Thaàn hoïc coát loõi:
Moät höôùng ñi cho töông lai Giaùo duïc Coâng giaùo
Thaàn hoïc coát loõi: Moät höôùng ñi cho töông lai Giaùo duïc Coâng giaùo.
(WHÑ 12-09-2025)
Thaàn hoïc coát loõi: Moät höôùng ñi cho töông lai Giaùo duïc Coâng giaùo
Giaùo duïc ñaïi hoïc Coâng giaùo ñang ñoái maët vôùi khuûng hoaûng caên tính, ñaët ra caâu hoûi veà vai troø cuûa thaàn hoïc. Thay vì chæ laø "thaàn hoïc giôùi haøn laâm" hay "thaàn hoïc coâng coäng", caùc chuyeân gia ñeà xuaát moät neàn "thaàn hoïc coát loõi" taäp trung vaøo vieäc giuùp sinh vieân khaùm phaù yù nghóa cuoäc soáng, nuoâi döôõng caûm thöùc maïnh meõ hôn veà nieàm tin, vaø daán thaân quaûng ñaïi hôn cho nhöõng vaán ñeà xaõ hoäi, qua ñoù bieán ñoåi hoï moät caùch saâu saéc vaø laâu daøi.
Moät giai ñoaïn chuyeån mình saâu saéc
Giaùo duïc ñaïi hoïc Coâng giaùo treân theá giôùi ñang böôùc vaøo moät giai ñoaïn bieán ñoåi saâu saéc. Nhöõng aùp löïc naøy ñaõ roõ raøng: soá löôïng sinh vieân suït giaûm, chi phí gia taêng, thaùi ñoä vaên hoùa thay ñoåi ñoái vôùi ñaïo Coâng giaùo, vaø moät quan ñieåm ngaøy caøng thöïc duïng veà giaùo duïc, xem tröôøng ñaïi hoïc chuû yeáu laø nôi ñaøo taïo ngheà nghieäp. Nhöõng aùp löïc naøy thaùch thöùc caùc tröôøng cao ñaúng vaø ñaïi hoïc Coâng giaùo phaûi laøm roõ caên tính vaø muïc ñích toàn taïi cuûa mình. Trong voâ soá khía caïnh cuûa cuoäc khuûng hoaûng veà caên tính naøy, moät caâu hoûi noåi baät leân moät caùch caáp thieát: Vai troø cuûa thaàn hoïc trong giaùo duïc ñaïi hoïc Coâng giaùo laø gì?
Trong taùc phaåm Thaàn hoïc vaø Giaùo duïc ñaïi hoïc Coâng giaùo: Vöôït qua cuoäc khuûng hoaûng caên tính, Massimo Faggioli, Giaùo sö Lòch söû vaø Nghieân cöùu Thaàn hoïc taïi Ñaïi hoïc Pennsylvania, Hoa Kyø ñaõ baøn ñeán caâu hoûi naøy. OÂng nhaän ñònh raèng caùc tröôøng ñaïi hoïc Coâng giaùo ñöôïc ñònh hình bôûi logic thò tröôøng ñang ngaøy caøng khoâng coøn choã cho thaàn hoïc. OÂng laäp luaän uûng hoä moät neàn thaàn hoïc ñònh höôùng giaùo hoäi hoïc nhö moät caùch ñeå choáng laïi caùc aùp löïc theá tuïc. Duø ñoàng tình vôùi moái quan ngaïi cuûa Faggioli, tieán só Jason King, Giaùm ñoác Trung taâm Nghieân cöùu Coâng giaùo taïi Ñaïi hoïc Thaùnh Maãu ôû bang Texas, Myõ cho raèng giaûi phaùp cuûa Faggioli thieân quaù nhieàu veà thöù coù theå goïi laø "thaàn hoïc giôùi haøn laâm" (guild theology). Theo quan ñieåm cuûa Jason King vaø caùc ñoàng nghieäp cuûa oâng, giaùo duïc ñaïi hoïc Coâng giaùo thay vaøo ñoù phaûi öu tieân thöù maø hoï goïi laø "thaàn hoïc coát loõi" (core theology) - moät neàn thaàn hoïc nhaém tröïc tieáp ñeán vieäc hình thaønh con ngöôøi sinh vieân: haønh trình tìm kieám yù nghóa cuoäc soáng, söï hieåu bieát truyeàn thoáng Coâng giaùo vaø söï daán thaân cuûa hoï vôùi theá giôùi.
Taïi sao "Thaàn hoïc giôùi haøn laâm" chöa ñuû?
"Thaàn hoïc giôùi haøn laâm" aùm chæ thaàn hoïc vôùi tö caùch laø moät ngaønh hoïc thuaät ñöôïc thöïc haønh bôûi caùc hoïc giaû chuyeân moân. Noù toàn taïi trong nhöõng cuoäc ñoái thoaïi giöõa caùc nhaø thaàn hoïc - ñaày aép thuaät ngöõ chuyeân moân, caùc cuoäc tranh luaän hoïc thuaät vaø nhöõng tieâu chuaån ngheà nghieäp. Noù nghieâm ngaët, coù tính chuyeân moân hoùa cao vaø coù giaù trò khoâng theå phuû nhaän trong vieäc thuùc ñaåy suy tö thaàn hoïc. Tuy nhieân, haàu heát sinh vieân taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc Coâng giaùo khoù coù theå tieáp caän loaïi thaàn hoïc naøy.
Faggioli xem thaàn hoïc giôùi haøn laâm nhö moät thaønh luõy choáng laïi söï xaâm laán cuûa logic thò tröôøng, moät caùch ñeå ñaûm baûo thaàn hoïc duy trì vò theá trí thöùc nghieâm tuùc trong khuoân vieân tröôøng. Nhöng neáu noù trôû thaønh phöông thöùc chính cuûa söï tham gia thaàn hoïc, noù coù nguy cô coâ laäp thaàn hoïc khoûi coäng ñoàng ñaïi hoïc roäng lôùn hôn.
Hôn nöõa, thaàn hoïc giôùi haøn laâm gaëp khoù khaên trong vieäc giaûi quyeát cuoäc khuûng hoaûng yù nghóa saâu roäng maø nhieàu sinh vieân ngaøy nay traûi nghieäm. Giôùi treû ñoái maët vôùi moät theá giôùi phaân maûnh - nôi baõo hoøa kyõ thuaät soá, chia reõ chính trò vaø ñöùt gaõy xaõ hoäi - khieán hoï vaät loän ñeå tìm ra söï gaén keát. Hoï gaëp phaûi nhöõng töôøng thuaät caïnh tranh nhau veà baûn saéc, muïc ñích soáng vaø baûn chaát cuûa moät cuoäc ñôøi toát ñeïp, maø thöôøng khoâng coù baát kyø khuoân khoå naøo ñeå tích hôïp nhöõng caâu hoûi naøy. Nhieàu sinh vieân caûm thaáy gaùnh naëng cuûa nhöõng kyø voïng xaõ hoäi veà thaønh coâng söï nghieäp, an toaøn taøi chính vaø thaønh töïu caù nhaân maø khoâng hieåu taïi sao baát kyø ñieàu naøo trong soá ñoù thöïc söï quan troïng.
Trong moâi tröôøng ñaøo taïo Coâng giaùo, thaàn hoïc khoâng theå chæ laø moät moân hoïc chuyeân bieät daønh rieâng cho caùc chuyeân gia. Töông lai cuûa thaàn hoïc trong giaùo duïc ñaïi hoïc Coâng giaùo seõ khoâng ñöôïc baûo ñaûm chæ baèng caùch cuûng coá uy tín cuûa ngaønh hoïc. Ñuùng hôn, noù phuï thuoäc vaøo vieäc bieán thaàn hoïc trôû neân khoâng theå thieáu cho söï phaùt trieån cuûa sinh vieân vaø haønh trình tìm kieám yù nghóa vaø chaân lyù cuûa hoï.
Giôùi haïn cuûa "Thaàn hoïc coâng coäng"
Neáu thaàn hoïc giôùi haøn laâm laø quaù bieät laäp, thì moái nguy hieåm ngöôïc laïi ñeán töø moät neàn "thaàn hoïc coâng coäng" (public theology) voán thöôøng coù xu höôùng chaïy theo söï kieän. Thaàn hoïc coâng coäng tham gia vaøo söï phaûn aùnh thaàn hoïc vôùi caùc vaán ñeà xaõ hoäi, chính trò vaø vaên hoùa ñöông ñaïi. Söï daán thaân naøy laø raát quan troïng cho chöùng taù cuûa Giaùo hoäi trong theá giôùi vaø chaéc chaén coù moät vò trí trong caùc tröôøng ñaïi hoïc Coâng giaùo. Tuy nhieân,
neáu sinh vieân chæ tieáp caän thaàn hoïc qua laêng kính cuûa caùc söï kieän vaø tranh luaän hieän taïi, hoï coù theå ñaùnh giaù cao söï lieân quan töùc thôøi cuûa noù nhöng laïi thieáu caûm nhaän veà nhöõng neàn taûng saâu xa hôn. Hoï coù theå baét ñaàu xem thaàn hoïc nhö moät lôøi bình luaän thuaàn tuùy veà caùc tin töùc môùi nhaát, thay vì laø moät truyeàn thoáng mang laïi söï khoân ngoan laâu beàn ñeå tham gia vaøo nhöõng caâu hoûi saâu saéc cuûa con ngöôøi.
Vaán ñeà naøy caøng trôû neân traàm troïng hôn bôûi thöïc teá laø khoâng gian coâng coäng ngaøy nay bò phaân cöïc saâu saéc. Khi thaàn hoïc lieân tuïc bò loâi keùo vaøo caùc cuoäc chieán vaên hoùa phe phaùi, noù coù nguy cô trôû neân yù thöùc heä vaø vöôùng quaù saâu vaøo caùc phe phaùi chính trò. Noù coù theå baét ñaàu phaûn chieáu chính nhöõng chia reõ maø noù tìm caùch haøn gaén.
Moät öu tieân cho "Thaàn hoïc coát loõi"
"Tröôùc nhöõng haïn cheá cuûa caû hai caùch tieáp caän haøn laâm vaø coâng coäng, caùc tröôøng ñaïi hoïc Coâng giaùo phaûi khaúng ñònh laïi vò trí trung taâm cuûa thaàn hoïc ñoái vôùi caên tính cuûa mình baèng caùch öu tieân cho thöù chuùng toâi goïi laø Thaàn hoïc coát loõi", tieán só Jason King noùi.
Thaàn hoïc coát loõi aùm chæ söï hình thaønh thaàn hoïc maø moïi sinh vieân taïi moät cô sôû Coâng giaùo neân traûi nghieäm, baát keå chuyeân ngaønh cuûa hoï laø gì. Noù khoâng ñöôïc ñònh nghóa bôûi söï chuyeân moân hoùa hoïc thuaät heïp (nhö thaàn hoïc giôùi haøn laâm) cuõng khoâng phaûi baèng söï bình luaän lieân tuïc veà caùc söï kieän hieän taïi (nhö thaàn hoïc coâng coäng). Thay vaøo ñoù, Thaàn hoïc coát loõi nhaán maïnh ñeán moät söï hình thaønh vaø hieåu bieát seõ toàn taïi laâu daøi vöôït xa nhöõng naêm thaùng ñaïi hoïc cuûa sinh vieân.
Thöù nhaát, noù mang ñeán cho sinh vieân moät cuoäc gaëp gôõ vôùi caùc trình thuaät Kinh Thaùnh vaø nhöõng hieåu bieát thaàn hoïc ñaõ ñònh hình tö töôûng Coâng giaùo qua nhieàu theá kyû. Ñaây khoâng chæ laø veà vieäc thu nhaän kieán thöùc lòch söû, maø coøn laø veà vieäc nhìn thaáy nhöõng nguoàn maïch naøy laø soáng ñoäng vaø vaãn ñang traû lôøi nhöõng caâu hoûi veà muïc ñích vaø ñònh meänh con ngöôøi ngaøy nay.
Thöù hai, noù cho thaáy ñöùc tin ñaõ phaùt trieån trong nhöõng boái caûnh cuï theå nhö theá naøo, ñaõ ñoái maët vôùi nhöõng thaùch thöùc môùi ra sao, vaø ñaõ giuùp ñònh hình caùc neàn vaên hoùa. Quan ñieåm naøy giuùp sinh vieân thaáy thaàn hoïc khoâng phaûi laø moät di saûn tónh taïi maø laø moät cuoäc ñoái thoaïi soáng ñoäng vaø naêng ñoäng giöõa Giaùo hoäi vaø theá giôùi theo thôøi gian.
Thöù ba, vì thaàn hoïc luoân ñöôïc soáng, neân thay vì chæ ñôn giaûn ñöa ra moät "quan ñieåm Coâng giaùo" vaøo caùc cuoäc tranh luaän ñöông ñaïi, Thaàn hoïc coát loõi cung caáp cho sinh vieân moät khuoân khoå ñeå nuoâi döôõng caûm thöùc saâu saéc hôn veà nieàm tin, ñeå daán thaân maïnh meõ hôn vôùi nhöõng vaán naïn lieân quan ñeán phaåm giaù con ngöôøi, cuõng nhö coâng lyù vaø lôïi ích chung cuûa toaøn xaõ hoäi.
Hai ví duï cuï theå
Thaàn hoïc coát loõi khoâng chæ laø moät lyù töôûng lyù thuyeát maø coøn caàn ñöôïc soáng trong lôùp hoïc. Caùc nguyeân taéc cuûa noù neân ñònh hình caùch caùc khoùa hoïc ñöôïc thieát keá vaø giaûng daïy ñeå sinh vieân tham gia vaøo thaàn hoïc moät caùch nghieâm tuùc veà trí tueä, coù yù nghóa caù nhaân vaø phuø hôïp vôùi cuoäc soáng cuûa hoï. Trong thöïc teá, ñieàu naøy seõ nhö theá naøo? Jason King ñöa ra hai khoùa hoïc cuûa tröôøng mình laøm ví duï.
Trong khoùa hoïc thöù nhaát veà "Thieân Chuùa, Coâng Vieäc vaø Tieàn Baïc", sinh vieân khaùm phaù Hoïc thuyeát Xaõ hoäi cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo lieân quan ñeán kinh teá vaø lao ñoäng. Hoï baét ñaàu baèng caùch nhìn vaøo caùc tình huoáng kinh teá thöïc teá vaø traûi nghieäm soáng cuûa ngöôøi lao ñoäng, sau ñoù ñöa vaøo caùc quan ñieåm thaàn hoïc Coâng giaùo. Hoï nghieân cöùu Kinh Thaùnh, caùc thoâng ñieäp cuûa Giaùo hoaøng vaø gaëp gôõ caùc nhaân vaät nhö Dorothy Day, Gustavo Gutieùrrez, vaø Oscar Romero. Cuoái khoùa hoïc, sinh vieân rôøi ñi khoâng chæ vôùi kieán thöùc veà Hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo maø coøn vôùi khaû naêng môùi ñeå suy tö thaàn hoïc veà caùc löïa choïn kinh teá caù nhaân, muïc tieâu ngheà nghieäp vaø söï tham gia vaøo xaõ hoäi.
Trong khoùa hoïc thöù hai veà "Ngöôøi ngoaøi haønh tinh, Quaùi vaät, Anh huøng vaø Chuùa Gieâsu", sinh vieân cuøng nhau khaùm phaù khoa hoïc vieãn töôûng vaø caùc caâu chuyeän hö caáu suy ñoaùn khaùc nhö nhöõng caùch töôûng töôïng veà theá giôùi, vaø ñaët nhöõng töôøng thuaät giaøu trí töôûng töôïng ñoù vaøo ñoái thoaïi vôùi caùc khuoân khoå thaàn hoïc Kitoâ giaùo. Sinh vieân coù theå phaân tích moät caâu chuyeän haäu taän theá nhö Con ñöôøng (The Road) cuûa Cormac McCarthy beân caïnh Tin Möøng Maùccoâ ñöôïc vieát trong thôøi kyø baùch haïi ñeå phaûn aùnh veà "Laøm theá naøo ñeå chuùng ta soáng trong moät theá giôùi tan vôõ?" Caùch tieáp caän naøy khoâng chæ laø phaân tích vaên hoïc veà caùc theá giôùi giaû töôûng, maø laø ñaët ra nhöõng caâu hoûi thaàn hoïc coát loõi, giuùp sinh vieân thaáy thaàn hoïc vaø nhöõng caâu chuyeän nhö nhöõng caùch thöùc maïnh meõ ñeå hieåu veà thöïc taïi.
Hai khoùa hoïc naøy minh hoïa raèng Thaàn hoïc coát loõi khoâng phaûi laø moät baøi taäp giaùo ñieàu cöùng nhaéc hay moät söï daán thaân hôøi hôït vôùi caùc vaán ñeà thôøi söï. Ñuùng hôn, noù laø moät caùch tieáp caän tích hôïp trong giaùo duïc - keát hôïp Kinh Thaùnh, truyeàn thoáng thaàn hoïc Coâng giaùo vaø traûi nghieäm soáng (thaäm chí laø trí töôûng töôïng) cuûa chính sinh vieân. "Laø moät nhaø giaùo duïc, chuùng toâi ñaõ chöùng kieán taän maét caùch tieáp caän naøy coù theå bieán ñoåi con ngöôøi ra sao," Jason King chia seû. Sinh vieân böôùc vaøo caùc khoùa hoïc vôùi kyø voïng thaàn hoïc khoâng phaûi laø giaùo ñieàu tröøu töôïng hoaëc cung caáp moät caùi nhìn toång quan lòch söû khoâ khan veà Giaùo hoäi. Ñieàu thu huùt vaø thay ñoåi hoï laø khaùm phaù ra raèng thaàn hoïc giuùp hoï daán thaân vaøo yù nghóa, caên tính vaø muïc ñích soáng cuûa chính cuoäc ñôøi hoï. Khi sinh vieân nhaän ra raèng nhöõng caâu hoûi ñang traøo daâng trong traùi tim hoï - veà hoï laø ai, taïi sao hoï toàn taïi, hoï neân soáng theá naøo - chính laø nhöõng caâu hoûi maø thaàn hoïc giaûi quyeát, moät aùnh saùng seõ baät leân. Thaàn hoïc coát loõi taïo ra keát noái roõ raøng ñoù. Noù cho sinh vieân moät loái ñeå nhìn theá giôùi moät caùch thaàn hoïc, khoâng chæ trong nhöõng naêm ñaïi hoïc maø coøn laâu daøi sau khi hoï toát nghieäp.
Ñònh höôùng cho töông lai cuûa Giaùo duïc ñaïi hoïc Coâng giaùo
Nhöõng thay ñoåi saép tôùi trong giaùo duïc ñaïi hoïc Coâng giaùo seõ ñoøi hoûi moät neàn thaàn hoïc vöøa neàn taûng vöøa deã tieáp caän ñoái vôùi sinh vieân. Caùc tröôøng cao ñaúng vaø ñaïi hoïc Coâng giaùo toàn taïi khoâng chæ ñeå töï duy trì mình nhö caùc theå cheá, maø laø ñeå hình thaønh sinh vieân theo nhöõng caùch seõ ñònh hình toaøn boä cuoäc ñôøi hoï. Vieäc taùi taäp trung vaøo Thaàn hoïc coát loõi khoâng phaûi laø veà vieäc baûo toàn moät caên tính Coâng giaùo hay cöùu laáy moät khoa thaàn hoïc, nhöng laø thöïc söï phuïc vuï sinh vieân. Noù ñaûm baûo raèng nhöõng ngöôøi treû tuoåi nhaän ñöôïc nhieàu hôn laø ñaøo taïo ngheà nghieäp. Hoï toát nghieäp vôùi moät neàn giaùo duïc thu huùt toaøn boä con ngöôøi hoï, bao goàm caùc chieàu kích ñaïo ñöùc vaø taâm linh cuûa cuoäc soáng. Baèng caùch naøy, giaùo duïc ñaïi hoïc Coâng giaùo vaãn trung thaønh vôùi söù maïng rieâng bieät cuûa mình vaø mang laïi moät ñieàu gì ñoù thöïc söï caàn thieát trong thôøi ñaïi cuûa chuùng ta.
Nguoàn: Vatican News (11/9/2025)