Coâng boá Vaên kieän
cuûa Boä Giaùo lyù Ñöùc tin veà Ñöùc Meï
Coâng boá Vaên kieän cuûa Boä Giaùo lyù Ñöùc tin veà Ñöùc Meï.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Vatican (RVA News 05-11-2025) - Nhö ñaõ ñöa tin, saùng ngaøy 04 thaùng Möôøi Moät naêm 2025, Vaên kieän môùi cuûa Boä Giaùo lyù Ñöùc tin, mang töïa ñeà "Mater Populi Fidelis", Meï cuûa Daân trung tín, - Ghi chuù ñaïo lyù veà moät soá töôùc hieäu cuûa Ñöùc Meï Maria lieân quan ñeán söï coäng taùc cuûa Meï trong coâng trình cöùu ñoä" ñaõ ñöôïc coâng boá trong cuoäc hoïp baùo taïi Phoøng baùo chí Toøa Thaùnh.
Vaên kieän mang chöõ kyù cuûa Ñöùc Hoàng y Toång tröôûng Víctor Manuel Fernaùndez, vaø Ñöùc Toång giaùm muïc Armando Matteo, Toång thö kyù cuûa Boä, ñaõ ñöôïc Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV pheâ chuaån ngaøy 07 thaùng Möôøi naêm 2025, vaø truyeàn coâng boá.
Vaên kieän daøi 38 trang, sau Lôøi giôùi thieäu vaø daãn nhaäp, Vaên kieän trình baøy söï coäng taùc cuûa Ñöùc Meï Maria trong coâng trình cöùu ñoä, roài baøn ñeán caùc töôùc hieäu lieân quan ñeán söï coäng taùc cuûa Ñöùc Maria trong ôn cöùu ñoä, nhö: Ñaáng Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc, Ñaáng Trung Gian, Meï caùc tín höõu, Meï chuyeån caàu, Meï cuûa aân suûng, Ngöôøi moân ñeä ñaàu tieân, Meï cuûa Daân trung tín, Meï aân phuùc...
Lôøi giôùi thieäu
Trong lôøi giôùi thieäu, Boä Giaùo lyù Ñöùc tin cho bieát: "Ghi chuù naøy ñöôïc soaïn nhaèm ñaùp laïi nhieàu caâu hoûi vaø ñeà nghò ñaõ ñöôïc göûi ñeán Toøa Thaùnh trong nhöõng thaäp nieân gaàn ñaây - ñaëc bieät laø ñeán Boä Giaùo lyù Ñöùc tin - veà caùc vaán ñeà lieân quan ñeán loøng suøng kính Ñöùc Maria, nhaát laø lieân quan ñeán moät soá töôùc hieäu ñöôïc gaùn cho Meï. Ñaây laø nhöõng vaán ñeà töøng gaây quan taâm cho caùc vò Giaùo hoaøng gaàn ñaây vaø ñaõ ñöôïc baøn thaûo nhieàu laàn trong suoát ba möôi naêm qua, trong caùc hoaït ñoäng hoïc thuaät khaùc nhau cuûa Boä, nhö caùc hoäi nghò, caùc phieân hoïp thöôøng kyø, v.v. Nhôø ñoù, Boä ñaõ tích luõy ñöôïc moät khoái löôïng tö lieäu phong phuù vaø quyù giaù laøm neàn taûng cho baûn suy tö naøy.
Chuû ñích cuûa Vaên kieän
"Vaên kieän naøy nhaèm laøm saùng toû trong yù nghóa moät soá danh hieäu vaø caùch dieãn taû lieân quan ñeán Ñöùc Maria coù theå ñöôïc chaáp nhaän hoaëc khoâng, ñoàng thôøi ñaøo saâu nhöõng neàn taûng ñuùng ñaén cuûa loøng suøng kính Ñöùc Meï, xaùc ñònh vò trí cuûa Meï trong töông quan vôùi caùc tín höõu döôùi aùnh saùng cuûa maàu nhieäm Chuùa Kitoâ - Ñaáng Trung Gian vaø Cöùu Chuoäc duy nhaát. Ñieàu naøy ñoøi hoûi moät söï trung thaønh saâu xa vôùi caên tính Coâng giaùo, ñoàng thôøi cuõng ñoøi hoûi moät noã löïc ñaïi keát ñaëc bieät. Chuû ñeà chính xuyeân suoát toaøn boä taøi lieäu naøy laø tình maãu töû cuûa Ñöùc Maria ñoái vôùi caùc tín höõu - moät chuû ñeà ñöôïc laëp laïi nhieàu laàn, moãi laàn laïi ñöôïc ñaøo saâu, phong phuù vaø hoaøn thieän theâm, nhö moät voøng xoaùy lieân tuïc cuûa suy tö thaàn hoïc.
Kho taøng thieâng lieâng cuûa Giaùo hoäi
"Loøng suøng kính Ñöùc Meï, ñöôïc khôi daäy töø tình maãu töû cuûa Meï, ñöôïc trình baøy ôû ñaây nhö moät kho taøng thieâng lieâng cuûa Hoäi thaùnh. Muïc ñích Vaên kieän naøy khoâng phaûi laø ñeå söûa chöõa loøng ñaïo ñöùc cuûa daân Chuùa - loøng ñaïo ñöùc voán nhìn thaáy nôi Meï laø nôi nöông naùu, nguoàn söùc maïnh, söï dòu daøng vaø nieàm hy voïng - nhöng laø ñeå ñeà cao, nhaän ra veû ñeïp cuûa loøng suøng kính aáy vaø coå voõ noù, bôûi vì ñoù laø moät bieåu hieän huyeàn nhieäm vaø bieåu töôïng cuûa thaùi ñoä Tin möøng, laø tin töôûng vaøo Thieân Chuùa, do chính Chuùa Thaùnh Thaàn töï do khôi daäy trong loøng caùc tín höõu. Thaät vaäy, ngöôøi ngheøo "gaëp ñöôïc söï dòu hieàn vaø tình yeâu cuûa Thieân Chuùa nôi dung nhan cuûa Maria. Nôi Meï, hoï nhìn thaáy phaûn chieáu söù ñieäp coát loõi cuûa Tin möøng."
Vaán ñeà
Boä Giaùo lyù Ñöùc tin nhaän xeùt raèng: "Beân caïnh ñoù, cuõng coù moät soá nhoùm suy tö thaàn hoïc veà Ñöùc Meï, caùc aán phaåm, nhöõng hình thöùc suøng kính môùi hoaëc nhöõng lôøi keâu goïi thieát laäp caùc tín ñieàu veà Ñöùc Maria, voán khoâng mang nhöõng ñaëc ñieåm ñôn sô vaø soáng ñoäng nhö loøng ñaïo ñöùc bình daân, nhöng thay vaøo ñoù ñeà xuaát nhöõng phaùt trieån tín lyù nhaát ñònh vaø thöôøng xuyeân ñöôïc phoå bieán maïnh meõ treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng, khieán nhieàu tín höõu ñôn sô caûm thaáy hoang mang. Ñoâi khi, ñoù laø söï dieãn giaûi laïi nhöõng caùch noùi cuûa quaù khöù vôùi nhöõng yù nghóa khaùc.
Vì theá, taøi lieäu naøy xem xeùt caùc ñeà nghò aáy ñeå chæ ra, trong yù nghóa naøo, moät soá ñieàu coù theå ñöôïc xem laø dieãn taû chaân thöïc cuûa loøng suøng kính Ñöùc Meï ñöôïc soi saùng do Tin möøng, vaø trong yù nghóa naøo, nhöõng ñieàu khaùc neân traùnh, vì chuùng khoâng giuùp ñaït ñöôïc moät söï hieåu bieát quaân bình vaø haøi hoøa veà toaøn boä söù ñieäp Kitoâ giaùo.
Ngoaøi ra, trong nhieàu ñoaïn cuûa Ghi chuù naøy, coù keøm theo nhöõng phaàn ñaøo saâu Kinh thaùnh phong phuù, cho thaáy raèng loøng suøng kính ñích thöïc daønh cho Ñöùc Maria khoâng chæ baét nguoàn töø Truyeàn thoáng cuûa Hoäi thaùnh, nhöng ñaõ coù neàn taûng ngay trong Thaùnh kinh. Beân caïnh ñoù, taøi lieäu coøn trích daãn caùc vaên baûn cuûa caùc Giaùo phuï, caùc Tieán só Hoäi thaùnh vaø caùc Giaùo hoaøng gaàn ñaây. Nhö theá, thay vì ñaët ra giôùi haïn, Ghi chuù naøy mong muoán ñoàng haønh vaø naâng ñôõ tình yeâu ñoái vôùi Ñöùc Maria, cuõng nhö cuûng coá nieàm tin töôûng vaøo söï chuyeån caàu maãu töû cuûa Meï."
Moät soá danh hieäu
Trong moät phaàn keá tieáp cuûa Vaên kieän, Boä Giaùo lyù Ñöùc tin trình baøy moät soá danh hieäu lieân quan ñeán söï coäng taùc cuûa Ñöùc Maria trong coâng trình cöùu ñoä vaø vieát:
16. Trong soá nhöõng danh hieäu ñöôïc duøng ñeå khaån caàu Ñöùc Maria (Meï Thöông Xoùt, Nieàm Hy Voïng cuûa ngöôøi ngheøo, Ñaáng Phuø hoä caùc Kitoâ höõu, Ñaáng Cöùu Giuùp, Ñaáng Baàu Cöû, v.v.), coù moät soá danh hieäu noùi ñeán caùch ñaëc bieät hôn veà söï coäng taùc cuûa Meï trong coâng trình cöùu chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ, chaúng haïn nhö "Ñaáng Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc" vaø "Ñaáng Trung Gian".
Ñaáng Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc
17. Danh hieäu Corredentrice - Ñaáng Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc - xuaát hieän vaøo theá kyû XV nhö laø moät söï ñieàu chænh cuûa lôøi khaån caàu Redentrice (Ñaáng Cöùu Chuoäc) - moät caùch vieát taét cuûa "Meï cuûa Ñaáng Cöùu Chuoäc", voán ñaõ ñöôïc duøng ñeå goïi Ñöùc Maria töø theá kyû X. Thaùnh Beânañoâ ñaõ gaùn cho Ñöùc Maria moät vai troø ñaëc bieät döôùi chaân thaùnh giaù; vai troø naøy laø nguoàn goác cuûa danh hieäu "Ñaáng Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc". Danh hieäu naøy laàn ñaàu tieân ñöôïc tìm thaáy trong moät baøi thaùnh ca voâ danh ôû Salzburg beân AÙo, vaøo theá kyû XV.
Tuy danh hieäu "Ñaáng Cöùu Chuoäc" vaãn coøn ñöôïc söû duïng trong caùc theá kyû XVI vaø XVII, nhöng ñeán theá kyû XVIII, danh hieäu naøy hoaøn toaøn bieán maát vaø ñöôïc thay theá baèng "Ñaáng Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc". Cuoäc nghieân cöùu thaàn hoïc veà söï coäng taùc cuûa Ñöùc Maria trong coâng trình Cöùu Chuoäc, ñaëc bieät trong nöûa ñaàu theá kyû XX, ñaõ daãn ñeán söï hieåu bieát saâu saéc hôn veà yù nghóa cuûa danh hieäu "Ñaáng Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc".
18. Moät soá vò Giaùo hoaøng ñaõ söû duïng danh hieäu naøy nhöng khoâng ñi saâu vaøo vieäc giaûi thích. Thoâng thöôøng, caùc ngaøi trình baøy noù theo hai caùch:
- 1. Lieân heä vôùi thieân chöùc laøm Meï Thieân Chuùa - bôûi vì Ñöùc Maria, vôùi tö caùch laø Meï, ñaõ laøm cho coâng cuoäc cöùu chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ trôû neân khaû thi;
- 2. Thöù hai lieân heä vôùi söï lieân keát cuûa Meï vôùi Chuùa Kitoâ beân caïnh Thaùnh Giaù cöùu ñoä.
Coâng ñoàng chung Vatican II ñaõ traùnh duøng danh hieäu "Ñaáng Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc" vì nhöõng lyù do lieân quan ñeán tín lyù, muïc vuï vaø ñaïi keát. Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ duøng danh hieäu naøy ít nhaát baûy laàn, chuû yeáu trong boái caûnh noùi veà giaù trò cöùu ñoä cuûa ñau khoå con ngöôøi, khi ñöôïc hieán daâng cuøng vôùi ñau khoå cuûa Chuùa Kitoâ maø Ñöùc Maria ñaõ keát hieäp caùch ñaëc bieät döôùi chaân thaùnh giaù.
19. Ngaøy 21 thaùng Hai naêm 1996, Ñöùc Hoàng y Joseph Ratzinger, khi ñoù laø Toång Tröôûng Boä Giaùo lyù Ñöùc tin, ñaõ ñöôïc hoûi veà vieäc phong traøo "Vox Populi Mariae Mediatrici", Tieáng noùi daân cuûa Meï Trung Gian, xin ñònh tín tín ñieàu "Ñöùc Maria laø Ñaáng Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc hoaëc laø Ñaáng Trung Gian cuûa moïi aân suûng". Ngaøi ñaõ traû lôøi trong baûn yù kieán rieâng cuûa mình nhö sau: "Khoâng chaáp thuaän (Negative). YÙ nghóa chính xaùc cuûa caùc danh hieäu naøy chöa roõ raøng vaø giaùo lyù ñöôïc bao haøm trong ñoù chöa ñuû chín muoài. Moät giaùo lyù ñöôïc ñònh tín ñöùc tin thaàn linh (de fide divina) phaûi thuoäc veà kho taøng ñöùc tin (depositum fidei), töùc laø maïc khaûi cuûa Thieân Chuùa ñöôïc truyeàn laïi trong Thaùnh kinh vaø Truyeàn thoáng Toâng ñoà. Hieän nay vaãn chöa thaáy roõ raøng laøm theá naøo nhöõng giaùo lyù ñöôïc dieãn taû qua caùc danh hieäu naøy laïi hieän dieän trong Thaùnh kinh vaø Truyeàn thoáng Toâng ñoà."
Sau ñoù, vaøo naêm 2002, Ñöùc Hoàng y Ratzinger coâng khai baøy toû laäp tröôøng phaûn ñoái vieäc söû duïng danh hieäu naøy: "Coâng thöùc "Ñaáng Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc" xa rôøi quaù nhieàu so vôùi ngoân ngöõ cuûa Thaùnh kinh vaø cuûa caùc Giaùo phuï, do ñoù deã gaây hieåu laàm... Moïi söï ñeàu ñeán töø Ngaøi (Chuùa Kitoâ), nhö ñaëc bieät ñöôïc khaúng ñònh trong caùc thö göûi tín höõu EÂpheâsoâ vaø Coâloâxeâ. Ñöùc Maria laø nhö theá naøo laø nhôø Ngaøi. Danh hieäu "Ñaáng Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc" coù theå laøm lu môø nguoàn goác aáy."
Ñöùc Hoàng y Ratzinger khoâng phuû nhaän raèng coù nhöõng yù höôùng toát ñeïp vaø nhöõng giaù trò quyù baùu trong vieäc ñeà xuaát söû duïng danh hieäu naøy, nhöng ngaøi cho raèng ñoù laø "moät caùch dieãn ñaït sai laàm".
20. Khi aáy, Ñöùc Hoàng y Joseph Ratzinger ñaõ nhaéc ñeán caùc thö göûi tín höõu EÂpheâsoâ vaø Coâloâxeâ, trong ñoù ngoân ngöõ ñöôïc söû duïng vaø ñoäng löïc thaàn hoïc cuûa caùc baøi thaùnh thi cho thaáy vò trí trung taâm duy nhaát cuûa Chuùa Kitoâ trong coâng trình cöùu chuoäc, cuõng nhö nguoàn maïch cuûa moïi aân suûng ñeán töø Ngaøi. Ñieàu ñoù loaïi tröø khaû naêng theâm vaøo baát cöù hình thöùc trung gian naøo khaùc, bôûi vì "moïi phuùc laønh thieâng lieâng" ñöôïc ban cho chuùng ta "trong Chuùa Kitoâ" (Ep 1,3); trong Ngaøi, "chuùng ta ñöôïc laøm nghóa töû" (x. Ep 1,5), vaø "ñöôïc aân suûng cuûa Thieân Chuùa tuoân ñoå treân chuùng ta" (x. Ep 1,6). "Nhôø maùu cuûa Ngöôøi, chuùng ta ñöôïc cöùu chuoäc" (Ep 1,7), vaø chính Ngöôøi "ñaõ tuoân ñoå dö ñaày aân suûng treân chuùng ta" (Ep 1,8). Trong Ngaøi, "chuùng ta ñöôïc thöøa höôûng phaàn gia nghieäp" (Ep 1,11) vaø ñöôïc tieàn ñònh theo thaùnh yù Chuùa. Thieân Chuùa ñaõ muoán cho "moïi söï vieân maõn ñeàu hieän dieän trong Ngaøi" (Cl 1,19) vaø "nhôø Ngöôøi, moïi söï treân trôøi vaø döôùi ñaát ñöôïc hoøa giaûi vôùi Thieân Chuùa" (Cl 1,20).
Lôøi chuùc tuïng naøy veà ñòa vò duy nhaát cuûa Chuùa Kitoâ môøi goïi chuùng ta ñaët moïi thuï taïo vaøo vò theá tieáp nhaän aân suûng, ñoàng thôøi khuyeân ta phaûi coù söï caån troïng ñaïo ñöùc vaø khieâm toán khi baøn ñeán baát kyø hình thöùc coäng taùc naøo coù theå coù trong phaïm vi coâng trình cöùu chuoäc.
21. Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ ít nhaát ñaõ ba laàn baøy toû laäp tröôøng roõ raøng khoâng chaáp nhaän vieäc söû duïng danh hieäu "Ñaáng Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc", khaúng ñònh raèng Ñöùc Maria "khoâng bao giôø muoán laáy ñieàu gì cuûa Con Mình cho rieâng mình; Meï khoâng bao giôø töï giôùi thieäu mình laø Ñaáng Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc. Khoâng, Meï laø moân ñeä."
Coâng trình cöùu chuoäc ñaõ ñöôïc hoaøn taát moät caùch troïn haûo, khoâng caàn baát cöù söï boå sung naøo. Do ñoù, "Ñöùc Meï khoâng heà muoán laáy maát cuûa Chuùa Gieâsu baát cöù töôùc hieäu naøo [...]. Meï khoâng xin cho mình ñöôïc coi laø moät thöù "gaàn nhö Ñaáng Cöùu Chuoäc" hay "Ñaáng Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc": khoâng. Chæ coù moät Ñaáng Cöùu Chuoäc duy nhaát, vaø danh hieäu aáy khoâng theå ñöôïc nhaân ñoâi."
Chuùa Kitoâ "laø Ñaáng Cöùu Chuoäc duy nhaát; khoâng coù ai cuøng cöùu chuoäc vôùi Ngöôøi". Bôûi vì "hy teá treân thaùnh giaù, ñöôïc daâng hieán vôùi loøng yeâu meán vaø vaâng phuïc, ñaõ mang laïi moät söï ñeàn buø dö ñaày vaø voâ bieân." Duø chuùng ta coù theå tieáp noái vaø laøm cho hieäu quaû cuûa ôn cöùu chuoäc lan roäng trong theá giôùi naøy (x. Cl 1,24), nhöng caû Hoäi thaùnh laãn Ñöùc Maria ñeàu khoâng theå thay theá hay hoaøn thieän coâng trình cöùu chuoäc cuûa Con Thieân Chuùa nhaäp theå - coâng trình aáy ñaõ hoaøn haûo vaø khoâng caàn theâm ñieàu gì.
22. Vì caàn phaûi giaûi thích roõ vai troø phuï thuoäc cuûa Ñöùc Maria ñoái vôùi Ñöùc Kitoâ trong coâng trình cöùu chuoäc, neân vieäc söû duïng danh hieäu "Ñaáng Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc" ñeå dieãn taû söï coäng taùc cuûa Meï luoân laø ñieàu khoâng thích hôïp. Danh hieäu naøy coù nguy cô laøm lu môø vai troø trung gian duy nhaát cuûa Chuùa Kitoâ trong coâng trình cöùu ñoä, vaø do ñoù coù theå gaây neân söï nhaàm laãn hoaëc maát caân ñoái trong söï haøi hoaø cuûa caùc chaân lyù ñöùc tin Kitoâ giaùo.
Bôûi vì "döôùi baàu trôøi naøy, khoâng coù moät danh naøo khaùc ñöôïc ban cho loaøi ngöôøi ñeå nhôø danh aáy maø chuùng ta ñöôïc cöùu ñoä" (Cv 4,12). Khi moät caùch dieãn ñaït caàn phaûi keøm theo voâ soá lôøi giaûi thích lieân tuïc ñeå traùnh bò hieåu sai, thì ñieàu ñoù khoâng coøn phuïc vuï cho ñöùc tin cuûa Daân Chuùa nöõa, vaø trôû neân khoâng thích hôïp.
Trong tröôøng hôïp naøy, vieäc duøng danh hieäu aáy cuõng khoâng giuùp toân vinh Ñöùc Maria nhö laø coäng taùc vieân ñaàu tieân vaø cao caû nhaát trong coâng trình cöùu chuoäc vaø aân suûng; traùi laïi, vì coù nguy cô laøm lu môø vai troø ñoäc nhaát cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ - Con Thieân Chuùa laøm ngöôøi vì ôn cöùu ñoä chuùng ta, Ñaáng duy nhaát coù theå daâng leân Chuùa Cha moät hy teá coù giaù trò voâ haïn - neân ñieàu ñoù khoâng phaûi laø moät vinh döï ñích thöïc daønh cho Ñöùc Meï. Thaät vaäy, Ñöùc Maria, vôùi tö caùch laø "nöõ tyø cuûa Chuùa" (Lc 1,38), luoân chæ cho chuùng ta ñeán vôùi Chuùa Kitoâ vaø môøi goïi chuùng ta: "Ngöôøi baûo gì, caùc anh cöù vieäc laøm theo" (Ga 2,5).
(Sala Stampa 4-11-2025)