Baûy thoâng ñieäp quan troïng nhaát
töø Toâng huaán Dilexi Te
Baûy thoâng ñieäp quan troïng nhaát töø Toâng huaán Dilexi Te.
Lm. Giuse Phaïm Ñình Ngoïc, SJ
(WHÑ 20-10-2025) - Töø ngaøy Ñöùc Leâoâ XIV leân ngoâi Giaùo hoaøng (08/5/2025), toâi luoân toø moø veà Toâng thö ñaàu tieân ngaøi seõ vieát lieân quan ñeán chuû ñeà gì. Toâi ñoaùn ngaøi seõ chuù taâm ñeán trí tueä nhaân taïo hoaëc hoøa bình cuûa theá giôùi. Tuy nhieân, toâi ñaõ sai. Toâng huaán ñaàu tieân vöøa ñöôïc ngaøi coâng boá hoâm 4 thaùng 10 naêm 2025 laïi lieân quan ñeán ngöôøi ngheøo[1].
Toâng huaán Dilexi Te khôûi ñaàu baèng lôøi tuyeân boá moäc maïc: "Ta ñaõ yeâu con" (Kh 3,9). Ñaây laø lôøi Thieân Chuùa noùi vôùi moät coäng ñoaøn Kitoâ höõu ñöôïc ghi laïi trong saùch Khaûi huyeàn. Coäng ñoaøn naøy ñöôïc thaùnh Gioan ghi nhaän laø khaù nhoû beù, "ít quyeàn löïc" vaø "bò khinh cheâ" (Dilexi Te, soá 1). Khoâng phaûi ngaãu nhieân Ñöùc Giaùo hoaøng Leâoâ XIV choïn môû ñaàu baèng caâu Kinh thaùnh mang tính khaûi huyeàn naøy. Toâi nghó ñaây laø lôøi tuyeân xöng veà baûn tính cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng töï bieåu loä qua tình yeâu daønh cho nhöõng ai yeáu ñuoái vaø bò loaïi tröø. Töø neàn taûng Kinh thaùnh naøy, Ñöùc Giaùo hoaøng Leâoâ tieáp tuïc trình baøy nhöõng chöùng nhaân trong Giaùo hoäi lieân quan ñeán phuïc vuï ngöôøi ngheøo. Qua ñoù, ngaøi cuõng ñöa ra nhöõng ñöôøng höôùng chung ñeå Giaùo hoäi ñòa phöông tieáp tuïc ñöôøng höôùng muïc vuï naøy.
Do ñoù, vôùi goùc nhìn caù nhaân, toâi xin ñöôïc trích ôû ñaây baûy caâu, coù theå goïi laø baûy yù chính töông ñoái quan troïng trong boái caûnh ñôøi soáng Coâng giaùo taïi Vieät Nam:
1. Yeâu Chuùa laø yeâu ngöôøi ngheøo
"Tình yeâu daønh cho Thieân Chuùa ñöôïc gaén keát vôùi tình yeâu daønh cho ngöôøi ngheøo. Ñöùc Gieâsu, Ñaáng ñaõ noùi: "Ngöôøi ngheøo thì anh em luoân coù beân caïnh" (Mt 26,11), cuõng chính laø Ñaáng höùa vôùi caùc moân ñeä raèng: "Thaày ôû cuøng anh em moïi ngaøy cho ñeán taän theá" (Mt 28,20)." (Dilexi Te soá 5).
Ñaây laø caâu then choát cuûa toaøn boä vaên kieän. Ñöùc Leâoâ tieáp tuïc truyeàn thoáng cuûa Giaùo hoäi khi khaúng ñònh raèng yeâu Chuùa khoâng theå taùch rôøi vieäc yeâu ngöôøi ngheøo. Nôi ngöôøi ngheøo, chuùng ta gaëp gôõ chính Ñöùc Kitoâ chòu ñoùng ñinh.
Trong boái caûnh cheânh leäch giaøu ngheøo taïi Vieät Nam, thieát töôûng ngöôøi treû vaø giaùo daân ñöôïc môøi goïi yeâu meán Chuùa baèng haønh ñoäng cuï theå. Chaúng haïn, chuùng ta cuøng chia seû, naâng ñôõ ngöôøi bò boû rôi, nhaát laø ôû noâng thoân, vuøng saâu vuøng xa vaø caû nhöõng ngöôøi di daân.
2. Thieân Chuùa ñöùng veà phía ngöôøi bò loaïi tröø
"Thieân Chuùa daønh choã ñaëc bieät trong traùi tim cho nhöõng ai bò kyø thò vaø aùp böùc, vaø Ngöôøi xin chuùng ta, Giaùo hoäi cuûa Ngöôøi, ñöa ra choïn löïa döùt khoaùt vaø trieät ñeå, höôùng veà phía nhöõng ngöôøi yeáu theá nhaát." (Dilexi Te soá 16)
Caâu naøy dieãn taû "söï choïn löïa öu tieân daønh cho ngöôøi ngheøo". Ñaây chính laø neàn taûng cuûa thaàn hoïc vaø muïc vuï Coâng giaùo hieän ñaïi. Söï löïa choïn aáy khoâng phaûi laø loaïi tröø ai khaùc, nhöng laø phaûn aùnh con tim cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng beânh vöïc nhöõng con ngöôøi beù nhoû.
Vôùi Giaùo hoäi Vieät Nam, toâi nghó ñaây laø lôøi môøi chuùng ta höôùng ñeán nhöõng ngöôøi bò gaït ra ngoaøi leà. Chuùng ta vaãn coù ñoù nhöõng anh em daân toäc thieåu soá, ngöôøi khuyeát taät, ngöôøi bò giam caàm, ngöôøi giaø neo ñôn, vaø ngöôøi treû ñang maát ñònh höôùng.
3. Giaùo hoäi cuûa caùc Moái Phuùc
"Coøn Giaùo hoäi, neáu muoán laø Giaùo hoäi cuûa Chuùa Kitoâ, thì phaûi laø Giaùo hoäi cuûa caùc Moái Phuùc, bieát daønh choã cho keû beù moïn vaø ñoàng haønh trong söï ngheøo khoù ñoái vôùi ngöôøi ngheøo, moät nôi maø ngöôøi ngheøo coù moät vò trí öu tieân." (Dilexi Te soá 21)
Giaùo hoäi khoâng chæ noùi veà ngöôøi ngheøo, maø coøn cuøng soáng vôùi hoï, chia seû vaø hoïc töø ngöôøi ngheøo. Ñaây laø linh ñaïo cuûa söï khieâm haï, cuûa "ñi ra" ñeán vuøng ngoaïi bieân.
ÔÛ Vieät Nam, ñieàu naøy coù theå ñöôïc thöïc hieän qua caùc coäng ñoaøn giaùo xöù soáng tinh thaàn "hieäp haønh". Chuùng ta ñang môû loøng ñoùn ngöôøi yeáu theá, bieán caùc hoäi ñoaøn khoâng chæ laø nôi sinh hoaït nhöng laø "ngoâi nhaø cuûa loøng thöông xoùt."
4. Khoâng chia seû laø chieám ñoaït
"Khoâng cho ngöôøi ngheøo ñöôïc chia seû cuûa caûi cuûa chuùng ta laø aên caép cuûa hoï vaø töôùc ñoaït maïng soáng cuûa hoï, cuûa caûi chuùng ta sôû höõu khoâng phaûi cuûa chuùng ta, maø laø cuûa hoï." (Dilexi Te soá 42)
Ñöùc Giaùo hoaøng trích caâu naøy töø thaùnh Gioan Kim Khaåu. Thöïc vaäy, thaùnh nhaân daïy raèng taøi saûn khoâng phaûi laø quyeàn tuyeät ñoái ñeå sôû höõu, nhöng laø traùch nhieäm luaân lyù. Khi giöõ laïi cuûa caûi maø khoâng chia seû, ta ñang vi phaïm coâng lyù cuûa Thieân Chuùa.
Trong xaõ hoäi Vieät Nam, chuùng ta thaáy caùch haønh xöû "tích coùp cho töông lai" raát maïnh. Lôøi nhaéc maïnh meõ naøy môøi goïi ngöôøi Coâng giaùo xem cuûa caûi nhö phöông tieän ñeå yeâu thöông, chöù khoâng laø muïc ñích soáng.
5. Giaùo hoäi laø Meï hieàn cuûa ngöôøi ngheøo
"Giaùo hoäi chæ ñuùng nghóa laø Hieàn theâ cuûa Chuùa, khi Giaùo hoäi cuõng laø chò em cuûa ngöôøi ngheøo." (Dilexi Te soá 58)
Caâu naøy coù theå dieãn taû ñöôïc phaàn naøo linh ñaïo cuûa caùc ñan só, caùc doøng tu vaø nhöõng ngöôøi ñang phuïc vuï aâm thaàm. Noäi vi ñan vieän khoâng chæ laø nôi aån daät khoûi theá gian, maø coøn laø tröôøng hoïc nôi ngöôøi ta hoïc caùch phuïc vuï traàn theá toát hôn. ÔÛ baát cöù ñaâu caùc nam nöõ ñan só môû cöûa ñoùn nhaän ngöôøi ngheøo, thì ôû ñoù Giaùo hoäi - vôùi loøng khieâm toán vaø kieân ñònh - ñaõ cho thaáy raèng vieäc chieâm nieäm khoâng loaïi tröø loøng thöông xoùt, traùi laïi coøn ñoøi hoûi loøng thöông xoùt nhö hoa traùi tinh tuyeàn nhaát cuûa mình. Moät Giaùo hoäi chæ lo cho mình, chæ lo baûo toàn hình thöùc, seõ ñaùnh maát caên tính Tin möøng.
Ñaây coù theå laø lôøi nhaéc maïnh meõ cho caùc coäng ñoaøn chuùng ta raèng söï thaùnh thieän khoâng chæ heä taïi ôû choã nghi thöùc long troïng, maø coøn ôû tình lieân ñôùi cuï theå vôùi ngöôøi beù moïn.
6. Phuïc vuï laø gaëp gôõ bình ñaúng
"Phuïc vuï ngöôøi ngheøo khoâng phaûi laø moät cöû chæ ñöôïc thöïc hieän "töø treân ban xuoáng", maø laø moät cuoäc gaëp gôõ giöõa nhöõng ngöôøi bình ñaúng, nôi Chuùa Kitoâ ñöôïc toû loä vaø toân thôø." (Dilexi Te soá 79)
Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ vaø tieáp ñaây laø lôøi Ñöùc Giaùo hoaøng Leâoâ nhieàu laàn nhaán maïnh raèng baùc aùi khoâng phaûi laø boá thí, maø laø ñoái thoaïi giöõa nhöõng con ngöôøi coù cuøng phaåm giaù. Chuùng ta coù cuøng moät Cha ôû treân trôøi. Khi giuùp ñôõ ngöôøi ngheøo, chuùng ta khoâng "ban ôn" maø ñang gaëp gôõ chính Thieân Chuùa, chính Chuùa Gieâsu.
Trong caùc hoaït ñoäng baùc aùi cuûa ngöôøi Coâng giaùo Vieät Nam, chaéc chuùng ta caàn vöôït khoûi loái "phaùt quaø" hình thöùc. Thay vaøo ñoù, öôùc gì chuùng ta böôùc vaøo söï gaëp gôõ thaät söï, nghóa laø laéng nghe, ñoàng haønh vaø toân troïng nhaân phaåm cuûa nhöõng ai chuùng ta ñang gaëp gôõ.
7. Choáng laïi neàn kinh teá gieát cheát söï soáng
"Chuùng ta caàn phaûi tieáp tuïc leân aùn cheá ñoä ñoäc taøi cuûa moät neàn kinh teá gieát ngöôøi vaø thöøa nhaän raèng trong khi lôïi ích cuûa moät soá ít taêng theo caáp soá nhaân, thì lôïi ích cuûa ña soá ngaøy caøng xa rôøi phuùc lôïi cuûa thieåu soá haïnh phuùc naøy." (Dilexi Te soá 92)
Ñaây laø lôøi caûnh tænh saâu saéc veà caùc cô caáu toäi loãi trong xaõ hoäi hieän ñaïi, nôi maø chuû nghóa tieâu thuï, kinh teá thò tröôøng voâ caûm vaø baát bình ñaúng toaøn caàu ngaøy caøng gia taêng. Moät hieän töôïng mang tính toaøn caàu.
Ñaây laø con ñöôøng daøi hôi, tuy nhieân vôùi ngöôøi Coâng giaùo Vieät Nam, chuùng ta ñöôïc môøi goïi soáng giaûn dò, lieâm chính, trung thöïc trong lao ñoäng vaø hoïc taäp. Öôùc sao chuùng ta khoâng chaïy theo loái soáng höôûng thuï, uøa theo "vaên hoùa vöùt boû". Chæ nhö theá, chuùng ta môùi trôû thaønh chöùng nhaân cho Tin Möøng trong theá giôùi kinh teá.
Taïm keát
Ai ñoïc toaøn boä Toâng huaán naøy coù theå ruùt ra ñöôïc nhöõng ñieåm quan troïng khaùc. Tuy nhieân, vôùi quan ñieåm caù nhaân, toâi nghó 7 lôøi trích daãn treân coù theå ñöôïc xem nhö baûy vieân ñaù neàn cho moät "Giaùo hoäi ngheøo vaø cho ngöôøi ngheøo", maø Ñöùc Leâoâ - vò keá nhieäm Ñöùc Phanxicoâ, suoát ñôøi khaùt khao.
Vôùi Thö chung cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam môùi ñaây[2], nhöõng vieäc muïc vuï lieân quan ñeán ngöôøi ngheøo seõ giuùp ta canh taân muïc vuï vaø ñöùc tin baèng haønh ñoäng cuï theå: Gaëp gôõ ngöôøi bò gaït ra ngoaøi leà, soáng khieâm toán chia seû, daïy ngöôøi treû bieát yeâu ngöôøi ngheøo, vaø nhaát laø, chuùng ta caàn nhaän ra nôi hoï khuoân maët cuûa chính Ñöùc Kitoâ.
Lm. Giuse Phaïm Ñình Ngoïc SJ
- - - - - - - - - - - -
[1] Nguoàn töø Tieáng Anh: https://www.vatican.va/content/leo-xiv/en/apost_exhortations/documents/20251004-dilexi-te.html. Baûn dòch tieáng Vieät cuûa Giuse Phan Vaên Phi, O.Cist.
[2] https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/thu-chung-nam-2025-cua-hoi-dong-giam-muc-viet-nam-ve-su-mang-loan-bao-tin-mung