Söù ñieäp cuûa Ñöùc Leâoâ XIV gôûi tôùi
Hoäi nghò Quoác teá veà Trieát hoïc ngaøy 8-10/10/2025
Söù ñieäp cuûa Ñöùc Leâoâ XIV gôûi tôùi Hoäi nghò Quoác teá veà Trieát hoïc ngaøy 8-10/10/2025.
Chuyeån ngöõ: Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP
Vatican (WHÑ 21-10-2025) - Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV ñaõ göûi Söù ñieäp ñeán caùc tham döï vieân Hoäi nghò Quoác teá veà Trieát hoïc vôùi chuû ñeà "Nhöõng ñoùng goùp cuûa Vaên hoùa, Trieát hoïc, Kitoâ giaùo vaø Chaâu Myõ Latinh", ñöôïc toå chöùc taïi Ñaïi hoïc Coâng giaùo Ñöùc Meï Hoàn Xaùc Leân Trôøi, Asuncioùn, Paraguay, töø ngaøy 8 -10/10/2025.
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên Söù ñieäp cuûa Ñöùc Thaùnh Cha:
Söù ñieäp cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Leâoâ XIV
gôûi tôùi Hoäi nghò Quoác teá veà Trieát hoïc
[Ñaïi hoïc Coâng giaùo "Ñöùc Meï Leân Trôøi", Paraguay, 8-10 thaùng 10 naêm 2025]
Anh chò em thaân meán,
Tröôùc heát, toâi xin göûi lôøi chaøo ñeán Ñöùc Giaùm muïc Francisco Javier Pistilli Scorzara, P. Sch., Ñaïi Chöôûng aán cuûa Ñaïi hoïc Coâng giaùo Ñöùc Meï Leân Trôøi, cuøng toaøn theå ban toå chöùc vaø caùc tham döï vieân Hoäi nghò quoác teá naøy, moät hoäi nghò nhaèm phaân tích vai troø vaø yù nghóa cuûa tö töôûng trieát hoïc Kitoâ giaùo trong vieäc hình thaønh neàn vaên hoùa cuûa chaâu luïc, vôùi muïc tieâu soi saùng caùc thaùch ñoá ñöông ñaïi döôùi aùnh saùng cuûa ñöùc tin.
Hoäi nghò mong muoán trôû thaønh moät khoâng gian cuûa "gaëp gôõ, nhaän ñònh, ñoái thoaïi vaø ñònh höôùng". Vieäc tìm kieám söï gaëp gôõ laø moät muïc tieâu ñaùng traân quyù, vì noù choáng laïi caùm doã cuûa nhöõng ai xem tö duy lyù trí, voán ñöôïc cho laø phaùt sinh trong moâi tröôøng ngoaïi giaùo, nhö moät moái ñe doïa coù theå "laøm oâ nhieãm" söï tinh tuyeàn cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo. Ñöùc Pioâ XII, trong Thoâng ñieäp Humani generis, ñaõ caûnh baùo veà thaùi ñoä cuûa nhöõng ngöôøi, vôùi yù ñònh ñeà cao Lôøi Chuùa, nhöng laïi haï thaáp giaù trò cuûa lyù trí con ngöôøi (soá 4). Söï ngôø vöïc ñoái vôùi trieát hoïc naøy cuõng ñöôïc thaáy nôi moät soá taùc giaû hieän ñaïi, chaúng haïn nhö nhaø thaàn hoïc Tin Laønh Karl Barth. Tröôùc thöïc teá naøy, Thaùnh Augustinoâ nhaéc nhôû chuùng ta raèng: "Ai nghó raèng caàn traùnh toaøn boä trieát hoïc thì ngöôøi aáy chaúng mong ñieàu gì khaùc hôn laø chuùng ta khoâng yeâu meán söï khoân ngoan" (De ordine, I, 11, 32). Do ñoù, ngöôøi tín höõu khoâng neân ñöùng ngoaøi nhöõng gì caùc tröôøng phaùi trieát hoïc khaùc nhau ñeà xuaát, nhöng böôùc vaøo ñoái thoaïi vôùi chuùng töø vieãn caûnh cuûa Kinh thaùnh.
Theo caùch naøy, tö töôûng trieát hoïc trôû thaønh moät khoâng gian ñaëc quyeàn ñeå gaëp gôõ nhöõng ngöôøi khoâng cuøng chia seû aân ban ñöùc tin. Toâi bieát roõ töø kinh nghieäm raèng söï khoâng tin thöôøng ñi keøm vôùi nhieàu ñònh kieán mang tính lòch söû, trieát hoïc vaø thuoäc caùc lónh vöïc khaùc.
Duø khoâng giaûn löôïc trieát hoïc thaønh moät coâng cuï bieän giaùo ñôn thuaàn, nhöng ñieàu thieän haûo maø moät trieát gia coù ñöùc tin coù theå mang laïi thaät to lôùn qua chính chöùng taù ñôøi soáng cuûa mình, vaø qua ñieàu maø Thaùnh Pheâroâ khích leä chuùng ta: "Haõy toân Ñöùc Kitoâ laøm Chuùa ngöï trò trong loøng anh em. Haõy luoân luoân saün saøng traû lôøi cho baát cöù ai chaát vaán veà nieàm hy voïng cuûa anh em" (1 Pr 3,15).
Muïc tieâu thöù hai, nhaän ñònh, giuùp chuùng ta vaïch traàn luaän ñieåm cho raèng coù theå ñaït tôùi tri thöùc sieâu vieät chæ baèng phaân tích lyù trí, ñeán möùc laãn loän giöõa nhöõng thieän ích thuoäc veà "ñôøi soáng theo lyù trí" vôùi nhöõng ñieàu chæ coù theå ñeán vôùi chuùng ta nhôø aân suûng Thieân Chuùa. Trong thôøi coå ñaïi, Ñan só Pelagioâ chuû tröông raèng yù chí con ngöôøi ñuû söùc tuaân giöõ caùc giôùi raên maø khoâng caàn ñeán söï trôï giuùp thieát yeáu cuûa aân suûng, moät luaän ñieåm maø Thaùnh Augustinoâ ñaõ baùc boû moät caùch toaøn dieän vaø saâu saéc. Sang thôøi caän ñaïi, G. W. F. Hegel, vôùi tö töôûng veà "Tinh thaàn tuyeät ñoái", ñaõ ñi ñeán choã ñaët ñöùc tin leä thuoäc vaøo tieán trình trieån khai cuûa lyù trí. Nôi nhieàu nhaø tö töôûng khaùc, ta cuõng thaáy cuøng moät aûo töôûng aáy, nghóa laø tin raèng chæ lyù trí vaø yù chí maø thoâi ñaõ ñuû ñeå ñaït tôùi chaân lyù.
Chuùng ta khoâng ñöôïc queân raèng trieát hoïc, nhö laø moät coâng trình lao taùc gian nan cuûa trí tueä con ngöôøi, coù theå vöôn tôùi nhöõng ñænh cao soi saùng vaø cao quyù, nhöng cuõng coù theå sa xuoáng nhöõng vöïc saâu taêm toái cuûa bi quan, yeám theá vaø chuû nghóa töông ñoái, nôi maø lyù trí, khi kheùp kín tröôùc aùnh saùng cuûa ñöùc tin, chæ coøn laø caùi boùng cuûa chính noù. Khoâng phaûi moïi ñieàu mang danh "hôïp lyù" hay "trieát hoïc" ñeàu coù giaù trò nhö nhau: hieäu quaû ñích thöïc cuûa trieát hoïc ñöôïc ño löôøng baèng söï phuø hôïp cuûa noù vôùi chaân lyù cuûa höõu theå, vaø baèng söï côûi môû ñoùn nhaän aân suûng soi saùng moïi trí tueä. Vôùi loøng caûm thoâng chaân thaønh ñoái vôùi moïi ngöôøi, chuùng ta phaûi goùp phaàn mình haàu coâng trình cao quyù cuûa tö duy trieát hoïc coù theå maïc khaûi ngaøy caøng roõ hôn phaåm giaù cuûa con ngöôøi ñöôïc taïo döïng theo hình aûnh Thieân Chuùa, söï phaân bieät raïch roøi giöõa ñieàu thieän vaø ñieàu aùc, cuõng nhö caáu truùc kyø dieäu cuûa thöïc taïi voán daãn con ngöôøi ñeán vôùi Ñaáng Taïo Hoùa vaø Ñaáng Cöùu Chuoäc.
Böôùc tieáp theo mang tính thieát yeáu: ñoái thoaïi. Ñoái thoaïi ñaõ chöùng toû laø ñieàu mang laïi hoa traùi phi thöôøng cho caùc tö töôûng gia, thaàn hoïc gia vaø trieát gia Kitoâ giaùo vó ñaïi. Hoï ñaõ cho thaáy raèng lyù trí con ngöôøi laø moät moùn quaø ñöôïc chính Ñaáng Taïo Hoùa muoán ban taëng, vaø khaùt voïng saâu xa nhaát cuûa trí tueä con ngöôøi luoân höôùng veà söï khoân ngoan, voán ñöôïc bieåu loä trong coâng trình saùng taïo vaø ñaït tôùi toät ñænh nôi cuoäc gaëp gôõ vôùi Chuùa Gieâsu Kitoâ, Ñaáng maïc khaûi veà Chuùa Cha cho chuùng ta. Töø vieãn töôïng naøy, voán ñaõ ñöôïc nhaän ra ngay öø theá kyû thöù II nôi Thaùnh Giuùttinoâ, vò trieát gia vaø töû ñaïo, vaø sau naøy ñöôïc tieáp noái bôûi nhöõng baäc vó nhaân nhö Thaùnh Boânaventura vaø Thaùnh Toâma Aquinoâ, chuùng ta nhaän ra raèng ñöùc tin vaø lyù trí khoâng nhöõng khoâng ñoái nghòch, maø coøn naâng ñôõ vaø boå tuùc cho nhau moät caùch kyø dieäu. Nhö vò tieàn nhieäm cuûa toâi, Thaùnh Gioan Phaoloâ II, ñaõ noùi: "Moái daây lieân keát maät thieát giöõa söï khoân ngoan thaàn hoïc vaø trieát hoïc laø moät trong nhöõng kho taøng ñaëc tröng nhaát cuûa truyeàn thoáng Kitoâ giaùo trong vieäc khaùm phaù chaân lyù ñöôïc maïc khaûi" (Thoâng ñieäp Fides et Ratio, soá 105).
Nhaø tö töôûng Kitoâ höõu ñöôïc môøi goïi trôû neân moät lôøi nhaéc soáng ñoäng veà ôn goïi ñích thöïc cuûa trieát hoïc, nhö moät cuoäc tìm kieám trung thöïc vaø kieân trì höôùng tôùi söï khoân ngoan. Trong moät thôøi ñaïi maø quaù nhieàu söï vaät, vaø thaäm chí caû con ngöôøi, bò xem laø coù theå vöùt boû, vaø khi nhöõng tieán boä coâng ngheä ngaøy caøng doàn daäp döôøng nhö ñang che khuaát caùc vaán ñeà sieâu vieät nhaát, trieát hoïc vaãn coøn nhieàu ñieàu ñeå chaát vaán vaø nhieàu ñieàu ñeå coáng hieán trong cuoäc ñoái thoaïi giöõa ñöùc tin vaø lyù trí, cuõng nhö giöõa Giaùo hoäi vaø theá giôùi.
Cuoái cuøng, söï ñònh höôùng ñöôïc ñeà nghò cho chuùng ta nhö moät nhieäm vuï trong ñieåm giao thoa giöõa trieát hoïc vaø ñöùc tin. Thaät vaäy, chính nhôø nhöõng caâu hoûi hôn laø caâu traû lôøicuûa mình, trieát hoïc cho pheùp chuùng ta khaûo saùt coát loõi cuûa nhöõng giaù trò vaø khieám khuyeát hieän dieän trong töøng coäng ñoàng nhaân loaïi. Theo höôùng naøy, coâng trình cuûa caùc trieát gia coù nieàm tin khoâng theå chæ bò giôùi haïn ôû vieäc tuyeân boá, duø vôùi ngoân ngöõ hoa myõ, tính ñoäc höõu cuûa neàn vaên hoùa rieâng mình. Bôûi leõ, theo nghóa naøy, vaên hoùa khoâng theå laø cuøng ñích. Thaùnh Augustinoâ khaúng ñònh raèng ngöôøi ta khoâng neân yeâu meán chaân lyù chæ vì noù ñaõ ñöôïc nhaø hieàn trieát hay trieát gia naøo ñoù bieát ñeán, "nhöng bôûi vì, ngay caû khi khoâng ai trong soá hoï töøng bieát ñeán, thì chaân lyù vaãn laø chaân lyù" (Thö göûi Dioscorus, soá 118, IV, 26). Traùi laïi, trong khi khoâng ñaùnh maát söï traân troïng nhöõng phong phuù cuûa caùc neàn vaên hoùa, caùc nhaø tö töôûng Kitoâ höõu phaûi giuùp chuùng ta ñaët nhöõng giaù trò aáy vaøo trong boái caûnh cuûa nhöõng truyeàn thoáng tö töôûng lôùn. Laøm nhö theá, ñoùng goùp cuûa hoï seõ trôû neân röïc rôõ, vaø hôn nöõa, neáu kieán thöùc naøy ñöôïc truyeàn ñaït ñeán caùc giaùm muïc, linh muïc vaø nhaø thöøa sai, voán laø nhöõng ngöôøi ñöôïc môøi goïi ñeå loan baùo Tin Möøng, thì söù ñieäp cöùu ñoä seõ ñöôïc chuyeån taûi baèng moät ngoân ngöõ deã hieåu vaø phuø hôïp hôn vôùi moïi ngöôøi.
Khi phoù daâng hoa traùi lao coâng cuûa anh chò em cho Chuùa, toâi khaån caàu ôn che chôû cuûa Ñöùc Trinh Nöõ Maria Raát Thaùnh, Toaø Ñaáng Khoân Ngoan, treân taát caû anh chò em, vaø toâi ban Pheùp laønh Toøa thaùnh cuûa toâi nhö baûo chöùng cuûa muoân vaøn ôn laønh doài daøo töø trôøi cao.
Vatican, ngaøy 03 thaùng 10 naêm 2025
Giaùo Hoaøng Leâoâ XIV
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP
Doøng Ña Minh Thaùnh Taâm
Chuyeån ngöõ töø: vatican.va