Baøi giaûng cuûa Ñöùc Leo XIV
trong cöû haønh phuïng vuï taïi
Nhaø thôø Chính toøa Chuùa Thaùnh Thaàn ôû Istanbul
vôùi caùc Giaùm muïc, Linh muïc,
tu só nam nöõ, vaø nhaân vieân muïc vuï
Baøi giaûng cuûa Ñöùc Leo XIV trong cöû haønh phuïng vuï taïi Nhaø thôø Chính toøa Chuùa Thaùnh Thaàn ôû Istanbul vôùi caùc Giaùm muïc, Linh muïc, tu só nam nöõ, vaø nhaân vieân muïc vuï.
Vuõ Vaên An
Istanbul (VietCatholic News 28-11-2025) - Theo CNA, trong baûn tin ngaøy 28 thaùng 11 naêm 2025, ñeå keát thuùc ngaøy thöù hai taïi Thoå Nhó Kyø, Ñöùc Giaùo Hoaøng Leâoâ XIV ñaõ gaëp gôõ caùc giaùm muïc Coâng Giaùo cuûa nöôùc naøy vaø duøng böõa toái taïi Phaùi ñoaøn Toøa thaùnh, nôi ngaøi ñang löu truù.
Coù 19 giaùm muïc ñaõ nghæ höu vaø ñang taïi chöùc taïi Thoå Nhó Kyø, phuï traùch Toång giaùo phaän Latinh Izmir vaø caùc Haït Ñaïi dieän Toâng toøa taïi Anatolia vaø Istanbul. Ngoaøi ra coøn coù caùc Toång giaùo phaän Armenia vaø Can-ñeâ, caùc Toång giaùo phaän Coâng Giaùo Hy Laïp vaø Syria.
Taïi Nhaø thôø Chính toøa Chuùa Thaùnh Thaàn ôû Istanbul trong ngaøy thöù hai cuûa ngaøi taïi ñaát nöôùc naøy, Ñöùc Giaùo Hoaøng Leâoâ XIV ñaõ coù baøi phaùt bieåu vôùi caùc giaùm muïc, linh muïc, tu só, nhaân vieân muïc vuï vaø giaùo daân. Ngöôøi Coâng Giaùo ôû Thoå Nhó Kyø chieám khoaûng 0.05% trong toång soá 85 trieäu daân cuûa ñaát nöôùc naøy.
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên baøi giaûng theo baûn tieáng Anh cuûa Toøa Thaùnh:
Kính thöa quyù Ñöùc Cha,
Kính thöa quyù anh em linh muïc,
Kính thöa quyù nöõ tu, nam tu só, nhaân vieân muïc vuï,
vaø toaøn theå anh chò em,
Toâi raát vui möøng ñöôïc hieän dieän vôùi anh chò em. Toâi taï ôn Chuùa vì trong chuyeán Toâng du ñaàu tieân, Ngöôøi ñaõ ban cho toâi aân suûng ñöôïc vieáng thaêm "mieàn ñaát thaùnh" naøy, Thoå Nhó Kyø, nôi caâu chuyeän daân toäc Israel gaëp gôõ söï ra ñôøi cuûa Kitoâ giaùo, nôi Cöïu Öôùc vaø Taân Öôùc giao thoa vaø nôi nhöõng trang söû cuûa voâ soá Coâng ñoàng ñöôïc vieát neân.
Ñöùc tin hieäp nhaát chuùng ta coù nguoàn goác saâu xa. Vaâng theo lôøi môøi goïi cuûa Thieân Chuùa, toå phuï Abraham cuûa chuùng ta ñaõ khôûi haønh töø Ur thuoäc xöù Can-ñeâ, vaø sau ñoù, töø vuøng Harran ôû phía nam Thoå Nhó Kyø ngaøy nay, oâng ñaõ leân ñöôøng ñeán Ñaát Höùa (x. St 12:1). Vaøo thôøi vieân maõn, sau khi Chuùa Gieâsu chòu cheát vaø phuïc sinh, caùc moân ñeä cuûa Ngöôøi cuõng ñeán Anatolia. Taïi Antioch, nôi Thaùnh Ignatius sau naøy trôû thaønh giaùm muïc, hoï laàn ñaàu tieân ñöôïc goïi laø "Kitoâ höõu" (x. Cv 11:26). Töø thaønh phoá ñoù, Thaùnh Phaoloâ ñaõ baét ñaàu moät soá cuoäc haønh trình toâng ñoà cuûa mình, daãn ñeán vieäc thaønh laäp nhieàu coäng ñoaøn. Töông töï nhö vaäy, taïi EÂpheâsoâ treân bôø bieån baùn ñaûo Anatolia, nôi maø, theo moät soá nguoàn coå xöa, Thaùnh Gioan, Moân ñeä vaø Nhaø vieát Tin Möøng ñöôïc yeâu meán, ñaõ soáng vaø qua ñôøi (x. Thaùnh Ireâneâ, Choáng Caùc Laïc Giaùo, III, 3, 4; Eusebius thaønh Caesarea, Lòch söû Giaùo hoäi, V, 24, 3).
Hôn nöõa, chuùng ta nhôù laïi vôùi loøng ngöôõng moä lòch söû Byzantine vó ñaïi, ñoäng löïc truyeàn giaùo cuûa Giaùo hoäi Constantinoáp vaø söï lan truyeàn cuûa Kitoâ giaùo khaép vuøng Maët Trôøi Moïc. Ngay caû ngaøy nay taïi Thoå Nhó Kyø vaãn coøn nhieàu coäng ñoàng Kitoâ höõu theo nghi leã Ñoâng phöông - Armenia, Syria vaø Can-ñeâ - cuõng nhö caùc coäng ñoàng theo nghi leã Latinh. Toøa Thöôïng phuï Ñaïi keát vaãn laø ñieåm tham chieáu cho caû tín höõu Hy Laïp vaø caùc tín höõu Chính thoáng giaùo khaùc.
Caùc baïn thaân meán, caùc coäng ñoàng cuûa caùc baïn ñaõ naûy sinh töø söï phong phuù cuûa lòch söû laâu daøi naøy, vaø chính caùc baïn laø nhöõng ngöôøi ñöôïc keâu goïi hoâm nay ñeå vun ñaép haït gioáng ñöùc tin ñöôïc truyeàn laïi cho chuùng ta bôûi Abraham, caùc Toâng ñoà vaø caùc Giaùo phuï. Lòch söû tröôùc maët anh chò em khoâng chæ laø ñieàu ñeå töôûng nhôù roài toân kính nhö moät quaù khöù huy hoaøng khi chuùng ta nhìn vôùi söï cam chòu tröôùc söï nhoû beù cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo veà maët soá löôïng. Traùi laïi, chuùng ta ñöôïc môøi goïi ñoùn nhaän moät taàm nhìn Tin Möøng, ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn soi saùng.
Khi nhìn baèng con maét cuûa Thieân Chuùa, chuùng ta khaùm phaù ra raèng Ngöôøi ñaõ choïn con ñöôøng beù nhoû, xuoáng giöõa chuùng ta. Ñaây chính laø con ñöôøng cuûa Chuùa, maø taát caû chuùng ta ñöôïc môøi goïi laøm chöùng. Caùc tieân tri loan baùo lôøi höùa cuûa Thieân Chuùa baèng caùch noùi veà moät maàm non seõ naûy maàm (x. Is 11:1). Chuùa Gieâsu khen ngôïi nhöõng ngöôøi beù nhoû tin töôûng vaøo Ngöôøi (x. Mc 10:13-16). Ngöôøi daïy raèng Nöôùc Thieân Chuùa khoâng töï aùp ñaët baèng nhöõng maøn phoâ tröông quyeàn naêng (x. Lc 17:20-21), nhöng lôùn leân nhö haït gioáng nhoû nhaát trong taát caû caùc haït gioáng ñöôïc gieo treân ñaát (x. Mc 4:31).
Luaän lyù hoïc beù nhoû naøy chính laø söùc maïnh ñích thöïc cuûa Giaùo hoäi. Ñieàu naøy khoâng naèm ôû nguoàn löïc hay cô caáu cuûa Giaùo hoäi, cuõng nhö hoa traùi söù meänh cuûa Giaùo hoäi khoâng phuï thuoäc vaøo soá löôïng, quyeàn löïc kinh teá hay aûnh höôûng xaõ hoäi. Thay vaøo ñoù, Giaùo hoäi soáng nhôø aùnh saùng cuûa Chieân Con; ñöôïc quy tuï quanh Ngöôøi, Giaùo hoäi ñöôïc sai ñi vaøo theá giôùi nhôø quyeàn naêng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Trong söù meänh naøy, Giaùo hoäi lieân tuïc ñöôïc môøi goïi tin töôûng vaøo lôøi höùa cuûa Chuùa: "Hôõi ñoaøn chieân nhoû beù, ñöøng sôï, vì Cha caùc con ñaõ vui loøng ban Nöôùc Trôøi cho caùc con" (Lc 12,32). Chuùng ta cuõng haõy nhôù laïi lôøi Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ noùi: "Moät coäng ñoàng Kitoâ giaùo maø caùc tín höõu, linh muïc vaø giaùm muïc khoâng ñi theo con ñöôøng nhoû beù thì khoâng coù töông lai# Nöôùc Thieân Chuùa naûy maàm trong nhöõng ñieàu nhoû beù, luoân luoân trong nhöõng ñieàu nhoû beù" (Baøi giaûng taïi Nhaø nguyeän Thaùnh Marta, ngaøy 3 thaùng 12 naêm 2019).
Giaùo hoäi taïi Thoå Nhó Kyø laø moät coäng ñoaøn nhoû beù, nhöng laïi sinh hoa keát traùi nhö haït gioáng vaø men cuûa Nöôùc Trôøi. Vì vaäy, toâi khuyeán khích anh chò em vun troàng moät thaùi ñoä tinh thaàn ñaày hy voïng, tin töôûng, baét nguoàn töø ñöùc tin vaø söï keát hôïp vôùi Thieân Chuùa. Caàn phaûi laøm chöùng cho Tin Möøng vôùi nieàm vui vaø höôùng veà töông lai vôùi nieàm hy voïng. Moät soá daáu hieäu hy voïng ñaõ hieän höõu roõ raøng. Vì vaäy, chuùng ta haõy caàu xin Chuùa ban ôn ñeå nhaän ra vaø nuoâi döôõng chuùng. Coù leõ coøn coù nhöõng daáu hieäu khaùc maø chuùng ta caàn phaùt bieåu moät caùch saùng taïo thoâng qua söï kieân trì trong ñöùc tin vaø chöùng taù.
Trong soá nhöõng daáu hieäu ñeïp ñeõ vaø ñaày höùa heïn nhaát, toâi nghó ñeán raát nhieàu ngöôøi treû ñang ñeán goõ cöûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vôùi nhöõng caâu hoûi vaø moái quan taâm cuûa hoï. Veà khía caïnh naøy, toâi keâu goïi anh chò em tieáp tuïc coâng vieäc muïc vuï toát ñeïp maø anh chò em ñang laøm. Toâi cuõng khuyeán khích anh chò em laéng nghe, ñoàng haønh vôùi ngöôøi treû, ñaëc bieät chuù yù ñeán nhöõng lónh vöïc maø Giaùo hoäi taïi Thoå Nhó Kyø ñöôïc keâu goïi phuïc vuï: ñoái thoaïi ñaïi keát vaø lieân toân, truyeàn baù ñöùc tin cho ngöôøi daân ñòa phöông, vaø phuïc vuï muïc vuï cho ngöôøi tò naïn vaø ngöôøi di cö.
Khía caïnh cuoái cuøng naøy xöùng ñaùng ñöôïc suy gaãm ñaëc bieät. Söï hieän dieän ñaùng keå cuûa ngöôøi di cö vaø ngöôøi tò naïn taïi ñaát nöôùc naøy ñaët ra cho Giaùo hoäi thaùch thöùc phaûi chaøo ñoùn vaø phuïc vuï moät soá ngöôøi deã bò toån thöông nhaát. Ñoàng thôøi, baûn thaân Giaùo hoäi naøy phaàn lôùn laø ngöôøi nöôùc ngoaøi, vaø nhieàu ngöôøi trong soá anh chò em - caùc linh muïc, nöõ tu vaø nhaân vieân muïc vuï - ñeán töø caùc vuøng ñaát khaùc. Ñieàu naøy ñoøi hoûi moät cam keát ñaëc bieät ñoái vôùi vieäc hoäi nhaäp vaên hoùa ñeå ngoân ngöõ, phong tuïc vaø vaên hoùa Thoå Nhó Kyø ngaøy caøng trôû neân cuûa rieâng anh chò em. Hôn nöõa, vieäc truyeàn baù in Möøng luoân dieãn ra thoâng qua söï hoäi nhaäp vaên hoùa nhö vaäy.
Toâi cuõng muoán nhaéc laïi raèng chính taïi vuøng ñaát naøy cuûa anh chò em, taùm Coâng ñoàng Chung ñaàu tieân ñaõ ñöôïc toå chöùc. Naêm nay ñaùnh daáu kyû nieäm 1700 naêm Coâng ñoàng Ni-xeâ-a laàn thöù nhaát, moät "coät moác trong lòch söû Giaùo hoäi cuõng nhö cuûa toaøn theå nhaân loaïi" (Ñöùc Phanxicoâ, Dieãn vaên tröôùc UÛy ban Thaàn hoïc Quoác teá, ngaøy 28 thaùng 11 naêm 2024). Söï kieän luoân quan troïng naøy ñaët ra tröôùc maét chuùng ta moät soá thaùch thöùc maø toâi muoán ñeà caäp.
Ñaàu tieân laø taàm quan troïng cuûa vieäc naém baét baûn chaát cuûa ñöùc tin vaø trôû thaønh Kitoâ höõu. Xung quanh Kinh Tin Kính, Giaùo Hoäi taïi Ni-xeâ-a ñaõ tìm laïi ñöôïc söï hieäp nhaát cuûa mình (x. Toâng saéc Spes Non Confundit, 17). Kinh Tin Kính khoâng chæ ñôn thuaàn laø moät coâng thöùc giaùo lyù; maø coøn laø moät lôøi môøi goïi tìm kieám - giöõa nhöõng caûm thöùc, linh ñaïo vaø vaên hoùa khaùc nhau - söï hieäp nhaát vaø coát loõi thieát yeáu cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo, ñaët troïng taâm vaøo Chuùa Kitoâ vaø Truyeàn Thoáng cuûa Giaùo Hoäi. Ni-xeâ-a vaãn ñaët ra caâu hoûi: Chuùa Gieâsu laø ai ñoái vôùi chuùng ta? Trôû thaønh Kitoâ höõu veà baûn chaát coù nghóa laø gì? Kinh Tin Kính, ñöôïc ñoàng thanh tuyeân xöng, trôû thaønh moät tieâu chuaån ñeå phaân ñònh, moät la baøn, moät trung taâm maø nieàm tin vaø haønh ñoäng cuûa chuùng ta phaûi xoay quanh. Khi noùi veà moái lieân heä giöõa ñöùc tin vaø vieäc laøm, toâi muoán caûm ôn caùc toå chöùc quoác teá ñaõ hoã trôï caùc hoaït ñoäng töø thieän cuûa Giaùo Hoäi, ñaëc bieät laø söï giuùp ñôõ daønh cho caùc naïn nhaân sau traän ñoäng ñaát naêm 2023. ÔÛ ñaây, toâi muoán nhaéc ñeán Caritas Quoác teá vaø Toå chöùc Giuùp ñôõ caùc Giaùo Hoäi Coù Nhu Caàu (Kirche in Not).
Thaùch thöùc thöù hai laø söï caáp baùch cuûa vieäc taùi khaùm phaù nôi Chuùa Kitoâ khuoân maët cuûa Thieân Chuùa Cha. Ni-xeâ-a khaúng ñònh thieân tính cuûa Chuùa Gieâsu vaø söï bình ñaúng cuûa Ngöôøi vôùi Chuùa Cha. Nôi Chuùa Gieâsu, chuùng ta tìm thaáy khuoân maët ñích thöïc cuûa Thieân Chuùa vaø lôøi phaùn quyeát cuûa Ngöôøi veà nhaân loaïi vaø lòch söû. Chaân lyù naøy lieân tuïc thaùch thöùc nhöõng quan nieäm cuûa chuùng ta veà Thieân Chuùa baát cöù khi naøo chuùng khoâng phuø hôïp vôùi nhöõng gì Chuùa Gieâsu ñaõ maëc khaûi. Chaân lyù naøy môøi goïi chuùng ta khoâng ngöøng phaân ñònh veà caùc hình thöùc ñöùc tin, caàu nguyeän, ñôøi soáng muïc vuï vaø linh ñaïo cuûa mình. Nhöng cuõng coù moät thaùch thöùc khaùc, maø chuùng ta coù theå goïi laø "chuû nghóa Arioâ môùi", hieän dieän trong vaên hoùa ngaøy nay vaø ñoâi khi ngay caû trong soá caùc tín höõu. Ñieàu naøy xaûy ra khi Chuùa Gieâsu ñöôïc ngöôõng moä ôû möùc ñoä thuaàn tuùy con ngöôøi, thaäm chí coù theå vôùi söï toân troïng toân giaùo, nhöng laïi khoâng thöïc söï ñöôïc coi laø Thieân Chuùa haèng soáng vaø chaân thaät giöõa chuùng ta. Thieân tính cuûa Ngöôøi, quyeàn thoáng trò cuûa Ngöôøi treân lòch söû, bò lu môø, vaø Ngöôøi bò haï thaáp xuoáng thaønh moät nhaân vaät lòch söû vó ñaïi, moät baäc thaày thoâng thaùi, hay moät vò tieân tri ñaáu tranh cho coâng lyù - nhöng khoâng hôn khoâng keùm. Ni-xeâ-a nhaéc nhôû chuùng ta raèng Chuùa Gieâsu Kitoâ khoâng phaûi laø moät nhaân vaät cuûa quaù khöù; Ngöôøi laø Con Thieân Chuùa hieän dieän giöõa chuùng ta, daãn daét lòch söû höôùng tôùi töông lai maø Thieân Chuùa ñaõ höùa ban.
Cuoái cuøng, thaùch thöùc thöù ba laø söï trung gian cuûa ñöùc tin vaø söï phaùt trieån cuûa giaùo lyù. Trong boái caûnh vaên hoùa phöùc taïp, Kinh Tin Kính Ni-xeâ-a ñaõ dieãn taû baûn chaát cuûa ñöùc tin thoâng qua caùc phaïm truø trieát hoïc vaø vaên hoùa cuûa thôøi ñaïi. Nhöng chæ vaøi thaäp kyû sau, taïi Coâng ñoàng Constantinoáp laàn thöù nhaát, chuùng ta thaáy ñöùc tin aáy ñaõ ñöôïc ñaøo saâu vaø môû roäng hôn nöõa. Nhôø söï phaùt trieån giaùo lyù naøy, moät coâng thöùc môùi ñaõ xuaát hieän, Kinh Tin Kính Nixeâa-Constantinoáp maø chuùng ta cuøng tuyeân xöng trong caùc phuïng vuï Chuùa Nhaät. ÔÛ ñaây, chuùng ta cuõng hoïc ñöôïc moät baøi hoïc quan troïng: ñöùc tin Kitoâ giaùo phaûi luoân ñöôïc dieãn taû baèng ngoân ngöõ vaø phaïm truø cuûa neàn vaên hoùa trong ñoù chuùng ta ñang soáng, gioáng nhö caùc Giaùo phuï ñaõ laøm taïi Ni-xeâ-a vaø trong caùc Coâng ñoàng khaùc. Ñoàng thôøi, chuùng ta phaûi phaân bieät baûn chaát cuûa ñöùc tin vôùi caùc coâng thöùc lòch söû dieãn taû ñöùc tin aáy - nhöõng coâng thöùc luoân mang tính cuïc boä vaø taïm thôøi, vaø coù theå thay ñoåi khi giaùo lyù ñöôïc hieåu saâu saéc hôn. Chuùng ta haõy nhôù laïi raèng vò Tieán só môùi nhaát cuûa Giaùo hoäi, Thaùnh John Henry Newman, ñaõ nhaán maïnh ñeán söï phaùt trieån cuûa giaùo lyù Kitoâ giaùo, bôûi vì giaùo lyù khoâng phaûi laø moät yù töôûng tröøu töôïng, tónh taïi, maø phaûn aùnh chính maàu nhieäm Chuùa Kitoâ. Do ñoù, söï phaùt trieån cuûa noù mang tính höõu cô, gaàn gioáng nhö moät thöïc taïi soáng ñoäng, daàn daàn laøm saùng toû vaø dieãn taû ñaày ñuû hôn coát loõi cuûa ñöùc tin.
Caùc baïn thaân meán, tröôùc khi keát thuùc, toâi muoán nhaéc laïi moät ngöôøi maø caùc baïn raát yeâu quyù, Thaùnh Gioan XXIII, ngöôøi ñaõ yeâu thöông vaø phuïc vuï ngöôøi daân ñaát nöôùc naøy. Ngaøi ñaõ vieát: "Toâi muoán laëp laïi nhöõng gì toâi caûm nhaän trong loøng mình: Toâi yeâu ñaát nöôùc naøy vaø cö daân cuûa noù." Nhìn töø cöûa soå nhaø Doøng Teân, nhöõng ngöôøi ñaùnh caù baän roän vôùi thuyeàn vaø löôùi treân eo bieån Bosporus, ngaøi noùi tieáp: "Caûnh töôïng aáy laøm toâi xuùc ñoäng. Ñeâm noï, khoaûng moät giôø saùng, trôøi möa nhö truùt nöôùc, nhöng nhöõng ngöôøi ñaùnh caù vaãn ôû ñoù, khoâng heà nao nuùng trong coâng vieäc naëng nhoïc cuûa hoï# Noi göông nhöõng ngöôøi ñaùnh caù ôû Bosporus - laøm vieäc ngaøy ñeâm vôùi nhöõng ngoïn ñuoác thaép saùng, moãi ngöôøi treân chieác thuyeàn nhoû cuûa mình, theo söï höôùng daãn cuûa caùc vò laõnh ñaïo tinh thaàn - ñaây laø boån phaän nghieâm tuùc vaø thaùnh thieâng cuûa chuùng ta."
Toâi hy voïng raèng anh chò em cuõng seõ ñöôïc thuùc ñaåy bôûi chính nieàm ñam meâ naøy, ñeå giöõ cho nieàm vui ñöùc tin luoân soáng ñoäng, vaø tieáp tuïc laøm vieäc nhö nhöõng ngöôøi ñaùnh caù can ñaûm treân con thuyeàn cuûa Chuùa. Xin Ñöùc Maria Raát Thaùnh, Meï Thieân Chuùa, chuyeån caàu cho anh chò em vaø gìn giöõ anh chò em trong söï chaêm soùc cuûa Meï. Xin caûm ôn.