Coâng boá Toâng huaán ñaàu tieân cuûa Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV:
"Dilexi te" Ta ñaõ yeâu con
Coâng boá Toâng huaán ñaàu tieân cuûa Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV: "Dilexi te" Ta ñaõ yeâu con.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Vatican (RVA News 10-10-2025) - Saùng ngaøy 09 thaùng Möôøi naêm 2025, Toâng huaán ñaàu tieân cuûa Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV, ñöôïc ngaøi kyù ngaøy 04 thaùng Möôøi naêm 2025, vôùi töïa ñeà Dilexi te, Ta ñaõ yeâu con (Kh 3,9), ñaõ ñöôïc coâng boá trong cuoäc hoïp baùo taïi Phoøng Baùo chí Toøa Thaùnh.
Hieän dieän taïi baøn chuû toïa, coù Ñöùc Hoàng y Michael Czerny, Doøng Teân ngöôøi Canada goác Tieäp, Boä tröôûng Boä Phaùt trieån nhaân baûn toaøn dieän, vaø Ñöùc Hoàng y Konrad Krajewski, ngöôøi Ba Lan, Boä tröôûng Boä Baùc aùi.
Vaên kieän naøy daøi gaàn 114,000 töø, hay 34 trang chöõ nhoû, goàm 5 chöông, chia laøm 121 ñoaïn, noùi veà tình thöông ñoái vôùi ngöôøi ngheøo.
Döï aùn ban haønh Toâng huaán naøy ñaõ ñöôïc Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ khôûi xöôùng, trong ñoù ngaøi leân aùn "neàn kinh teá gieát ngöôøi", söï thieáu coâng baèng, baïo löïc ñoái vôùi phuï nöõ, naïn suy dinh döôõng, vaø tình traïng khuûng hoaûng giaùo duïc. Nay Ñöùc Thaùnh cha ñöông kim tieáp noái lôøi keâu goïi cuûa vò tieàn nhieäm veà vaán ñeà di daân, vaø môøi goïi caùc tín höõu "caát leân tieáng noùi toá caùo" vì "caùc cô caáu baát coâng phaûi ñöôïc phaù huûy baèng söùc maïnh cuûa ñieàu thieän" vaø khoâng theå taùch rôøi ñöùc tin khoûi tình yeâu thöông daønh cho ngöôøi ngheøo.
"Dilexi te" - "Ta ñaõ yeâu con" (Kh 3,9)
Tình yeâu cuûa Chuùa Kitoâ ñöôïc theå hieän trong tình yeâu daønh cho ngöôøi ngheøo, ñöôïc hieåu laø vieäc chaêm soùc beänh nhaân; ñaáu tranh choáng laïi caùc hình thöùc noâ leä; baûo veä phuï nöõ naïn nhaân cuûa baïo löïc; quyeàn ñöôïc giaùo duïc; ñoàng haønh vôùi ngöôøi di daân; thöïc haønh vieäc laøm phuùc; vaø coå voõ coâng baèng.
Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV kyù ban haønh Toâng huaán ñaàu tieân naøy nhaèm taùi khaúng ñònh giaùo huaán cuûa Giaùo hoäi veà ngöôøi ngheøo trong 150 naêm qua: Thaùnh Gioan XXIII vôùi Thoâng ñieäp Mater et Magistra, Meï vaø Thaày; Thaùnh Phaoloâ VI vôùi Thoâng ñieäp Populorum progressio, Phaùt trieån caùc daân toäc; Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ cuûng coá "moái töông quan öu tieân cuûa Giaùo hoäi vôùi ngöôøi ngheøo"; Ñöùc Giaùo hoaøng Bieån Ñöùc XVI vôùi Thoâng ñieäp Caritas in Veritate, Baùc aùi trong chaân lyù; vaø Ñöùc Phanxicoâ, ngöôøi ñaõ bieán vieäc chaêm soùc "cho" vaø "cuøng vôùi" ngöôøi ngheøo trôû thaønh moät trong nhöõng neàn taûng cuûa trieàu ñaïi Giaùo hoaøng cuûa ngaøi.
Moät coâng trình do Ñöùc Phanxicoâ khôûi xöôùng, ñöôïc Ñöùc Leâoâ XIV tieáp noái
Chính Ñöùc Phanxicoâ, tröôùc khi qua ñôøi, ñaõ baét ñaàu soaïn thaûo toâng huaán naøy. Cuõng nhö Thoâng ñieäp Lumen Fidei, AÙnh saùng ñöùc tin cuûa Ñöùc Bieån Ñöùc XVI ñaõ ñöôïc Ñöùc Phanxicoâ hoaøn taát naêm 2013, laàn naøy Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV cuõng hoaøn thaønh coâng trình coøn dang dôû cuûa vò tieàn nhieäm, Toâng huaán Dilexi te, tieáp noái thoâng ñieäp Dilexit Nos laø thoâng ñieäp cuoái cuøng cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ, trình baøy veà loøng toân suøng Thaùnh Taâm Chuùa Gieâsu.
Coù moät moái lieân heä saâu saéc giöõa tình yeâu Thieân Chuùa vaø tình yeâu daønh cho ngöôøi ngheøo: Ñöùc Leâoâ XIV khaúng ñònh raèng: "Qua hoï, Thieân Chuùa vaãn coøn ñieàu muoán noùi vôùi chuùng ta... Treân khuoân maët ñau thöông cuûa ngöôøi ngheøo, ta nhaän thaáy daáu in cuûa noãi thoáng khoå nôi nhöõng ngöôøi voâ toäi." (soá 9)
Nhöõng "khuoân maët" cuûa söï ngheøo khoù
Toâng huaán cuûa Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ trình baøy nhieàu khía caïnh ñeå suy tö vaø haønh ñoäng, khi phaân tích nhöõng "khuoân maët" khaùc nhau cuûa ngheøo ñoùi: ngheøo vì thieáu thoán vaät chaát, ngheøo vì bò gaït ra ngoaøi leà xaõ hoäi; ngheøo "veà luaân lyù", "tinh thaàn", "vaên hoùa" (soá 9). Beân caïnh ñoù laø nhöõng hình thöùc ngheøo "tinh vi vaø nguy hieåm hôn" (soá 10), ñi song haønh vôùi nhöõng quy luaät kinh teá laøm gia taêng cuûa caûi nhöng khoâng taïo ra coâng baèng.
"Söï thieáu coâng baèng laø goác reã cuûa caùc teä naïn xaõ hoäi." (soá 94)
Neàn kinh teá gieát ngöôøi vaø neàn vaên hoùa loaïi boû.
Ñöùc Leâoâ XIV hoan ngheânh vieäc "Lieân Hieäp Quoác ñaët muïc tieâu xoùa ñoùi giaûm ngheøo laø moät trong nhöõng muïc tieâu Thieân nieân kyû". Tuy nhieân, con ñöôøng vaãn coøn daøi, ñaëc bieät trong thôøi ñaïi bò "neàn ñoäc taøi cuûa moät neàn kinh teá gieát ngöôøi thoáng trò" (soá 92), cuøng vôùi moät "neàn vaên hoùa loaïi boû" chaáp nhaän vôùi thaùi ñoä döûng döng vieäc haøng trieäu ngöôøi cheát ñoùi hoaëc soáng trong ñieàu kieän baát xöùng vôùi phaåm giaù con ngöôøi (soá 11).
"Treân thöïc teá, quyeàn con ngöôøi khoâng bình ñaúng cho taát caû." (soá 94)
Ñöùc Thaùnh cha keâu goïi moät "söï hoaùn caûi naõo traïng", ñeå phaåm giaù cuûa moãi con ngöôøi ñöôïc "toân troïng ngay baây giôø, chöù khoâng phaûi ngaøy mai."
Ñoùn tieáp ngöôøi di daân
Ñöùc Leâoâ XIV daønh nhieàu phaàn noùi veà vaán ñeà di daân, baét ñaàu töø hình aûnh caäu beù Alan Kurdi ngöôøi Syria - böùc aûnh thi theå caäu naèm treân baõi bieån ñaõ gaây chaán ñoäng theá giôùi. Ngaøi vieát: "Ñaùng tieác thay, nhöõng söï vieäc nhö theá ngaøy caøng bò coi nheï, chæ coøn laø nhöõng tin töùc beân leà" (soá 11). Ñoàng thôøi, Ñöùc Thaùnh cha nhaéc laïi söù vuï cuûa Giaùo hoäi ñoái vôùi ngöôøi di daân:
"Giaùo hoäi, nhö moät ngöôøi meï, cuøng böôùc ñi vôùi nhöõng ai ñang leân ñöôøng. Nôi maø theá gian thaáy moái ñe doïa, Giaùo hoäi thaáy nhöõng ngöôøi con; nôi ngöôøi ta xaây töôøng, Giaùo hoäi xaây caàu. Giaùo hoäi bieát raèng trong moãi ngöôøi di daân bò khöôùc töø, chính Chuùa Kitoâ ñang goõ cöûa coäng ñoaøn." (soá 75)
Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV tieáp noái "boán ñoäng töø" noåi tieáng cuûa Ñöùc Phanxicoâ: "Ñoùn tieáp, baûo veä, thaêng tieán, hoäi nhaäp." Ngaøi cuõng laëp laïi lôøi Ñöùc Phanxicoâ goïi ngöôøi ngheøo laø "nhöõng ngöôøi thaày cuûa Tin möøng."
"Phuïc vuï ngöôøi ngheøo khoâng phaûi laø haønh ñoäng töø treân xuoáng, nhöng laø moät cuoäc gaëp gôõ giöõa nhöõng ngöôøi bình ñaúng." (soá 79)
Nhöõng YÙ thöùc heä, chính saùch sai leäch vaø söï thôø ô laõnh ñaïm
Ñöùc Thaùnh cha nhaán maïnh raèng phuï nöõ chòu "söï loaïi tröø, ngöôïc ñaõi vaø baïo löïc" laø "nhöõng ngöôøi ngheøo khoå gaáp ñoâi" (soá 12). Ngaøi suy tö saâu saéc veà nguoàn goác cuûa ngheøo ñoùi: "Ngöôøi ngheøo khoâng xuaát hieän do ngaãu nhieân hay do ñònh meänh muø quaùng cay nghieät. Caøng khoâng theå noùi raèng phaàn lôùn hoï choïn soáng ngheøo. Theá nhöng, vaãn coù nhöõng ngöôøi daùm khaúng ñònh ñieàu ñoù moät bieåu hieän cuûa söï muø quaùng vaø taøn nhaãn." (soá 14) Ngaøi nhaän xeùt raèng nhieàu khi chính caùc Kitoâ höõu cuõng bò "laây nhieãm caùc yù thöùc heä traàn tuïc hoaëc xu höôùng chính trò - kinh teá daãn ñeán nhöõng toång quaùt hoùa sai laïc vaø keát luaän leäch laïc." Coù ngöôøi cho raèng "chæ chính phuû môùi neân chaêm lo cho hoï, hoaëc toát hôn laø cöù ñeå hoï ngheøo ñeå daïy hoï caùch laøm vieäc" (soá 114). Trieäu chöùng cuûa thaùi ñoä naøy laø vieäc laøm phuùc ít khi ñöôïc thöïc haønh, thaäm chí coøn bò khinh thöôøng (soá 115). "Laø Kitoâ höõu, chuùng ta ñöøng töø boû vieäc laøm phuùc".
Chuùng ta caàn reøn luyeän mình trong vieäc laøm phuùc ñeå chaïm ñeán thaân xaùc ñau khoå cuûa ngöôøi ngheøo." (soá 119)
Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ löu yù theâm raèng trong moät soá nhoùm Kitoâ höõu, söï daán thaân cho ngöôøi yeáu theá hoaøn toaøn vaéng boùng (soá 112). Ngaøi caûnh giaùc: "Giöõa ñöùc tin cuûa chuùng ta vaø ngöôøi ngheøo coù moät moái lieân heä khoâng theå taùch rôøi." (soá 36) Vì theá, neáu ñaùnh maát moái lieân heä aáy, seõ coù nguy cô laø söï "tan raõ" hoaëc "tinh thaàn theá tuïc thieâng lieâng" (soá 113).
Chöùng taù cuûa caùc thaùnh, chaân phöôùc vaø doøng tu
Ñeå ñoái laïi vôùi söï thôø ô ñoù, Ñöùc Giaùo hoaøng nhaéc ñeán voâ soá caùc vò thaùnh, chaân phöôùc, nhaø truyeàn giaùo: Thaùnh Phanxicoâ Assisi, Meï Teâreâsa Calcutta, thaùnh Augustinoâ, thaùnh nhaân töøng noùi: "Ai noùi raèng yeâu meán Thieân Chuùa maø khoâng coù loøng thöông xoùt ngöôøi tuùng thieáu laø keû noùi doái" (soá 45), vaø bao nhieâu vò khaùc nöõa.
Ñöùc Thaùnh cha cuõng nhaéc ñeán coâng vieäc cuûa caùc doøng tu trong vieäc chaêm soùc beänh nhaân, ñoùn nhaän treû moà coâi, goùa phuï vaø ngöôøi aên xin, cuõng nhö giaûi thoaùt caùc naïn nhaân cuûa cheá ñoä noâ leä.
"Truyeàn thoáng cuûa caùc doøng tu aáy chöa keát thuùc; traùi laïi, ñaõ gôïi höùng cho nhöõng hình thöùc haønh ñoäng môùi tröôùc caùc hình thaùi noâ leä hieän ñaïi: buoân ngöôøi, lao ñoäng cöôõng böùc, boùc loät tình duïc, vaø caùc daïng nghieän ngaäp khaùc nhau. Khi ñöôïc nhaäp theå, ñöùc aùi Kitoâ giaùo trôû thaønh söùc maïnh giaûi phoùng." (soá 61)
Moät "tieáng noùi" ñeå ñaùnh thöùc vaø toá caùo
Trong Toâng huaán, Ñöùc Leâoâ XIV cuõng nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa vieäc giaùo duïc cho ngöôøi ngheøo: ñaây laø moät "boån phaän", chöù khoâng phaûi aân hueä. Ngaøi ñeà caäp ñeán caùc phong traøo quaàn chuùng do nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo "nhieàu khi bò nghi ngôø hoaëc thaäm chí bò baùch haïi" (soá 80), vaø sau cuøng, Ñöùc Thaùnh cha keâu goïi toaøn theå Daân Chuùa haõy "leân tieáng, moãi ngöôøi theo caùch thöùc cuûa mình, ñeå thöùc tænh, toá giaùc, saün saøng chòu thieät thoøi, duø coù bò cho laø ñieân roà."
"Caùc cô caáu baát coâng phaûi ñöôïc nhaän dieän vaø phaù boû baèng söùc maïnh cuûa ñieàu thieän." (soá 97)
Ñöùc Thaùnh cha keát luaän vôùi lôøi môøi goïi: "Taát caû chuùng ta haõy ñeå cho ngöôøi ngheøo loan baùo Tin möøng cho mình." (soá 102) Vì ngöôøi ngheøo khoâng chæ laø "moät vaán ñeà xaõ hoäi", nhöng coøn laø "trung taâm cuûa chính Giaùo hoäi." (soá 111)
(Vatican News 9-10-2025)