Nhöõng bí maät cuoái cuøng
cuûa Nhaø thôø Moä Thaùnh saép ñöôïc heù loä
Nhöõng bí maät cuoái cuøng cuûa Nhaø thôø Moä Thaùnh saép ñöôïc heù loä.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Jerusalem (RVA News 23-09-2025) - Hieän taïi, khu vöïc xung quanh Moä Chuùa vaãn coøn laø coâng tröôøng. Nhöng saép tôùi, loái ñi voøng quanh nhaø nguyeän troøn cuûa Nhaø thôø Moä Thaùnh taïi Jerusalem seõ ñöôïc môû cöûa trôû laïi. Caùc nhaø khaûo coå ñang laøm vieäc heát coâng suaát.
Loái ñi quanh Nhaø nguyeän Moä vaø Phuïc sinh cuûa Chuùa Kitoâ vaãn ñang bò giaùn ñoaïn. Sau nhöõng taám raøo chaén vaø vaûi che, ngöôøi ta nghe tieáng buùa, cöa, khoan, ño ñaïc; nhöõng xe taûi nhoû san laáp caùc hoá ñaát, vaø coâng nhaân laùt laïi neàn lòch söû baèng caùc phieán ñaù daøy. Tuy vaäy, loái vaøo phoøng moä hai phaàn - nôi theo truyeàn thoáng laø choã ñaët thi theå Chuùa Gieâsu sau khi bò ñoùng ñinh - vaãn môû cöûa.
Naêm 2016, khi caùc coäng ñoàng sôû höõu nhaø thôø - Chính thoáng, Coâng giaùo vaø Armenia - baát ngôø ñaït ñöôïc ñoàng thuaän veà vieäc truøng tu khaån caáp nôi thaùnh thieâng nhaát cuûa Kitoâ giaùo, nguyeân taéc ñaët ra laø: nhaø thôø phaûi luoân môû cöûa, caùc nghi leã phaûi tieáp tuïc. Caùc giôùi trong Giaùo hoäi hy voïng ngay trong thaùng tôùi, loái ñi voøng quanh ngoâi nhaø nguyeän, vôùi thaùp haønh taây kieåu Nga, seõ ñöôïc môû laïi.
Nhöõng ngaøy qua, coâng trình do Ñaïi hoïc Sapienza (Roma) chuû trì taïi khu vöïc trung taâm naøy ñöôïc ñaåy nhanh tieán ñoä. Töø naêm 2019, nhoùm khaûo coå nhaän nhieäm vuï khaûo saùt vaø gia coá neàn ñaát voán maát oån ñònh vaø nguy hieåm quanh Moä Thaùnh.
Neàn moùng döôùi thôøi Hoaøng ñeá Constantino
Nhaø thôø ñöôïc Hoaøng ñeá Constantino xaây döïng vaøo theá kyû IV treân moät moû ñaù ñaõ bò khai thaùc. Moät soá phaàn - nhö chính Moä Thaùnh - naèm tröïc tieáp treân ñaù goác; nhöõng phaàn khaùc laïi ñöôïc xaây treân lôùp ñaát ñaù boài daøy tôùi saùu meùt, coù nhieàu hang roãng vaø nöùt gaõy. Tröôùc kia, maùi voøm nhaø thôø coøn ñeå hôû, neân nöôùc möa thaám vaøo laøm neàn ñaát theâm nguy hieåm.
Xung quanh nhaø nguyeän troøn, voán ñaõ ñöôïc truøng tu trong giai ñoaïn ñaàu caùch ñaây taùm naêm, giôø ñaây caùc taám ñaù laùt maøu hoàng nhaït ñöôïc ñaët, ñoàng boä vôùi maøu cuûa nhaø nguyeän. Nguy cô ñe doïa tính maïng - töøng laø lyù do ñeå chính quyeàn Israel ra leänh truøng tu möôøi naêm tröôùc - nay ñaõ ñöôïc loaïi boû. Moät voøng ñaù ñen laïi ñaùnh daáu maùi voøm linh thieâng cuûa nhaø thôø troøn 200 naêm tuoåi. Tuy nhieân, thôøi ñieåm hoaøn taát toaøn boä coâng trình vaãn chöa roõ; caùc nhaø khaûo coå vaø chuû sôû höõu nhaø thôø chæ deø daët nhaéc ñeán Muøa Chay naêm tôùi nhö moät moác mong ñôïi.
Hieän taïi, Nhaø thôø Moä Thaùnh vôùi caùc nguyeän ñöôøng vaø nôi töôûng nieäm cuûa Chính thoáng Hy Laïp, Coâng giaùo, Armenia, Coptic vaø Syria vaãn laø moät coâng tröôøng khoång loà. ÔÛ saân tröôùc, töøng choàng pallet ñaù lôùn chôø thay theá nhöõng phieán bò hö hoûng, khoâng theå söûa chöõa hoaëc quaù moûng. Beân trong, moïi khoaûng troáng ñeàu ñöôïc taän duïng laøm kho vaät lieäu, xöôûng thi coâng hoaëc vaên phoøng taïm cho caùc nhaø khaûo coå vaø coâng ty xaây döïng. Ít khaùch haønh höông tôùi ñaây giuùp coâng trình thuaän lôïi
Do tình hình chính trò hieän nay, khaùch haønh höông vaø du khaùch ñeán ñaát nöôùc cuõng nhö ñeán nhaø thôø raát ít - ñieàu naøy laïi thuaän lôïi cho vieäc thi coâng. Trong nhöõng naêm cao ñieåm du lòch, nôi ñaây luùc naøo cuõng chen chuùc, tieáng oàn aøo ñeán möùc khoù chòu, haøng daøi ngöôøi xeáp haøng töø ngoaøi saân. Chæ vaøo saùng sôùm môùi coù theå hy voïng tìm ñöôïc chuùt tónh laëng ñeå caàu nguyeän.
Caùc nhaø khaûo coå ngöôøi Roma, cuõng nhö tröôùc ñoù laø ñoàng nghieäp Hy Laïp, coù nhieäm vuï vöøa ñaûm baûo an toaøn cho du khaùch, vöøa nghieân cöùu nhöõng bí maät coøn laïi cuûa lòch söû coâng trình. Lòch söû aáy baét ñaàu vôùi Hoaøng ñeá Constantino, ngöôøi vaøo naêm 326 ñaõ ra leänh phaù boû caùc coâng trình ngoaïi giaùo vaø doïn saïch moïi lôùp ñaát boài ñeå loä ra ñaù goác.
Ngöôøi tieàn nhieäm Hadriano töøng cho döïng Ñeàn Jupiter che phuû Moä Chuùa, vaø xaây Ñeàn thôø Venus treân ñoài Golgotha - nôi Chuùa chòu ñoùng ñinh - vôùi caû moät hang thôø Venus beân döôùi. Ngoaøi moät con ñöôøng coå bò di dôøi, caùc nhaø khaûo coå cho bieát hieän ít tìm thaáy daáu tích La Maõ. Coøn ôû ñoài Golgotha, voán ñaõ bò coâng nhaân cuûa Constantinus maøi phaúng töø xöa, thì nhöõng can thieäp khaûo coå saâu hôn bò xem laø quaù ruûi ro.
Duø vaäy, cho ñeán nay caùc chuyeân gia Roma - gioáng nhö ñoàng nghieäp Hy Laïp tröôùc ñoù - vaãn tieát loä raát ít veà phaùt hieän cuûa hoï. Theo thoâng leä khoa hoïc, seõ coù moät baùo caùo khai quaät chính thöùc. Nhöng tröôùc caû thôøi ñieåm aáy, Nhaø thôø Moä Thaùnh taïi Gieârusalem seõ laïi trôû thaønh nôi töôûng nieäm, cöû haønh phuïng vuï vaø caàu nguyeän.
(KNA/KAP 21-9-2025)