Söï hieäp nhaát cuûa Kitoâ giaùo
khoâng theå ñeán töø moät baûn thieát keá
Nguyeân vaên dieãn töø cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Leo XIV vôùi Hoäi nghò chuyeân ñeà Ñaïi keát: söï hieäp nhaát cuûa Kitoâ giaùo khoâng theå ñeán töø moät baûn thieát keá.
Vuõ Vaên An
Vatican (VietCatholic News 07-06-2025) - Theo Charles Collins cuûa taïp chí maïng Crux, ngaøy 7 thaùng 6 naêm 2025, ñoái vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng Leo XIV, söï hieäp nhaát cuûa Kitoâ giaùo seõ khoâng "chuû yeáu laø thaønh quaû cuûa nhöõng noã löïc cuûa rieâng chuùng ta, cuõng khoâng ñöôïc hieän thöïc hoùa thoâng qua baát cöù moâ hình hay baûn thieát keá naøo ñöôïc hình thaønh tröôùc".
Phaùt bieåu vaøo thöù Baûy, ngaøy 7 thaùng 6 naêm 2025, tröôùc caùc thaønh vieân cuûa Hoäi thaûo chuyeân ñeà "Ni-xeâ-a vaø Giaùo hoäi Thieân nieân kyû thöù ba: Höôùng tôùi söï hieäp nhaát Coâng Giaùo-Chính thoáng giaùo" - do #cumenicum, Vieän Nghieân cöùu Ñaïi keát cuûa Angelicum vaø Hieäp hoäi Thaàn hoïc Chính thoáng giaùo Quoác teá ñoàng toå chöùc - Ñöùc Giaùo Hoaøng cho bieát söï hieäp nhaát seõ laø moät moùn quaø ñöôïc nhaän theo yù muoán cuûa Chuùa Kitoâ vaø thoâng qua hoaït ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn.
Hoäi nghò ñaïi keát keùo daøi boán ngaøy ñöôïc toå chöùc ñeå ñaùnh daáu kyû nieäm 1,700 naêm Coâng ñoàng Ni-xeâ-a ñaàu tieân, coâng ñoàng ñaàu tieân trong soá 21 coâng ñoàng ñaïi keát ñöôïc Giaùo Hoäi Coâng Giaùo coâng nhaän.
Vaøo ñaàu hoäi nghò, Ñöùc Hoàng Y Kurt Koch - Toång tröôûng Boä Thuùc ñaåy Hieäp nhaát Kitoâ giaùo - cho bieát Coâng ñoàng Ni-xeâ-a ñaàu tieân coù yù nghóa quan troïng ñoái vôùi phong traøo ñaïi keát.
"Vieäc khoâi phuïc söï hieäp nhaát cuûa Giaùo hoäi ñoøi hoûi phaûi coù söï ñoàng thuaän veà noäi dung coát loõi cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo, khoâng chæ giöõa caùc Giaùo hoäi vaø coäng ñoàng giaùo hoäi ngaøy nay, maø coøn phaûi tieáp noái Giaùo hoäi truyeàn thoáng, vaø treân heát laø vôùi nguoàn goác toâng ñoà cuûa noù", Ñöùc Hoàng Y cho bieát.
"Coâng ñoàng Ni-xeâ-a dieãn ra vaøo thôøi ñieåm Kitoâ giaùo chöa bò chia reõ bôûi quaù nhieàu cuoäc ly giaùo sau ñoù; do ñoù, tín ñieàu cuûa noù ñöôïc taát caû caùc Giaùo hoäi Kitoâ giaùo vaø coäng ñoàng giaùo hoäi chia seû, thoáng nhaát hoï trong moät lôøi tuyeân tín chung cho ñeán ngaøy nay. Khoâng theå ñaùnh giaù thaáp taàm quan troïng ñaïi keát cuûa noù", Ñöùc Hoàng Y Koch phaùt bieåu taïi leã khai maïc hoäi nghò.
Coâng ñoàng chung ñaàu tieân dieãn ra vaøo naêm 325, vaø choáng laïi taø giaùo Arioâ, phuû nhaän thieân tính thöïc söï cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ.
Ñaây laø lyù do taïi sao Kinh Tin Kính Ni-xeâ-a ñöôïc ñoïc vaøo moãi Chuùa Nhaät trong Thaùnh leã - tuyeân boá raèng Chuùa Gieâsu laø "Thieân Chuùa bôûi Thieân Chuùa, aùnh saùng bôûi aùnh saùng, Thieân Chuùa thaät bôûi Thieân Chuùa thaät, ñöôïc sinh ra maø khoâng phaûi ñöôïc taïo thaønh, ñoàng baûn theå vôùi Chuùa Cha".
Vaøo thöù Baûy, ngaøy 7 thaùng 6 naêm 2025, Ñöùc Giaùo Hoaøng Leo XIV ñaõ noùi vôùi nhöõng ngöôøi tham döï raèng Coâng ñoàng Ni-xeâ-a "khoâng chæ laø moät söï kieän cuûa quaù khöù, maø laø moät la baøn phaûi tieáp tuïc höôùng daãn chuùng ta ñeán söï hieäp nhaát höõu hình hoaøn toaøn cuûa taát caû caùc Kitoâ höõu".
"Coâng ñoàng chung ñaàu tieân laø neàn taûng cho haønh trình chung maø Coâng Giaùo vaø Chính thoáng giaùo ñaõ cuøng nhau thöïc hieän keå töø Coâng ñoàng Vatican II. Ñoái vôùi caùc Giaùo hoäi Ñoâng phöông, nôi cöû haønh leã kyû nieäm cuûa mình trong lòch phuïng vuï, Coâng ñoàng Ni-xeâ-a khoâng chæ laø moät Coâng ñoàng trong soá nhöõng Coâng ñoàng khaùc hoaëc laø Coâng ñoàng ñaàu tieân trong moät loaït Coâng ñoàng, maø laø Coâng ñoàng tuyeät vôøi nhaát, coâng boá chuaån möïc cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo, lôøi tuyeân xöng ñöùc tin cuûa 318 Giaùo phuï [caùc giaùm muïc tham döï coâng ñoàng]", ngaøi noùi.
"Toâi tin raèng baèng caùch quay trôû laïi Coâng ñoàng Ni-xeâ-a vaø cuøng nhau ruùt ra töø nguoàn chung naøy, chuùng ta seõ coù theå nhìn nhaän döôùi moät goùc ñoä khaùc nhöõng ñieåm vaãn coøn chia reõ chuùng ta", Ñöùc Leo noùi.
"Thoâng qua ñoái thoaïi thaàn hoïc vaø vôùi söï giuùp ñôõ cuûa Chuùa, chuùng ta seõ hieåu roõ hôn veà maàu nhieäm hieäp nhaát chuùng ta. Baèng caùch cuøng nhau cöû haønh ñöùc tin Ni-xeâ-a naøy vaø cuøng nhau coâng boá ñöùc tin naøy, chuùng ta cuõng seõ tieán tôùi vieäc khoâi phuïc söï hieäp thoâng troïn veïn giöõa chuùng ta", Ñöùc Giaùo Hoaøng noùi theâm.
Ñöùc Giaùo Hoaøng Leo löu yù raèng Coâng ñoàng Ni-xeâ-a "ñaõ môû ra moät con ñöôøng ñoàng nghò ñeå Giaùo hoäi noi theo" khi giaûi quyeát caùc vaán ñeà thaàn hoïc vaø giaùo luaät ôû bình dieän hoaøn caàu.
"Söï ñoùng goùp cuûa caùc ñaïi bieåu anh em töø caùc Giaùo hoäi vaø coäng ñoàng giaùo hoäi Ñoâng vaø Taây cho Thöôïng hoäi ñoàng gaàn ñaây veà tính ñoàng nghò ñöôïc toå chöùc taïi Vatican laø moät ñoäng löïc coù giaù trò ñeå suy gaãm saâu saéc hôn veà baûn chaát vaø thöïc haønh cuûa tính ñoàng nghò", ngaøi noùi.
Ñöùc Giaùo Hoaøng cuõng ñeà caäp ñeán nhöõng noã löïc tìm ra moät ngaøy thoáng nhaát ñeå cöû haønh leã Phuïc sinh giöõa caùc Giaùo hoäi phöông Taây vaø phöông Ñoâng.
"Thaät ñaùng buoàn, söï khaùc bieät trong lòch cuûa hoï khoâng coøn cho pheùp caùc Ki-toâ höõu cuøng nhau cöû haønh leã quan troïng nhaát trong naêm phuïng vuï, gaây ra caùc vaán ñeà muïc vuï trong coäng ñoàng, chia reõ caùc gia ñình vaø laøm suy yeáu uy tín cuûa lôøi chöùng cuûa chuùng ta veà Tin möøng", Ñöùc Leo noùi.
"Naêm nay, khi moïi Ki-toâ höõu ñeàu cöû haønh Leã Phuïc sinh vaøo cuøng moät ngaøy, toâi xin taùi khaúng ñònh söï côûi môû cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo trong vieäc theo ñuoåi moät giaûi phaùp ñaïi keát uûng hoä vieäc cöû haønh chung leã Phuïc sinh cuûa Chuùa vaø do ñoù mang laïi söùc maïnh truyeàn giaùo lôùn hôn cho vieäc rao giaûng danh Chuùa Gieâsu vaø söï cöùu roãi sinh ra töø ñöùc tin vaøo chaân lyù cöùu ñoä cuûa Tin möøng", ngaøi noùi.
Thaùng tröôùc, Ñöùc Leo ñaõ gaëp Thöôïng phuï Ñaïi keát Bartholomew I vaø ñoàng yù gaëp nhau taïi Ni-xeâ-a - naèm ôû nôi hieän laø Thoå Nhó Kyø - vaøo cuoái thaùng 11, gaàn Leã Thaùnh Anreâ.
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên Dieãn Töø Cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Göûi Caùc Ngöôøi Tham Gia Hoäi Thaûo "Ni-Xeâ-A Vaø Giaùo Hoäi Cuûa Thieân Nieân Kyû Thöù Ba:
Höôùng tôùi söï hieäp nhaát giöõa Coâng Giaùo vaø Chính thoáng giaùo"
Toå Chöùc Taïi Ñaïi Hoïc Giaùo Hoaøng Thaùnh Thomas Aquinas [4-7 Thaùng 6 Naêm 2025]
Bình an cho anh chò em!
Thöa Ñöùc Hoàng Y,
Quyù Ñöùc Hoàng Y,
Quyù Giaùo sö,
Caùc Anh Chò Em thaân meán trong Chuùa Kitoâ,
Toâi noàng nhieät chaøo ñoùn taát caû anh chò em, nhöõng ngöôøi ñang tham gia Hoäi thaûo "Ni-xeâ-a vaø Giaùo hoäi Thieân nieân kyû thöù ba: Höôùng tôùi söï hieäp nhaát Coâng Giaùo-Chính thoáng giaùo", do #cumenicum - Vieän Nghieân cöùu Ñaïi keát cuûa Angelicum - vaø Hieäp hoäi Thaàn hoïc Chính thoáng giaùo Quoác teá phoái hôïp toå chöùc. Toâi ñaëc bieät göûi lôøi chaøo ñeán caùc ñaïi dieän cuûa caùc Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo vaø Chính thoáng giaùo Ñoâng phöông, nhieàu ngöôøi trong soá caùc vò ñaõ vinh döï coù maët taïi Thaùnh leã khai maïc Trieàu Giaùo hoaøng cuûa toâi.
Tröôùc khi tieáp tuïc baøi phaùt bieåu chính thöùc cuûa mình, toâi chæ muoán xin loãi vì ñaõ hôi muoän vaø cuõng mong anh chò em kieân nhaãn vôùi toâi. Toâi môùi nhaäm chöùc chöa ñöôïc moät thaùng, vì vaäy coøn raát nhieàu kinh nghieäm hoïc taäp. Nhöng toâi raát vui khi ñöôïc ôû ñaây vôùi anh chò em saùng nay.
Toâi raát vui khi thaáy Hoäi thaûo naøy höôùng ñeán töông lai moät caùch kieân quyeát. Coâng ñoàng Ni-xeâ-a khoâng chæ laø moät söï kieän trong quaù khöù maø coøn laø la baøn phaûi tieáp tuïc höôùng daãn chuùng ta höôùng tôùi söï hieäp nhaát höõu hình troïn veïn cuûa caùc Kitoâ höõu. Coâng ñoàng chung ñaàu tieân laø neàn taûng cho haønh trình chung maø Coâng Giaùo vaø Chính thoáng giaùo ñaõ cuøng nhau thöïc hieän keå töø Coâng ñoàng Vatican II. Ñoái vôùi caùc Giaùo hoäi Ñoâng phöông, nôi vieäc cöû haønh leã kyû nieäm cuûa mình trong lòch phuïng vuï, Coâng ñoàng Ni-xeâ-a khoâng chæ laø moät Coâng ñoàng trong soá nhöõng Coâng ñoàng khaùc hoaëc laø Coâng ñoàng ñaàu tieân trong moät loaït Coâng ñoàng, maø laø Coâng ñoàng tuyeät vôøi nhaát, coâng boá chuaån möïc cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo, lôøi tuyeân xöng ñöùc tin cuûa "318 Giaùo phuï".
Ba chuû ñeà trong Hoäi thaûo cuûa anh chò em ñaëc bieät lieân quan ñeán haønh trình chung cuûa chuùng ta. Ñaàu tieân laø ñöùc tin cuûa Ni-xeâ-a. Nhö UÛy ban Thaàn hoïc Quoác teá ñaõ quan saùt trong Vaên kieän gaàn ñaây cuûa mình nhaân kyû nieäm 1700 naêm Coâng ñoàng Ni-xeâ-a, naêm 2025 ñaïi dieän cho "moät cô hoäi voâ giaù ñeå nhaán maïnh raèng, nhöõng gì chuùng ta coù chung maïnh meõ hôn nhieàu, veà maët ñònh löôïng vaø ñònh phaåm, so vôùi nhöõng gì chia reõ chuùng ta. Cuøng nhau, chuùng ta tin vaøo Thieân Chuùa Ba Ngoâi, vaøo Chuùa Kitoâ laø con ngöôøi thöïc söï vaø laø Thieân Chuùa thöïc söï, vaø vaøo söï cöùu roãi qua Chuùa Gieâsu Kitoâ, theo Kinh thaùnh ñöôïc ñoïc trong Giaùo hoäi vaø döôùi söï höôùng daãn cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Cuøng nhau, chuùng ta tin vaøo Giaùo hoäi, pheùp röûa toäi, söï phuïc sinh cuûa ngöôøi cheát vaø söï soáng vónh cöûu." (Chuùa Gieâsu Kitoâ, Con Thieân Chuùa, Ñaáng Cöùu Ñoä, soá 43). Toâi tin raèng baèng caùch quay trôû laïi Coâng ñoàng Ni-xeâ-a vaø cuøng nhau ruùt ra töø nguoàn chung naøy, chuùng ta seõ coù theå nhìn nhaän döôùi moät goùc ñoä khaùc nhöõng ñieåm vaãn coøn chia reõ chuùng ta. Thoâng qua ñoái thoaïi thaàn hoïc vaø vôùi söï giuùp ñôõ cuûa Chuùa, chuùng ta seõ hieåu roõ hôn veà maàu nhieäm hôïp nhaát chuùng ta. Baèng caùch cuøng nhau cöû haønh ñöùc tin Ni-xeâ-a naøy vaø cuøng nhau tuyeân boá ñöùc tin ñoù, chuùng ta cuõng seõ tieán tôùi vieäc khoâi phuïc söï hieäp thoâng troïn veïn giöõa chuùng ta.
Chuû ñeà thöù hai cuûa Hoäi thaûo cuûa anh chò em laø tính ñoàng nghò. Coâng ñoàng Ni-xeâ-a ñaõ khai maïc moät con ñöôøng ñoàng nghò ñeå Giaùo hoäi ñi theo khi giaûi quyeát caùc vaán ñeà thaàn hoïc vaø giaùo luaät ôû bình dieän phoå quaùt. Söï ñoùng goùp cuûa caùc ñaïi bieåu anh em töø caùc Giaùo hoäi vaø coäng ñoàng giaùo hoäi Ñoâng vaø Taây cho Thöôïng hoäi ñoàng gaàn ñaây veà tính ñoàng nghò ñöôïc toå chöùc taïi Vatican laø moät ñoäng löïc coù giaù trò ñeå suy gaãm saâu hôn veà baûn chaát vaø thöïc haønh cuûa tính ñoàng nghò. Taøi lieäu cuoái cuøng cuûa Thöôïng hoäi ñoàng löu yù raèng "ñoái thoaïi ñaïi keát laø neàn taûng ñeå phaùt trieån söï hieåu bieát cuûa chuùng ta veà tính ñoàng nghò vaø söï hieäp nhaát cuûa Giaùo hoäi" vaø tieáp tuïc khuyeán khích phaùt trieån "caùc thöïc haønh ñoàng nghò ñaïi keát, bao goàm caùc hình thöùc tham vaán vaø phaân ñònh veà caùc vaán ñeà cuøng quan taâm vaø caáp baùch" (Vì moät Giaùo hoäi ñoàng nghò: Hieäp thoâng, Tham gia, Söù meänh, soá 138). Toâi hy voïng raèng vieäc chuaån bò vaø kyû nieäm chung leã kyû nieäm 1,700 naêm Coâng ñoàng Ni-xeâ-a seõ laø moät dòp quan phoøng "ñeå ñaøo saâu vaø cuøng nhau tuyeân xöng ñöùc tin cuûa chuùng ta vaøo Chuùa Kitoâ vaø ñöa vaøo thöïc haønh caùc hình thöùc ñoàng nghò giöõa caùc Kitoâ höõu thuoäc moïi truyeàn thoáng" (xem ibid., n. 139).
Hoäi thaûo Chuyeân ñeà coù chuû ñeà thöù ba lieân quan ñeán ngaøy leã Phuïc sinh. Nhö chuùng ta ñaõ bieát, moät trong nhöõng muïc tieâu cuûa Coâng ñoàng Ni-xeâ-a laø thieát laäp moät ngaøy leã Phuïc sinh chung ñeå theå hieän söï hieäp nhaát cuûa Giaùo hoäi treân khaép oikoumene [theá giôùi]. Ñaùng buoàn thay, söï khaùc bieät trong lòch cuûa hoï khoâng coøn cho pheùp caùc Kitoâ höõu cuøng nhau cöû haønh leã quan troïng nhaát cuûa naêm phuïng vuï, gaây ra caùc vaán ñeà muïc vuï trong caùc coäng ñoàng, chia reõ caùc gia ñình vaø laøm suy yeáu tính khaû tín cuûa chöùng taù cuûa chuùng ta ñoái vôùi Tin Möøng. Moät soá giaûi phaùp cuï theå ñaõ ñöôïc ñeà xuaát, trong khi toân troïng nguyeân taéc cuûa Coâng ñoàng Ni-xeâ-a, seõ cho pheùp caùc Kitoâ höõu cuøng nhau cöû haønh "Leã cuûa caùc leã". Trong naêm nay, khi taát caû caùc Kitoâ höõu cöû haønh leã Phuïc sinh vaøo cuøng moät ngaøy, toâi xin taùi khaúng ñònh söï côûi môû cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo theo ñuoåi moät giaûi phaùp ñaïi keát uûng hoä vieäc cöû haønh chung veà söï phuïc sinh cuûa Chuùa vaø do ñoù mang laïi söùc maïnh truyeàn giaùo lôùn hôn cho vieäc rao giaûng cuûa chuùng ta veà "danh Chuùa Gieâsu vaø söï cöùu roãi sinh ra töø ñöùc tin vaøo chaân lyù cöùu roãi cuûa Tin möøng" (Dieãn vaên göûi caùc Hoäi Truyeàn giaùo Giaùo hoaøng, ngaøy 22 thaùng 5 naêm 2025).
Anh chò em thaân meán, vaøo ñeâm tröôùc Leã Hieän xuoáng naøy, chuùng ta haõy nhôù raèng söï hieäp nhaát maø caùc Kitoâ höõu mong muoán seõ khoâng phaûi laø thaønh quaû chuû yeáu cuûa nhöõng noã löïc cuûa rieâng chuùng ta, cuõng khoâng ñöôïc hieän thöïc hoùa thoâng qua baát cöù moâ hình hay baûn thieát keá naøo ñöôïc hình thaønh tröôùc. Thay vaøo ñoù, söï hieäp nhaát seõ laø moät moùn quaø nhaän ñöôïc "nhö Chuùa Kitoâ muoán vaø baèng nhöõng phöông tieän maø Ngöôøi muoán" (Lôøi caàu nguyeän cho söï hieäp nhaát cuûa Cha Paul Couturier), thoâng qua hoaït ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Vaø vì vaäy, vaøo thôøi ñieåm naøy, toâi muoán môøi taát caû anh chò em ñöùng leân ñeå chuùng ta coù theå cuøng nhau caàu nguyeän ñeå caàu xin moùn quaø hieäp nhaát cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Lôøi caàu nguyeän maø toâi seõ ñoïc laø lôøi caàu xin söï hieäp nhaát cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn trong moät lôøi caàu nguyeän ñöôïc ruùt ra töø truyeàn thoáng phöông Ñoâng:
"Laïy Vua Thieân Ñaøng, Ñaáng An UÛi, Thaùnh Thaàn Chaân Lyù,
Ñaáng hieän dieän ôû khaép moïi nôi vaø laáp ñaày moïi vaät;
Kho taøng Phöôùc laønh vaø Ñaáng ban Söï soáng,
Haõy ñeán vaø ngöï trong chuùng con, vaø thanh taåy chuùng con khoûi moïi söï oâ ueá,
vaø cöùu roãi linh hoàn chuùng con, hôõi Ñaáng Nhaân Laønh." Amen.
Chuùa ôû cuøng anh chò em. Phöôùc laønh cuûa Thieân Chuùa Toaøn Naêng, Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn giaùng xuoáng treân anh chò em vaø ôû laïi vôùi anh chò em maõi maõi. Amen. Caûm ôn anh chò em raát nhieàu.