Toång quan veà taøi lieäu "Antiqua et nova":

Trí thoâng minh nhaân taïo AI - Cô hoäi vaø thaùch thöùc

Toång quan veà taøi lieäu "Antiqua et nova": Trí thoâng minh nhaân taïo AI - Cô hoäi vaø thaùch thöùc.

Lm. Micae Nguyeãn Khaéc Minh

(WHÑ 14-05-2025) - Ngaøy 28/01/2025, Vaên phoøng Toøa thaùnh cho coâng boá taøi lieäu "Antiqua et Nova" cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ. Noäi dung cuûa kieän naøy laø "ghi chuù veà moái töông quan giöõa trí thoâng minh nhaân taïo vaø trí tueä con ngöôøi, suy ngaãm veà nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc cuûa tieán boä coâng ngheä, ñaëc bieät laø trí thoâng minh nhaân taïo AI"[1] vaø keâu goïi con ngöôøi xaõ hoäi "söû duïng noù vôùi traùch nhieäm" döïa treân nhöõng suy tö veà maët ñaïo ñöùc vaø nhaân hoïc. Bôûi vì, trí thoâng minh nhaân taïo AI khoâng ñöôïc coi nhö moät con ngöôøi, khoâng ñöôïc thaàn thaùnh hoùa noù, noù khoâng thay theá ñöôïc caùc moái töông quan con ngöôøi, nhöng chæ neân ñöôïc söû duïng "nhö moät coâng cuï boå sung cho trí khoân con ngöôøi". Nhöõng caûnh baùo cuûa Ñöùc Thaùnh Cha veà trí thoâng minh nhaân taïo trong nhöõng naêm gaàn ñaây taïo thaønh khuoân khoå cho taøi lieäu Antiqua et Nova[2].

I. Boái Caûnh Xaõ Hoäi

1. AI laø gì? Lòch söû cuûa trí thoâng minh nhaân taïo AI[3]

Baèng saùng cheá ñaàu tieân cho vieäc phaùt minh ra ñieän thoaïi xaûy ra vaøo naêm 1876, vaø sau ñoù, khaùi nieäm AI ñaõ ñöôïc xuaát hieän. Noùi ñuùng ra, lónh vöïc nghieân cöùu AI ñöôïc baét nguoàn töø moät hoäi thaûo ñöôïc toå chöùc trong khuoân vieân tröôøng Ñaïi hoïc Dartmouth vaøo muøa heø naêm 1956. Vaøo thôøi ñieåm ñoù, ngöôøi ta döï ñoaùn raèng moät coã maùy thoâng minh nhö con ngöôøi seõ coù theå toàn taïi vaø hoï ñaõ ñöôïc caáp haøng trieäu ñoâ la ñeå bieán yù töôûng naøy thaønh hieän thöïc.

1950 - Thôøi ñieåm maø taát caû moïi thöù môùi baét ñaàu

Maëc duø khaùi nieäm naøy ñaõ xuaát hieän trong nhieàu thaäp kyû tröôùc ñoù nhöng cho ñeán naêm 1950, nhieàu ngöôøi vaãn chöa bieát ñeán thuaät ngöõ naøy. John McCarthy, ngöôøi ñöôïc bieát ñeán vôùi tö caùch laø ngöôøi saùng laäp trí thoâng minh nhaân taïo ñaõ ñöa ra thuaät ngöõ veà 'Trí thoâng minh nhaân taïo - Artificial intelligence (AI)' vaøo nhöõng naêm 1955.

McCarthy cuøng vôùi Alan Turing, Allen Newell, Herbert A. Simon vaø Marvin Minsky ñöôïc bieát ñeán nhö nhöõng cha ñeû cuûa AI. Alan ñaõ ñöa ra gôïi yù ñaàu tieân veà AI raèng: Neáu con ngöôøi söû duïng thoâng tin coù saün vaø tö duy lyù trí, ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà vaø ñöa ra quyeát ñònh - thì taïi sao vieäc naøy khoâng theå ñöôïc thöïc hieän vôùi söï trôï giuùp cuûa maùy moùc?

Keå töø ñoù, baùo caùo cho bieát: "Nghieân cöùu AI ñaõ tieán trieån nhanh choùng" vaø keát quaû laø "nhieàu nhieäm vuï tröôùc ñaây chæ do con ngöôøi quaûn lyù thì giôø ñöôïc giao cho AI" vaø "nhieàu nhaø nghieân cöùu coøn mong muoán phaùt trieån 'Trí thoâng minh nhaân taïo toång quaùt' (AGI) - moät heä thoáng duy nhaát coù khaû naêng hoaït ñoäng treân taát caû caùc lónh vöïc nhaän thöùc vaø thöïc hieän baát kyø nhieäm vuï naøo trong phaïm vi trí tueä cuûa con ngöôøi".

AI (trí thoâng minh nhaân taïo) laø lónh vöïc khoa hoïc maùy tính giuùp maùy moùc coù khaû naêng thöïc hieän caùc taùc vuï thoâng minh nhö con ngöôøi, bao goàm hoïc taäp, suy luaän, nhaän dieän gioïng noùi, hình aûnh, vaø ra quyeát ñònh. Ví duï: AI trong giao thoâng giuùp xe töï laùi treân cao toác, AI trong tìm kieám, ta chæ caàn tìm chöõ "giaøy theå thao" thì ngay laäp töùc giaøy theå thao naøy seõ xuaát hieän ñaày treân caùc öùng duïng khaùc, hay AI ngheä thuaät seõ taïo ra nhöõng böùc tranh muøa Thu theo nhöõng döõ lieäu maø ta ñöa vaøo, AI trong y teá coù theå chuaån ñoaùn beänh nhanh choùng vaø ñöa ra phöông phaùp ñieàu trò...

Muïc tieâu cuûa AI laø moâ phoûng trí thoâng minh cuûa con ngöôøi ñaõ thieát keá ra noù. Ví duï, khoâng gioáng nhö nhieàu saùng taïo khaùc cuûa con ngöôøi, AI coù theå ñöôïc ñaøo taïo döïa treân keát quaû saùng taïo cuûa con ngöôøi vaø sau ñoù taïo ra caùc "moâ phoûng" môùi vôùi toác ñoä vaø kyõ naêng thöôøng saùnh ngang hoaëc vöôït troäi hôn nhöõng gì con ngöôøi coù theå laøm, chaúng haïn nhö taïo ra vaên baûn hoaëc hình aûnh khoâng theå phaân bieät ñöôïc vôùi caùc taùc phaåm cuûa con ngöôøi. Ñieàu naøy laøm daáy leân nhöõng lo ngaïi quan troïng veà vai troø tieàm taøng cuûa AI trong cuoäc khuûng hoaûng söï thaät ñang gia taêng treân dieãn ñaøn coâng coäng. Hôn nöõa, coâng ngheä naøy ñöôïc thieát keá ñeå hoïc hoûi vaø ñöa ra moät soá löïa choïn caùch töï ñoäng, thích öùng vôùi caùc tình huoáng môùi vaø cung caáp caùc giaûi phaùp maø nhöõng ngöôøi laäp trình coù theå khoâng löôøng tröôùc ñöôïc. Do ñoù, noù ñaët ra nhöõng caâu hoûi cô baûn veà traùch nhieäm ñaïo ñöùc vaø söï an toaøn cuûa con ngöôøi, vôùi nhöõng taùc ñoäng roäng hôn ñoái vôùi toaøn xaõ hoäi[4].

AI luoân chæ bieát laøm theo chöùc naêng maø thoâi. Nhöng con ngöôøi quyeát ñònh haønh ñoäng döïa vaøo kinh nghieäm, moái töông quan, ñaïo ñöùc vaø luaân lyù... vì theá AI khoâng theå hoaøn toaøn thay theá cho con ngöôøi trong moïi lónh vöïc cuoäc soáng.

2. Boái caûnh xaõ hoäi thôøi hieän ñaïi

a. Thoaùng nhìn veà nhöõng thay ñoåi cuûa lòch söû

Cuoäc soáng xaõ hoäi luoân phaùt trieån khoâng ngöøng, Giaùo Hoäi cuõng naèm trong voøng xoaùy cuûa söï thay ñoåi ñoù. Vaøo khoaûng naêm 1500, theá kyû thöù XVI, coù nhöõng thay ñoåi saâu saéc veà xaõ hoäi, coâng ngheä, chính trò vaø ñòa lyù ñaëc tröng, moät kyû nguyeân ñaùnh daáu baèng vieäc khaùm phaù ra chaâu Myõ, söï baønh tröôùng cuûa chaâu AÂu vaø söï khôûi ñaàu cuûa thôøi hieän ñaïi.

Thôøi kyø Phuïc Höng vaø nhöõng khaùm phaù ñòa lyù vó ñaïi laø thôøi kyø hoãn loaïn vaø bieán ñoåi saâu saéc. Vieäc Christopher Columbus phaùt hieän ra chaâu Myõ vaøo naêm 1492 vaø söï baønh tröôùng cuûa Chaâu AÂu sau ñoù ñaõ laøm maát ñi oån ñònh traät töï ñaõ ñöôïc thieát laäp cuûa theá giôùi töø thôøi Trung Coå. Xaõ hoäi Chaâu AÂu ñaõ chuyeån töø theá giôùi quan taäp trung vaøo chaâu AÂu vaø Giaùo hoäi Coâng giaùo sang theá giôùi quan toaøn caàu, vôùi nhöõng vuøng ñaát, con ngöôøi vaø nguoàn taøi nguyeân môùi, ñònh hình laïi caùc moái quan heä kinh teá vaø chính trò. Giai ñoaïn naøy cuõng chöùng kieán cuoäc Caûi caùch Tin Laønh, do Martin Luther khôûi xöôùng vaøo naêm 1517, ñaõ laøm tan vôõ söï thoáng nhaát toân giaùo cuûa chaâu AÂu vaø ñònh hình laïi moái quan heä giöõa Giaùo quyeàn (Giaùo Hoäi) vaø chính quyeàn daân söï (Nhaø nöôùc).

Luùc ñoù ngöôøi Chaâu AÂu thaáy mình phaûi ñoái maët vôùi moät theá giôùi "baát oån", hoï phaûi ñoái maët vôùi thôøi kyø maø caùc caáu truùc truyeàn thoáng döôøng nhö ñang suïp ñoå: Moät thôøi kyø ñöôïc ñaëc tröng bôûi nhöõng caûi tieán coâng ngheä ñaõ laøm thay ñoåi caùch con ngöôøi nhaän thöùc veà thôøi gian vaø khoâng gian.

Giaùo Hoäi cuõng khoâng thoaùt khoûi nhöõng thay ñoåi nhanh choùng cuûa xaõ hoäi.

b. Boái caûnh thôøi coâng ngheä hieän ñaïi[5]

Ngaøy nay, cuõng gioáng nhö nhöõng naêm 1500, chuùng ta vaãn ñang chöùng kieán nhöõng söï chuyeån ñoåi töông töï. Söï suïp ñoå cuûa tính hôïp lyù khoa hoïc vaøo cuoái theá kyû XX, vôùi lyù thuyeát löôïng töû ñaët ra nghi ngôø veà baûn chaát cuûa khoâng gian vaø thuyeát töông ñoái laät ñoå khaùi nieäm thôøi gian cuûa chuùng ta, cuõng nhö söï ra ñôøi cuûa tính toaùn vaø caùc moâ hình thoáng keâ môùi do trí thoâng minh nhaân taïo thuùc ñaåy ñaõ caùch maïng hoùa boái caûnh khoa hoïc, laøm thay ñoåi caên baûn noù.

Theâm vaøo ñoù, AI hoâm nay ñang laøm thay ñoåi saâu saéc ñoäng löïc xaõ hoäi, luaân lyù ñaïo ñöùc, chính trò vaø phaùp lyù, ñaët ra nhöõng caâu hoûi quan troïng veà yù nghóa vaø giaù trò cuûa nhaân phaåm con ngöôøi. Nhöõng giaù trò naøy ñang bò thaùch thöùc bôûi söï gia taêng tích hôïp coâng ngheä AI vaøo quaù trình ra quyeát ñònh vaø vai troø cuûa noù trong haønh xöû thay theá con ngöôøi. Trong khi AI mang laïi cô hoäi caûi thieän hieäu quaû haønh chính vaø khaû naêng tieáp caän coâng lyù, noù cuõng ñoøi hoûi söï caûnh giaùc lieân tuïc ñeå traùnh söï taäp trung quyeàn löïc phi daân chuû vaø phi luaân lyù. Vì vaäy, trong thôøi ñaïi maát phöông höôùng taäp theå naøy, taøi lieäu "Antiqua et Nova" coi troïng di saûn truyeàn thoáng (antiqua) nhöng môû ra cuoäc ñoái thoaïi vôùi nhöõng ñieàu môùi meû (nova) trong tieán trình phaùt trieån cuûa con ngöôøi. Giaùo hoäi töï coi mình laø ngöôøi baïn ñoàng haønh cuûa taát caû nhöõng ngöôøi thieän chí ñang tìm kieám yù nghóa trong theá giôùi phöùc taïp hieän ñaïi, keå caû theá giôùi kyõ thuaät soá.

3. Söï ra ñôøi cuûa Antiqua et Nova

Trong boái caûnh cuûa vieäc chaïy ñua coâng ngheä naøy[6], nhöõng naêm gaàn ñaây, Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ ñaõ ñöa AI trôû thaønh chuû ñeà trung taâm trong trieàu ñaïi cuûa mình. Ngaøi ñaõ choïn trí thoâng minh nhaân taïo laøm chuû ñeà cho caùc söù ñieäp cuûa mình nhaân ngaøy Theá giôùi Hoøa bình vaø ngaøy Theá giôùi Truyeàn thoâng Xaõ hoäi naêm 2024. Vieän Haøn laâm Khoa hoïc vaø Khoa hoïc Xaõ hoäi Giaùo Hoaøng gaàn ñaây ñaõ toå chöùc moät hoäi nghò veà AI vaø haïnh phuùc, ñöa caùc nhaø laõnh ñaïo ngaønh coâng nghieäp ñeán Vatican ñeå thaûo luaän veà taùc ñoäng cuûa coâng ngheä ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa con ngöôøi.

Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, Toøa thaùnh ñaõ tham gia tích cöïc vaøo cuoäc tranh luaän veà nhöõng vaán ñeà ñaïo ñöùc coù theå phaùt sinh do söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa AI. Naêm 2020, Hoïc vieän Giaùo hoaøng veà Söï soáng ñaõ phaùt ñoäng "Lôøi keâu goïi cuûa Rome veà ñaïo ñöùc AI", moät taøi lieäu nhaèm thuùc ñaåy yù thöùc traùch nhieäm trong vieäc ñaûm baûo caùc coâng ngheä AI ñang phaùt trieån vaãn phuïc vuï cho nhaân loaïi vaø khoâng ñe doïa ñeán phaåm giaù cuûa con ngöôøi[7]. Hieäp öôùc naøy ñöôïc kyù keát bôûi caùc coâng ty nhö IBM, Microsoft vaø Cisco. Tieáp theo vaên baûn naøy, Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ ñaõ ñích thaân can thieäp nhieàu laàn ñeå baûo veä caùch tieáp caän AI taäp trung vaøo phaåm giaù con ngöôøi, ñaëc bieät laø dieãn vaên quan troïng taïi Hoäi nghò thöôïng ñænh G7 gaàn ñaây nhaát ñöôïc toå chöùc taïi mieàn Nam nöôùc YÙ vaøo ngaøy 14 thaùng 6 naêm 2024.

Taøi lieäu Antiqua et Nova laø keát quaû cuûa noã löïc nghieân cöùu chung giöõa Boä Giaùo lyù Ñöùc tin, do Ñöùc Hoàng y Víctor Manuel Fernaùndez ñöùng ñaàu, vaø Boä Vaên hoùa vaø Giaùo duïc, do Ñöùc Hoàng y Joseù Tolentino de Mendonca ñaûm nhieäm[8], vôùi söï tham vaán cuûa nhieàu chuyeân gia khaùc nhau, bao goàm caû nhöõng ngöôøi trong lónh vöïc AI ñöôïc soaïn thaûo trong saùu thaùng[9] (töø sau baøi phaùt bieåu cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng taïi Ñaïi hoäi mieàn Nam nöôùc YÙ cuûa caùc nöôùc G7 veà söï phaùt trieån coâng ngheä AI ngaøy 14 thaùng 06 naêm 2024)[10].

Taøi lieäu naøy ñaõ ñöôïc Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ chaáp kyù trong buoåi yeát kieán cho caùc Toång Tröôûng vaø Thö Kyù boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin vaø Vaên hoùa Giaùo duïc vaøo ngaøy 14 thaùng 01 naêm 2025 vaø ra leänh coâng boá ngaøy 28 thaùng 01 naêm 2025 trong dòp leã kính Thaùnh Toâma Aquinoâ, Tieán só Hoäi Thaùnh, baèng 3 ngoân ngöõ tieáng YÙ, tieáng Taây Ban Nha vaø tieáng Anh.

Antiqua et Nova goàm 117 ñoaïn vaên noùi leân nhöõng yù kieán ñoùng goùp coù lieân quan töø truyeàn thoáng Kitoâ giaùo ban ñaàu vaø gaàn ñaây hôn, cuõng nhö töø Coâng ñoàng Vatican II vaø caùc giaùo huaán cuûa caùc Ñöùc Giaùo hoaøng Phaoloâ VI, Gioan Phaoloâ II vaø Beâneâñictoâ XVI. Taøi lieäu naøy ñaëc bieät döïa treân caùc giaùo huaán cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ, ngöôøi ñaõ daønh söï quan taâm lôùn cho AI trong suoát trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa mình[11].

II. Noäi Dung Antiqua Et Nova

Taøi lieäu goàm 117 ñoaïn (khoaûng 30 trang A4) ñöôïc gôûi ñeán ñaëc bieät cho nhöõng ngöôøi truyeàn giaûng ñöùc tin goàm: Cha meï, giaùo vieân, linh muïc vaø giaùm muïc, vaø heát thaûy moïi ngöôøi. Taøi lieäu Antiqua et Nova phaân ñònh moái töông quan cuûa trí thoâng minh nhaân taïo vaø trí tueä con ngöôøi, trong ñoù neâu baät nhöõng cô hoäi vaø thaùch ñoá maø AI mang laïi trong caùc lónh vöïc giaùo duïc, kinh teá, lao ñoäng, y teá, quan heä quoác teá vaø xaõ hoäi, cuõng nhö trong boái caûnh chieán tranh. Taøi lieäu cuõng ñöa ra caùc höôùng daãn ñaïo ñöùc ñeå söû duïng AI caùch coù traùch nhieäm ñeå duy trì phaåm giaù con ngöôøi vaø thuùc ñaåy söï phaùt trieån toaøn dieän cuûa con ngöôøi vaø xaõ hoäi.

1. Phaàn giôùi thieäu

Trong phaàn giôùi thieäu naøy, taøi lieäu noùi trí tueä con ngöôøi laø moùn quaø Thieân Chuùa ban (St 1, 27) ñeå "canh taùc vaø giöõ gìn" traùi ñaát (St 2, 15). Theá nhöng trí tueä naøy phaûi ñöôïc söû duïng caùch coù traùch nhieäm ñeå hôïp taùc vôùi Thieân Chuùa hoaøn thieän coâng trình saùng taïo höõu hình, nhö saùch Huaán ca khaúng ñònh (Hc 38, 6).

Taøi lieäu nhaéc tôùi taàm quan troïng cuûa vieäc tham gia coâng ngheä moâ phoûng trí thoâng minh cuûa con ngöôøi laø AI, goïi AI laø söï thay ñoåi mang tính thôøi ñaïi, nhöng noù cuõng vöøa laø cô hoäi vaø vöøa laø thaùch thöùc, vì theá caàn phaûi söû duïng AI coù traùch nhieäm ñeå phuïc vuï con ngöôøi vaø coâng ích.

2. Ñònh nghóa trí tueä nhaân taïo: Phaân bieät trí thoâng minh nhaân taïo vaø trí tueä con ngöôøi

Trong phaàn naøy, taøi lieäu noùi sô qua veà lòch söû hình thaønh "trí thoâng minh nhaân taïo" AI, nhaø khoa hoïc maùy tính ngöôøi Myõ John McCarthy (soá 1956) ñöa ra ñònh nghóa AI "khieán maùy moùc hoaït ñoäng caùch thoâng minh theo caùch con ngöôøi hoaït ñoäng" (soá 7).

- Hoaït ñoäng cuûa AI

AI hoaït ñoäng döïa vaøo heä thoáng suy luaän thoáng keâ chöù khoâng phaûi suy luaän logic. "Baèng caùch phaân tích caùc taäp döõ lieäu lôùn ñeå xaùc ñònh caùc moâ hình, AI coù theå döï ñoaùn keát quaû vaø ñeà xuaát caùc phöông phaùp tieáp caän môùi, moâ phoûng moät soá quaù trình nhaän thöùc ñieån hình trong quaù trình giaûi quyeát vaán ñeà cuûa con ngöôøi" (soá 8). Do ñoù, AI coù theå taêng cöôøng hoaëc thaäm chí thay theá nhöõng gì con ngöôøi coù theå laøm trong nhieàu lónh vöïc.

- Ñöùc Thaùnh Cha phaân bieät roõ trí thoâng minh nhaân taïo vaø trí khoân con ngöôøi

Theá nhöng, taøi lieäu cho raèng, thuaät ngöõ "trí thoâng minh" khoâng theå ñöôïc söû duïng theo cuøng moät caùch (ñoàng hoùa) ñeå chæ trí tueä con ngöôøi vaø AI. Bôûi vì, trí tueä con ngöôøi laø moät naêng löïc lieân quan ñeán toaøn boä con ngöôøi, trong khi ñoù AI chæ laø moät hoaït ñoäng theo chöùc naêng, phöông phaùp luaän (soá 10). Maùy moùc chæ thöïc hieän nhieäm vuï thoâng minh cuï theå, coøn con ngöôøi haønh ñoäng theo chieàu roäng cuûa traõi nghieäm bao goàm: söï tröøu töôïng, caûm xuùc, söï saùng taïo, töông quan, kinh nghieäm, boái caûnh# vaø caùc yeáu toá thaåm myõ ñaïo ñöùc vaø toân giaùo (soá 11).

AI mang laïi khaû naêng tinh vi ñeå thöïc hieän nhieäm vuï, nhöng khoâng phaûi khaû naêng suy nghó (soá 12).

3. Giaù trò cuûa trí thoâng minh con ngöôøi theo truyeàn thoáng trieát hoïc vaø thaàn hoïc cuûa Kitoâ giaùo

Phaàn naøy giuùp ta hieåu moái quan heä giöõa tö duy con ngöôøi vaø coâng ngheä AI.

a. Lyù trí (Rationality)

Taøi lieäu Antique et Nova nhaéc laïi caâu noùi neàn taûng cuûa trieát gia Aristote töø thuôû xöa raèng: "Taát caû moïi ngöôøi theo baûn chaát ñeàu mong muoán ñöôïc nhaän thöùc" (Cogito Ergo sum: Toâi suy tö, neân toâi hieän höõu). Lyù trí giuùp con ngöôøi taùch khoûi theá giôùi ñoäng vaät vaø laø "ngöôøi" hôn (soá 13).

Coøn Thaùnh Tomas Aquinoâ giaûi thích raèng: Thuaät ngöõ 'trí tueä thoâng minh" (intelligence) cuûa con ngöôøi ñöôïc hieåu bao goàm caû lyù trí (reason, ratio) vaø trí tueä (intellect, intellectus). Ñaây khoâng phaûi laø nhöõng khaû naêng rieâng bieät maø laø hai cheá ñoä cuûa trí tueä thoâng minh cuøng hoaït ñoäng. Thuaät ngöõ trí tueä (intellect) ñöôïc suy ra töø söï naém baét chaân lyù noäi taïi beân trong söï vaät, trong khi lyù trí (reason) ñöôïc ruùt ra töø quaù trình thaåm ñònh vaø goùp nhaët. Trí tueä (intellectus) ñeà caäp ñeán söï naém baét tröïc quan chaân lyù, töùc laø naém baét "ñoâi maét" cuûa taâm trí, ñieàu naøy ñi tröôùc vaø laø cô sôû chính cho moïi laäp luaän. Lyù trí (ratio) lieân quan ñeán lyù luaän ñuùng ñaén, quaù trình giaûi thích phaân tích daãn ñeán phaùn ñoaùn. Caû hai khaû naêng cô baûn naøy boå sung cho nhau taïo neân haønh ñoäng thoâng minh (intelligere) cuûa trí tueä con ngöôøi (soá 14)

Trí tueä thoâng minh con ngöôøi laø khía caïnh noäi taïi lieân quan ñeán baûn chaát con ngöôøi, bao goàm taát caû caùc khaû naêng cuûa con ngöôøi, bao goàm toaøn boä caû "bieát" (knowing) vaø "hieåu" (understanding) vaø caùc khaû naêng veà yù chí, bieän phaân vaø öôùc muoán (soá 15).

b. Söï bieåu hieän (Embodiment)

Con ngöôøi laø moät höõu theå vöøa theå xaùc vöøa tinh thaàn, soáng trong moái töông quan vôùi Thieân Chuùa vaø tha nhaân caû beân trong vaø xuyeân qua söï hieän höõu cuûa theå xaùc beân ngoaøi naøy (soá 16). Do ñoù, khaû naêng sieâu vieät cuûa trí tueä vaø söï töï do töï chuû cuûa yù chí thuoäc veà linh hoàn nhöng hoaït ñoäng trong moät thaân xaùc cuï theå. Vì theá, con ngöôøi laø "moät theå thoáng nhaát cuûa xaùc vaø hoàn" (soá 17).

c. Moái töông quan

Con ngöôøi coù moái töông quan vôùi ngöôøi khaùc, do ñoù trí tueä cuûa con ngöôøi khoâng phaûi laø moät khaû naêng bieät laäp maø ñöôïc reøn luyeän trong caùc moái quan heä, nhôø ñoái thoaïi, hôïp taùc vaø lieân ñôùi.

Ôn goïi cuûa con ngöôøi laø ñöôïc soáng trong moái töông quan vôùi Thieân Chuùa vaø tha nhaân, ñöôïc Thieân Chuùa ban aân suûng vaø ñöôïc môøi goïi chia seû aân suûng cuûa Chuùa cho anh chò em baèng vieäc yeâu thöông, vaø chaêm soùc laãn nhau. (Soá 18, 19, 20)

d. Moái töông quan vôùi chaân lyù

Chuùa ban cho con ngöôøi trí tueä thoâng minh ñeå con ngöôøi coù theå naém baét chaân lyù vöôït ra ngoaøi giôùi haïn cuûa döõ lieäu thöïc nghieäm. Khaùt voïng hieåu bieát chaân lyù laø khaùt voïng trong baûn chaát con ngöôøi (soá 21). Chaân lyù ñaït ñöôïc yù nghóa cuoái cuøng trong Thieân Chuùa. Con ngöôøi phoù thaùc toaøn boä mình cho Thieân Chuùa, trong ñoù trí tueä vaø yù chí giuùp con ngöôøi haønh ñoäng caùch töï do troøn ñaày (soá 23).

e. Chaêm soùc quaûn lyù theá giôùi

Con ngöôøi söû duïng trí tueä thoâng minh vaø kyõ naêng Chuùa ban cho ñeå hôïp taùc vôùi Thieân Chuùa trong vieäc höôùng daãn thuï taïo höôùng tôùi muïc ñích Toái Thöôïng, qua ñoù Thieân Chuùa ñöôïc toân vinh vaø giuùp con ngöôøi vöôn tôùi Thieân Chuùa hôn (soá 24, 25).

f. Moät söï hieåu bieát toaøn dieän veà trí tueä thoâng minh con ngöôøi

Trí tueä laø phaàn khoâng theå thieáu cuûa con ngöôøi töông taùc vôùi thöïc teá; noù goàm tinh thaàn, nhaän thöùc, bieåu hieän vaø töông quan (soá 26) vaø moãi ngöôøi coù caùch töông taùc khaùc nhau tuøy caùch hieåu, saùng taïo, tieáp xuùc, khaû naêng vaø muïc tieâu theo ñuoåi haïnh phuùc cuûa mình (soá 27).

Trí tueä thoâng minh theo Kitoâ giaùo laø söï keát hôïp chaân lyù vaøo ñôøi soáng ñaïo ñöùc vaø tinh thaàn cuûa con ngöôøi, höôùng daãn haønh ñoäng cuûa con ngöôøi theo aùnh saùng cuûa loøng toát laønh vaø söï thaät cuûa Thieân Chuùa, cho neân trí tueä thoâng minh luoân mang ñeán tình yeâu, nieàm vui, chaân thöïc vaø söï ngoït ngaøo (soá 28). Trí tueä thoâng minh con ngöôøi ñöôïc hình thaønh bôûi tình yeâu thieâng lieâng, ñöôïc ñoå ñaày bôûi Chuùa Thaùnh Thaàn, töø ñoù laøm ta tieáp caän ñöôïc chaân lyù maëc khaûi (intellectus fidei), söï côûi môû caùch voâ vò kyû vôùi Chaân, Thieän, Myõ, vöôït leân treân baát kyø muïc ñích thöïc duïng naøo (soá 29).

g. Giôùi haïn cuûa AI

Taøi lieäu nhaéc laïi: "Phaåm giaù cuûa moät ngöôøi khoâng phuï thuoäc vaøo vieäc sôû höõu caùc kyõ naêng cuï theå, thaønh töïu veà nhaän thöùc vaø coâng ngheä, hay thaønh coâng caù nhaân, maø phuï thuoäc vaøo phaåm giaù voán coù cuûa ngöôøi ñoù, döïa treân vieäc ñöôïc taïo ra theo hình aûnh cuûa Chuùa. Phaåm giaù naøy vaãn coøn nguyeân veïn trong moïi hoaøn caûnh, keå caû ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoâng theå thöïc hieän ñöôïc khaû naêng cuûa mình, cho duø ñoù laø moät ñöùa treû chöa chaøo ñôøi, moät ngöôøi baát tænh hay moät ngöôøi lôùn tuoåi ñang ñau khoå" (soá 34). Vì theá, "AI khoâng neân ñöôïc coi laø moät daïng trí tueä con ngöôøi maø chæ laø saûn phaåm cuûa trí thoâng minh con ngöôøi maø thoâi" (soá 35).

4. Vai troø cuûa ñaïo ñöùc trong vieäc höôùng daãn phaùt trieån vaø söû duïng AI

Phaàn IV cuûa taøi lieäu naøy daønh rieâng cho "vai troø cuûa ñaïo ñöùc trong vieäc höôùng daãn phaùt trieån vaø söû duïng AI". Taøi lieäu thöøa nhaän raèng trong khi coâng ngheä ñaõ "khaéc phuïc voâ soá ñieàu xaáu... thì khoâng phaûi taát caû nhöõng tieán boä coâng ngheä töï thaân chuùng ñeàu ñaïi dieän cho söï tieán boä thöïc söï cuûa con ngöôøi". Taøi lieäu taùi khaúng ñònh söï phaûn ñoái cuûa Giaùo hoäi "ñoái vôùi nhöõng öùng duïng [cuûa coâng ngheä] ñe doïa ñeán söï thieâng lieâng cuûa söï soáng hoaëc phaåm giaù cuûa con ngöôøi". Gioáng nhö baát kyø noã löïc naøo cuûa con ngöôøi, taøi lieäu cho bieát, "söï phaùt trieån coâng ngheä phaûi höôùng ñeán muïc tieâu phuïc vuï con ngöôøi vaø goùp phaàn theo ñuoåi coâng lyù lôùn hôn, tình huynh ñeä roäng raõi hôn vaø traät töï nhaân ñaïo hôn trong caùc moái quan heä xaõ hoäi"[12].

Môû ñaàu phaàn naøy, taøi lieäu khaúng ñònh raèng khoa hoïc coâng ngheä khoâng theå trung laäp: "Coâng ngheä khoâng mang tính trung laäp maø laø moät noã löïc cuûa con ngöôøi , tham gia vaøo caùc chieàu kích nhaân vaên vaø vaên hoùa cuûa söï saùng taïo cuûa con ngöôøi" (soá 36)[13].

Coâng ngheä laø moùn quaø Chuùa ban ñeå phuïc vuï con ngöôøi (soá 37), nhöng noù phaùt trieån coù theå theo maët tích cöïc cuõng nhö tieâu cöïc "khoâng phaûi moïi tieán boä cuûa coâng ngheä ñeàu thöïc söï ñaïi dieän cho söï tieán boä cuûa con ngöôøi" (soá 38). Khi con ngöôøi coù töï do ñeå löïa choïn ñieàu sai thì boùng ma caùi aùc lôõn vôõn xung quanh (soá 40)

ÔÛ caáp ñoä xaõ hoäi, söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä cuõng coù theå daãn ñeán caùc moái quan heä vaø ñoäng löïc quyeàn löïc khoâng phuø hôïp (soá 41). Vaäy con ngöôøi phaûi phaùt trieån coâng ngheä döïa treân ñaïo ñöùc vaø traùch nhieäm (soá 39), vì chæ con ngöôøi môùi laø chuû theå ñaïo ñöùc, bôûi ngöôøi coù löông taâm phaân bieät toát xaáu vaø laøm laønh laùnh döõ (soá 39)

Muïc ñích cuûa phaùt trieån coâng ngheä phaûi ñaûm baûo vieäc toân troïng phaåm giaù con ngöôøi vaø thuùc ñaåy coâng ích (soá 42). Ñieàu naøy khoâng chæ naèm trong yù nghóa nhöng caû trong phöông tieän söû duïng noù (soá 41).

Hoã trôï töï do vaø ra quyeát ñònh cuûa con ngöôøi

Traùch nhieäm cuoái cuøng phaûi thuoäc veà ngöôøi thieát keá, nhaø saûn xuaát... vì theá traùch nhieäm ñaïo ñöùc seõ hoã trôï nhöõng ngöôøi naøy ra ñöa ra quyeát ñònh (soá 44). Tuy nhieân, caùi khoù laø maùy moùc AI ngaøy caøng coù khaû naêng töï hoïc ñoäc laäp, neân quyeàn kieåm soaùt cuûa nhaø thieát keá cuõng coù theå daàn yeáu ñi (soá 45). Traùch nhieäm ñaïo ñöùc phaûi coù ngay caû ngöôøi söû duïng coâng ngheä (soá 46). Ngöôøi söû duïng khoâng chæ ñôn thuaàn laø tính ñeán caùc keát quaû ñaït ñöôïc, maø coøn coù traùch nhieäm chaêm soùc ngöôøi khaùc" (soá 47).

5. Caùc khía caïnh cuï theå

Trong phaàn naøy, taøi lieäu ñöa ra caùc tröôøng hôïp cuï theå ñeå ñònh höôùng ñaïo ñöùc AI.

- AI vaø xaõ hoäi

AI coù theå giuùp ñoåi môùi trong noâng nghieäp, giaùo duïc vaø vaên hoùa, naâng cao möùc soáng xaõ hoäi (soá 51), tuy nhieân noù cuõng coù theå laøm caûn trôû hoaëc choáng laïi söï phaùt trieån cuûa con ngöôøi: Gia taêng baát bình ñaúng, khaùc bieät veà cuûa caûi vaät chaát vaø caû khaùc bieät veà khaû naêng tieáp caän aûnh höôûng chính trò vaø xaõ hoäi, nhö: duy trì söï thieät thoøi vaø phaân bieät ñoái xöû, taïo ra caùc hình thöùc ngheøo ñoùi môùi, nôùi roäng "khoaûng caùch soá" vaø laøm traàm troïng theâm baát bình ñaúng xaõ hoäi hieän coù (soá 52).

Taäp trung quyeàn löïc vaøo moät soá coâng ty AI, thao tuùng AI ñeå ñaït lôïi ích cho caù nhaân hoaëc doanh nghieäp, ñònh höôùng dö luaän bôûi lôïi ích rieâng, taïo ra caùc cô cheá thao tuùng löông taâm vaø quaù trình daân chuû (soá 53).

Nguy cô coi AI laø "moâ hình kyõ trò" giaûi quyeát ñöôïc moïi vaán ñeà, ñaët hieäu quaû leân treân heát, "tình nghóa huynh ñeä bò gaït sang moät beân" (soá 54).

Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy, taøi lieäu nhaéc nhôû: Con ngöôøi coù traùch nhieäm naëng neà bôûi coù töï do, maø töï do cuûa con ngöôøi laø do Chuùa ban, ñeán töø Thieân Chuùa vaø nhaèm muïc ñích phuïc vuï ngöôøi khaùc. Vaäy phaùt trieån coâng ngheä AI phaûi laø ñeå phuïc vuï "lôïi ích chung cuûa toaøn theå gia ñình nhaân loaïi" (soá 55).

- AI vaø caùc moái töông quan cuûa con ngöôøi

Con ngöôøi laø thöïc theå xaõ hoäi tính, coù moái quan heä vôùi ngöôøi khaùc ñeå phaùt trieån naêng khieáu, trao ñoåi vaø giuùp ñôõ laãn nhau phaùt trieån taøi naêng vaø tìm kieám chaân lyù (soá 56). Cuøng nhau tìm kieám söï thaät trong ñoái thoaïi côûi môû vaø ñích thöïc (soá 57).

AI coù tieàm naêng thuùc ñaåy caùc keát noái trong gia ñình nhaân loaïi. Tuy nhieân, noù cuõng coù theå caûn trôû moät cuoäc gaëp gôõ thöïc söï vôùi thöïc teá vaø cuoái cuøng, daãn moïi ngöôøi ñeán "moät söï baát maõn saâu saéc vaø u saàu vôùi caùc moái quan heä giöõa caùc caù nhaân, hoaëc moät caûm giaùc coâ laäp coù haïi" (soá 58). Cho neân khoâng ñöôïc nhaân caùch hoùa AI vaø laøm môø ranh giôùi giöõa con ngöôøi vaø maùy moùc soá (soá 59). Nhaân caùch hoùa AI coù nguy cô laøm cho treû em töông taùc giaùo vieân nhö AI, chæ laø cung caáp thoâng tin, thay vì laø ngöôøi coá vaán höôùng daãn vaø nuoâi döôõng veà söï phaùt trieån trí tueä vaø ñaïo ñöùc cho hoïc sinh, bôûi moái quan heä chaân chính luoân coù söï ñoàng caûm vaø kieân ñònh (soá 60). Vì theá, khoâng theå coi AI nhö moät con ngöôøi (soá 62). Con ngöôøi coù nhöõng moái quan heä traõi nghieäm ñích thöïc vôùi nhau, coøn AI chæ coù theå laø moâ phoûng nhöõng moái quan heä ñoù (soá 63).

Neáu chuùng ta thay theá caùc moái quan heä vôùi Chuùa vaø vôùi ngöôøi khaùc baèng caùc töông taùc vôùi coâng ngheä, chuùng ta coù nguy cô thay theá moái quan heä ñích thöïc baèng moät hình aûnh voâ hoàn (soá 63).

- AI, kinh teá vaø lao ñoäng

Noùi veà AI, neàn kinh teá vaø lao ñoäng, taøi lieäu löu yù raèng AI ñang ngaøy caøng ñöôïc tích hôïp vaøo caùc heä thoáng kinh teá vaø taøi chính vaø caûnh baùo raèng moät soá "taäp ñoaøn lôùn" coù theå höôûng lôïi töø AI nhieàu hôn "caùc doanh nghieäp söû duïng noù". Toøa thaùnh noùi theâm raèng "trong khi AI höùa heïn seõ thuùc ñaåy naêng suaát baèng caùch ñaûm nhieäm caùc nhieäm vuï taàm thöôøng, thì noù thöôøng buoäc ngöôøi lao ñoäng phaûi thích nghi vôùi toác ñoä vaø nhu caàu cuûa maùy moùc thay vì maùy moùc ñöôïc thieát keá ñeå hoã trôï nhöõng ngöôøi laøm vieäc".

Ñieåm quan troïng thöïc söï ñaàu tieân trong lónh vöïc naøy lieân quan ñeán khaû naêng töø söï taäp trung caùc öùng duïng AI trong tay moät soá ít taäp ñoaøn (soá 64).

Caàn caân nhaéc kyõ taùc ñoäng cuûa AI ñeán kinh teá - taøi chính, ñaëc bieät laø söï caân baèng giöõa theá giôùi soá vaø thöïc teá. Söï ña daïng cuûa caùc toå chöùc kinh teá neân ñöôïc khuyeán khích, vì noù giuùp oån ñònh neàn kinh teá, nhöng söï phuï thuoäc quaù möùc vaøo coâng ngheä soá coù theå laøm maát ñi tính ña daïng vaø ñoái thoaïi töï nhieân giöõa caùc beân lieân quan (soá 65).

AI coù tieàm naêng naâng cao chuyeân moân vaø naêng suaát, taïo ra vieäc laøm môùi, cho pheùp ngöôøi lao ñoäng taäp trung vaøo caùc nhieäm vuï saùng taïo hôn vaø môû ra nhöõng chaân trôøi môùi cho söï saùng taïo vaø ñoåi môùi (soá 66). Tuy nhieân, AI thöôøng buoäc ngöôøi lao ñoäng phaûi thích nghi vôùi toác ñoä vaø nhu caàu cuûa maùy moùc thay vì maùy moùc ñöôïc thieát keá ñeå hoã trôï nhöõng ngöôøi laøm vieäc, laøm giaûm kyõ naêng cuûa ngöôøi lao ñoäng moät caùch nghòch lyù, khieán hoï phaûi chòu söï giaùm saùt töï ñoäng vaø giao cho hoï nhöõng nhieäm vuï cöùng nhaéc vaø laëp ñi laëp laïi, laøm xoùi moøn yù thöùc veà taùc nhaân cuûa ngöôøi lao ñoäng vaø kìm haõm khaû naêng ñoåi môùi saùng taïo (soá 67).

Lao ñoäng cuûa con ngöôøi khoâng chæ phuïc vuï cho lôïi nhuaän maø coøn phaûi "phuïc vuï cho toaøn theå con ngöôøi [#] coù tính ñeán nhu caàu vaät chaát cuûa con ngöôøi vaø caùc yeâu caàu cuûa ñôøi soáng trí tueä, ñaïo ñöùc, tinh thaàn vaø toân giaùo cuûa ngöôøi ñoù" (soá 69).

- AI vaø chaêm soùc söùc khoûe

Môû ñaàu phaàn naøy taøi lieäu nhaéc laïi Thoâng ñieäp Tin Möøng veà Söï Soáng (Evangelium Vitate): "Chaêm soùc söùc khoûe mang chieàu kích ñaïo ñöùc noäi taïi vaø khoâng theå phuû nhaän, ngheà naøy phaûi toân troïng tuyeät ñoái söï soáng con ngöôøi vaø tính thieâng lieâng cuûa noù" (soá 71).

AI mang tieàm naêng to lôùn trong caùc öùng duïng khaùc nhau trong lónh vöïc y teá (ví duï: "hoã trôï chaån ñoaùn, ñöa ra phöông phaùp ñieàu trò môùi" (soá 72)...), nhöng neáu AI thay theá moái quan heä giöõa baùc só vaø beänh nhaân, khieán beänh nhaân töông taùc vôùi maùy moùc thay vì con ngöôøi, thì noù seõ coù nguy cô "laøm traàm troïng theâm söï coâ ñôn thöôøng ñi keøm vôùi beänh taät" (soá 73).

Nhöõng löïa choïn cuûa chuyeân gia y teá phaûi coù cô sôû ñaïo ñöùc, toân troïng phaåm giaù beänh nhaân vaø nhu caàu ñoàng yù coù hieåu bieát (soá 74).

Vieäc söû duïng AI ñeå xaùc ñònh ai neân ñöôïc ñieàu trò chuû yeáu döïa treân caùc bieän phaùp kinh teá hoaëc soá lieäu veà hieäu quaû laø sai laàm. Vì, "toái öu hoùa nguoàn löïc coù nghóa laø söû duïng chuùng theo caùch coù ñaïo ñöùc vaø tình anh em, vaø khoâng tröøng phaït nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái nhaát, khoâng ñöôïc thieân vò vaø phaân bieät ñoái xöû, khoâng taïo ra baát coâng, khoâng taïo ra caùc hình thöùc baát bình ñaúng trong xaõ hoäi" (soá 75), ngöôøi giaøu ñöôïc dòch vuï chaát löôïng, ngöôøi ngheøo thi chæ cô baûn thoâi (soá 76).

- AI vaø giaùo duïc

Lôøi nhaéc ñaàu tieân phaàn naøy laø: Giaùo duïc "khoâng bao giôø chæ laø moät quaù trình truyeàn ñaït caùc söï kieän vaø kyõ naêng trí tueä: ñuùng hôn, muïc ñích cuûa noù laø goùp phaàn vaøo söï hình thaønh toaøn dieän cuûa con ngöôøi trong nhieàu khía caïnh khaùc nhau (trí tueä, vaên hoùa, tinh thaàn, v.v.) (soá 77).

Troïng taâm cuûa vieäc hình thaønh neân toaøn boä con ngöôøi hoïc sinh laø söï hieän dieän cuûa giaùo vieân (soá 79). "AI mang ñeán caû cô hoäi vaø thaùch thöùc. Neáu ñöôïc söû duïng moät caùch thaän troïng, trong boái caûnh moái quan heä thaày-troø hieän coù vaø höôùng ñeán caùc muïc tieâu ñích thöïc cuûa giaùo duïc, AI coù theå trôû thaønh moät nguoàn giaùo duïc coù giaù trò" (soá 80). AI coù theå caûi thieän khaû naêng tieáp caän giaùo duïc vaø cung caáp "phaûn hoài thoâng tin ngay laäp töùc" cho sinh vieân (soá 80).

Moät phaàn thieát yeáu cuûa giaùo duïc laø hình thaønh "trí tueä ñeå lyù luaän toát trong moïi vaán ñeà, vöôn tôùi chaân lyù vaø naém baét noù", trong khi giuùp "ngoân ngöõ cuûa caùi ñaàu" phaùt trieån haøi hoøa vôùi "ngoân ngöõ cuûa traùi tim" vaø "ngoân ngöõ cuûa ñoâi tay". Tuy nhieân, vieäc söû duïng roäng raõi AI trong giaùo duïc coù theå khieán hoïc sinh ngaøy caøng phuï thuoäc vaøo coâng ngheä, laøm xoùi moøn khaû naêng thöïc hieän moät soá kyõ naêng moät caùch ñoäc laäp vaø laøm traàm troïng theâm söï phuï thuoäc cuûa hoï vaøo maøn hình (soá 81).

Nhieàu heä thoáng AI "chæ ñöa ra nhöõng caâu traû lôøi thay vì khuyeán khích hoïc sinh töï tìm ra caâu traû lôøi hoaëc töï vieát vaên", daãn ñeán maát khaû naêng reøn luyeän veà maët tích luõy thoâng tin hoaëc phaùt trieån tö duy pheâ phaùn, phaûn bieän (soá 82).

Chöa keå soá löôïng "thoâng tin bò boùp meùo hoaëc bòa ñaët" hoaëc "noäi dung khoâng chính xaùc" maø moät soá chöông trình coù theå taïo ra, do ñoù hôïp phaùp hoùa "tin giaû" (soá 84).

- Thoâng tin sai leäch, tin giaû vaø laïm duïng

Taøi lieäu caûnh baùo veà nguy cô AI taïo ra tin giaû (fakenews) vaø noäi dung giaû maïo (deepfake), coù theå ñöôïc söû duïng ñeå thao tuùng dö luaän. Vì theá, taøi lieäu keâu goïi moïi ngöôøi thaän troïng kieåm chöùng thoâng tin vaø traùnh lan truyeàn nhöõng noäi dung xuùc phaïm phaåm giaù con ngöôøi.

AI coù theå giuùp con ngöôøi tìm kieám thoâng tin ñaùng tin caäy (soá 85) nhöng cuõng coù theå taïo ra noäi dung bò thao tuùng vaø thoâng tin sai leäch gioáng vôùi söï thaät. "AÛo giaùc AI" töôûng thaät nhöng khoâng thaät. Vaäy taát caû nhöõng ngöôøi tham gia vaøo vieäc saûn xuaát vaø söû duïng caùc heä thoáng AI neân cam keát veà tính trung thöïc vaø chính xaùc cuûa thoâng tin ñöôïc xöû lyù bôûi caùc heä thoáng nhö vaäy vaø phoå bieán ñeán coâng chuùng (soá 86).

Tai haïi hôn neáu AI bò söû duïng sai muïc ñích ñeå thao tuùng, phaùt taùn noäi dung sai leäch vôùi muïc ñích löøa doái hoaëc gaây haïi, deepfake (soá 87), daàn daàn laøm suy yeáu xaõ hoäi, thuùc ñaåy söï phaân cöïc chính trò vaø baát oån xaõ hoäi (soá 88).

Do ñoù, ngöôøi saûn xuaát phaûi luoân sieâng naêng xaùc minh söï thaät cuûa nhöõng gì ñöôïc tieát loä vaø trong moïi tröôøng hôïp traùnh "chia seû nhöõng töø ngöõ vaø hình aûnh haï nhuïc con ngöôøi", loaïi tröø "nhöõng ñieàu nuoâi döôõng haän thuø vaø khoâng khoan dung, laøm suy thoaùi veû ñeïp vaø söï thaân maät cuûa tình duïc con ngöôøi, vaø boùc loät nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái vaø khoâng coù khaû naêng töï veä"# vaø ngöôøi söû duïng phaûi thaän troïng phaân ñònh (soá 89).

- Quyeàn rieâng tö vaø giaùm saùt

Döõ lieäu caù nhaân coù theå lieân quan ñeán noäi taâm vaø löông taâm cuûa hoï (soá 90). Baûo veä quyeàn rieâng tö caù nhaân laø quyeàn cô baûn cuûa con ngöôøi (soá 91).

AI coù theå suy luaän haønh vi con ngöôøi töø löôïng döõ lieäu nhoû, laøm cho quyeàn rieâng tö trôû neân quan troïng hôn trong vieäc baûo veä phaåm giaù con ngöôøi. Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ caûnh baùo raèng quyeàn rieâng tö ñang daàn bieán maát khi moïi ngöôøi ngaøy caøng bò giaùm saùt lieân tuïc (soá 92).

AI caàn ñöôïc söû duïng minh baïch vaø coù traùch nhieäm, traùnh giaùm saùt quaù möùc laøm toån haïi quyeàn töï do vaø phaåm giaù con ngöôøi (soá 93).

Khoâng neân ñeå AI ñònh nghóa con ngöôøi qua döõ lieäu hoaëc chaám ñieåm xaõ hoäi, vì ñieàu ñoù coù theå cuûng coá ñònh kieán vaø caûn trôû cô hoäi thay ñoåi, phaùt trieån cuûa moãi caù nhaân. 'Döõ lieäu nhö vaäy coù theå bò oâ nhieãm bôûi caùc ñònh kieán vaø quan nieäm tröôùc cuûa xaõ hoäi. Khoâng neân söû duïng haønh vi trong quaù khöù cuûa moät ngöôøi ñeå töø choái anh aáy hoaëc coâ aáy cô hoäi thay ñoåi, phaùt trieån vaø ñoùng goùp cho xaõ hoäi" (soá 94)

- AI vaø vieäc baûo veä moâi tröôøng ngoâi nhaø chung

AI raát coù giaù trò trong cai thieän moái quan heä cuûa chung ta vôùi "ngoâi nhaø chung": döï baùo thôøi tieát, ñeà xuaát giaûi phaùp phoøng traùnh, quaûn lyù hoaït ñoäng cöùu trôï, döï ñoaùn daân soá, hoã trôï noâng nghieäp beàn vöõng, toái öu hoùa söû duïng naêng löôïng, caûnh baùo sôùm söùc khoûe coäng ñoàng# (soá 95).

AI tieâu thuï löôïng lôùn naêng löôïng, nöôùc vaø thaûi ra nhieàu CO2, gaây aùp löïc leân taøi nguyeân moâi tröôøng. Khi AI phaùt trieån maïnh hôn, ñaëc bieät laø caùc moâ hình lôùn, nhu caàu taøi nguyeân seõ taêng theo, ñoøi hoûi caùc giaûi phaùp beàn vöõng ñeå giaûm thieåu taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán moâi tröôøng (soá 96).

Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ nhaán maïnh raèng giaûi phaùp khoâng chæ naèm ôû coâng ngheä maø coøn ôû söï thay ñoåi con ngöôøi, ñoøi hoûi moät caùch tieáp caän toaøn dieän toân troïng traät töï saùng taïo, töø boû chuû nghóa nhaân vaên leäch laïc vaø huyeàn thoaïi veà tieán boä, ñoàng thôøi keát hôïp traùch nhieäm ñaïo ñöùc ñeå baûo veä ngoâi nhaø chung (soá 97).

- AI vaø chieán tranh

Tieáp ñeán, taøi lieäu noùi: "Hoøa bình laø coâng trình cuûa coâng lyù vaø laø hieäu quaû cuûa loøng baùc aùi vaø khoâng theå ñaït ñöôïc chæ baèng vuõ löïc; thay vaøo ñoù, hoøa bình chuû yeáu phaûi ñöôïc xaây döïng thoâng qua ngoaïi giao kieân nhaãn, vieäc thuùc ñaåy tích cöïc coâng lyù, tình ñoaøn keát, söï phaùt trieån toaøn dieän cuûa con ngöôøi vaø söï toân troïng phaåm giaù cuûa moïi ngöôøi" (soá 98).

Nhöng "vuõ khí hoùa trí thoâng minh nhaân taïo" seõ gaây ra nhieàu vaán ñeà (soá 99). "Khaû naêng phaân tích" cuûa AI coù theå ñöôïc söû duïng ñeå giuùp caùc quoác gia theo ñuoåi hoøa bình vaø an ninh, nhöng caùc heä thoáng vuõ khí töï haønh gaây cheát ngöôøi coù khaû naêng "xaùc ñònh vaø taán coâng muïc tieâu maø khoâng caàn söï can thieäp tröïc tieáp cuûa con ngöôøi" taïo thaønh "moät nguoàn gaây lo ngaïi nghieâm troïng veà maët ñaïo ñöùc" (soá 100). Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñöa ra lôøi keâu goïi khaån caáp ñeå caám söû duïng chuùng, nhö ngaøi ñaõ noùi taïi hoäi nghò thöôïng ñænh G7 ôû mieàn nam nöôùc YÙ vaøo ngaøy 14 thaùng 6 naêm 2024: "Khoâng moät coã maùy naøo ñöôïc choïn laáy ñi maïng soáng cuûa moät con ngöôøi. Nhöõng coã maùy coù khaû naêng gieát ngöôøi vôùi ñoä chính xaùc töï haønh vaø nhöõng coã maùy khaùc coù khaû naêng huûy dieät haøng loaït taïo thaønh moái ñe doïa thöïc söï ñoái vôùi söï soáng coøn cuûa nhaân loaïi hoaëc toaøn boä caùc khu vöïc" (soá 101). Antiqua et Nova toá caùo nhöõng coâng ngheä naøy "mang ñeán cho chieán tranh söùc maïnh huûy dieät khoâng theå kieåm soaùt, aûnh höôûng ñeán nhieàu thöôøng daân voâ toäi, thaäm chí khoâng tha cho treû em". Do ñoù, ñeå ngaên chaën nhaân loaïi rôi vaøo "voøng xoaùy töï huûy dieät", caàn phaûi "ñöa ra quan ñieåm roõ raøng choáng laïi taát caû caùc öùng duïng coâng ngheä voán ñe doïa söï soáng vaø phaåm giaù cuûa con ngöôøi moät caùch noäi taïi" (soá 103).

- AI vaø moái quan heä cuûa chuùng ta vôùi Chuùa

Taøi lieäu trích daãn Kinh thaùnh ñeå caûnh baùo veà nguy cô AI coù theå trôû thaønh moät "thaàn töôïng" môùi. AI chæ laø "moät phaûn chieáu môø nhaït" cuûa con ngöôøi, vaø con ngöôøi khoâng theå thaàn thaùnh hoùa AI maø bieán mình thaønh noâ leä cuûa chính taùc phaåm do mình taïo ra. Do ñoù, taøi lieäu nhaán maïnh raèng AI phaûi "chæ ñöôïc söû duïng nhö moät coâng cuï boå trôï cho trí tueä con ngöôøi, chöù khoâng thay theá söï phong phuù cuûa noù".

Coù moät soá ngöôøi quaù aûo töôûng vaø toân suøng trí thoâng minh toång quaùt (AGI), tìm kieám nôi noù yù nghóa vaø söï vieân maõn cuûa cuoäc ñôøi, nhöng khoâng ñuùng, vì chæ coù Chuùa môùi thoûa maõn nhöõng khao khaùt cuûa con ngöôøi (soá 104)

Neáu thay theá Chuùa baèng AGI, laø con ngöôøi ñang suøng baùi ngaãu töôïng, nhö trong Xuaát haønh 20,4; 32,1-5; 34,7). Tuy nhieân, ñieàu quan troïng laø phaûi nhôù raèng AI chæ laø söï phaûn aùnh nhôït nhaït cuûa nhaân loaïi - noù ñöôïc taïo ra bôûi taâm trí con ngöôøi, ñöôïc ñaøo taïo treân vaät lieäu do con ngöôøi taïo ra. AI khoâng theå sôû höõu nhieàu khaû naêng cuï theå ñoái vôùi cuoäc soáng con ngöôøi vaø noù cuõng coù theå sai laàm. Baèng caùch coi AI laø "Ñaáng khaùc" ñöôïc nhaän thöùc laø vó ñaïi hôn chính noù, ñeå chia seû söï toàn taïi vaø traùch nhieäm, nhaân loaïi coù nguy cô taïo ra moät söï thay theá cho Chuùa. Tuy nhieân, khoâng phaûi AI cuoái cuøng ñöôïc toân suøng vaø suøng baùi, maø chính laø nhaân loaïi - ñaõ trôû thaønh noâ leä cho chính coâng vieäc cuûa mình (soá 105)

Con ngöôøi, qua ñôøi soáng noäi taâm, gaëp gôõ Thieân Chuùa trong traùi tim mình, nôi hoï khaùm phaù söï keát noái giöõa töï nhaän thöùc vaø tình yeâu trao ban, ñaët mình trong söï kính sôï vaø vaâng phuïc tröôùc Ngaøi (soá 107).

6. Suy tö vaø keát luaän

Trong phaàn naøy, taøi lieäu nhaéc raèng Ñöùc Thaùnh Cha nhaán maïnh ñeán traùch nhieäm, giaù trò vaø löông taâm con ngöôøi (soá 108), vaø ñaët caâu hoûi raèng: Con ngöôøi coù toát hôn khoâng? (soá 109), cho neân raát caàn ñaùnh giaù ñeå ñaûm baûo caùc lôïi ích chung cho con ngöôøi vaø xaõ hoäi cuûa öùng duïng AI (soá 110), xeùt ñeán khía caïnh keát noái caù nhaân vaø coäng ñoàng, khoâng ñoå thöøa cho maùy moùc, vì chæ coù con ngöôøi môùi coù traùch nhieäm ñaïo ñöùc (soá 111). Moät thaùch thöùc nöõa laø: "Moái nguy hieåm khoâng naèm ôû vieäc gia taêng maùy moùc, maø naèm ôû soá löôïng ngaøy caøng taêng nhöõng con ngöôøi ñaõ quen töø nhoû chæ mong muoán nhöõng gì maùy moùc coù theå mang laïi", töùc laø vì toác ñoä soá hoùa nhanh choùng coù nguy cô daãn ñeán "chuû nghóa giaûn löôïc kyõ thuaät soá", trong ñoù caùc khía caïnh khoâng theå ñònh löôïng cuûa cuoäc soáng bò gaït sang moät beân roài bò laõng queân.

Vì theá AI chæ neân ñöôïc söû duïng nhö moät coâng cuï ñeå boå sung cho trí thoâng minh cuûa con ngöôøi chöù khoâng phaûi thay theá söï phong phuù cuûa noù.

Chuùng ta caàn "trí tueä ñích thöïc" trong thôøi ñaïi naøy. Theo ñoù, "chæ baèng caùch aùp duïng caùch nhìn nhaän thöïc taïi theo höôùng taâm linh, chæ baèng caùch khoâi phuïc laïi söï khoân ngoan cuûa traùi tim, chuùng ta môùi coù theå ñoái maët vaø dieãn giaûi ñöôïc söï môùi meû cuûa thôøi ñaïi chuùng ta" (soá 114).

Chuùng ta cuõng caàn aân suûng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn ñeå "nhìn moïi thöù baèng con maét cuûa Chuùa ñeå thaáy ñöôïc caùc moái lieân heä, tình huoáng, söï kieän vaø khaùm phaù ra yù nghóa thöïc söï cuûa chuùng" (soá 115).

Vì "söï hoaøn thieän cuûa moät con ngöôøi khoâng ñöôïc ño löôøng baèng löôïng thoâng tin hay kieán thöùc hoï sôû höõu, maø baèng chieàu saâu cuûa loøng baùc aùi," caùch chuùng ta öùng duïng AI ñeå naâng ñôõ nhöõng ngöôøi yeáu theá, deã toån thöông vaø thieáu thoán nhaát chính laø thöôùc ño chaân thöïc nhaát cuûa tính nhaân vaên. Chæ khi "trí tueä cuûa traùi tim" soi saùng vaø höôùng daãn, coâng ngheä naøy môùi thöïc söï phuïc vuï con ngöôøi, thuùc ñaåy lôïi ích chung, baûo veä "ngoâi nhaø chung," nuoâi döôõng söï phaùt trieån toaøn dieän, cuûng coá tình ñoaøn keát vaø tình huynh ñeä, ñoàng thôøi daãn daét nhaân loaïi ñeán ñích ñieåm cuoái cuøng: haïnh phuùc vaø söï hieäp thoâng vieân maõn vôùi Thieân Chuùa (soá 116).

III. Vaøi Tö Töôûng Thaàn Hoïc Töø Taøi Lieäu

1) Soá 15, con ngöôøi coù lyù trí, töùc laø con ngöôøi ñöôïc Chuùa ban khaû naêng nhaän thöùc, thaåm thaáu, suy luaän, phaùn ñoaùn haønh ñoàng, lieân quan ñeán yù chí, tình yeâu, caûm xuùc, kinh nghieäm# Khaû naêng naøy laøm con ngöôøi khaùc vôùi con vaät, vaø laøm con ngöôøi "gioáng hình aûnh cuûa Thieân Chuùa".

2) Soá 16, con ngöôøi laø moät höõu theå soáng trong moái töông quan vôùi Thieân Chuùa vaø tha nhaân, beân trong vaø thoâng qua söï hieän höõu cuûa theå xaùc. Maàu nhieäm Nhaäp Theå soi saùng cho ta yù nghóa cuûa moái töông quan naøy vaø naâng con ngöôøi leân moät phaåm giaù cao caû.

3) Soá 19, caùc moái töông quan cuûa con ngöôøi ñöôïc ñaët neàn taûng treân söï töï hieán vónh cöûu cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi, tình yeâu cuûa Ngöôøi ñöôïc maëc khaûi trong saùng taïo vaø cöùu chuoäc, töø ñoù con ngöôøi ñöôïc keâu goïi chia seû baèng caû kieán thöùc vaø tình yeâu, trong chính söï soáng cuûa Thieân Chuùa: "Nhö Thaày yeâu thöông".

4) Soá 21 vaø 24, trí tueä thoâng minh con ngöôøi laø quaø taëng Chuùa ban ñeå con ngöôøi ñoàng hoùa vaø ñaït ñeán chaân lyù vöôït treân hieän töôïng thöïc nghieäm caûm giaùc. Chaân lyù chæ ñaït ñöôïc yù nghóa cuoái cuøng vaø nguyeân thuûy cuûa chuùng trong Thieân Chuùa.

5) Soá 24-25, Thieân Chuùa saùng taïo khoâng phaûi ñeå gia taêng toân vinh Ngöôøi, nhöng laø bieåu loä vaø thoâng truyeàn vinh quang ñoù. Thieân Chuùa môøi goïi con ngöôøi ñaûm nhaän vaø chaêm soùc coâng trình saùng taïo cuûa Ngöôøi laø theá giôùi naøy. Trí tueä thoâng minh cuûa con ngöôøi phaûn aùnh Trí khoân saùng taïo cuûa Thieân Chuùa, do ñoù, trong söï chaêm soùc vaø töông quan vôùi vaïn vaät caùch ñuùng ñaén, con ngöôøi hôïp taùc vôùi Chuùa laøm cho moïi vaät coù yù nghóa vaø laøm cho mình "gioáng" Chuùa hôn.

6) Soá 28, trí tueä con ngöôøi theo Kitoâ giaùo laø söï keát hôïp chaân lyù vaøo ñôøi soáng ñaïo ñöùc vaø tinh thaàn cuûa con ngöôøi, höôùng daãn haønh ñoäng cuûa con ngöôøi theo aùnh saùng cuûa loøng toát laønh vaø söï thaät cuûa Thieân Chuùa, cho neân trí tueä thoâng minh luoân mang ñeán tình yeâu, nieàm vui, chaân thöïc vaø söï ngoït ngaøo (soá 28).

7) Trí tueä thoâng minh con ngöôøi ñöôïc hình thaønh bôûi tình yeâu thieâng lieâng, ñöôïc ñoå ñaày bôûi Chuùa Thaùnh Thaàn, töø ñoù laøm ta tieáp caän ñöôïc chaân lyù maëc khaûi (intellectus fidei), söï côûi môû caùch voâ vò kyû vôùi Chaân, Thieän, Myõ, vöôït leân treân baát kyø muïc ñích thöïc duïng naøo (soá 29).

8) Soá 34, phaåm giaù con ngöôøi döïa treân vieäc ñöôïc taïo ra theo hình aûnh cuûa Chuùa. Phaåm giaù naøy vaãn coøn nguyeân veïn trong moïi hoaøn caûnh, keå caû ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoâng theå thöïc hieän ñöôïc khaû naêng cuûa mình, cho duø ñoù laø moät ñöùa treû chöa chaøo ñôøi, moät ngöôøi baát tænh hay moät ngöôøi lôùn tuoåi ñang ñau khoå.

9) Soá 55, con ngöôøi coù traùch nhieäm, coù töï do, vaø naêng löïc naøy ñeán töø Chuùa vaø ñöôïc söû duïng ñeå phuïc vuï ngöôøi khaùc.

10) Soá 104, Moät soá ngöôøi thaäm chí coøn suy ñoaùn raèng AGI coù theå ñaït ñöôïc khaû naêng sieâu phaøm. Ñoàng thôøi, khi xaõ hoäi daàn xa rôøi moái lieân heä vôùi söï sieâu vieät, moät soá ngöôøi bò caùm doã chuyeån sang AI ñeå tìm kieám yù nghóa hoaëc söï vieân maõn - nhöõng khaùt khao chæ coù theå thöïc söï ñöôïc thoûa maõn khi giao tieáp vôùi Chuùa. Chæ mình Chuùa môùi coù theå thoûa maõn khao khaùt cuûa con ngöôøi. "Laïy Chuùa taâm hoàn con khaéc khoaûi cho ñeán khi ñöôïc nghæ yeân trong Chuùa" (Thaùnh Augustinoâ).

11) Soá 107, con ngöôøi, "baèng ñôøi soáng noäi taâm cuûa mình, vöôït leân treân toaøn boä vuõ truï vaät chaát; hoï caûm nhaän ñöôïc chieàu saâu noäi taâm naøy khi ñi vaøo coõi loøng mình, nôi Thieân Chuùa - Ñaáng thaáu suoát loøng daï - ñang chôø ñôïi hoï, vaø nôi hoï quyeát ñònh vaän meänh cuûa mình tröôùc nhan Ngaøi." Chính trong coõi loøng, nhö Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ nhaéc nhôû, moãi ngöôøi khaùm phaù ra "moái lieân keát huyeàn nhieäm giöõa vieäc töï nhaän thöùc baûn thaân vaø söï côûi môû vôùi tha nhaân, giöõa vieäc gaëp gôõ söï ñoäc nhaát cuûa chính mình vaø söï saün saøng hieán thaân cho ngöôøi khaùc." Do ñoù, chæ coù traùi tim môùi coù theå "quy tuï taát caû caùc khaû naêng vaø ñam meâ cuûa chuùng ta, ñaët toaøn boä con ngöôøi trong tö theá kính sôï vaø vaâng phuïc yeâu thöông tröôùc Chuùa," Ñaáng "luoân môøi goïi moãi ngöôøi chuùng ta nhö moät 'ngoâi vò', maõi maõi vaø vónh cöûu". Con ngöôøi, qua ñôøi soáng noäi taâm, gaëp gôõ Thieân Chuùa trong traùi tim mình, nôi hoï khaùm phaù söï keát noái giöõa töï nhaän thöùc vaø tình yeâu trao ban, ñaët mình trong söï kính sôï vaø vaâng phuïc tröôùc Ngaøi.

IV. Thöû Ñöa Ra Vaøi Gôïi YÙ Thöïc Haønh

Sau khi tìm hieåu veà taøi lieäu "Anatiqua et Nova" caùch chi tieát, chuùng ta thöû ñöa ra vaøi öùng duïng thöïc haønh theo keâu goïi cuûa taïi lieäu naøy.

1) Caùc doøng tu, chuûng vieän vaø giaùo xöù coù theå toå chöùc hoäi thaûo veà AI, nhaán maïnh aûnh höôûng cuûa noù ñeán ñöùc tin, luaân lyù vaø ñôøi soáng con ngöôøi. Coù theå môøi chuyeân vieân veà AI ñeán ñeå giaûng daïy. Giaûng daïy theo nieân khoùa, theo ñònh kyø, hoaëc theo quyù, theo thaùng...

2) Caùc linh muïc, tu só, giaùo lyù vieân, cha meï, vaø nhöõng nhaø giaùo duïc... höôùng daãn giaùo daân, hoïc sinh, con chaùu trong nhaø... söû duïng AI coù traùch nhieäm, traùnh loan truyeàn tin giaû, luoân bieát bieän phaân, phaùt taùn tin töùc coù traùch nhieäm vaø phaân ñònh tin thaät tin giaû, hoaëc traùnh bò thao tuùng bôûi AI. Khoâng quaù tin töôûng vaøo AI trong nhieàu tröôøng hôïp, vì quyeát ñònh cuûa con ngöôøi phaûi laø toaøn dieän caùc moái töông quan vaø naêng löïc con ngöôøi, chöù khoâng phaûi laø moät thoáng keâ cuûa maùy moùc. Höôùng daãn giaùo daân caùch baûo veä mình, baûo veä caùc döõ lieäu caù nhaân mình vaø traùnh bò laïm duïng bôûi caùc heä thoáng AI.

3) Keâu goïi vaø coå vuõ baèng baøi giaûng, baèng gaëp gôõ, baèng caùc neàn taûng truyeàn thoâng xaõ hoäi, facebook, website... vôùi caùc giaùo vieân vaø hoïc sinh Coâng giaùo raèng: Giaùo duïc laø quan troïng, khoâng phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo AI ñeå ñaøo taïo con ngöôøi, caàn duy trì söï gaëp gôõ, caùc buoåi hoïc tröïc tieáp, söï töông taùc cuûa thaày coâ vaø hoïc sinh, Chính ñieàu ñoù môùi laø giaùo duïc, môùi laø ñaøo taïo, vaø hình thaønh neân nhaân caùch con ngöôøi.

4) Keâu goïi vaø coã vuõ cuõng baèng caùc hình thöùc tröïc tuyeán vaø giaûng daïy muïc vuï cho caùc baùc só vaø nhaân vieân y teá, nhöõng ngöôøi chaêm soùc söùc khoûe beänh nhaân: Laøm vieäc baèng caû traùi tim vaø toân troïng nhaân phaåm cuûa ngöôøi ñöôïc chaêm soùc, khoâng aùp duïng caùc phöông phaùp ñieàu trò caùch maùy moùc gaây toån thöông nhaân phaåm cuûa ngöôøi ñau khoå vaø yeáu theá.

5) Caùc linh muïc, tu só, giaùo daân coù theå tham gia vaøo ñoái thoaïi lieân toân, ñoái thoaïi vôùi caùc toân giaùo khaùc, vaø caùc ngöôøi thieän chí# ñeå cuøng noùi leân tieáng noùi cuûa ñaïo ñöùc, coâng baèng, baùc aùi# trong vieäc keâu goïi coå voõ söû duïng AI ñeå beânh vöïc baûo veä ngöôøi ngheøo vaø yeáu theá. Giaùo hoäi coù theå hôïp taùc vôùi caùc nhaø khoa hoïc, trieát gia, vaø chuyeân gia coâng ngheä ñeå xaây döïng ñònh höôùng AI nhaân vaên, giuùp ñònh hình quan ñieåm Kitoâ giaùo veà AI, hôïp taùc hôïp taùc vôùi caùc toân giaùo khaùc ñeå tìm ra giaûi phaùp chung trong vieäc söû duïng AI coù traùch nhieäm.

6) Neáu coù theå neân choïn ngöôøi öu tuyeån coù khaû naêng ñeå ñöa ñi hoïc chuyeân saâu veà AI, ñeå coù theå hieåu bieát vaø theo kòp nhöõng phaùt minh môùi veà coâng ngheä moãi ngaøy, haàu coù theå laøm chuyeân vieân coá vaán cho Giaùo hoäi...

7) Ngaøy nay trong theá giôùi nguïp laën bôûi coâng ngheä, con ngöôøi ñang noùi ñeán "coâng ngheä chay" (digital fasting) töùc laø haïn cheá hoaëc taïm ngöng söû duïng coâng ngheä trong moät thôøi gian nhaát ñònh, ñeå moïi ngöôøi gaëp gôõ nhau caùch ñích thaät, noùi chuyeän vôùi nhau, cuøng nhau laøm baùc aùi, ñoïc kinh caàu nguyeän... Nhaø thôø coù theå toå chöùc nhöõng buoåi coâng ngheä chay nhö theá naøy, vaøi giôø, hoaëc moät buoåi chieàu Chuùa nhaät... ñeå moïi ngöôøi yù thöùc laïi giaù trò cuûa mình khoâng phaûi bôûi maùy moùc, vaø taêng ñoaøn keát yeâu thöông nhau cuõng nhö keát hôïp thieâng lieâng vôùi Chuùa.

Giaùo Hoäi luoân böôùc ñi, luoân coù nhöõng caùi môùi ñeå ñöông ñaàu vôùi nhöõng thaùnh thöùc, nhöng Giaùo Hoäi luoân böôùc ñi trong hy voïng (chuû ñeà Naêm thaùnh 2025), Giaùo hoäi coøn coù Chuùa Thaùnh Thaàn höôùng daãn. Giaùo hoäi luoân giöõ gìn Lôøi Chaân Lyù vaø trong moïi hoaøn caûnh, Giaùo hoäi luoân laø con ñöôøng ñöa con ngöôøi ñeán yù nghóa cuoái cuøng laø Chaân, Thieän, Myõ trong Chuùa Kitoâ.

- - - - - - - - - - - - - -

[1] Antiqua et Nova soá 1, https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_ddf_doc_20250128_antiqua-et-nova_en.html

[2] https://www.vaticannews.va/fr/vatican/news/2025-01/intelligence-artificielle-dicastere-doctrine-de-la-foi.html

[3] https://viettelidc.com.vn/tin-tuc/cam-nang-ai-lich-su-cua-tri-tue-nhan-tao-qua-khu-hien-tai-va-tuong-lai-cua-ai-3139.

[4] Antique et Nova soá 3

[5] https://www.avvenire.it/opinioni/pagine/il-mondo-dell-intelligenza-artificiale-tra-vecchio-e-nuovo

[6] (Thaùng 1 naêm 2025, Trung Quoác vöøa cho ra ñôøi chatbox DeepSeek, sau ñoù Toång thoáng Hoa Kyø Donald Trump thoâng baùo veà vieäc khôûi ñoäng "Stargate ", moät keá hoaïch hoã trôï phaùt trieån AI taïi Hoa Kyø trò giaù 500 tyû ñoâ la. Döï aùn naøy höôùng tôùi vieäc xaây döïng caùc "trung taâm döõ lieäu " giuùp taêng cöôøng naêng löïc coâng ngheä vaø naêng löôïng ñeå xöû lyù döõ lieäu AI). (https://fr.aleteia.org/2025/01/28/le-vatican-publie-un-texte-de-reference-sur-le-fulgurant-developpement-de-lia-dans-le-monde)

[7] https://www.usccb.org/news/2024/ai-pope-expresses-concern-over-technocratic-future

[8] https://www.americamagazine.org/politics-society/2025/01/28/vatican-artificial-intelligence-document-249797

[9] https://www.nytimes.com/2025/01/28/world/europe/vatican-artificial-intelligence-warning.html

[10] https://www.americamagazine.org/politics-society/2025/01/28/vatican-artificial-intelligence-document-249797

[11] https://www.usccb.org/news/2024/ai-pope-expresses-concern-over-technocratic-future

[12] https://www.americamagazine.org/politics-society/2025/01/28/vatican-artificial-intelligence-document-249797

[13] Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ caûnh baùo caùc toång thoáng vaø thuû töôùng ôû mieàn Nam nöôùc YÙ vaøo ngaøy 14 thaùng 6 raèng trí tueä nhaân taïo coù nguy cô khoùa chaët traät töï theá giôùi trong moät "moâ hình kyõ trò": "Khoâng coù söï ñoåi môùi naøo laø trung laäp", Ñöùc Giaùo hoaøng noùi vôùi caùc nhaø laõnh ñaïo. Thay vaøo ñoù, coâng ngheä "ñaïi dieän cho moät hình thöùc traät töï trong caùc moái quan heä xaõ hoäi vaø söï saép xeáp quyeàn löïc, do ñoù cho pheùp moät soá ngöôøi thöïc hieän caùc haønh ñoäng cuï theå trong khi ngaên caûn nhöõng ngöôøi khaùc thöïc hieän caùc haønh ñoäng khaùc". Ngaøi noùi theâm raèng coâng ngheä "luoân bao goàm theá giôùi quan cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ phaùt minh vaø phaùt trieån noù". (https://www.usccb.org/news/2024/ai-pope-expresses-concern-over-technocratic-future)

Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page