Dieãn Vaên Cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Leo XIV
Ngoû Vôùi Caùc Thaønh Vieân Cuûa Lieân Minh Nghò vieän Quoác Teá
Dieãn Vaên Cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Leo XIV Ngoû Vôùi Caùc Thaønh Vieân Cuûa Lieân Minh Nghò vieän Quoác Teá.
Vuõ Vaên An
Vatican (VietCatholic News 21-06-2025) - Dieãn Vaên Cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Leo XIV Ngoû Vôùi Caùc Thaønh Vieân Cuûa Lieân Minh Nghò vieän Quoác Teá, taïi Phoøng Phöôùc Laønh, Thöù baûy, ngaøy 21 thaùng 6 naêm 2025:
Thöa Baø Chuû tòch Hoäi ñoàng Boä tröôûng vaø OÂng Chuû tòch Haï vieän Coäng hoøa YÙ,
Thöa Baø Chuû tòch vaø OÂng Toång thö kyù Lieân minh Nghò vieän Quoác teá
Thöa Quyù Ñaïi dieän caùc Ñònh cheá Hoïc thuaät vaø Caùc Nhaø Laõnh ñaïo Toân giaùo
Toâi raát vui möøng khi chuùng ta coù theå gaëp nhau trong boái caûnh Hoäi nghò Lieân minh Lieân Nghò vieän, trong thôøi gian dieãn ra Ngaøy Naêm Thaùnh daønh cho caùc Chính phuû. Toâi göûi lôøi chaøo noàng nhieät ñeán caùc thaønh vieân cuûa caùc Ñoaøn ñaïi bieåu ñeán töø saùu möôi taùm quoác gia khaùc nhau, vaø ñaëc bieät laø ñeán caùc Chuû tòch cuûa caùc Cô quan Nghò vieän töông öùng.
Chính trò ñaõ ñöôïc ñònh nghóa ñuùng laø "hình thöùc baùc aùi cao nhaát", trích daãn Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XI (Dieãn vaên göûi Lieân ñoaøn Ñaïi hoïc Coâng Giaùo YÙ, ngaøy 18 thaùng 12 naêm 1927). Thaät vaäy, neáu chuùng ta xem xeùt dòch vuï maø ñôøi soáng chính trò mang laïi cho xaõ hoäi vaø lôïi ích chung, thì noù thöïc söï coù theå ñöôïc coi laø moät haønh ñoäng cuûa tình yeâu Kitoâ giaùo, khoâng bao giôø chæ laø moät lyù thuyeát, maø luoân laø daáu hieäu vaø chöùng taù cuï theå veà moái quan taâm lieân tuïc cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi lôïi ích cuûa gia ñình nhaân loaïi chuùng ta (xem Ñöùc Phanxicoâ, Thoâng ñieäp Fratelli Tutti, 176-192).
Veà vaán ñeà naøy, saùng nay toâi muoán chia seû vôùi caùc baïn ba xem xeùt maø toâi cho laø quan troïng trong boái caûnh vaên hoùa hieän taïi.
Ñaàu tieân lieân quan ñeán traùch nhieäm cuûa anh chò em trong vieäc thuùc ñaåy vaø baûo veä lôïi ích cuûa coäng ñoàng, lôïi ích chung, ñaëc bieät laø baèng caùch baûo veä nhöõng ngöôøi deã bò toån thöông vaø bò thieät thoøi, ñoäc laäp vôùi baát cöù lôïi ích ñaëc thuø naøo. Ví duï, ñieàu naøy coù nghóa laø noã löïc khaéc phuïc söï maát caân ñoái khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc giöõa khoái taøi saûn khoång loà taäp trung trong tay moät soá ít ngöôøi vaø nhöõng ngöôøi ngheøo treân theá giôùi (xem Ñöùc Leo XIII, Thoâng ñieäp Rerum Novarum, ngaøy 15 thaùng 5 naêm 1891, 1). Nhöõng ngöôøi soáng trong ñieàu kieän khaéc nghieät keâu gaøo ñeå tieáng noùi cuûa hoï ñöôïc laéng nghe, vaø thöôøng khoâng coù ai muoán laéng nghe lôøi caàu xin cuûa hoï. Söï maát caân baèng naøy taïo ra nhöõng tình huoáng baát coâng dai daúng, deã daøng daãn ñeán baïo löïc vaø sôùm muoän gì cuõng daãn ñeán thaûm kòch chieán tranh. Maët khaùc, chính trò laønh maïnh, baèng caùch thuùc ñaåy phaân phoái coâng baèng caùc nguoàn löïc, coù theå cung caáp dòch vuï hieäu quaû cho söï hoøa hôïp vaø hoøa bình caû trong nöôùc vaø quoác teá.
Suy gaãm thöù hai cuûa toâi lieân quan ñeán töï do toân giaùo vaø ñoái thoaïi lieân toân. Lónh vöïc naøy ñaõ trôû neân quan troïng hôn trong thôøi ñieåm hieän taïi vaø ñôøi soáng chính trò coù theå ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu baèng caùch khuyeán khích caùc ñieàu kieän ñeå coù ñöôïc töï do toân giaùo ñích thöïc vaø ñeå coù theå phaùt trieån moät cuoäc gaëp gôõ toân troïng vaø mang tính xaây döïng giöõa caùc coäng ñoàng toân giaùo khaùc nhau. Nieàm tin vaøo Thieân Chuùa, vôùi nhöõng giaù trò tích cöïc baét nguoàn töø ñoù, laø nguoàn goác to lôùn cuûa loøng toát vaø söï thaät cho cuoäc soáng cuûa caùc caù nhaân vaø coäng ñoàng. Thaùnh Augustinoâ ñaõ noùi veà nhu caàu chuyeån töø amor sui - tình yeâu baûn thaân ích kyû, thieån caän vaø huûy hoaïi - sang amor Dei - tình yeâu töï do vaø haøo phoùng, döïa treân Thieân Chuùa vaø daãn ñeán söï hieán taëng baûn thaân. Ngaøi daïy raèng, ñoaïn vaên ñoù laø ñieàu caàn thieát ñeå xaây döïng civitas Dei, moät xaõ hoäi coù luaät cô baûn laø baùc aùi (xem De Civitate Dei, XIV, 28).
Ñeå coù moät ñieåm tham chieáu chung trong hoaït ñoäng chính trò vaø khoâng loaïi tröø baát cöù söï xem xeùt naøo veà sieâu vieät trong caùc quaù trình ra quyeát ñònh, seõ raát höõu ích khi tìm kieám moät yeáu toá hôïp nhaát moïi ngöôøi. Vì muïc ñích naøy, moät ñieåm tham chieáu thieát yeáu laø luaät töï nhieân, khoâng phaûi do baøn tay con ngöôøi vieát ra, maø ñöôïc thöøa nhaän laø coù giaù trò ôû moïi thôøi ñaïi vaø moïi nôi, vaø tìm thaáy laäp luaän hôïp lyù vaø thuyeát phuïc nhaát cuûa noù trong chính töï nhieân. Theo lôøi cuûa Cicero, moät ngöôøi phaùt ngoân coù thaåm quyeàn veà luaät naøy töø thôøi coå ñaïi, toâi trích daãn töø De Re Publica: "Luaät töï nhieân laø lyù leõ ñuùng ñaén, phuø hôïp vôùi töï nhieân, phoå quaùt, baát bieán vaø vónh cöûu, vôùi caùc meänh leänh cuûa noù, môøi goïi chuùng ta laøm ñieàu ñuùng ñaén vaø vôùi caùc leänh caám cuûa noù, ngaên caûn chuùng ta khoûi ñieàu aùc... Khoâng ñöôïc thay ñoåi luaät naøy, khoâng ñöôïc xoùa boû baát cöù phaàn naøo cuûa luaät naøy, cuõng khoâng ñöôïc baõi boû hoaøn toaøn; chuùng ta khoâng theå töï giaûi thoaùt mình khoûi luaät naøy thoâng qua Thöôïng vieän hay nhaân daân, cuõng khoâng caàn phaûi tìm kieám ngöôøi bình luaän hay giaûi thích luaät naøy. Vaø seõ khoâng coù luaät naøo ôû Rome, khoâng coù luaät naøo ôû Athens, khoâng coù luaät naøo baây giôø, khoâng coù luaät naøo sau naøy; nhöng moät luaät vónh cöûu vaø baát bieán seõ chi phoái taát caû moïi ngöôøi ôû moïi thôøi ñaïi" (III, 22).
Luaät töï nhieân, coù giaù trò phoå quaùt ngoaøi vaø treân caùc nieàm tin khaùc coù theå gaây tranh caõi hôn, taïo thaønh la baøn ñeå chuùng ta ñònh höôùng trong vieäc laäp phaùp vaø haønh ñoäng, ñaëc bieät laø veà caùc vaán ñeà ñaïo ñöùc teá nhò vaø caáp baùch lieân quan ñeán cuoäc soáng baûn thaân vaø quyeàn rieâng tö ngaøy nay hôn so vôùi tröôùc ñaây.
Baûn Tuyeân ngoân Quoác teá Nhaân quyeàn, ñöôïc Lieân hôïp quoác pheâ chuaån vaø coâng boá vaøo ngaøy 10 thaùng 12 naêm 1948, hieän laø moät phaàn di saûn vaên hoùa cuûa nhaân loaïi. Vaên baûn ñoù, luoân coù giaù trò, coù theå ñoùng goùp raát lôùn vaøo vieäc ñaët con ngöôøi, trong söï toaøn veïn baát khaû xaâm phaïm cuûa hoï, vaøo neàn taûng cuûa cuoäc tìm kieám chaân lyù, do ñoù khoâi phuïc laïi phaåm giaù cho nhöõng ngöôøi khoâng caûm thaáy ñöôïc toân troïng trong höõu theå saâu thaúm nhaát cuûa hoï vaø trong caùc meänh leänh cuûa löông taâm cuûa hoï.
Ñieàu naøy ñöa chuùng ta ñeán xem xeùt thöù ba. Möùc ñoä vaên minh ñaït ñöôïc treân theá giôùi cuûa chuùng ta vaø caùc muïc tieâu maø caùc baïn ñöôïc giao nhieäm vuï ñaït ñöôïc hieän ñang phaûi ñoái dieän vôùi moät thaùch thöùc lôùn döôùi daïng trí khoân nhaân taïo. Ñaây laø moät söï phaùt trieån chaéc chaén seõ giuùp ích raát nhieàu cho xaõ hoäi, mieãn laø vieäc söû duïng noù khoâng laøm suy yeáu baûn saéc vaø phaåm giaù cuûa con ngöôøi vaø caùc quyeàn töï do cô baûn cuûa hoï. Ñaëc bieät, khoâng ñöôïc queân raèng trí khoân nhaân taïo hoaït ñoäng nhö moät coâng cuï vì lôïi ích cuûa con ngöôøi, khoâng phaûi ñeå laøm giaûm hoï, khoâng phaûi ñeå thay theá hoï. Treân thöïc teá, nhöõng gì ñang noåi leân laø moät thaùch thöùc ñaùng keå, moät thaùch thöùc ñoøi hoûi söï chuù yù vaø taàm nhìn xa ñeå döï phoùng loái soáng laønh maïnh, coâng baèng vaø laønh maïnh, ñaëc bieät laø vì lôïi ích cuûa caùc theá heä treû, ngay trong boái caûnh cuûa caùc kòch baûn môùi.
Cuoäc soáng baûn thaân cuûa chuùng ta coù giaù trò lôùn hôn baát cöù thuaät toaùn naøo vaø caùc moái quan heä xaõ hoäi ñoøi hoûi khoâng gian ñeå phaùt trieån vöôït xa caùc khuoân maãu haïn cheá maø baát cöù coã maùy voâ hoàn naøo coù theå ñoùng goùi tröôùc.
Chuùng ta ñöøng queân raèng, trong khi coù theå löu tröõ haøng trieäu ñieåm döõ lieäu vaø traû lôøi nhieàu caâu hoûi chæ trong vaøi giaây, trí khoân nhaân taïo vaãn ñöôïc trang bò moät "boä nhôù tónh" khoâng theå so saùnh vôùi boä nhôù cuûa con ngöôøi. Maët khaùc, trí nhôù cuûa chuùng ta saùng taïo, naêng ñoäng, coù khaû naêng taïo ra, coù khaû naêng thoáng nhaát quaù khöù, hieän taïi vaø töông lai trong moät cuoäc tìm kieám yù nghóa soáng ñoäng vaø hieäu quaû, vôùi taát caû caùc heä luaän veà maët ñaïo ñöùc vaø hieän sinh maø ñieàu naøy ñoøi hoûi (xem Ñöùc Phanxicoâ, Dieãn vaên taïi Phieân hoïp G7 veà Trí khoân nhaân taïo, ngaøy 14 thaùng 6 naêm 2024).
Chính trò khoâng theå boû qua moät thaùch thöùc lôùn nhö vaäy. Ngöôïc laïi, chính trò ñöôïc keâu goïi phaûi phaûn hoài nhieàu coâng daân ñang nhìn nhaän moät caùch ñuùng ñaén vôùi caû söï töï tin vaø lo ngaïi veà caùc vaán ñeà do neàn vaên hoùa kyõ thuaät soá môùi naøy neâu ra.
Trong Naêm Thaùnh 2000, Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ chæ ra Thaùnh Thomas More laø moät nhaân chöùng maø caùc nhaø laõnh ñaïo chính trò phaûi toân kính vaø laø ngöôøi caàu baàu ñeå hoï ñaët coâng vieäc cuûa mình döôùi söï baûo veä cuûa ngöôøi ñoù. Ngaøi Thomas More laø moät ngöôøi ñaøn oâng trung thaønh vôùi traùch nhieäm coâng daân cuûa mình, moät ngöôøi phuïc vuï hoaøn haûo cho nhaø nöôùc chính vì ñöùc tin cuûa mình, ñieàu ñaõ khieán ngaøi coi chính trò khoâng phaûi laø moät ngheà maø laø moät söù meänh truyeàn baù chaân lyù vaø loøng toát. Ngaøi "ñaët hoaït ñoäng coâng khai cuûa mình vaøo vieäc phuïc vuï con ngöôøi, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái vaø ngheøo khoå; ngaøi giaûi quyeát caùc tranh chaáp xaõ hoäi vôùi moät yù thöùc coâng baèng tuyeät vôøi; ngaøi baûo veä gia ñình vaø baûo veä noù baèng söï cam keát maïnh meõ; vaø ngaøi thuùc ñaåy neàn giaùo duïc toaøn dieän cho thanh thieáu nieân" (Toâng thö E Sancti Thomae Mori, ngaøy 31 thaùng 10 naêm 2000, 4). Loøng duõng caûm maø ngaøi chöùng toû baèng söï saün saøng hy sinh maïng soáng cuûa mình thay vì phaûn boäi söï thaät khieán ngaøi, cuõng nhö ñoái vôùi chuùng ta ngaøy nay, trôû thaønh moät vò töû ñaïo vì töï do vaø vì quyeàn toái thöôïng cuûa löông taâm. Mong raèng taám göông cuûa ngaøi seõ laø nguoàn caûm höùng vaø höôùng daãn cho moãi ngöôøi trong soá caùc baïn!
Kính thöa Quyù oâng, Quyù baø, Toâi caûm ôn quyù vò vì ñaõ gheù thaêm. Toâi xin göûi lôøi chuùc toát ñeïp nhaát ñeán coâng vieäc cuûa quyù vò vaø toâi caàu xin Chuùa ban phöôùc laønh doài daøo cho quyù vò vaø nhöõng ngöôøi thaân yeâu cuûa quyù vò. Toâi caàu xin Phöôùc laønh doài daøo cuûa Thieân Chuùa.
Caûm ôn taát caû quyù vò. Xin Thieân Chuùa ban phöôùc laønh cho quyù vò vaø coâng vieäc cuûa quyù vò. Caûm ôn quyù vò.