Ñöùc Thaùnh cha vieáng thaêm
Giaùo hoäi Chính thoáng Constantinople
Ñöùc Thaùnh cha vieáng thaêm Giaùo hoäi Chính thoáng Constantinople.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Istanbul (RVA News 30-11-2025) - Luùc quaù 15 giôø, ngaøy 29 thaùng Möôøi Moät naêm 2025, Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV ñaõ môû laïi caùc hoaït ñoäng: ngaøi ñeán Toøa Thöôïng phuï Chính thoáng Constantinople, laø Giaùo hoäi ñöùng ñaàu caùc Giaùo hoäi Chính thoáng ñoäc laäp, nhöng lieân keát vôùi nhau trong cuøng moät ñöùc tin vaø phong hoùa.
Chính Thoáng giaùo
Thuaät ngöõ "chính thoáng" ñöôïc caùc Kitoâ höõu Hy Laïp söû duïng laàn ñaàu vaøo theá kyû IV ñeå phaân bieät ñöùc tin chính truyeàn vôùi caùc hoïc thuyeát laïc giaùo. Moät soá Giaùo hoäi Ñoâng phöông taùch khoûi Giaùo hoäi vaøo theá kyû V do tranh luaän veà thuyeát nhaát tính cuõng ñöôïc goïi laø Chính thoáng. Caùc Giaùo hoäi Chính thoáng ñöôïc daãn daét do moät Thöôïng phuï, töôùc hieäu baét nguoàn töø naêm Giaùo hoäi ñaàu tieân: Roâma, Constantinople, Alexandria, Antioâkia vaø Gieârusalem - goïi laø Nguõ Thöôïng phuï ñöôïc thieát laäp döôùi thôøi Hoaøng ñeá Giustino (527-565).
Töôùc hieäu naøy sau ñoù ñöôïc môû roäng cho Toång giaùm muïc Mascôva hoài theá kyû XVI, roài cho caùc Toång giaùm muïc Serbia vaø Bulgaria hoài ñaàu theá kyû XX vaø ngöôøi ñöùng ñaàu Giaùo hoäi Chính thoáng Rumani hoài giöõa theá kyû X.
Trong khi ñoù, ngöôøi ñöùng ñaàu Giaùo hoäi Chính thoáng Georgia coå mang töôùc hieäu "Catholicos - Thöôïng phuï". Cuoái cuøng, Giaùo hoäi Armeni Toâng truyeàn ôû Etchmiadzin ñöôïc laõnh ñaïo do moät Toång Thöôïng phuï (Catolocos supremo). Heä thoáng phaåm traät Chính thoáng bao goàm ba caáp baäc truyeàn thoáng laø phoù teá, linh muïc vaø giaùm muïc...
Toøa Thöôïng phuï chung laø toøa cao nhaát vaø laø trung taâm cuûa Chính thoáng giaùo treân toaøn theá giôùi. Ñöùc Thöôïng phuï chung laø "primus inter pares" - "Ngöôøi ñöùng ñaàu trong nhöõng ngöôøi bình ñaúng" - so vôùi caùc Thöôïng phuï khaùc, vaø quyeàn toái thöôïng cuûa Chính thoáng Constantinople theå hieän tính hieäp nhaát cuûa Chính thoáng giaùo, ñoàng thôøi ñieàu phoái caùc hoaït ñoäng cuûa Giaùo hoäi.
Thaåm quyeàn cuûa ngaøi bao goàm, ngoaøi Istanbul, boám giaùo phaän Thoå Nhó Kyø, nuùi Athos, Creta, Patmos vaø caùc ñaûo Dodecanese, vaø do söï di cö, coøn coù caùc giaùo phaän Chính thoáng taïi Trung AÂu, Taây AÂu, chaâu Myõ, Pakistan vaø Nhaät Baûn.
Sau cuøng, Ñöùc Thöôïng phuï chung coøn laø ñieåm quy chieáu cuûa caùc tín höõu Chính thoáng treân theá giôùi taïi nhöõng nôi khoâng thuoäc quyeàn taøi phaùn tröïc tieáp cuûa caùc Toøa Thöôïng phuï khaùc, nhö Chính thoáng taïi Estonia, Lettonia...
Toøa Thöôïng phuï Chính thoáng Constantinople, trong nhieàu theá kyû ñaët caïnh Nhaø thôø Hagia Sophia. Sau khi Constantinople thaát thuû naêm 1453, toøa ñöôïc chuyeån veà quaän Phanar töø naêm 1601, coøn Nhaø thôø Hagia Sophia bò Thoå Nhó Kyø bieán thaønh Baûo taøng vieän nhö hieän nay.
Ñöùc Thöôïng phuï chung
Ñöùc Thöôïng phuï chung Constantinople hieän nay laø Ñöùc Bartolomaios I, tuïc danh laø Demetrios Archondonis, naêm nay 85 tuoåi, sinh naêm 1940 treân ñaûo Imbros ôû bieån Aegean thuoäc Thoå Nhó Kyø, vì theá ngaøi laø coâng daân cuûa nöôùc naøy, tuy thuoäc thuoäc coäng ñoàng Hy Laïp. Ngaøi theo hoïc taïi Tröôøng Thaàn hoïc ôû ñaûo Halki (1961), ñaäu Tieán só Giaùo luaät taïi Hoïc vieän Giaùo hoaøng Ñoâng phöông ôû Roâma, hoïc theâm taïi Hoïc vieän Ñaïi keát Bossey ôû Geneøve Thuïy Só vaø Ñaïi hoïc Munich beân Ñöùc.
Ngaøi chòu chöùc linh muïc naêm 1969, laøm thö kyù rieâng cuûa vò tieàn nhieäm laø Ñöùc Thöôïng phuï chung Demetrios (1972-1991). Ngaøi ñöôïc boå nhieäm laøm Toång giaùm muïc Philadelphia beân Myõ (1973) vaø Calcedonia (1990), tröôùc khi ñöôïc baàu laøm ngöôøi keá vò thöù 270 cuûa Thaùnh Anreâ, vaøo ngaøy 02 thaùng Möôøi Moät naêm 1991, laáy teân laø Bartolomaios I. Ngaøi noåi tieáng vôùi nhöõng noã löïc thuùc ñaåy hôïp taùc lieân Chính thoáng, ñoái thoaïi ñaïi keát, cuõng nhö vieäc baûo veä moâi tröôøng, ñeán möùc ñöôïc goïi laø "Thöôïng phuï xanh".