Nhöõng töông ñoàng vaø khaùc bieät
giöõa Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV vaø caùc vò tieàn nhieäm
Nhöõng töông ñoàng vaø khaùc bieät giöõa Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV vaø caùc vò tieàn nhieäm.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Vatican (RVA News 31-05-2025) - Ba tuaàn leã ñaõ troâi qua töø khi caùc Hoàng y baàu choïn Ñöùc taân Giaùo hoaøng Leâoâ XIV, ngöôøi ta thaáy coù nhöõng ñieåm töông ñoàng vaø khaùc bieät, nhöõng tieáp noái vaø thay ñoåi ngaøi thöïc hieän, tuy raèng ngaøi chæ môùi xuaát hieän moät ít laàn tröôùc coâng chuùng vaø moät soá baøi giaûng hoaëc dieãn vaên cuûa ngaøi. Moät soá ngöôøi döï ñoaùn moät trieàu ñaïi Giaùo hoaøng daøi ñang naûy sinh.
Trong moät baøi ñaêng treân trang maïng cuûa Coâng giaùo Ñöùc (Katholische.de), truyeàn ñi ngaøy 30 thaùng Naêm naêm 2025, kyù giaû Ludwig Ring-Eifel ñöa ra moät soá nhaän ñònh:
1) Tröôùc tieân, coù söï tieáp noái Ñöùc Coá Giaùo hoaøng Phanxicoâ trong moät soá giaùo huaán vaø quyeát ñònh, nhö: thaêng tieán phuï nöõ trong haøng nguõ laõnh ñaïo cuõng nhö ñaùnh giaù cao thoâng ñieäp "Laudato sì" veà vieäc baûo veä moâi tröôøng. Nhö theá, vò Giaùo hoaøng ñaàu tieân ngöôøi Myõ khoâng phaûi laø ngöôøi kyø thò phuï nöõ vaø cuõng chaúng phaûi laø ngöôøi phuû nhaän nhöõng khía caïnh tieâu cöïc cuûa söï thay ñoåi khí haäu. Ngaøi cuõng coù yù tieáp tuïc chuû tröông ñoàng haønh hay hieäp haønh trong Giaùo hoäi maø Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ nhieät lieät coå ñoäng. Ñöùc Leâoâ cuõng côûi môû vaø tìm ñeán caùc heä phaùi Kitoâ vaø toân giaùo khaùc.
2) Keá ñeán, Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV tieáp noái caùc vò Giaùo hoaøng tieàn nhieäm, duø khoâng tröng daãn ñích danh caùc vò: ngaøi thöôøng tröng daãn hai vò Giaùo hoaøng tröôùc Ñöùc Phanxicoâ, nhö Ñöùc Giaùo hoaøng Gioan Phaoloâ II, veà söï canh taân naêng ñoäng truyeàn giaùo cuûa Hoäi Thaùnh, vaø vôùi Ñöùc Giaùo hoaøng Bieån Ñöùc XVI, ngaøi chia seû chieàu kích sieâu vieät cuûa phuïng vuï vaø nhaán maïnh ñeán "chaân lyù". Theo ngaøi, chaân lyù phaûi giöõ cuøng vai troø nhö ñöùc baùc aùi vaø moái quan taâm ñoái vôùi moïi ngöôøi. Ñöùc Leâoâ XIV cuõng tröng daãn Ñöùc Giaùo hoaøng Gioan Phaoloâ I (1978) vò "Giaùo hoaøng mæm cöôøi".
3) Höôùng ñi thöù ba cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Leâoâ XIV ñöôïc ghi nhaän laø hoøa giaûi giöõa caùc khuynh höôùng khaùc nhau trong Giaùo hoäi.
Söï thaùi cöïc hoùa trong Giaùo hoäi vaø giöõa caùc traøo löu thaàn hoïc gia taêng döôùi trieàu ñaïi cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Bieån Ñöùc XVI vaø Phanxicoâ. Ñaây laø vaán ñeà ñöôïc ñeà caäp tôùi trong caùc phieân hoïp toaøn theå cuûa Hoàng y ñoaøn, trong tuaàn leã tröôùc khi vaøo maät nghò ñeå baàu Giaùo hoaøng môùi. Öôùc muoán cuûa Ñöùc Leâoâ XIV laø thaêng tieán söï hieäp nhaát cuûa Giaùo hoäi, ñeå Giaùo hoäi coù theå trôû thaønh taám göông cho moät theá giôùi bò chia reõ. Öôùc muoán naøy ñaõ ñöôïc Ñöùc taân Giaùo hoaøng baøy toû roõ raøng vaø trong nhöõng dieãn vaên nhöõng tuaàn leã ñaàu tieân cuûa ngaøi.
4) Nhaän xeùt thöù tö: Ñöùc Leâoâ XIV thaän troïng ñaùnh giaù cao caùc bieåu töôïng vaø truyeàn thoáng. Ngay töø laàn xuaát hieän ñaàu tieân treân bao lôn chính cuûa Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ vôùi aùo choaøng vai (mozzetta) maøu ñoû saäm thuoäc phaåm phuïc Giaùo hoaøng, Ñöùc Leâoâ XIV cho thaáy roõ yù ñònh muoán theo ñuoåi con ñöôøng trung dung: giöõa söï nhung nhôù truyeàn thoáng cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Bieån Ñöùc XVI vaø ñöôøng loái raát "xueà xoøa" trong y phuïc cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ. Caû nhöõng chi tieát nhoû cuõng ñöôïc giôùi baùo chí ñeå yù: ví duï Ñöùc Leâoâ chieàu yù nhöõng ngöôøi muoán hoân nhaãn cuûa ngaøi, trong khi Ñöùc Phanxicoâ thì döôøng nhö muoán ruït tay laïi, khi coù ngöôøi tìm caùch hoân nhaãn treân tay ngaøi. Cuõng vaäy, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ thay ñoåi thaùnh giaù ñeo ngöïc, thaùnh giaù maøu baïc thoâng thöôøng, coøn thaùnh giaù ñeo ngöïc cuûa Ñöùc Leâoâ XIV thì maøu vaøng hay maï vaøng.
5) Ñieåm thöù naêm laø veà nôi cö nguï. Hieän nay, caên hoä daønh rieâng cho Ñöùc Giaùo hoaøng ôû Dinh Toâng toøa ñang ñöôïc tu söûa ñeå Ñöùc taân Giaùo hoaøng Leâoâ XIV doïn leân ñoù. Bieän phaùp naøy tieát kieäm raát nhieàu cho coâng quyõ Toøa Thaùnh. Theo baùo chí, phí toån cö nguï cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ trong Nhaø troï thaùnh Marta leân tôùi khoaûng 200,000 Euro moãi naêm, vì nôi ngaøi cö nguï chieám caû moät taàng laàu cuûa nhaø troï, vaø ñieàu naøy laøm maát tieàn troï do nhöõng ngöôøi khaùch khaùc mang laïi. Theâm vaøo ñoù, phí toån baûo veä an ninh cho Ñöùc Giaùo hoaøng cuõng gia taêng.
Ngoaøi ra, vôùi caên hoä Giaùo hoaøng ôû laàu ba Dinh Toâng toøa, beân treân Quaûng tröôøng thaùnh Pheâroâ, Ñöùc Giaùo hoaøng coù theå cho thaáy söï hieän dieän cuûa ngaøi ôû Roma vaø moái lieân heä vôùi Giaùo trieàu Roma, hoaït ñoäng trong cuøng Dinh Toâng toøa aáy.
Ñöùc Giaùo hoaøng Leâoâ XIV choïn moät xe khaùc ñeå di chuyeån: trong khi Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ duøng chieác xe Fiat 500L, moät loaïi xe con nhoû beù haïng nhaát, coøn Ñöùc taân Giaùo hoaøng thích söû duïng xe maøu ñen hieäu VW Tiguan SUV chaïy baèng ñieän, cuõng coù choã cho linh muïc thö kyù rieâng.
6) Nhaän xeùt thöù saùu, ñoù laø: Ñöùc Giaùo hoaøng Leâoâ XIV laø moät ngöôøi coù tính coäng ñoàng. Khaùc vôùi Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ, Ñöùc Leâoâ XIV döôøng nhö muoán caùc Hoàng y vaø caùc chöùc saéc Toøa Thaùnh can döï nhieàu hôn trong vieäc ñöa ra caùc quyeát ñònh. Trong baøi giaûng ñaàu tieân taïi Quaûng tröôøng Thaùnh Pheâroâ, Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV noùi raèng moät Giaùo hoaøng "khoâng bao giôø ñöôïc chieàu theo caùm doã trôû thaønh moät vò laõnh ñaïo ñôn ñoäc hoaëc moät chuû nhaân oâng ôû treân nhöõng ngöôøi khaùc (...); Giaùo hoaøng ñöôïc keâu goïi phuïc vuï ñöùc tin cuûa anh chò em mình baèng caùch cuøng ñi vôùi hoï trong haønh trình".
7) Sau cuøng laø nhöõng vaán ñeà coøn boû ngoû: cho ñeán nay, Ñöùc Leâoâ XIV chöa toû cho thaáy ngaøi muoán xöû lyù nhöõng vaán ñeà coát yeáu ñaõ ñöôïc thaûo luaän trong caùc cuoäc hoïp tieàn maät nghò, trong ñoù coù caùc vaán ñeà nhö:
a. Söï thieáu huït taøi chaùnh taïi Vatican. Caùc quan saùt vieân cho raèng nhöõng tieàn daâng cuùng töø Myõ, voán ít oûi döôùi thôøi Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ, seõ trôû neân doài daøo hôn döôùi thôøi Ñöùc Giaùo hoaøng ngöôøi Myõ hieän nay. Ñieàu naøy coù ñuû ñeå giuùp laáp ñaày vaøo caùc loã hoång trong ngaân saùch Vatican hay khoâng, hoaëc Ñöùc Giaùo hoaøng phaûi huûy boû vieäc caám sa thaûi nhaân vieân Toøa Thaùnh hay khoâng, ngöôøi ta coøn phaûi chôø xem.
b. Moät vaán ñeà khaùc caàn giaûi quyeát laø quy cheá cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc. Tuy Ñöùc Giaùo hoaøng Leâoâ XIV tuyeân boá muoán tieáp tuïc con ñöôøng ñoàng haønh hay hieäp haønh (Sinodalitaø) ñaõ ñöôïc Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ khôûi xöôùng, nhöng Ñöùc Leâoâ XIV voán laø moät Tieán só giaùo luaät, ngaøi seõ thieát laäp quaân bình hôn giöõa söï hieäp haønh vôùi ñoaøn theå tính cuûa Haøng Giaùm muïc, nhö caùc Hoàng y ñaõ yeâu caàu trong thôøi tieàn maät nghò baàu Giaùo hoaøng.
c. Vaán ñeà boû ngoû thöù ba caàn giaûi quyeát veà chieán löôïc truyeàn thoâng. Thoâng tin döôùi thôøi Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ laø ñieàu khoâng löôøng tröôùc ñöôïc, nhöõng tuyeân ngoân ñoät xuaát trong caùc cuoäc phoûng vaán, döôøng nhö laø ñieàu traùi ngöôïc vôùi ñaëc tính deø daët, nhö Ñöùc Leâoâ chöùng toû cho ñeán nay. Ñieàu ngaøi seõ laøm nhö theá naøo ngöôøi ta chöa bieát. Ngoaøi ra, cuõng coù vaán ñeà ngaøi seõ xöû lyù vaán ñeà toán keùm lôùn veà nhaân söï vaø maùy moùc cuûa caùc cô quan truyeàn thoâng Vatican.
d. Vaán ñeà toàn ñoïng khaùc laø chính saùch ñoái ngoaïi chuyeân moân. Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ thöôøng theo ñuoåi moät loái tieáp caän ña höôùng ñoái vôùi chính saùch ngoaïi giao: ñoâi khi ngaøi haønh ñoäng moät caùch ñoäc laäp, thænh thoaûng boå nhieäm nhöõng ñaëc phaùi vieân khoâng chính thöùc, nhöng ngaøi cuõng cho pheùp guoàng maùy ngoaïi giao chính thöùc cuûa Vatican tieáp tuïc hoaït ñoäng. Haàu heát caùc quan saùt vieân cho raèng Ñöùc Leâoâ XIV seõ tieán haønh moät chính saùch ngoaïi giao truyeàn thoáng döôùi söï ñieàu haønh cuûa phuû Quoác vuï khanh Toøa Thaùnh.
e. Sau cuøng, coù nhöõng vaán ñeà phaùp lyù chöa ñöôïc giaûi quyeát. Tröôøng hôïp Ñöùc Hoàng y Angelo Becciu bò Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ caùch chöùc vì vai troø cuûa Ñöùc Hoàng y trong vuï mua toøa nhaø ôû Luaân Ñoân, Anh quoác laøm cho Toøa Thaùnh bò thieät haïi haøng traêm trieäu Euro, vaø sau ñoù Ñöùc Hoàng y ñöôïc Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ tha thöù, nhöng hieän Ñöùc Hoàng y Becciu ñang chôø khaùng aùn, ñaây laø vuï ñieån hình nhaát trong nhöõng vuï khoù khaên maø Ñöùc Giaùo hoaøng ñöông kim phaûi giaûi quyeát. Tieáp ñeán laø vuï xeùt xöû cöïu linh muïc Doøng Teân Marco Rupnik, bò nhieàu nöõ tu toá caùo laïm duïng tinh thaàn vaø tính duïc.
(KNA 30-5-2025)