Ñöùc Giaùo hoaøng Leâoâ XIV
vaø vaán ñeà xaõ hoäi môùi cuûa trí tueä nhaân taïo
Ñöùc Giaùo hoaøng Leâoâ XIV vaø vaán ñeà xaõ hoäi môùi cuûa trí tueä nhaân taïo.
Tieán só Steven Umbrello
(WHÑ 26-05-2025) - Ñöùc Giaùo hoaøng Leâoâ XIV vaø vaán ñeà xaõ hoäi môùi cuûa trí tueä nhaân taïo.
Moät Toâng hieäu cho kyû nguyeân môùi
Khi Ñöùc Hoàng y Prevost choïn Toâng hieäu Leâoâ XIV sau khi ñöôïc baàu laøm giaùo hoaøng, nhieàu ngöôøi laäp töùc nhaän ra ñaây laø söï tri aân ñoái vôùi Ñöùc Giaùo hoaøng Leâoâ XIII. Hôn moät theá kyû tröôùc, Ñöùc Leâoâ XIII ñaõ khai môû kyû nguyeân hoïc thuyeát xaõ hoäi Coâng giaùo vôùi Thoâng ñieäp Rerum Novarum (1891), leân tieáng veà nhöõng baát coâng vaø xaùo troän do cuoäc caùch maïng coâng nghieäp gaây ra. Baèng vieäc choïn Toâng hieäu Leâoâ, vò taân giaùo hoaøng cho thaáy raèng Giaùo hoäi seõ ñoái dieän vôùi cuoäc bieán ñoåi coâng ngheä saâu roäng hieän nay baèng cuøng moät loøng can ñaûm vaø söï saùng suoát nhö tröôùc kia. Trong nhöõng phaùt bieåu ñaàu tieân, Ñöùc Giaùo hoaøng Leâoâ XIV ñaõ xaùc ñònh trí tueä nhaân taïo (AI) laø moät thaùch ñoá mang tính xaõ hoäi vaø luaân lyù trung taâm trong trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa ngaøi - moät "vaán ñeà xaõ hoäi môùi" ñoøi hoûi söï khoân ngoan cuûa Giaùo hoäi, vöøa coå xöa vöøa môùi meû. Tieáp noái tinh thaàn cuûa vò tieàn nhieäm cuøng teân, ngaøi ñònh höôùng trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa mình nhaèm ñoái dieän vôùi nhöõng rerum novarum ("nhöõng ñieàu môùi meû") cuûa thôøi ñaïi chuùng ta trong söï lieân tuïc vôùi truyeàn thoáng cuûa Giaùo hoäi.
Ngay töø ñaàu, Ñöùc Leâoâ XIV ñaõ noùi veà AI vôùi nhöõng thuaät ngöõ gôïi nhôù ñeán moái quan taâm cuûa Ñöùc Leâoâ XIII ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng bò boùc loät vaø thieän ích chung. "Trí tueä nhaân taïo naèm ôû trung taâm cuûa söï chuyeån mình mang tính thôøi ñaïi maø chuùng ta ñang traûi qua", Ñöùc Phanxicoâ ñaõ nhaän ñònh vaøo naêm 2020, vaø Ñöùc Leâoâ XIV veà thöïc chaát ñaõ ñoùn nhaän saâu saéc caùi nhìn naøy. Cuõng nhö ñoäng cô hôi nöôùc vaø daây chuyeàn saûn xuaát trong theá kyû XIX, AI ngaøy nay höùa heïn nhöõng böôùc tieán vó ñaïi nhöng cuõng tieàm aån nhöõng nguy cô nghieâm troïng ñoái vôùi phaåm giaù con ngöôøi vaø xaõ hoäi. Nhöõng tuyeân boá coâng khai cuûa Ñöùc Phanxicoâ ñaõ ñaët neàn moùng baèng moät thaùi ñoä vöøa hy voïng vöøa thaän troïng: Moät maët, ngaøi baøy toû söï phaán khôûi tröôùc tieàm naêng cuûa AI trong vieäc "daân chuû hoùa quyeàn tieáp caän tri thöùc, thuùc ñaåy nghieân cöùu khoa hoïc moät caùch vöôït baäc, vaø chuyeån giao caùc coâng vieäc naëng nhoïc, ñoøi hoûi cao cho maùy moùc"; nhöng maët khaùc, ngaøi cuõng ñöa ra lôøi caûnh baùo nghieâm tuùc raèng neáu khoâng ñöôïc ñònh höôùng ñuùng ñaén, AI coù theå "gaây ra söï baát coâng lôùn hôn... laøm gia taêng nguy cô moät 'neàn vaên hoùa loaïi tröø' ñöôïc öa chuoäng hôn moät 'neàn vaên hoùa gaëp gôõ'". Keá thöøa coâng trình neàn taûng cuûa Ñöùc Phanxicoâ vaø khôi daäy di saûn cuûa Ñöùc Leâoâ XIII, Ñöùc Leâoâ XIV döôøng nhö ñang ñònh hình AI nhö moät söù maïng xaõ hoäi mang tính quyeát ñònh cuûa Giaùo hoäi trong theá heä naøy - moät söù maïng ñoøi hoûi söï suy tö luaân lyù, coâng cuoäc loan baùo Tin möøng ñaày can ñaûm, vaø haønh ñoäng cuï theå vì phaåm giaù con ngöôøi.
Theo daáu chaân cuûa Rerum Novarum
Thoâng ñieäp Rerum Novarum cuûa Ñöùc Leâoâ XIII ñaõ ñoái ñaàu vôùi nhöõng xaùo troän xaõ hoäi trong thôøi ñaïi cuûa ngaøi - söï boùc loät ngöôøi lao ñoäng, khoaûng caùch giai caáp ngaøy caøng lôùn, vaø söï nhaàm laãn veà ñaïo ñöùc do quaù trình coâng nghieäp hoùa nhanh choùng gaây ra. Thoâng ñieäp khaúng ñònh nhöõng nguyeân taéc nhö phaåm giaù cuûa lao ñoäng, quyeàn cuûa ngöôøi lao ñoäng ñöôïc höôûng löông coâng baèng vaø ñöôïc laäp coâng ñoaøn, nghóa vuï cuûa giôùi chuû, quyeàn sôû höõu tö nhaân ñi keøm vôùi boån phaän vì lôïi ích chung, vaø vieäc baûo veä gia ñình nhö neàn taûng cuûa xaõ hoäi. Troïng taâm cuûa thoâng ñieäp laø lôøi khaúng ñònh raèng con ngöôøi khoâng bao giôø bò xem nhö nhöõng maét xích voâ tri trong coã maùy kinh teá. Ñöùc Leâoâ XIII vieát: "Ngöôøi chuû khoâng ñöôïc coi coâng nhaân cuûa mình nhö noâ leä, maø phaûi toân troïng nôi moãi ngöôøi phaåm giaù cuûa moät nhaân vò ñöôïc thaêng hoa nhôø ñaëc tính Kitoâ giaùo" (RN 20). Hôn nöõa, Rerum Novarum tuyeân boá raèng khoâng coù baát kyø lyù do xaõ hoäi hay kinh teá naøo coù theå bieän minh cho vieäc chaø ñaïp phaåm giaù con ngöôøi: "Khoâng ai ñöôïc xuùc phaïm ñeán phaåm giaù con ngöôøi maø khoâng bò keát aùn, vì chính Thieân Chuùa cuõng heát söùc toân kính phaåm giaù aáy" (RN 40).
Vieäc choïn toâng hieäu Leâoâ XIV laø moät haønh ñoäng coù chuû yù cuûa Ñöùc taân Giaùo hoaøng nhaèm gaén keát vôùi nhöõng chaân lyù beàn vöõng aáy. Ngaøi xem AI nhö moät chöông môùi trong cuoäc ñaáu tranh baûo veä phaåm giaù con ngöôøi trong traät töï kinh teá vaø xaõ hoäi. Cuõng nhö Rerum Novarum töøng phaûn hoài tröôùc "tình caûnh cuûa giai caáp lao ñoäng" trong thôøi ñaïi coâng nghieäp, thì nay Giaùo hoäi caàn leân tieáng veà tình caûnh cuûa con ngöôøi trong thôøi ñaïi thuaät toaùn vaø töï ñoäng hoùa. Ñöùc Leâoâ XIV nhaän ñònh raèng taùc ñoäng cuûa AI leân lao ñoäng vaø neàn kinh teá coù theå gaây xaùo troän khoâng keùm gì laøn soùng cô giôùi hoùa vaøo nhöõng naêm 1800. AI vaø robot tieân tieán höùa heïn naêng suaát vaø thònh vöôïng, nhöng ñoàng thôøi cuõng ñe doïa thay theá ngöôøi lao ñoäng vaø taäp trung taøi saûn vaøo tay thieåu soá. Lieäu AI seõ trao quyeàn cho ngöôøi lao ñoäng, hay khieán nhieàu ngöôøi trôû neân dö thöøa veà maët kinh teá? Lieäu AI seõ phuïc vuï lôïi ích chung, hay laøm gia taêng khoaûng caùch giöõa giôùi tinh hoa coâng ngheä vaø phaàn coøn laïi cuûa xaõ hoäi? Nhöõng caâu hoûi naøy vang voïng moái baän taâm cuûa Leâoâ XIII, ñöôïc caäp nhaät cho thôøi ñaïi kyõ thuaät soá. Vaø caâu traû lôøi cuûa Giaùo hoäi, moät laàn nöõa, phaûi baét ñaàu töø cuøng moät ñieåm xuaát phaùt nhö naêm 1891: Moät cam keát baát khaû xaâm phaïm ñoái vôùi phaåm giaù con ngöôøi vaø moät traät töï xaõ hoäi coâng baèng, trong ñoù coâng ngheä phuïc vuï con ngöôøi, chöù khoâng phaûi ngöôïc laïi.
Cöù nhö theå Ñöùc Leâoâ XIV ñang phaùt ñi tín hieäu veà moät daïng "Nova Rerum Novarum" - moät thoâng ñieäp hay giaùo huaán môùi nhaèm aùp duïng caùc nguyeân taéc cuûa hoïc thuyeát xaõ hoäi Coâng giaùo vaøo "nhöõng ñieàu môùi meû" cuûa AI. Duø moät vaên kieän nhö theá coù theå vaãn coøn ôû phía tröôùc, taàm nhìn cuûa ngaøi roõ raøng noái tieáp doøng chaûy cuûa hoïc thuyeát xaõ hoäi Coâng giaùo töø Ñöùc Leâoâ XIII ñeán Ñöùc Beâneâñictoâ XVI vaø Ñöùc Phanxicoâ: Kinh teá vaø coâng ngheä phaûi phuïc vuï con ngöôøi, gia ñình vaø lôïi ích chung - khoâng bao giôø ngöôïc laïi. Trong söï lieân tuïc aáy, chuùng ta thaáy ñöôïc söï khoân ngoan cuûa Giaùo hoäi, antiqua et nova (vöøa coå xöa vöøa môùi meû), ñang öùng ñaùp nhöõng thaùch ñoá chöa töøng coù baèng nhöõng chaân lyù beàn vöõng.
Antiqua et Nova
Vaøo ngaøy 28/01/2025, Vatican ñaõ coâng boá moät taøi lieäu ñaëc bieät mang töïa ñeà Antiqua et Nova. Taøi lieäu naøy - moät ghi chuù chung do Boä Giaùo lyù Ñöùc tin vaø Boä Vaên hoùa vaø Giaùo duïc phaùt haønh - laø minh chöùng cho noã löïc cuûa Giaùo hoäi trong vieäc ñöa nhöõng quan taâm cuûa giaùo hoaøng vaøo ñoái thoaïi vôùi truyeàn thoáng Coâng giaùo roäng lôùn hôn. Töïa ñeà Antiqua et Nova (Vöøa coå xöa vöøa môùi meû) gôïi laïi duï ngoân cuûa Ñöùc Kitoâ veà ngöôøi quaûn lyù khoân ngoan, ngöôøi bieát ruùt ra "ñieàu môùi cuõng nhö ñieàu cuõ" (Mt 13,52). Phuø hôïp vôùi tinh thaàn ñoù, taøi lieäu naøy khaúng ñònh nhöõng chaân lyù vöôït thôøi gian veà con ngöôøi, ñoàng thôøi ñoái dieän vôùi nhöõng bieân cöông môùi cuûa AI. Taøi lieäu môû ñaàu baèng vieäc nhaéc nhôù raèng trí khoân con ngöôøi phaûn aùnh hình aûnh cuûa Thieân Chuùa (St 1,27) vaø hoaøn taát ôn goïi cuûa nhaân loaïi laø "canh taùc vaø gìn giöõ" traùi ñaát (Antiqua et Nova (AN), 1). Khi ñöôïc höôùng daãn bôûi chaân lyù luaân lyù, söï saùng taïo khoa hoïc vaø coâng ngheä ñöôïc nhìn nhaän nhö moät hình thöùc ñích thöïc cuûa quaûn trò vaø coäng taùc trong coâng trình cuûa Thieân Chuùa.
Taøi lieäu neâu baät moät söï phaân bieät thieát yeáu giöõa trí tueä con ngöôøi vaø trí tueä nhaân taïo. Taøi lieäu caûnh baùo raèng vieäc goïi maùy moùc laø "thoâng minh" coù theå daãn ñeán ngoä nhaän: "AI khoâng neân ñöôïc xem laø moät hình thöùc trí tueä nhaân taïo cuûa con ngöôøi, maø laø saûn phaåm do con ngöôøi taïo ra" (xem AN 35, 40, 48, 52). Duø AI coù theå moâ phoûng laäp luaän cuûa con ngöôøi, nhöng noù khoâng coù linh hoàn, yù chí töï do hay naêng löïc ñaïo ñöùc. Chæ con ngöôøi môùi coù theå chòu traùch nhieäm veà caùch caùc coâng cuï naøy ñöôïc phaùt trieån vaø söû duïng. Ngay caû nhöõng heä thoáng AI tieân tieán nhaát, keå caû vuõ khí töï ñoäng, cuõng khoâng theå thay theá löông taâm con ngöôøi hay söï khoân ngoan ñeán töø traùi tim.
Antiqua et Nova khaûo saùt nhöõng thaùch ñoá vaø cô hoäi mang tính ñaïo ñöùc maø AI ñaët ra cho toaøn xaõ hoäi, töông töï nhö caùch Rerum Novarum töøng ñoái dieän vôùi nhöõng bieán ñoäng xaõ hoäi trong thôøi ñaïi cuûa mình. Taøi lieäu ñeà caäp ñeán lónh vöïc giaùo duïc, nôi AI coù theå caù nhaân hoùa vieäc hoïc, nhöng cuõng coù nguy cô laøm sai leäch thoâng tin hoaëc thieân kieán nôi hoïc sinh. Trong y teá, taøi lieäu ghi nhaän tieàm naêng cuûa AI trong vieäc caûi thieän chaån ñoaùn vaø ñieàu trò, ñoàng thôøi nhaán maïnh raèng caùc lôïi ích ñoù phaûi ñeán ñöôïc vôùi taát caû moïi ngöôøi vaø "khoâng laøm traàm troïng theâm baát bình ñaúng trong chaêm soùc söùc khoûe" (AN 76). Veà kinh teá vaø lao ñoäng, taøi lieäu ñoùn nhaän ñoåi môùi nhö moät phaàn cuûa söï coäng taùc giöõa con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa, nhöng cuõng caûnh baùo raèng AI khoâng ñöôïc laøm gia taêng ñoùi ngheøo hay môû roäng "khoaûng caùch soá" (AN 52). Lieân quan ñeán chieán tranh, taøi lieäu ñöa ra moät lôøi caûnh baùo nghieâm troïng: AI coù theå laøm leo thang baïo löïc vöôït khoûi taàm kieåm soaùt cuûa con ngöôøi, "daãn ñeán moät cuoäc chaïy ñua vuõ trang gaây maát oån ñònh, vôùi haäu quaû thaûm khoác cho nhaân quyeàn" (AN 99). Nhöõng moái quan ngaïi naøy phaûn aùnh moät taàm nhìn ñaïo ñöùc nhaát quaùn. Trong moïi tröôøng hôïp, Giaùo hoäi ñeàu keâu goïi söï phaân ñònh: Lieäu vieäc söû duïng AI coù phuïc vuï con ngöôøi vaø ích chung hay khoâng? Hay noù ñe doïa ñeán phaåm giaù vaø tình lieân ñôùi? Moät ñoaïn quan troïng xaùc quyeát: "'Phaåm giaù noäi taïi cuûa moãi ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ' phaûi laø 'tieâu chí then choát trong vieäc ñaùnh giaù caùc coâng ngheä môùi noåi; chuùng seõ ñöôïc xem laø hôïp ñaïo ñöùc neáu goùp phaàn toân troïng phaåm giaù aáy vaø laøm taêng khaû naêng theå hieän phaåm giaù aáy ôû moïi caáp ñoä cuûa ñôøi soáng con ngöôøi'" (AN 42, trích baøi dieãn vaên naêm 2023 cuûa Ñöùc Phanxicoâ). Nguyeân taéc naøy chính laø söï khoân ngoan vöôït thôøi gian cuûa hoïc thuyeát xaõ hoäi Coâng giaùo, ñöôïc aùp duïng cho thôøi ñaïi kyõ thuaät soá cuûa chuùng ta.
Antiqua et Nova nhaán maïnh nguyeân taéc boå trôï (subsidiarity) - moät yù töôûng cho raèng caùc quyeát ñònh neân ñöôïc ñöa ra ôû caáp ñoä gaàn ngöôøi daân nhaát, nôi coù theå baûo veä töï do vaø saùng kieán caù nhaân moät caùch thích hôïp. Nguyeân taéc naøy, voán ñöôïc xaùc laäp trong hoïc thuyeát xaõ hoäi Coâng giaùo (ví duï: Quadragesimo Anno, 1931), coù yù nghóa ñaëc bieät trong vieäc quaûn trò AI. Taøi lieäu khaúng ñònh raèng vieäc ñònh höôùng AI phuïc vuï lôïi ích chung laø moät nhieäm vuï chung "ôû moïi caáp ñoä cuûa xaõ hoäi, ñöôïc höôùng daãn bôûi nguyeân taéc boå trôï vaø caùc nguyeân taéc khaùc cuûa Hoïc thuyeát Xaõ hoäi Coâng giaùo" (AN 42). Ñieàu naøy coù nghóa khoâng chæ caùc taäp ñoaøn coâng ngheä toaøn caàu hay chính phuû quoác gia, maø caû caùc coäng ñoàng ñòa phöông, tröôøng hoïc, giaùo xöù vaø gia ñình ñeàu phaûi goùp phaàn ñònh hình AI ñöôïc söû duïng ra sao.
Thay vì ñeå moät nhoùm thieåu soá aùp ñaët taàm nhìn cuûa hoï leân toaøn theå nhaân loaïi, Giaùo hoäi keâu goïi moät söï tham gia roäng raõi nhaèm baûo ñaûm raèng coâng ngheä thöïc söï phuïc vuï söï phaùt trieån ñích thöïc cuûa con ngöôøi. Khi caùc heä thoáng AI do moät nhoùm tinh hoa nhoû phaùt trieån lan roäng nhanh choùng qua bieân giôùi, giaùo huaán Coâng giaùo khaúng ñònh moät neàn ñaïo ñöùc toaøn caàu phaûi ñöôïc ñaët neàn taûng treân phaåm giaù cuûa toaøn theå gia ñình nhaân loaïi. Ñöùc Leâoâ XIV ñaõ nhaán maïnh laïi ñieåm naøy khi choïn tieáp noái di saûn cuûa caû vò tieàn nhieäm cuøng teân, Ñöùc Leâoâ XIII, vaø vò tieàn nhieäm tröïc tieáp, Ñöùc Phanxicoâ. Taàm nhìn veà söï phaân ñònh mang tính tham gia naøy töông öùng vôùi lôøi môøi goïi trong Rerum Novarum môû roäng coâng lyù vaø baùc aùi vöôït leân treân giai caáp hay quoác gia - giôø ñaây ñöôïc aùp duïng cho thôøi ñaïi kyõ thuaät soá vaø thuaät toaùn.
Moät Taàm nhìn cho vieäc suy tö vaø haønh ñoäng do Vatican daãn daét
Lieäu söï daán thaân maïnh meõ cuûa Ñöùc Leâoâ XIV ñoái vôùi AI seõ mang laïi ñieàu gì cho töông lai? Neáu nhìn theo höôùng suy ñoaùn, chuùng ta coù theå kyø voïng Vatican döôùi söï laõnh ñaïo cuûa ngaøi seõ trôû thaønh moät tieáng noùi ngaøy caøng noåi baät trong cuoäc ñoái thoaïi toaøn caàu veà ñaïo ñöùc AI. Vieäc Ñöùc Leâoâ XIV coâng khai ñaët AI vaøo vò trí öu tieân luaân lyù haøng ñaàu ñaõ mang laïi troïng löôïng ñaïo ñöùc cho caùc saùng kieán nhö caùc cuoäc thaûo luaän taïi Lieân Hieäp Quoác veà vieäc kieåm soaùt vuõ khí töï ñoäng, hoaëc nhöõng cuoäc ñoái thoaïi trong ngaønh coâng ngheä veà an toaøn AI. Chuùng ta coù theå thaáy Toøa Thaùnh toå chöùc theâm nhieàu hoäi nghò quy tuï caùc giaùm ñoác coâng ngheä, nhaø khoa hoïc, trieát gia vaø thaàn hoïc gia döôùi aùnh saùng cuûa tö töôûng xaõ hoäi Coâng giaùo - gioáng nhö caùch Ñöùc Phaoloâ VI töøng trieäu taäp nhöõng tieáng noùi ña daïng ñeå ñoái thoaïi veà naïn ñoùi vaø hoøa bình toaøn caàu. Vieäc soaïn thaûo taøi lieäu Antiqua et Nova chính laø moät moâ hình ñieån hình: moät "cuoäc suy tö hoã töông" giöõa caùc chuyeân gia thaàn hoïc vaø vaên hoùa, vaø daïng suy tö lieân ngaønh naøy chaéc chaén seõ ngaøy caøng phaùt trieån. Nghieân cöùu veà AI do Vatican daãn daét coù theå bao goàm vieäc hôïp taùc vôùi caùc ñaïi hoïc Coâng giaùo nhaèm ñaûm baûo raèng söï phaùt trieån cuûa AI phuø hôïp vôùi phaåm giaù con ngöôøi. Ngöôøi ta coù theå hình dung moät vieän nghieân cöùu ñaïo ñöùc AI töông töï nhö Ñaøi thieân vaên Vatican - moät nôi ñeå caùc hoïc giaû nghieân cöùu, thaäm chí phaùt trieån caùc heä thoáng AI ñaïo ñöùc trong caùc lónh vöïc nhö giaùo duïc hay baûo veä moâi tröôøng, nhaèm laøm maãu möïc cho vieäc tích hôïp ñöùc tin vaø coâng ngheä moät caùch haøi hoøa.
Veà maët thaàn hoïc, laäp tröôøng cuûa Ñöùc Leâoâ XIV ñaët ra thaùch ñoá cho Giaùo hoäi phaûi ñaøo saâu söï hieåu bieát cuûa mình trong nhieàu lónh vöïc. Giaùo lyù veà coâng trình taïo döïng vaø veà con ngöôøi coù theå seõ ñöôïc môû roäng theo nhöõng saéc thaùi môùi khi chuùng ta ñoái dieän vôùi AI - coù leõ moät thoâng ñieäp töông lai seõ trình baøy troïn veïn hôn giaùo huaán cuûa Giaùo hoäi veà moái töông quan ñuùng ñaén giöõa con ngöôøi vaø caùc saûn phaåm do con ngöôøi taïo ra (gôïi laïi, trong moät cung gioïng môùi, nhöõng chuû ñeà veà lao ñoäng vaø saùng taïo con ngöôøi maø Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ vieát trong Laborem Exercens). Thaàn hoïc luaân lyù cuõng coù theå seõ tinh loïc theâm nhöõng nguyeân taéc lieân quan ñeán vieäc söû duïng caùc heä thoáng töï ñoäng, laøm roõ caùc caâu hoûi veà traùch nhieäm luaân lyù, giôùi haïn cuûa vieäc uûy thaùc cho maùy moùc, cuõng nhö caùc ñöùc tính caàn thieát trong moät xaõ hoäi coâng ngheä cao (nhö kieân nhaãn, khieâm nhöôøng vaø khoân ngoan). Hoïc thuyeát xaõ hoäi, töø Rerum Novarum ñeán nay, seõ tieáp tuïc nhaán maïnh ñeán tình lieân ñôùi - giôø ñaây môû roäng sang caû "lieân ñôùi kyõ thuaät soá". Ví duï, Antiqua et Nova nhaán maïnh raèng "nhöõng phaùt trieån coâng ngheä khoâng daãn ñeán vieäc caûi thieän chaát löôïng soáng cho toaøn theå nhaân loaïi# thì khoâng bao giôø coù theå ñöôïc xem laø tieán boä ñích thöïc", moät aùp duïng cuï theå nguyeân lyù thieän ích chung vaøo lónh vöïc AI (AN 54).
Troïng taâm cuûa Ñöùc Leâoâ XIV veà AI sau cuøng mang tính loan baùo Tin möøng: moät tuyeân xöng raèng giöõa nhöõng bieán ñoåi choùng maët, Ñöùc Gieâsu Kitoâ vaãn "laø moät, hoâm qua cuõng nhö hoâm nay vaø maõi maõi" vaø con ngöôøi luoân luoân ñöôïc Thieân Chuùa yeâu thöông (Dt 13,8). Khi daán thaân vaøo cuoäc caùch maïng AI vôùi nieàm hy voïng vaø söï khoân ngoan, Giaùo hoäi ñang laøm chöùng tröôùc theá giôùi. Giaùo hoäi cho thaáy raèng ñöùc tin vaø lyù trí, khi cuøng hoaït ñoäng, coù theå höôùng daãn nhaân loaïi vöôït qua ngay caû nhöõng côn baõo coâng ngheä phöùc taïp nhaát. Giaùo hoäi môøi goïi nhöõng ngöôøi laøm coâng ngheä nhìn coâng vieäc cuûa mình trong moät boái caûnh luaân lyù roäng lôùn hôn - moät boái caûnh hoaëc laø xaây döïng hoaëc laø phaù huyû gia ñình nhaân loaïi - vaø keâu goïi taát caû chuùng ta tín thaùc saâu xa hôn vaøo söï quan phoøng cuûa Thieân Chuùa.
Töïa ñeà Antiqua et Nova thaät thích hôïp; khi ñoái dieän vôùi nhöõng thaùch ñoá môùi, Giaùo hoäi vaãn kín muùc töø moät kho taøng chaân lyù vöôït thôøi gian. Coâng trình cuûa Ñöùc Leâoâ XIII vaãn coøn vang voïng: Giaùo hoäi khoâng tìm caùch ngaên chaën tieán boä, nhöng ñeå baûo ñaûm raèng ñoù laø moät söï tieán boä ñích thöïc - ñöôïc neo trong chaân lyù luaân lyù vaø höôùng veà trôøi cao. Ñöùc XIV, ñöùng trong chính truyeàn thoáng aáy, giôø ñaây ñang daãn daét Giaùo hoäi tieán vaøo vuøng bieân cuûa trí tueä nhaân taïo - ñeå coâng trình quyeàn naêng naøy cuûa trí tueä con ngöôøi khoâng trôû thaønh moái ñe doaï cho nhaân loaïi, nhöng laø moät ñoäng löïc cho söï phaùt trieån ñích thöïc cuûa con ngöôøi vaø vinh quang Thieân Chuùa caû saùng hôn.
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP
Doøng Ña Minh Thaùnh Taâm
Chuyeån ngöõ töø: wordonfire.org (20/5/2025)