc Kitoâ höõu. Trong leã nghi phong chaân phöôùc cho chò (ngaøy 26-4-1959), Ñöùc Thaùnh cha Gioan XXIII ñaõ goïi chò laø "Toâng ñoà cuûa Thaùnh Linh" (cuõng töông töï nhö thaùnh Margarita Maria Alacoque mang danh xöng laø "Toâng ñoà cuûa Thaùnh Taâm Chuùa Gieâsu). Chò ñöôïc tuyeân thaùnh ngaøy 24-10-2024.
Treân maïng Internet cuûa Vatican, coù ñaêng caùc baûn vaên baèng tieáng Latinh (trích töø ASS 29, 1896-97, trang 644-653), tieáng Anh, tieáng Taây-ban-nha. Baûn vaên tieáng Taây-ban-nha ñöôïc phaân chia thaønh boán phaàn vaø 17 ñoaïn. Chuùng toâi xin giôùi thieäu vaén taét noäi dung nhö sau.
Trong Nhaäp ñeà (phaàn thöù nhaát), Ñöùc Thaùnh cha neâu leân hai muïc tieâu chính trong söù vuï cuûa mình, ñoù laø: phuïc höng ñôøi soáng Kitoâ giaùo trong ñôøi soáng xaõ hoäi; coå vuõ söï hôïp nhaát Hoäi thaùnh.
Phaàn thöù hai mang tính caùch tín lyù. Caàn coù caùi nhìn chính xaùc veà vai troø cuûa Thaùnh Linh trong maàu nhieäm Tam Vò. Tuy taát caû moïi coâng trình ñeàu laø chung cho Ba Ngoâi. Nhöng truyeàn thoáng quen quy gaùn (appropriatio) Quyeàn naêng cho Chuùa Cha, Cao minh cho Chuùa Con, Tình yeâu cho Thaùnh Linh. Ñaëc bieät soá 6 trình baøy vai troø cuûa Thaùnh Linh trong cuoäc Nhaäp theå cuûa Ñöùc Gieâsu.
Phaàn thöù ba baøn caùch rieâng ñeán taùc ñoäng cuûa Thaùnh Linh trong Hoäi thaùnh, khoâng nhöõng nôi caùc toâng ñoà, giaùm muïc, linh muïc, maø coøn trong linh hoàn nhöõng ngöôøi coâng chính. Thaùnh Thaàn ñöôïc ví nhö linh hoàn cuûa Hoäi thaùnh, cuõng nhö Ñöùc Kitoâ ñöôïc ví laø Ñaàu cuûa Thaân theå maàu nhieäm. Chuùng ta coù theå coi ñaây nhö moät chöông cuûa Giaùo hoäi hoïc, cuõng nhö moät chöông cuûa thaàn hoïc taâm linh, döôùi ñeà taøi "Thaùnh Linh cö nguï (inhabitatio) trong linh hoàn" (habitatio coù nghóa laø laøm nhaø ôû), cuõng nhö ñaïo lyù veà baûy aân hueä vaø caùc hoa traùi cuûa Thaùnh Linh.
Phaàn thöù boán mang tính caùch khuyeán duï. Tröôùc heát, thoâng ñieäp keâu goïi truyeàn baù ñaïo lyù veà Thaùnh Linh (bôûi vì treân thöïc teá, nhieàu ngöôøi chöa ñöôïc nghe noùi ñeán Ngaøi), cuõng nhö coã vuõ vieäc yeâu meán, toân kính vaø caàu khaån Ngaøi, ñaëc bieät qua tuaàn Cöûu nhaät chuaån bò leã Nguõ tuaàn.
Vaên kieän keát thuùc vôùi vieäc nhaéc ñeán töông quan giöõa Thaùnh Linh vôùi Ñöùc Trinh nöõ Maria.
Toùm laïi, sau khi ñaõ baøn ñeán Thaùnh Linh trong maàu nhieäm Thieân Chuùa Tam Vò, trong cuoäc ñôøi Ñöùc Gieâsu vaø trong Hoäi Thaùnh, Ñöùc Thaùnh cha döøng laïi ôû söï hieän dieän cuûa Thaùnh Linh trong taâm hoàn moãi ngöôøi tín höõu. Nhö vaäy, ñaây khoâng chæ laø thoâng ñieäp ñaàu tieân baøn veà Thaùnh Linh trong ñôøi soáng Hoäi thaùnh, maø coøn ñaøo saâu moät neùt ñaëc bieät cuûa huyeàn bí Kitoâ giaùo, ñoù laø Thaùnh Linh (nghóa laø caû Thieân Chuùa Tam Vò) ñeán cö nguï trong linh hoàn ngöôøi coâng chính (x. Ga 14,23). Ñaây laø moät lôøi môøi goïi haõy chuù troïng ñeán ñôøi soáng noäi taâm tuy khoâng boû qua nhöõng hoaït ñoäng baùc aùi khaùc cuûa ôn goïi Kitoâ höõu.
I. Nhaäp Ñeà
1. Söù vuï thaàn linh maø Ñöùc Gieâsu Kitoâ ñaõ laõnh nhaän töø Chuùa Cha vì lôïi ích nhaân loaïi, vaø ñaõ hoaøn taát moät caùch vieân maõn, coù muïc ñích toái haäu laø daãn ñöa con ngöôøi vaøo thoâng döï ñôøi soáng haïnh phuùc trong vinh quang vónh cöûu; vaø muïc ñích tröïc tieáp laø, trong cuoäc ñôøi traàn theá, con ngöôøi ñöôïc soáng trong aân suûng thaàn linh, aân suûng maø sau naøy seõ ñôm hoa keát traùi thaønh söï soáng treân trôøi.
Vì theá, Ñaáng Cöùu Theá cuûa chuùng ta khoâng ngöøng môøi goïi heát thaûy moïi ngöôøi, thuoäc moïi daân toäc vaø ngoân ngöõ, haõy vaøo loøng Hoäi Thaùnh duy nhaát: "Heát moïi ngöôøi haõy ñeán vôùi Toâi; Toâi laø söï soáng; Toâi laø muïc töû nhaân laønh". Hôn nöõa, theo nhöõng keá hoaïch cao sieâu cuûa Thieân Chuùa, Ngöôøi khoâng muoán töï mình hoaøn toaøn thöïc hieän vaø keát thuùc söù vuï aáy treân traàn theá, nhöng cuõng nhö Ngöôøi ñaõ nhaän laõnh töø Chuùa Cha, Ngöôøi trao laïi cho Chuùa Thaùnh Thaàn ñeå hoaøn taát. Thaät an uûi khi nhôù laïi nhöõng lôøi höùa maø Ñöùc Kitoâ ñaõ ban cho caùc moân ñeä tröôùc khi Ngöôøi veà trôøi: "Thaät coù lôïi cho caùc con neáu Thaày ra ñi, vì neáu Thaày khoâng ñi, Ñaáng Baûo Trôï seõ khoâng ñeán vôùi caùc con; nhöng neáu Thaày ñi, Thaày seõ sai Ngöôøi ñeán vôùi caùc con" (Ga 16,7).
Qua nhöõng lôøi naøy, Ngöôøi ñaõ cho bieát lyù do chính cuûa söï ra ñi cuûa mình vaø söï trôû veà vôùi Chuùa Cha, ñoù laø vì lôïi ích chaéc chaén seõ ñeán cho caùc moân ñeä nhôø vieäc Chuùa Thaùnh Thaàn ñeán, ñoàng thôøi Ngöôøi cuõng xaùc ñònh roõ Chuùa Thaùnh Thaàn ñöôïc sai ñeán vaø phaùt xuaát töø caû Ngöôøi vaø Chuùa Cha; Chuùa Thaùnh Thaàn seõ hoaøn taát, trong tö caùch laøm Ñaáng Baøo Chöõa, Ñaáng An UÛi vaø Thaày Daïy, coâng trình maø chính Ñöùc Kitoâ ñaõ khôûi ñaàu trong cuoäc ñôøi phaøm traàn. Vì trong coâng trình cöùu chuoäc theá gian, vieäc hoaøn taát ñöôïc söï Quan Phoøng Thieân Chuùa daønh cho quyeàn naêng ña daïng cuûa Thaàn Khí aáy, Ñaáng ñaõ "trang hoaøng baàu trôøi" trong coâng trình saùng taïo (G 26,13), vaø "traøn ngaäp ñòa caàu" (Kn 1,7).
2. Vôùi ôn trôï giuùp cuûa Ñöùc Kitoâ, Ñaáng Cöùu Theá cuûa chuùng ta, Vò Muïc Töû Toái Cao vaø Giaùm Muïc linh hoàn chuùng ta, chuùng toâi ñaõ coá gaéng heát loøng baét chöôùc Ngöôøi, chaêm chæ thi haønh söù vuï maø Ngöôøi ñaõ giao phoù cho caùc Toâng Ñoà, nhaát laø cho thaùnh Pheâroâ, "maø phaåm giaù ñöôïc duy trì ngay caû nôi ngöôøi keá vò baát xöùng"[1]. Nhaèm thöïc hieän muïc ñích ñoù, trong suoát trieàu ñaïi giaùo hoaøng, chuùng toâi ñaõ kieân trì höôùng taát caû caùc hoaït ñoäng veà hai muïc tieâu chính: thöù nhaát, khoâi phuïc caùc nguyeân taéc cuûa ñôøi soáng Kitoâ giaùo trong gia ñình vaø xaõ hoäi, trong nhöõng nhaø caàm quyeàn vaø caùc daân toäc, vì khoâng coù söï soáng ñích thöïc cho con ngöôøi ngoaøi Ñöùc Kitoâ; thöù hai, thuùc ñaåy söï hoøa giaûi vôùi Hoäi thaùnh veà phía cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ rôøi boû Hoäi thaùnh Coâng giaùo do laïc giaùo hay ly giaùo; bôûi vì khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa, ñoù laø yù muoán cuûa Ñöùc Kitoâ: moïi ngöôøi phaûi ñöôïc quy tuï trong moät ñaøn chieân döôùi moät Muïc Töû duy nhaát.
Giôø ñaây, khi nhìn veà nhöõng ngaøy cuoái ñôøi mình, taâm hoàn chuùng toâi xuùc ñoäng saâu xa daâng hieán cho Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñaáng laø Tình Yeâu ban söï soáng, toaøn boä coâng vieäc ñaõ laøm trong trieàu ñaïi giaùo hoaøng, ñeå Ngöôøi hoaøn thieän vaø sinh hoa keát quaû. Ñeå thöïc hieän yù nguyeän naøy moät caùch troïn veïn hôn, chuùng toâi quyeát ñònh göûi ñeán anh em, vaøo leã Nguõ Tuaàn saép ñeán, nhöõng lôøi veà söï hieän dieän vaø quyeàn naêng nhieäm maàu cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn; cuõng nhö veà phaïm vi vaø hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa Ngöôøi trong toaøn thaân theå Hoäi Thaùnh vaø töøng taâm hoàn tín höõu, qua söï ban taëng caùc aân hueä vaø ñaëc suûng. Chuùng toâi tha thieát mong öôùc keát quaû laø ñöùc tin ñöôïc ñaùnh thöùc trong taâm trí anh em maàu nhieäm cao caû veà Ba Ngoâi Thieân Chuùa, vaø ñaëc bieät loøng moä meán ñöôïc gia taêng vaø böøng chaùy ñoái vôùi Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñaáng maø caùch rieâng bieät taát caû chuùng ta ñeàu mang ôn vì ñaõ cho chuùng ta ñöôïc ñi theo con ñöôøng chaân lyù vaø nhaân ñöùc; vì nhö Thaùnh Basilioâ ñaõ noùi: "Taát caû keá hoaïch cöùu ñoä lieân quan ñeán con ngöôøi, ñöôïc thöïc hieän nhôø Ñöùc Gieâsu Kitoâ laø Thieân Chuùa vaø Ñaáng Cöùu Theá chuùng ta, ñaõ ñöôïc hoaøn taát nhôø ôn Chuùa Thaùnh Thaàn"[2].
II. Maàu Nhieäm Ba Ngoâi Thieân Chuùa
3. Tröôùc khi ñi vaøo chuû ñeà naøy, chuùng toâi thaáy caàn thieát vaø höõu ích noùi ñoâi ñieàu veà Maàu Nhieäm Ba Ngoâi Thieân Chuùa.
Maàu nhieäm naøy, maàu nhieäm vó ñaïi nhaát trong caùc maàu nhieäm, ñöôïc caùc tieán só Hoäi thaùnh goïi laø "coát loõi cuûa Taân Öôùc", bôûi vì ñaây laø nguyeân uyû vaø cuøng ñích cuûa taát caû caùc maàu nhieäm khaùc. Ñeå nhaän bieát vaø chieâm ngaém maàu nhieäm naøy, caùc thieân thaàn ñöôïc taïo döïng treân trôøi vaø con ngöôøi ñöôïc taïo döïng döôùi ñaát. Ñeå daïy doã ñaày ñuû hôn veà maàu nhieäm naøy, voán chæ ñöôïc baùo tröôùc trong Cöïu Öôùc, chính Thieân Chuùa ñaõ töø trôøi xuoáng vôùi con ngöôøi: "Chöa ai töøng thaáy Thieân Chuùa bao giôø; Con Moät duy nhaát, Ñaáng ngöï trong loøng Chuùa Cha, Ngöôøi ñaõ toû cho chuùng ta bieát" (Ga 1,18). Vì theá, ai vieát hoaëc noùi veà Ba Ngoâi Thieân Chuùa, phaûi luoân ghi nhôù lôøi caûnh tænh khoân ngoan cuûa thaùnh Toâma Aquinoâ: "Khi chuùng ta noùi veà Ba Ngoâi, phaûi thaän troïng vaø khieâm toán, vì nhö thaùnh Augustinoâ noùi, khoâng vaán ñeà naøo coù nhieàu loãi laàm nguy hieåm hôn, cuõng khoâng nôi naøo nghieân cöùu khoù khaên hôn, vaø khoâng nôi naøo phaùt hieän phong phuù hôn"[3]. Nguy hieåm ñoù laø coù theå nhaàm laãn caùc Ngoâi Vò Thieân Chuùa trong ñöùc tin hay phuïng thôø, hoaëc taùch rôøi Baûn Theå duy nhaát trong caùc Ngoâi Vò: "Ñöùc tin Coâng giaùo daïy raèng chuùng ta phaûi thôø phöôïng moät Thieân Chuùa trong Ba Ngoâi vaø Ba Ngoâi trong Moät Thieân Chuùa."
A. Nhöõng sai laïc
4. Vì vaäy, vò tieàn nhieäm cuûa chuùng toâi, Ñöùc Giaùo Hoaøng Innocentoâ XII, ñaõ hoaøn toaøn baùc boû lôøi thænh caàu cuûa nhöõng ngöôøi muoán laäp ngaøy leã rieâng kính Ñöùc Chuùa Cha. Duø caùc maàu nhieäm lieân quan ñeán Ngoâi Lôøi nhaäp theå ñöôïc möøng kính vaøo nhöõng ngaøy nhaát ñònh, nhöng khoâng coù leã ñaëc bieät naøo chæ ñeå toân kính Ngoâi Lôøi nhö laø Ngoâi vò Thieân Chuùa. Ngay caû Leã Nguõ Tuaàn cuõng ñöôïc thieát laäp töø xa xöa, khoâng chæ ñeå toân kính chính baûn thaân Chuùa Thaùnh Thaàn, nhöng ñeå kyû nieäm ngaøy Ngöôøi ngöï ñeán hoaëc söù vuï ngoaïi taïi cuûa Ngöôøi. Taát caû ñöôïc saép ñaët khoân ngoan nhaèm traùnh ñeå vieäc phaân bieät caùc Ngoâi Vò daãn ñeán söï phaân bieät Baûn Theå Thieân Chuùa. Hôn nöõa, ñeå giöõ gìn söï trong saïch cuûa ñöùc tin trong con caùi Hoäi thaùnh, Hoäi thaùnh ñaõ thieát laäp Leã Ba Ngoâi, vaø Ñöùc Gioan XXII ñaõ môû roäng leã naøy cho toaøn theå Hoäi thaùnh. Ngaøi cuõng cho pheùp caùc thaùnh ñöôøng vaø baøn thôø ñöôïc daâng kính Ba Ngoâi, vaø sau khi nhaän ñöôïc thò kieán, ñaõ pheâ chuaån moät Doøng tu mang danh hieäu Chuùa Ba Ngoâi, nhaèm cöùu caùc keû noâ leä.
Caàn noùi theâm raèng vieäc toân kính daønh cho caùc thaùnh vaø thieân thaàn, Meï Thieân Chuùa vaø chính Ñöùc Kitoâ, cuoái cuøng ñeàu laøm vinh danh Ba Ngoâi Thieân Chuùa. Trong caùc lôøi kinh höôùng ñeán moät Ngoâi Vò, cuõng coù nhaéc ñeán caùc Ngoâi Vò khaùc; trong caùc kinh caàu, sau khi ñaõ nhaéc rieâng moãi Ngoâi Vò, cuoái cuøng cuõng theâm lôøi khaån caàu chung cho caû Ba Ngoâi; taát caû caùc thaùnh vònh vaø thaùnh thi ñeàu keát thuùc baèng lôøi ngôïi ca Ba Ngoâi Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn; caùc lôøi chuùc tuïng, caùc nghi thöùc thaùnh vaø bí tích ñeàu ñöôïc cöû haønh nhaân danh hoaëc ñöôïc keát thuùc baèng lôøi keâu goïi Ba Ngoâi. Taát caû nhöõng ñieàu naøy ñaõ ñöôïc Thaùnh Phaoloâ loan baùo qua nhöõng lôøi: "Taát caû ñeàu bôûi Ngöôøi, nhôø Ngöôøi vaø trong Ngöôøi; vinh danh Thieân Chuùa muoân ñôøi" (Rm 11,36), vöøa noùi ñeán Ba xeùt theo Ngoâi vò vöøa noùi ñeán Moät xeùt theo Baûn tính: bôûi vì vinh quang vaø danh döï ñeàu ngang nhau cho moãi Ngoâi vò, nhö laø nhö moät Thieân Chuùa duy nhaát. Thaùnh Augustinoâ bình luaän ñieàu aáy nhö sau: "Caâu 'bôûi Ngöôøi' chæ veà Chuùa Cha, 'nhôø Ngöôøi' chæ veà Chuùa Con, 'trong Ngöôøi' chæ veà Chuùa Thaùnh Thaàn"[4].
B. Vieäc quy gaùn
5. Hoäi Thaùnh thöôøng quy gaùn nhöõng coâng trình quyeàn naêng cho Chuùa Cha, nhöõng coâng trình khoân ngoan cho Chuùa Con, vaø coâng trình yeâu thöông cho Chuùa Thaùnh Thaàn. Khoâng phaûi taïi vì moïi söï hoaøn haûo vaø coâng trình beân ngoaøi (ad extra) khoâng phaûi laø chung cho Ba Ngoâi, bôûi leõ "caùc coâng trình cuûa Ba Ngoâi khoâng theå chia caét, cuõng nhö baûn theå Ba Ngoâi khoâng theå chia caét"[5]; bôûi vì Ba Ngoâi "khoâng theå taùch rôøi cho neân cuõng haønh ñoäng khoâng theå taùch rôøi"[6]. Nhöng do söï töông töï vaø söï lieân heä giöõa coâng trình vaø ñaëc tính cuûa caùc Ngoâi, cho neân caùc coâng trình ñöôïc quy gaùn cho hoaëc "thuoäc veà" moät Ngoâi Vò naøy hôn caùc Ngoâi vò khaùc. "Cuõng nhö chuùng ta duøng nhöõng daáu hieäu töông ñoàng hay gioáng nhau tìm thaáy trong caùc thuï taïo ñeå bieåu loä caùc Ngoâi Vò Thieân Chuùa, thì chuùng ta cuõng aùp duïng cho caùc öu phaåm cuûa Thieân Chuùa; vaø söï bieåu loä caùc öu phaåm ñöôïc goïi laø söï "quy gaùn" (appropriatio)[7].
Nhö vaäy, Chuùa Cha, laø "nguyeân uyû cuûa taát caû Tam vò"[8], cuõng laø nguyeân nhaân taùc thaønh cuûa muoân vaät, nguyeân nhaân cuûa vieäc Ngoâi Lôøi nhaäp theå vaø nguyeân nhaân cuûa söï thaùnh hoùa caùc linh hoàn; "taát caû ñeàu bôûi Ngöôøi" xeùt trong töông quan vôùi Chuùa Cha. Chuùa Con, laø Lôøi vaø Hình aûnh cuûa Thieân Chuùa, cuõng laø nguyeân nhaân maãu möïc, töø ñoù muoân vaät nhaän laáy hình theå, veû ñeïp, traät töï vaø söï haøi hoøa. Ngöôøi laø Ñöôøng, laø Söï Thaät vaø laø Söï Soáng cho chuùng ta; Ñaáng laøm cho con ngöôøi ñöôïc hoøa giaûi vôùi Thieân Chuùa. "Taát caû ñeàu nhôø Ngöôøi," xeùt trong töông quan vôùi Ngoâi Con. Thaùnh Thaàn laø nguyeân nhaân cuoái cuøng cuûa muoân vaät, bôûi vì cuõng nhö yù muoán vaø caùc söï vaät khaùc cuoái cuøng höôùng veà muïc ñích, thì Ngöôøi, Ñaáng laø Thieän Haûo vaø Tình Yeâu hoã töông cuûa Chuùa Cha vaø Chuùa Con, cuõng thuùc ñaåy vaø hoaøn taát, baèng quyeàn naêng maïnh meõ maø eâm dòu, coâng trình cöùu ñoä vónh cöûu cuûa nhaân loaïi. "Taát caû ñeàu trong Ngöôøi," xeùt trong töông quan vôùi Chuùa Thaùnh Thaàn.
C. Chuùa Thaùnh Thaàn vaø Ñöùc Gieâsu Kitoâ
6. Sau khi ñaõ xaùc ñònh nhöõng haønh vi tin kính vaø thôø phöôïng xöùng ñaùng daønh cho Ba Ngoâi Thieân Chuùa, vaø ñieàu aáy caàn ñöôïc truyeàn giaûng ngaøy caøng saâu roäng nôi daân Kitoâ, baây giôø chuùng toâi xin baøn veà quyeàn naêng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Tröôùc heát, chuùng ta phaûi höôùng veà Ñöùc Kitoâ, Ñaáng Saùng Laäp Hoäi Thaùnh vaø Ñaáng Cöùu Chuoäc nhaân loaïi. Trong taát caû caùc coâng trình ra beân ngoaøi Thieân Chuùa, cao caû nhaát laø maàu nhieäm Nhaäp Theå cuûa Ngoâi Lôøi; nôi maø söï röïc rôõ cuûa caùc öu phaåm thaàn linh toû loä saùng ngôøi ñeán möùc khoâng gì cao caû hôn coù theå töôûng töôïng ñöôïc, cuõng khoâng coù ñieàu gì höõu ích hôn cho phaàn roãi cuûa nhaân loaïi. Coâng trình naøy, maëc duø thuoäc veà toaøn theå Ba Ngoâi, vaãn ñöôïc gaùn rieâng cho Chuùa Thaùnh Thaàn, neân Tin Möøng ñaõ ghi laïi veà Ñöùc Trinh Nöõ Maria: "Baø ñaõ thuï thai bôûi Chuùa Thaùnh Thaàn", vaø "ngöôøi con baø cöu mang laø do quyeàn naêng Chuùa Thaùnh Thaàn" (Mt 1,18.20). Ñieàu naøy coù lyù bôûi vì vôùi Thaùnh Thaàn laø Tình Yeâu cuûa Chuùa Cha vaø Chuùa Con, vaø maàu nhieäm cao caû naøy (1Tm 3,16), töùc laø vieäc Nhaäp Theå, phaùt xuaát töø loøng yeâu thöông voâ haïn cuûa Thieân Chuùa daønh cho con ngöôøi, nhö Thaùnh Gioan noùi: "Thieân Chuùa quaù yeâu theá gian ñeán noãi ñaõ ban Con Moät cuûa Ngöôøi" (Ga 3,16). ôn nöõa, baûn tính nhaân loaïi ñöôïc toân vinh leân söï hieäp nhaát caù vò vôùi Ngoâi Lôøi; vaø phaåm giaù aáy khoâng do coâng traïng naøo, nhöng hoaøn toaøn vaø tuyeät ñoái nhôø aân suûng, vaø coù theå noùi laø nhôø moùn quaø ñaëc bieät cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Veà ñieåm naøy, Thaùnh Augustinoâ vieát: "Caùch thöùc Ñöùc Kitoâ ñöôïc thuï thai bôûi Chuùa Thaùnh Thaàn cho chuùng ta thaáy loøng nhaân haäu cuûa Thieân Chuùa, bôûi vì nhaân tính, chaúng coù coâng traïng gì tröôùc ñoù, ngay töø khoaûnh khaéc ñaàu tieân ñaõ ñöôïc hieäp nhaát maät thieát vôùi Ngoâi Lôøi, ñeán möùc moät vì vöøa Con Thieân Chuùa vaø cuõng laø Con cuûa loaøi ngöôøi"[9].
Nhôø coâng trình cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, khoâng chæ coù vieäc thuï thai Ñöùc Kitoâ ñöôïc thöïc hieän, maø coøn söï thaùnh hoùa linh hoàn Ngöôøi, ñöôïc Kinh Thaùnh goïi laø "xöùc daàu" (Cv 10,38). Vì theá, moïi haønh ñoäng cuûa Ngöôøi ñeàu "ñöôïc thöïc hieän döôùi aûnh höôûng Chuùa Thaùnh Thaàn"[10], Ñaáng ñaõ hôïp taùc caùch ñaëc bieät vaøo hy teá cuûa Ngöôøi, theo lôøi thaùnh Phaoloâ: "Ñöùc Kitoâ, nhôø Chuùa Thaùnh Thaàn, ñaõ daâng chính mình leân Thieân Chuùa nhö moät hy leã tinh tuyeàn" (Dt 9,14). Hieåu nhö vaäy, khoâng laï gì maø taát caû moïi aân taëng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn traøn ngaäp taâm hoàn Ñöùc Kitoâ. Ngöôøi mang ñaày troïn söï vieân maõn cuûa aân suûng, caùch troïn veïn vaø höõu hieäu nhaát; trong Ngöôøi coù moïi kho taøng khoân ngoan vaø tri thöùc, moïi thöù ñaëc suûng, nhaân ñöùc vaø caùc quaø taëng khaùc ñaõ ñöôïc tieân tri Isaia baùo tröôùc (Is 4,1; 11,2-3), vaø cuõng ñöôïc bieåu töôïng qua chim boà caâu kyø dieäu xuaát hieän treân soâng Gioñan, khi Ñöùc Kitoâ chòu pheùp röûa, laøm thaùnh hoùa doøng nöôùc cho moät giao öôùc môùi.
Veà ñieàu naøy, thaùnh Augustinoâ coù lyù khi nhaän xeùt raèng: "Khoâng phaûi Ñöùc Kitoâ nhaän Chuùa Thaùnh Thaàn luùc leân ba möôi tuoåi, bôûi vì Ngöôøi ñeán chòu pheùp röûa maø khoâng coù toäi vaø ñaõ coù Chuùa Thaùnh Thaàn roài. Chính luùc ñoù (töùc luùc chòu pheùp röûa), Ngöôøi muoán tieân tröng cho Hoäi Thaùnh, trong ñoù ñaëc bieät nhöõng ngöôøi chòu pheùp röûa seõ nhaän ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn"[11]. Nhö theá, söï xuaát hieän höõu hình cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn treân Ñöùc Kitoâ vaø quyeàn naêng voâ hình trong linh hoàn cuûa Ngöôøi töôïng tröng cho hai söù vuï cuûa Thaàn Khí: söù maïng beân ngoaøi vaø höõu hình trong Hoäi Thaùnh, vaø söù maïng voâ hình trong taâm hoàn nhöõng ngöôøi coâng chính.
III. Chuùa Thaùnh Thaàn vaø Hoäi Thaùnh
A. Nôi caùc Toâng Ñoà, Giaùm Muïc vaø Linh muïc
7. Hoäi Thaùnh, voán ñaõ ñöôïc thai ngheùn vaø sinh ra töø caïnh söôøn cuûa oâng Añam thöù hai treân Thaäp Giaù, xuaát hieän tröôùc maét nhaân loaïi laàn ñaàu tieân vaøo ngaøy ñaïi leã Nguõ Tuaàn. Vaøo ngaøy aáy, Chuùa Thaùnh Thaàn baét ñaàu baøy toû caùc aân taëng trong thaân theå maàu nhieäm cuûa Ñöùc Kitoâ, qua vieäc ñoå traøn aân suûng kyø dieäu ñaõ ñöôïc tieân tri Gioen döï baùo (Gl 2,28-29), khi Ñaáng Baøo Chöõa "ngöï xuoáng treân caùc Toâng Ñoà nhö nhöõng voøng nguyeät queá thieâng lieâng, döôùi hình löôõi löûa, ñaët treân ñaàu hoï"[12].
Sau ñoù, caùc Toâng Ñoà "xuoáng nuùi", nhö thaùnh Gioan Kim Khaåu vieát, "khoâng mang theo nhöõng taám bia ñaù nhö oâng Moâseâ, nhöng mang Chuùa Thaùnh Thaàn trong taâm hoàn, vaø tuoân ñoå kho taøng vaø nguoàn maïch caùc chaân lyù vaø caùc ñaëc suûng"[13]. Nhö vaäy, lôøi höùa cuoái cuøng cuûa Ñöùc Kitoâ vôùi caùc Toâng Ñoà veà vieäc phaùi Chuùa Thaùnh Thaàn ñaõ ñöôïc hoaøn taát, Ngöôøi seõ hoaøn thaønh vaø ra nhö ñoùng aán kho taøng maëc khaûi nhôø linh höôùng cuûa Ngöôøi. "Thaày coøn nhieàu ñieàu muoán noùi vôùi anh em, nhöng baây giôø anh em khoâng theå chòu noåi; nhöng khi Thaàn Khí Söï Thaät ñeán, Ngöôøi seõ daïy anh em söï thaät toaøn veïn" (Ga 16,12-13). Chuùa Thaùnh Thaàn laø Thaàn Khí Söï Thaät bôûi vì phaùt xuaát töø Chuùa Cha laø Chaân lyù haèng höõu, vaø töø Chuùa Con laø Chaân lyù noøng coát; töø caû hai Ngoâi, Thaùnh Thaàn laõnh nhaän baûn tính vaø chaân lyù veïn toaøn, ñeå roài truyeàn thoâng cho Hoäi Thaùnh, giöõ gìn Hoäi Thaùnh khoûi sai laïc, giuùp Hoäi Thaùnh ngaøy caøng sinh soâi caùc maàm moáng maëc khaûi vaø sinh hoa keát quaû nhaèm ôn cöùu ñoä muoân daân. Vì Hoäi Thaùnh, ñöôïc thaønh laäp nhö phöông tieän cöùu roãi, phaûi toàn taïi cho ñeán taän theá, cho neân Chuùa Thaùnh Thaàn lieân tuïc ban söï soáng vaø söùc maïnh ñeå Hoäi Thaùnh ñöôïc taêng tröôûng söùc soáng vaø nhaân ñöùc. "Thaày seõ xin Chuùa Cha vaø Cha seõ ban cho anh em Ñaáng Baøo Chöõa khaùc, Thaàn Khí Söï Thaät, ñeå ôû vôùi anh em luoân maõi" (Ga 14,16-17).
Nhôø Thaùnh Thaàn maø caùc Giaùm Muïc ñöôïc thieát laäp; caùc ngaøi khoâng chæ sinh ra caùc con caùi maø caû caùc ngöôøi cha nöõa, töùc laø caùc linh muïc, ñeå cai quaûn vaø chaêm soùc Hoäi Thaùnh, ñaõ ñöôïc cöùu chuoäc nhôø Maùu Ñöùc Kitoâ: "Chuùa Thaùnh Thaàn ñaõ ñaët anh em laøm ngöôøi coi soùc, ñeå chaên daét Hoäi Thaùnh cuûa Thieân Chuùa, maø Ngöôøi ñaõ mua baèng Maùu cuûa chính mình" (Cv 20,28). Caùc giaùm muïc vaø linh muïc cuõng ñöôïc ban quyeàn tha toäi nhôø aân hueä ñaëc bieät cuûa Thaàn Khí, theo lôøi Ñöùc Kitoâ ñaõ noùi vôùi caùc Toâng Ñoà: "Anh em haõy nhaän laáy Chuùa Thaùnh Thaàn; anh em tha toäi cho ai, thì ngöôøi aáy ñöôïc tha; anh em caàm giöõ ai, thì ngöôøi aáy bò caàm giöõ" (Ga 20,22-23).
B Trong linh hoàn nhöõng ngöôøi coâng chính
8. Khoâng gì chöùng toû roõ raøng tính caùch thaàn linh cuûa Hoäi Thaùnh cho baèng söï huy hoaøng vaø vinh quang cuûa caùc ñaëc suûng vaây quanh nhö voøng trieàu thieân nhaän ñöôïc bôûi Chuùa Thaùnh Thaàn. Neân bieát raèng, cuõng nhö Ñöùc Kitoâ laø Ñaàu Hoäi Thaùnh, thì Chuùa Thaùnh Thaàn nhö laø Linh Hoàn cuûa Hoäi Thaùnh. "Nhö linh hoàn trong thaân xaùc theá naøo, thì Chuùa Thaùnh Thaàn trong thaân theå Ñöùc Kitoâ laø Hoäi Thaùnh cuõng nhö vaäy"[14]. Vì theá, khoâng neân töôûng töôïng hay mong chôø seõ coù moät söï ñoå traøn Thaùnh Linh naøo troïn veïn vaø doài daøo hôn nöõa; vì ñieàu ñang dieãn ra trong Hoäi Thaùnh hieän taïi laø hoaøn haûo nhaát, vaø seõ keùo daøi ñeán ngaøy Hoäi Thaùnh, sau haønh trình chieán ñaáu, seõ ñöôïc ñöa leân höôûng nieàm vui vôùi caùc thaùnh treân trôøi.
Caùch thöùc vaø phaïm vi hoaït ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn trong töøng taâm hoàn cuõng kyø dieäu khoâng keùm, maëc duø khoù nhaän bieát hôn vì noù bò che khuaát moïi taàm nhìn khaû giaùc. Söï ñoå traøn cuûa Thaàn Khí doài daøo ñeán noãi chính Ñöùc Kitoâ, nguoàn ban ôn aáy, ñaõ ví nhö doøng soâng chaûy traøn, nhö thaùnh Gioan khaúng ñònh: "Ai tin vaøo Thaày, nhö Kinh Thaùnh ñaõ noùi, töø trong loøng ngöôøi aáy seõ tuoân ra nhöõng doøng soâng nöôùc soáng" (Ga 7,38), vaø taùc giaû giaûi thích: "Ngöôøi noùi lôøi aáy veà Thaàn Khí, maø nhöõng ai tin vaøo Ngöôøi seõ nhaän ñöôïc" (Ga 7,39).
9. Thaät vaäy, nhöõng ngöôøi coâng chính soáng tröôùc Ñöùc Kitoâ ñaõ ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn ngöï nhôø aân suûng, nhö chuùng ta ñoïc ñöôïc trong Kinh Thaùnh veà caùc ngoân söù, veà oâng Dacaria, Gioan Taåy Giaû, oâng Simeon vaø baø Anna. Khoâng phaûi laø keå töø leã Nguõ Tuaàn, Chuùa Thaùnh Thaàn baét ñaàu cö nguï nôi caùc thaùnh; nhöng trong ngaøy aáy, Ngöôøi taêng theâm caùc hoàng aân, toû mình ra caùch doài daøo bôn, ban phaùt roäng raõi hôn[15]. Duø hoï ñaõ laø con caùi Thieân Chuùa, nhöng vaãn ôû ñieàu kieän ñaày tôù, bôûi vì "khi ngöôøi thöøa keá coøn nhoû, thì chaúng khaùc naøo ñaày tôù, maø coøn chòu söï quaûn lyù vaø giaùm hoä" (Gl 4,1-2). Hôn nöõa, söï coâng chính cuûa hoï chæ laø nhaém ñeán coâng nghieäp cuûa Ñöùc Kitoâ saép tôùi, vaø söï ban phaùt Chuùa Thaùnh Thaàn sau Ñöùc Kitoâ coøn doài daøo hôn nöõa, töïa nhö giaù trò ñích thöïc thì vöôït xa soá tieàn baûo chöùng, vaø cuõng nhö thöïc teá vöôït xa hình aûnh. Vì theá, thaùnh Gioan tuyeân boá: "Thaàn Khí chöa ñöôïc ban bôûi vì Ñöùc Gieâsu chöa ñöôïc toân vinh" (Ga 7,39). Ngay sau khi Ñöùc Kitoâ leân cao ñeå chieám höõu vinh quang vöông quoác maø Ngöôøi ñaõ giaønh ñöôïc baèng coâng lao to lôùn, Ngöôøi roäng raõi môû ra kho taøng cuûa mình, phaân phaùt cho loaøi ngöôøi caùc hoàng aân Chuùa Thaùnh Thaàn (Ep 4,8). "Khoâng phaûi laø tröôùc ñoù Thaùnh Thaàn chöa ñöôïc cöû ñeán, nhöng Ngöôøi chöa ñöôïc ban gioáng nhö laø sau khi Ñöùc Kitoâ ñöôïc toân vinh"[16]. Lyù do vì baûn tính con ngöôøi töï baûn chaát laø ñaày tôù Thieân Chuùa: "Thuï taïo laø ñaày tôù; chuùng ta laø ñaày tôù Thieân Chuùa theo baûn tính"[17]. Teä hôn nöõa, do toäi nguyeân toå, toaøn boä baûn tính chuùng ta tuït xuoáng ñeán möùc trôû thaønh keû thuø Chuùa. "Chuùng ta töï baûn tính laø con caùi cuûa söï thònh noä" (Ep 2,3). Khoâng coù quyeàn löïc naøo cöùu ta thoaùt khoûi söï huûy dieät vónh cöûu naøy. Nhöng Thieân Chuùa, Ñaáng Taïo Hoùa vaø voâ haïn thöông xoùt, ñaõ laøm ñieàu naøy qua Con Moät cuûa mình, nhôø Ngöôøi maø con ngöôøi ñöôïc phuïc hoài phaåm giaù ñaõ maát vaø ñöôïc ban theâm muoân aân suûng phong phuù. Khoâng löôõi naøo coù theå dieãn taû heát söï vó ñaïi cuûa coâng trình aân suûng thaàn linh trong taâm hoàn con ngöôøi. Vì theá, caû trong Thaùnh Kinh laãn trong caùc taùc phaåm cuûa caùc giaùo phuï, con ngöôøi ñöôïc goïi laø nhöõng keû ñöôïc taùi sinh, nhöõng thuï taïo môùi, ñöôïc tham döï baûn tính thaàn linh, con caùi Thieân Chuùa, trôû neân gioáng Thieân Chuùa vaø caùc danh xöng töông töï. Nhöõng phuùc laønh cao caû naøy ñöôïc gaùn cho Chuùa Thaùnh Thaàn.
Ngöôøi laø Thaàn Khí laøm cho ta neân nghóa töû, nhôø ñoù chuùng ta keâu leân: "Abba, Cha ôi". Ngöôøi laáp ñaày loøng ta baèng tình yeâu thöông cuûa Cha: "Chính Thaàn Khí laøm chöùng vôùi thaàn trí chuùng ta raèng chuùng ta laø con caùi Thieân Chuùa" (Rm 8,15-16). Ñeå giaûi thích ñieàu naøy Thaùnh Toâma so saùnh hai hoaït ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn; nhôø Ngöôøi "Ñöùc Kitoâ ñöôïc thuï thai trong söï thaùnh thieän, trôû neân Con Thieân Chuùa theo baûn tính", coøn "nhöõng ngöôøi khaùc ñöôïc thaùnh hoùa, trôû neân con Thieân Chuùa theo söï nhaän laøm nghóa töû Thieân Chuùa"[18]. Söï sinh ra thieâng lieâng cao quyù hôn söï sinh ra töï nhieân gaáp boäi, bôûi vì laø hoa traùi cuûa Tình yeâu vónh cöûu.
C. Trong caùc bí tích
10. Söï taùi sinh vaø ñoåi môùi con ngöôøi baét ñaàu töø bí tích Röûa toäi. Trong bí tích naøy, khi thaàn khí oâ ueá bò ñuoåi khoûi taâm hoàn, Chuùa Thaùnh Thaàn ngöï vaøo vaø bieán ñoåi taâm hoàn cho gioáng Ngöôøi. "Caùi sinh ra bôûi Thaàn Khí laø thaàn khí" (Ga 3,6). Cuõng Thaàn Khí aáy ñöôïc ban doài daøo hôn trong bí tích Theâm Söùc, cuûng coá vaø xaùc nhaän ñôøi soáng Kitoâ höõu; Thaàn Khí aáy chieán thaéng nôi caùc töû ñaïo vaø nôi caùc trinh nöõ tröôùc nhöõng caùc caùm doã vaø nguy hieåm. Chuùng toâi ñaõ noùi raèng Chuùa Thaùnh Thaàn ban chính mình: "Tình yeâu cuûa Thieân Chuùa ñoå traøn trong loøng ta nhôø Chuùa Thaùnh Thaàn ñöôïc ban cho ta" (Rm 5,5). Thaät vaäy, Ngöôøi khoâng chæ ñem caùc quaø taëng thaàn linh ñeán cho ta, maø chính Ngöôøi laø Chuû Nhaân caùc quaø taëng ñoù, laø Moùn Quaø Toái Cao, phaùt xuaát töø tình yeâu hoã töông giöõa Chuùa Cha vaø Chuùa Con, vaø ñöôïc goïi laø "Quaø Taëng Thieân Chuùa Toái Cao". Ñeå hieåu baûn chaát vaø hieäu quaû cuûa moùn quaø naøy, ta haõy nhôù lôøi caùc tieán só Hoäi Thaùnh giaûi thích lôøi Thaùnh Kinh: Thieân Chuùa hieän dieän trong moïi söï, "baèng quyeàn naêng, bôûi vì moïi vaät ôû döôùi quyeàn naêng Ngöôøi; baèng söï hieän dieän, bôûi vì moïi vaät traàn truïi tröôùc maét Ngöôøi; baèng baûn theå, vì Ngöôøi hieän dieän trong nhö laø nguyeân nhaân hieän höõu"[19]. Hôn nöõa, Thieân Chuùa ôû trong con ngöôøi khoâng chæ nhö trong vaät voâ tri, maø bôûi vì Ngöôøi ñöôïc bieát vaø yeâu thöông troïn veïn hôn bôûi con ngöôøi, bôûi vì baûn tính töï nhieân chuùng ta laø yeâu meán, khao khaùt vaø tìm kieám ñieàu toát ñeïp. Hôn nöõa, nhôø aân suûng, Thieân Chuùa ngöï trong taâm hoàn ngöôøi coâng chính nhö moät ñeàn thôø, moät caùch raát thaân maät vaø ñaëc bieät. Töø ñoù phaùt sinh söï keát hôïp tình caûm maø linh hoàn gaén boù maät thieát vôùi Thieân Chuùa, hôn caû söï keát hôïp giöõa nhöõng ngöôøi baïn thaân thieát nhaát, vaø höôûng neám Thieân Chuùa troïn veïn vaø ngoït ngaøo.
D. Söï cö nguï
11. Söï hieäp nhaát kyø dieäu naøy, ñöôïc goïi laø "cö nguï", chæ khaùc bieät vôùi haïnh phuùc treân trôøi xeùt theo möùc ñoä hoaëc traïng thaùi chöù khoâng xeùt theo baûn chaát, tuy duø ñöôïc thöïc hieän bôûi söï hieän dieän cuûa Ba Ngoâi: "Chuùng ta seõ ñeán trong ngöôøi aáy vaø cö nguï trong ngöôøi aáy" (Ga 14,23), nhöng laïi ñöôïc quy gaùn moät caùch ñaëc bieät cho Chuùa Thaùnh Thaàn. Vaø maëc duø veát tích cuûa quyeàn naêng vaø khoân ngoan cuûa Thieân Chuùa coù theå xuaát hieän ngay caû trong nhöõng ngöôøi toäi loãi, nhöng duy chæ ngöôøi coâng chính môùi coù ñöùc meán laø daáu aán ñaëc bieät cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn.
Caàn theâm raèng, Thaàn Khí ñöôïc goïi laø Thaùnh, bôûi vì Ngöôøi, voán laø Tình yeâu nguyeân khôûi vaø haèng cöûu, thuùc ñaåy vaø daãn ñöa chuùng ta ñeán söï thaùnh thieän, maø coát yeáu laø loøng yeâu meán Thieân Chuùa. Vì theá, thaùnh Phaoloâ goïi caùc ngöôøi coâng chính laø ñeàn thôø cuûa Thieân Chuùa, nhöng khoâng bao giôø noùi laø "cuûa Chuùa Cha" hoaëc "cuûa Chuùa Con" nhöng laø "cuûa Thaùnh Thaàn": "Anh em khoâng bieát raèng thaân theå cuûa mình laø ñeàn thôø cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñaáng ngöï trong anh em, bôûi vì anh em ñaõ laõnh nhaän Ngöôøi töø Thieân Chuùa ñoù sao?" (1 Cr 6,19).
Söï cö nguï cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn trong linh hoàn nhöõng ngöôøi coâng chính mang theo söï sung maõn cuûa caùc aân hueä thieâng lieâng. Thaùnh Toâma vieát nhö sau: "Khi Chuùa Thaùnh Thaàn phaùt xuaát nhö laø Tình yeâu, thì Ngöôøi phaùt xuaát nhö laø AÂn hueä nguyeân khôûi; vì vaäy, theo thaùnh Augustinoâ, qua aân hueä laø Chuùa Thaùnh Thaàn, muoân vaøn aân hueä khaùc ñöôïc ban phaùt cho caùc chi theå cuûa Ñöùc Kitoâ"[20]. Trong soá caùc aân hueä aáy coù nhöõng lôøi caûnh baùo vaø môøi goïi thaàm kín, ñoâi khi vang leân trong taâm trí vaø loøng ta nhôø söï thuùc ñaåy cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, laø nguyeân uyû cuûa vieäc khôûi ñaàu ñôøi soáng toát laønh, söï tieán trieån vaø söï cöùu roãi ñôøi ñôøi. Vì nhöõng lôøi aáy xaûy ñeán moät caùch kín ñaùo cho neân trong Thaùnh Kinh ñoâi khi chuùng ñöôïc ví nhö laøn gioù hiu hiu, vaø Thaùnh Toâma ví nhö nhöõng chuyeån ñoäng thaàm kín cuûa traùi tim: "Traùi tim con ngöôøi coù moät quyeàn naêng thaàm kín, vì theá Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñaáng voâ hình cho Hoäi thaùnh soáng ñoäng vaø hieäp nhaát, ñöôïc ví nhö traùi tim"[21].
E. Baûy aân hueä vaø caùc hoa traùi
12. Hôn nöõa, ngöôøi coâng chính, töùc ngöôøi ñaõ soáng trong aân suûng thaàn linh vaø haønh ñoäng nhôø caùc nhaân ñöùc thích hôïp gioáng nhö nhöõng naêng löïc, caàn ñeán baûy aân hueä ñaëc bieät thuoäc veà Chuùa Thaùnh Thaàn. Nhôø caùc aân hueä naøy, linh hoàn ñöôïc trang bò vaø vöõng maïnh hôn ñeå mau maén vaø deã daøng vaâng nghe nhöõng tieáng goïi vaø thuùc giuïc cuûa Ngöôøi. Do ñoù, caùc aân hueä naøy coù hieäu quaû ñöa ngöôøi coâng chính leân ñænh cao thaùnh thieän, vaø tuyeät haûo ñeán noãi vaãn toàn taïi treân thieân ñaøng, duø ôû traïng thaùi hoaøn haûo hôn. Nhôø caùc aân hueä naøy, linh hoàn ñöôïc thuùc ñaåy vaø khích leä tìm kieám vaø ñaït tôùi caùc moái phuùc thaät, töïa nhö nhöõng boâng hoa muøa xuaân, daáu hieäu vaø baùo hieäu haïnh phuùc vónh cöûu. Sau cuøng, coù caùc hoa traùi toát laønh, ñöôïc thaùnh Phaoloâ lieät keâ (Gl 5,22), maø Chuùa Thaùnh Thaàn taïo ra vaø thoâng ban cho nhöõng ngöôøi coâng chính, ngay töø ñôøi naøy; caùc hoa traùi traøn ñaày ngoït ngaøo vaø vui möøng, bôûi vì ñeán töø Thaùnh Thaàn, "Ñaáng laø tình yeâu giöõa Cha vaø Con trong Ba Ngoâi, ñoå traøn söï ngoït ngaøo xuoáng moïi thuï taïo"[22].
Thaàn Khí Thaùnh, phaùt xuaát töø Chuùa Cha vaø Chuùa Con trong aùnh saùng haèng cöûu cuûa söï thaùnh thieän nhö laø Tình Yeâu vaø AÂn hueä, sau khi ñaõ toû mình qua caùc hình boùng trong Cöïu Öôùc, ñaõ ñoå traøn taát caû vieân maõn cuûa Ngöôøi treân Ñöùc Kitoâ vaø Thaân Theå maàu nhieäm cuûa Ngöôøi laø Hoäi Thaùnh; vaø baèng söï hieän dieän vaø aân suûng cuûa Ngöôøi, ñaõ goïi nhöõng ngöôøi ñang laïc trong ñöôøng toäi loãi haõy trôû veà, bieán ñoåi hoï töø thuï taïo phaøm traàn trôû thaønh thuï taïo thieâng lieâng vaø haàu nhö thuoäc thieân giôùi. Nhöõng chaân lyù cao caû naøy, laøm saùng toû loøng nhaân töø voâ cuøng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn ñoái vôùi chuùng ta, ñoøi hoûi chuùng ta phaûi daâng leân Ngöôøi söï toân kính cao nhaát cuûa tình yeâu vaø loøng suøng kính.
IV. Khuyeân Nhuû
A. Coå voõ söï hieåu bieát vaø yeâu meán Chuùa Thaùnh Thaàn
13. Caùc tín höõu coù theå thi haønh ñieàu ñoù caùch toát ñeïp neáu haèng ngaøy hoï coá gaéng nhaän bieát Ngöôøi, yeâu meán Ngöôøi vaø tha thieát khaån caàu Ngöôøi hôn nöõa. Vì theá, chuùng toâi göûi ñeán hoï lôøi khuyeân chaân thaønh, boäc phaùt töø moät taám loøng hieàn phuï.
Coù leõ ngaøy nay vaãn khoâng thieáu nhöõng ngöôøi, neáu ñöôïc hoûi nhö Thaùnh Phaoloâ tröôùc ñaây, raèng hoï coù nhaän ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn hay chöa, thì seõ traû lôøi caùch töông töï: "Chuùng toâi thaäm chí chöa töøng nghe noùi coù Chuùa Thaùnh Thaàn" (Cv 19,2). Cho duø khoâng ñeán noãi doát ñaëc veà Ngöôøi, nhöng chaéc chaén coøn nhieàu ngöôøi chæ bieát caùch sô saøi veà Ngöôøi; nhieàu khi chæ nhaéc ñeán Ngöôøi treân moâi mieäng, nhöng ñöùc tin vaãn bò bao phuû bôûi boùng toái daøy ñaëc. Vì theá, caùc nhaø giaûng thuyeát vaø caùc cha quaûn xöù phaûi nhôù raèng boån phaän cuûa hoï laø daïy baûo daân chuùng ñaïo lyù coâng giaùo veà Chuùa Thaùnh Thaàn moät caùch chuyeân caàn vaø troïn veïn - nhöng phaûi traùnh nhöõng tranh luaän khoù hieåu vaø tinh vi, cuõng nhö traùnh söï khôø daïi nguy hieåm cuûa nhöõng keû lieàu lónh toø moø veà caùc maàu nhieäm cuûa Thieân Chuùa. Ñieàu caàn nhaán maïnh vaø giaûi thích roõ raøng nhaát laø voâ soá aân hueä cao caû maø Ñaáng Ban Taëng Thieâng Linh naøy lieân læ ban phaùt cho chuùng ta, ñeå xua tan hoaøn toaøn moïi sai laàm vaø söï u meâ veà nhöõng ñieàu quan troïng, khoâng xöùng vôùi nhöõng con caùi cuûa aùnh saùng. Chuùng toâi thuùc giuïc ñieàu naøy khoâng chæ vì ñaây laø moät maàu nhieäm daãn tröïc tieáp chuùng ta ñeán söï soáng ñôøi ñôøi, vaø vì vaäy phaûi ñöôïc tin chaéc; maø coøn bôûi vì khi ñieàu thieän ñöôïc bieát roõ vaø ñaày ñuû hôn, thì tình yeâu ñoái vôùi noù caøng maõnh lieät hôn. Chuùng ta coù nghóa vuï yeâu meán Chuùa Thaùnh Thaàn, bôûi vì Ngöôøi laø Thieân Chuùa: "Ngöôi phaûi yeâu meán Chuùa, Thieân Chuùa ngöôi, heát loøng, heát linh hoàn vaø heát söùc löïc" (Ñnl 6,5). Ngöôøi cuõng ñaùng ñöôïc yeâu meán vì laø Tình Yeâu baûn theå, vónh cöûu vaø nguyeân thuûy, vaø khoâng gì ñaùng yeâu hôn tình yeâu. Tình yeâu aáy laïi caøng lôùn hôn vì Ngöôøi ñaõ ban cho ta nhöõng aân hueä lôùn lao, vöøa chöùng minh loøng nhaân laønh cuûa Ñaáng Ban Taëng, vöøa ñoøi hoûi loøng bieát ôn cuûa keû nhaän. Tình yeâu aáy coù hai coâng duïng roõ reät nhaát. Tröôùc heát, noù thuùc ñaåy ta haèng ngaøy tìm hieåu saâu saéc hôn veà Chuùa Thaùnh Thaàn; vì, nhö thaùnh Toâma noùi, "Keû naøo yeâu thì khoâng baèng loøng vôùi söï hieåu bieát hôøi hôït veà ngöôøi mình yeâu, nhöng coá gaéng tìm hieåu saâu saéc taát caû nhöõng gì lieân quan ñeán ngöôøi aáy, ñeå thaâm nhaäp taän beân trong; cuõng vaäy ñoái vôùi Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñaáng laø Tình Yeâu Thieân Chuùa, Ngöôøi tìm toøi caû nhöõng ñieàu saâu thaúm cuûa Thieân Chuùa"[23]. Thöù hai, tình yeâu aáy seõ ban cho ta nhieàu ôn phuùc cuûa trôøi hôn nöõa; vì söï ô hôø laøm thu heïp baøn tay cuûa keû ban taëng, coøn traùi tim bieát ôn khieán cho baøn tay aáy môû roäng. Tuy nhieân, chuùng ta phaûi coá gaéng ñeå tình yeâu aáy khoâng chæ döøng laïi ôû nhöõng suy tö khoâ khan hay hình thöùc ñaïo ñöùc beân ngoaøi, nhöng höôùng tôùi haønh ñoäng, vaø ñaëc bieät laø traùnh xa toäi loãi, voán laø söï xuùc phaïm ñaëc bieät ñoái vôùi Chuùa Thaùnh Thaàn. Vì taát caû nhöõng gì ta coù ñeàu laø nhôø loøng nhaân laønh cuûa Thieân Chuùa; vaø loøng nhaân laønh naøy ñöôïc gaùn ñaëc bieät cho Chuùa Thaùnh Thaàn, cho neân keû phaïm toäi thì xuùc phaïm Ñaáng Ban Phuùc, laïm duïng caùc ôn Ngöôøi ban, vaø nhö vaäy taêng theâm loãi phaïm bôûi vì choáng laïi loøng nhaân töø cuûa Ngöôøi.
B. Ñöøng laøm phieàn loøng Chuùa Thaùnh Thaàn
14. Hôn nöõa, vì Ngöôøi laø Thaàn Khí Söï Thaät, neân ai phaïm loãi do yeáu ñuoái hay doát naùt thì ñoâi khi coù theå ñöôïc chöõa mình tröôùc maët Thieân Chuùa Toaøn Naêng; nhöng ai coá tình choáng laïi söï thaät baèng aùc yù vaø quay löng laïi vôùi söï thaät, thì phaïm toäi raát naëng ñoái vôùi Chuùa Thaùnh Thaàn. Ngaøy nay toäi naøy trôû neân phoå bieán ñeán möùc thôøi kyø ñen toái ñaõ ñeán nhö Thaùnh Phaoloâ ñaõ tieân baùo, khi con ngöôøi trôû thaønh muø quaùng bôûi phaùn xeùt coâng minh cuûa Thieân Chuùa, hoï laïi coi nhöõng söï doái traù laø chaân lyù, vaø tin vaøo "oâng truøm theá gian naøy", keû noùi doái vaø laø cha cuûa doái traù, nhö laø moät thaày daïy söï thaät: "Thieân Chuùa seõ sai cho hoï söï meâ hoaëc laøm cho hoï tin vaøo söï doái traù" (2 Tx 2,11). "Vaøo nhöõng ngaøy cuoái cuøng, moät soá ngöôøi seõ rôøi boû ñöùc tin, nghe theo thaàn khí doái traù vaø caùc giaùo huaán cuûa ma quyû" (1 Tm 4,1). Nhöng vì Chuùa Thaùnh Thaàn, nhö chuùng toâi ñaõ noùi, ngöï trong ta nhö trong ñeàn thôø cuûa Ngöôøi, chuùng toâi phaûi nhaéc laïi lôøi caûnh caùo cuûa thaùnh Toâng ñoà: "Anh em ñöøng laøm buoàn loøng Thaùnh Thaàn cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng ñaõ ghi daáu treân anh em" (Ep 4,30). Ñeå ñöôïc nhö vaäy, chæ traùnh xa toäi loãi maø thoâi thì chöa ñuû; moãi ngöôøi Kitoâ höõu phaûi toûa saùng nhôø söï huy hoaøng cuûa moïi nhaân ñöùc, ñaëc bieät laø ñöùc thanh khieát vaø thaùnh thieän, ñeå laøm vui loøng vò khaùch cao quyù vaø nhaân laønh ñeán vaäy; vì nhöõng ñieàu aáy xöùng hôïp vôùi ñeàn thôø. Do ñoù, Toâng Ñoà noùi: "Anh em khoâng bieát thaân theå mình laø ñeàn thôø Thieân Chuùa, vaø Thaàn Khí Thieân Chuùa ngöï trong anh em sao? Neáu ai laøm oâ ueá ñeàn thôø Thieân Chuùa, Thieân Chuùa seõ tieâu dieät ngöôøi aáy. Vì ñeàn thôø Thieân Chuùa laø thaùnh thieän, vaø anh em chính laø ñeàn thôø aáy" (1 Cr 3,16-17): moät lôøi caûnh baùo nghieâm khaéc nhöng raát chính xaùc.
C. Khaån caàu Chuùa Thaùnh Thaàn
15. Cuoái cuøng, chuùng ta haõy caàu nguyeän vaø naøi xin Chuùa Thaùnh Thaàn, vì taát caû chuùng ta ñeàu caàn söï baûo veä vaø trôï giuùp cuûa Ngöôøi. Chuùng ta ngheøo heøn, yeáu ñuoái, cô cöïc vì thöû thaùch, deã sa ngaõ, thì ta caøng phaûi chaïy ñeán Ngöôøi, nguoàn saùng, söùc maïnh, an uûi vaø thaùnh thieän khoâng bao giôø ngöøng tuoân traøo. Vaø treân heát, caàn tìm nôi Ngöôøi ôn tha thöù toäi loãi: "Ñaëc tính rieâng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn - Ngöôøi laø Quaø Taëng cuûa Chuùa Cha vaø Chuùa Con. Ôn tha thöù moïi toäi loãi ñöôïc ban qua Chuùa Thaùnh Thaàn nhö qua Quaø Taëng Thieân Chuùa"[24]. Veà Thaàn Khí naøy, lôøi phuïng vuï noùi raát roõ raøng: "Ngöôøi laø ôn tha thöù moïi toäi loãi"[25].
Chuùng ta haõy hoïc nôi Hoäi thaùnh veà caùch thöùc khaån caàu Ngöôøi caùch xöùng hôïp. Hoäi Thaùnh van xin Ngöôøi vôùi thaùi ñoä khieâm nhöôøng, goïi Ngöôøi baèng nhöõng danh hieäu dòu daøng nhaát: "Laïy Cha cuûa nhöõng ngöôøi ngheøo khoù! Laïy Ñaáng ban caùc quaø taëng! Laïy AÙnh Saùng cuûa moïi taâm hoàn! Ñaáng An UÛi tuyeät haûo, khaùch ngoït ngaøo cuûa linh hoàn, nieàm nghæ ngôi cuûa chuùng con!"[26]. Hoäi Thaùnh tha thieát xin Ngöôøi haõy röûa saïch, chöõa laønh, töôùi maùt taâm trí vaø taâm hoàn chuùng con, vaø ban cho chuùng con, nhöõng ngöôøi tín thaùc vaøo Ngöôøi, "phaàn thöôûng cuûa nhaân ñöùc, söï keát lieãu cuoäc ñôøi naøy trong haïnh phuùc, nieàm vui muoân ñôøi". Khoâng nghi ngôø gì raèng Ngöôøi seõ laéng nghe lôøi caàu nguyeän ñoù, vì chuùng ta ñoïc ñöôïc lôøi Ngöôøi linh höùng: "Chính Thaàn Khí caàu thay cho chuùng ta baèng nhöõng tieáng reân ræ khoâng theå noùi ra ñöôïc" (Rm 8,26). Toùm laïi, chuùng ta phaûi lieân tuïc vaø can ñaûm xin Ngöôøi soi saùng cho chuùng ta ngaøy caøng saùng toû hôn bôûi aùnh saùng cuûa Ngöôøi, vaø laøm buøng chaùy trong ta tình yeâu cuûa Ngöôøi; nhôø ñoù, ñöôïc thuùc ñaåy bôûi ñöùc tin vaø loøng yeâu meán, ta tieán böôùc haêng say veà phaàn thöôûng ñôøi ñôøi, vì Ngöôøi "laø baûo chöùng cho söï thöøa keá cuûa chuùng ta" (Ep 1,14).
D. Tuaàn cöûu nhaät tröôùc leã Hieän Xuoáng
16. Anh em ñaùng kính, nhöõng ñieàu aáy laø nhöõng giaùo huaán vaø lôøi khuyeân maø chuùng toâi thaáy caàn noùi ra ñeå kích thích loøng suøng kính ñoái vôùi Chuùa Thaùnh Thaàn. Chuùng toâi khoâng nghi ngôø raèng, nhôø söï nhieät thaønh vaø taän taâm cuûa anh em, chuùng seõ sinh hoa keát quaû phong phuù giöõa caùc daân Kitoâ höõu. Chuùng toâi seõ khoâng ngöøng noã löïc vì muïc ñích quan troïng ñoù; vaø cuõng laø yù ñònh cuûa chuùng toâi, baèng moïi caùch coù theå thích hôïp, tieáp tuïc vun troàng vaø môû roäng coâng vieäc suøng kính kyø dieäu naøy. Trong khi aáy, nhö ñaõ ñeà caäp trong Thö Provida Matris caùch ñaây hai naêm, chuùng toâi ñaõ khuyeân caùc tín höõu ñaëc bieät caàu nguyeän trong Leã Nguõ Tuaàn cho söï Hieäp Nhaát cuûa caùc Giaùo Hoäi Kitoâ, thì giôø ñaây chuùng toâi muoán ñöa ra moät soá chæ thò veà cuøng ñeà taøi naøy. Chuùng toâi ra leänh vaø truyeàn raèng trong toaøn theå Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo, naêm nay vaø moãi naêm veà sau, seõ toå chöùc tuaàn chín ngaøy tröôùc leã Nguõ Tuaàn taïi taát caû caùc nhaø thôø giaùo xöù, vaø neáu caùc Ñaáng Baûn Quyeàn ñòa phöông thaáy thích hôïp, taïi caùc nhaø thôø vaø nhaø nguyeän khaùc.
Chuùng toâi ban aân xaù baûy naêm vaø baûy muøa moãi ngaøy cho nhöõng ai tham döï tuaàn cöûu nhaät naøy vaø soát saéng caàu nguyeän cho yù nguyeän cuûa chuùng toâi; chuùng toâi ban ôn ñaïi xaù vaøo baát cöù ngaøy naøo trong tuaàn Cöûu Nhaät, hoaëc vaøo chính leã Nguõ tuaàn, hoaëc baát cöù ngaøy naøo trong tuaàn Baùt Nhaät, vôùi ñieàu kieän laø laõnh nhaän caùc Bí Tích Hoøa Giaûi vaø Thaùnh Theå, vaø soát saéng caàu nguyeän cho yù nguyeän cuûa chuùng toâi.
Chuùng Toâi cuõng muoán raèng nhöõng ai, vì ngaên trôû chính ñaùng, khoâng theå tham döï caùc vieäc thôø phöôïng chung, hoaëc ôû nôi maø theo xeùt ñoaùn cuûa Ñaáng Baûn Quyeàn khoâng theå cöû haønh caùc vieäc suøng kính moät caùch thuaän tieän trong nhaø thôø, cuõng ñöôïc höôûng caùc ôn ích aáy, vôùi ñieàu kieän laøm tuaàn Cöûu Nhaät moät caùch rieâng tö vaø tuaân giöõ caùc ñieàu kieän coøn laïi. Hôn nöõa, Chuùng Toâi vui loøng ban phaùt vónh vieãn, töø Kho Taøng Hoäi Thaùnh, cho baát cöù ai haèng ngaøy trong tuaàn Baùt Nhaät töø leã Nguõ Tuaàn ñeán Chuùa Nhaät Ba Ngoâi (bao goàm caû ngaøy aáy), coâng khai hay rieâng tö daâng lôøi caàu nguyeän toân kính Chuùa Thaùnh Thaàn vaø tuaân giöõ caùc ñieàu kieän treân, thì ñöôïc nhaän laïi laàn thöù hai taát caû caùc ôn xaù keå treân. Taát caû caùc ôn xaù naøy cuõng ñöôïc pheùp aùp duïng cho caùc linh hoàn trong luyeän nguïc.
Keát Luaän: Chuùa Thaùnh Thaàn vaø Ñöùc Trinh nöõ Maria
17. Giôø ñaây, loøng trí chuùng toâi trôû veà vôùi nhöõng hy voïng maø chuùng toâi ñaõ baét ñaàu, chuùng toâi heát loøng caàu nguyeän, vaø seõ tieáp tuïc caàu xin Chuùa Thaùnh Thaàn thöïc hieän nhöõng hy voïng aáy. Vaäy, xin caùc Anh em ñaùng kính haõy hieäp yù caàu nguyeän vôùi chuùng toâi, vaø theo lôøi khuyeân cuûa caùc Anh em, xin taát caû caùc tín höõu cuõng daâng lôøi caàu nguyeän, nhôø söï chuyeån caàu quyeàn naêng vaø luoân ñöôïc chaáp nhaän cuûa Ñöùc Meï Maria. Anh em ñeàu bieát moái quan heä maät thieát vaø kyø dieäu giöõa Meï vaø Chuùa Thaùnh Thaàn, ñeán möùc Meï ñöôïc goïi chính danh laø Taân Nöông cuûa Ngöôøi. Söï chuyeån caàu cuûa Ñöùc Meï raát coù hieäu löïc trong maàu nhieäm Nhaäp Theå vaø trong söï hieän xuoáng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn treân caùc Toâng Ñoà. Nguyeän xin Meï tieáp tuïc cuûng coá lôøi caàu nguyeän cuûa chuùng ta baèng söï chuyeån caàu cuûa Meï, ngoõ haàu giöõa moïi khoù khaên vaø thöû thaùch cuûa caùc daân toäc, nhöõng kyø coâng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, baùo tröôùc trong lôøi cuûa Vua Ñavít, ñöôïc taùi dieãn: "Xin sai Thaàn Khí cuûa Ngaøi ñeán, vaø muoân vaät seõ ñöôïc taïo döïng, vaø maët ñaát seõ ñöôïc ñoåi môùi" (Tv 103,30).
Ban haønh taïi Roâma, ñeàn Thaùnh Pheâroâ, ngaøy 9 thaùng 5 naêm 1897, naêm thöù 20 trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa chuùng toâi.
Leâoâ XIII
Baûn dòch cuûa Hoïc vieän Ña Minh, Goø Vaáp.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
[1] T. Leâoâ Caû, Baøi giaûng II, ngaøy kyû nieäm nhaäm chöùc.
[2] T. Basilioâ, De Spiritu Sancto, c.16, n.39.
[3] T. Toâma, Summa Theol. I, q.31, a.2; T. Augustinoâ, De Trinitate, I, 3.
[4] T. Augustinoâ, De Trinitate, I, 6 vaø 10.
[5] T. Augustinoâ, De Trinitate, I, 4-5.
[6] T. Augustinoâ, ibidem.
[7] .T. Toâma, Summa Theol., I, q.39,a. 7
[8] T. Augustinoâ, De Trinitate, IV, 20
[9] Enchiridion, c.30; T. Toâma, Summa Theol., III, q.32, a.1.
[10] T. Basilioâ, De Spiritu Sancto, c. 16.
[11] T. Augustinoâ,De Trinitate, XV, 26
[12] T. Cyrilloâ Gieârusalem, Catech. 17
[13] T. Gioan Kim Khaåu, In Mt., hom.50; 2 Cr 3,3.
[14] T. Augustinoâ, Sermo 187 de tempore.
[15] T. Leâoâ Caû, Homilia 3 de Pentec.
[16] T. Augustinoâ, De Trinitate, I, 4, 20.
[17] T. Cyrilloâ Alexandria, Thesaurus, Lib., 5.
[18] T. Toâma, Summa Theol., III, q.32, a.1.
[19] T.Toâma, Summa Theol., I, q.8, a.3.
[20] T. Toâma, Summa Theol., I, q.38, a.2; T. Augustinoâ, De Trinitate, XV, 19
[21] T. Toâma, Summa Theol., III, q.38, a.1.
[22] T. Augustinoâ, De Trinitate, I, 6, 9
[23] 1 Cr 2,10; T. Toâma, Summa Theol., I-II, q. 28, a.2.
[24] T. Toâma, Summa Theol., III, q. 3, a.8, ad 3m.
[25] Missale Romanum, Fer. 3 post Pentecosten.
[26] Ca-tieáp-lieân Veni Sancte Spiritus