Giaûi ñaùp vaøi thaéc maéc lieân quan ñeán
phuïng vuï Muøa Chay vaø Tuaàn Thaùnh
Giaûi ñaùp vaøi thaéc maéc lieân quan ñeán phuïng vuï Muøa Chay vaø Tuaàn Thaùnh.
Lm. Giuse Phaïm Ñình AÙi, SSS
(WHÑ 26-03-2025) - Giaûi ñaùp vaøi thaéc maéc lieân quan ñeán phuïng vuï Muøa Chay vaø Tuaàn Thaùnh:
Caâu Hoûi 1: Coù ñöôïc söû duïng laù xanh/caây xanh ñeå trang trí baøn thôø vaø cung thaùnh trong Muøa Chay khoâng?
Ñaùp: Khoâng. Saùch Leã nghi Giaùm muïc [1984] ñaõ höôùng daãn raèng khoâng ñöôïc söû duïng boâng/hoa ñeå trang hoaøng baøn thôø töø thöù Tö leã Tro cho ñeán kinh Vinh danh cuûa leã Voïng Phuïc sinh, [#], tröø ra trong ngaøy Chuùa nhaät thöù IV muøa Chay, leã troïng vaø leã kính (caùc soá 48 vaø 252). Ñeán naêm 1988, trong "Thö Luaân löu veà vieäc Chuaån bò vaø Cöû haønh Ñaïi leã Phuïc sinh", Boä Phuïng Töï baáy giôø xaùc ñònh: "Trong Muøa Chay, khoâng ñöôïc chöng hoa treân baøn thôø, vaø chæ söû duïng caùc nhaïc cuï ñeå ñeäm haùt maø thoâi". Ñaây laø ñieàu caàn tuaân giöõ nhö laø daáu chæ cuûa vieäc saùm hoái trong muøa Chay" (soá 17). Cuøng moät chæ thò nhö vaäy, vaøo naêm 2002, Quy cheá Toång quaùt Saùch leã Roâ-ma [QCSL] cuûng coá thöïc haønh naøy nhö sau: "Muøa Chay thì caám chöng boâng baøn thôø, ngoaïi tröø Chuùa nhaät "Möøng vui leân" (Chuùa nhaät IV muøa Chay), vaø caùc leã troïng, leã kính" (soá 305). Kyû luaät naøy ñöôïc hieåu laø ngoaøi boâng/hoa ra, vieäc caám chöng boâng/hoa baøn thôø trong Muøa Chay coøn bao goàm caû caùc loaïi caây coái/thöïc vaät caønh laù xanh töôi vaø hoa traùi nöõa.[1]
Lyù do cuûa söï haïn cheá naøy laø ñeå giöõ baàu khí saùm hoái, ñôn giaûn vaø khieâm nhöôøng cho phuø hôïp vôùi tinh thaàn cuûa Muøa Chay voán ñöôïc thaàn hoïc phuïng vuï nhaán maïnh laø thôøi gian cuûa sa maïc, chay tònh vaø thanh luyeän (x. Mt 4,1-11; Mc 1,12-13; Lc 4,1-13).[2] Tinh thaàn naøy daãn ñeán nhöõng thöïc haønh truyeàn thoáng cuûa Hoäi Thaùnh ngay töø thôøi Trung coå laø aùp duïng söï tieát cheá cho khoâng gian phuïng vuï Muøa Chay baèng caùch che phuû baøn thôø, Thaùnh giaù, caùc aûnh töôïng, vaø haïn cheá trang trí hoa cuõng nhö hoaøn toaøn baõi boû vieäc ñeäm ñaøn trong nhaø thôø trong thôøi gian naøy.[3] Hieän nay, tuy coù hôi khaùc moät chuùt nhöng Hoäi Thaùnh vaãn tieáp tuïc truyeàn thoáng laøm cho moâi tröôøng phuïng vuï vaø phuïng vuï mang daùng veû khoå haïnh, trang nghieâm vaø thieáu vaéng baèng caùch loaïi boû caùc trang trí mang tính leã hoäi vaø khoâng caàn thieát trong Muøa Chay, coù theå che thaùnh giaù vaø töôïng aûnh thaùnh töø Chuùa nhaät thöù V muøa Chay, khoâng haùt Alleluia, cuõng nhö chæ cho pheùp duøng phong caàm vaø caùc nhaïc cuï khaùc ñeå giöõ gioïng haùt maø thoâi, ngoaïi tröø Chuùa nhaät Möøng vui leân (Chuùa nhaät IV muøa Chay) vaø caùc leã troïng, leã kính.[4] Taát caû laø nhaèm theå hieän roõ baûn chaát saùm hoái cuûa muøa naøy vaø giuùp tín höõu deã daøng taäp trung vaøo Thieân Chuùa, vaøo caùc thöïc taïi thieâng lieâng vaø caùc yeáu toá cao troïng trong coâng trình cöùu ñoä cuûa Chuùa Kitoâ.[5]
Caâu Hoûi 2: Vaäy trong Muøa Chay, chuùng ta neân trang trí moâi tröôøng phuïng vuï nhö theá naøo?
Ñaùp: Nhö ñaõ noùi treân, nhöõng gì caàn laøm, keå caû vieäc trang trí ñeàu phaûi toân troïng baàu khí saùm hoái, ñôn giaûn vaø khieâm nhöôøng cho phuø hôïp vôùi tinh thaàn cuûa Muøa Chay voán ñöôïc thaàn hoïc phuïng vuï nhaán maïnh laø thôøi gian cuûa sa maïc, chay tònh vaø thanh luyeän vôùi bieán coá Ñöùc Gieâsu ñöôïc Thaàn Khí daãn vaøo hoang ñòa, ñeå chòu quyû caùm doã vaø Ngöôøi aên chay roøng raõ boán möôi ñeâm (x. Mt 4,1-11; Mc 1,12-13; Lc 4,1-13).[6] Chính vì theá vieäc söû duïng maøu saéc, chaát lieäu vaø caùch trang trí cho moâi tröôøng phuïng vuï trong Muøa Chay caàn noùi leân tinh thaàn thoáng hoái, khaéc khoå, ñôn giaûn, tieát cheá, thieáu vaéng, cuõng nhö phaûn aùnh kinh nghieäm sa maïc vaø tính chaát khoâ caèn. Nhö vaäy, duø khoâng ñöôïc chöng hoa/boâng/laù xanh/caây xanh, chuùng ta coù theå trang trí moâi tröôøng phuïng vuï cho ñuùng phuïng vuï baèng caùch choïn löïa söû duïng caùc chaát lieäu vaø vaät lieäu thích hôïp nhö vaûi maøu tím (Chuùa nhaät Leã Laù vaø thöù Saùu Tuaàn Thaùnh coù theå duøng theâm/chuyeån sang toâng maøu ñoû), caønh caây trô truïi, caây xöông roàng, bình goám, soûi ñaù... [7]
Caâu Hoûi 3: Vaäy taïi sao ñeå laù coï/laù döøa/laù cau treân cung thaùnh trong Chuùa nhaät Leã Laù?
Ñaùp: Caønh laù coï/laù döøa/laù cau[8] laø moät phaàn khoâng theå thieáu cuûa Chuùa nhaät Leã Laù, cuõng laø Chuùa nhaät Thöông khoù Chuùa. Theo ñoù, laù coï/döøa/laù cau duøng trong Chuùa nhaät leã Laù seõ ñöôïc laøm pheùp vaø phaân phaùt cho caùc tín höõu tham döï caàm theo trong cuoäc röôùc (Saùch leã Roâma - Chuùa nhaät leã Laù). Theo truyeàn thoáng phuïng vuï, nhöõng caønh laù naøy (coù theå laø laù coï, nhaùnh caây oâ-liu hoaëc caønh laù caây khaùc) ñöôïc mang veà löu giöõ ôû gia ñình hay nôi laøm vieäc nhö moät baûo chöùng cho nieàm tin vaøo Chuùa Kitoâ, Vua cöùu ñoä vaø vaøo vinh quang phuïc sinh cuûa Ngöôøi.[9] Tuy nhieân, laù coï, nhaùnh caây oâ-liu hoaëc caønh laù caây khaùc treân ñaây cuõng thuoäc veà theå loaïi caây xanh/laù xanh, nhaát laø laù coï/thieân tueá coøn töôïng tröng cho nieàm vui vaø chieán thaéng (x. Ga 12,13) cho neân chæ daønh rieâng cho Chuùa nhaät leã Laù maø thoâi. Chuùng ta khoâng söû duïng chuùng [nhö ñaõ noùi ôû caâu 1] ñeå trang trí baøn thôø/cung thaùnh trong suoát Muøa Chay vì khoâng phuø hôïp vôùi tinh thaàn thoáng hoái vaø söï giaûn ñôn cuûa muøa naøy.
Caâu Hoûi 4: Vaøo thöù Saùu Tuaàn Thaùnh, cöû haønh nghi thöùc long troïng kính thôø Thaùnh giaù vôùi caây Thaùnh giaù khoâng hay vôùi caây Thaùnh giaù coù töôïng Chuùa chòu naïn?
Ñaùp: Phaàn cöû haønh naøy cuûa phuïng vuï thöù Saùu Tuaàn Thaùnh (x. Saùch leã Roâma [2002], "Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh", soá 15-20) ñöôïc goïi laø "Kính thôø Thaùnh giaù" hoaëc "Suy toân Thaùnh giaù" vôùi baûn vaên cuûa nghi thöùc noùi raèng thöøa taùc vieân caàm Thaùnh giaù, naâng Thaùnh giaù leân cao vaø xöôùng: "Ñaây laø caây Thaùnh giaù, nôi [ñaõ] treo Ñaáng Cöùu Ñoä traàn gian." Nhö vaäy, ngoân ngöõ trong Saùch leã Roâma hoâm nay döôøng nhö aùm chæ moät caây Thaùnh giaù hôn laø Thaùnh giaù vôùi töôïng chòu naïn maø khoâng chæ roõ nhö tröôøng hôïp caây Thaùnh giaù baøn thôø: "#treân baøn thôø hay gaàn baøn thôø phaûi ñaët Thaùnh giaù, coù töôïng Chuùa Kitoâ chòu ñoùng ñinh" (QCSL 117); "Thaùnh giaù coù töôïng Chuùa Kitoâ chòu ñoùng ñinh ñaõ caàm ñi röôùc, coù theå döïng beân caïnh baøn thôø ñeå laøm Thaùnh giaù taïi baøn thôø..." (QCSL 122). Hôn nöõa, trong Hình thöùc thöù nhaát ñeå Suy toân Thaùnh giaù, baûn vaên phuïng vuï vieát raèng "linh muïc môû khaên phuû/che caùnh phaûi Thaùnh giaù" chöù khoâng noùi caùnh tay phaûi cuûa Chuùa Kitoâ (x. Saùch leã Roâma [2002], "Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh", soá 15).
Maëc daàu vaäy, thöïc haønh phoå bieán hôn cuûa truyeàn thoáng laïi laø Kính thôø Thaùnh giaù trong phuïng vuï thöù Saùu Tuaàn Thaùnh vôùi caây Thaùnh giaù coù töôïng Chuùa Kitoâ chòu naïn treân ñoù nhö chuùng ta coù theå deã daøng bieát ñeán qua hình aûnh buoåi cöû haønh phuïng vuï cuûa caùc Ñöùc Giaùo hoaøng Gioan Phaoloâ II, Bieån Ñöùc XVI vaø Phanxicoâ. Bôûi vaäy, hai taùc giaû Andreù Mutel vaø Peter Freeman khuyeân neân chuaån bò caây Thaùnh giaù baèng goã vôùi töôïng chòu naïn (portant la figure du Crucifieù) vaø cao ñoä 90-160cm.[10] Taùc giaû Peter Elliott cuõng uûng hoä thöïc haønh naøy, töùc laø khuyeân neân söû duïng caây Thaùnh giaù vôùi töôïng chòu naïn (Crucifix) ñeå caùc tín höõu coù theå hoân chaân Chuùa.[11]
Caâu Hoûi 5: Coù neân toå chöùc ñi Ñaøng Thaùnh giaù vaøo thöù Baûy Tuaàn Thaùnh khoâng?
Ñaùp: Theo truyeàn thoáng, Hoäi Thaùnh khoâng tuaân giöõ thöïc haønh naøy vaøo thöù Baûy Tuaàn Thaùnh maø thöôøng toå chöùc ñi Ñaøng Thaùnh giaù vaøo ngaøy hoâm tröôùc, töùc thöù Saùu Tuaàn Thaùnh (x. Thö Luaân löu veà vieäc Chuaån bò vaø Cöû haønh Ñaïi leã Phuïc sinh [1988], soá 72). Coøn vaøo thöù Baûy Tuaàn Thaùnh, Hoäi Thaùnh ôû beân caïnh moà Chuùa ñeå suy nieäm maàu nhieäm Chuùa chòu thöông khoù, chòu cheát vaø xuoáng nguïc toå toâng; ñoàng thôøi aên chay vaø caàu nguyeän ñeå troâng ñôïi Chuùa Phuïc Sinh (Ibid., soá 73). Caùc tín höõu neân ñeán nhaø thôø ñeå suy nieäm vaø caàu nguyeän, kính vieáng aûnh Chuùa chòu naïn, aûnh Chuùa bò choân trong moà, aûnh Chuùa xuoáng nguïc toå toâng, aûnh Ñöùc Meï saàu bi (Ibid., soá 74), laøm "Giôø Ñöùc Meï" vì Meï laø tieàn thaân vaø cuõng laø hieän thaân cuûa Giaùo hoäi, ñôïi chôø Con Meï chieán thaéng söï cheát baèng moät nieàm tin saét son.[12]
- - - - - - - - - - - - - - -
[1] X. Mark E. Wedig & Richard S. Vosko, "The Arrangement and Furnishings of Churches for the Celebration of the Eucharist," trong A Commentary on the General Instruction of the Roman Missal, ed. Edward Foley, Nathan D. Mitchel & Joanne M. Piere (Collegeville: The Liturgical Press, 2007), 365-66.
[2] X. Thö Luaân löu veà vieäc Chuaån bò vaø Cöû haønh Ñaïi Leã Phuïc Sinh, soá 17; Hieán cheá Phuïng vuï Thaùnh, soá 109-10; Saùch Giaùo Lyù Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo, soá 1438.
[3] X. Matias Augeù, Naêm Phuïng Vuï: Ñöùc Kitoâ hieän dieän trong Giaùo Hoäi cuûa Ngaøi, taäp 1, dg. Nguyeãn Xuaân Tuaán (Nxb. Toân Giaùo, 2014), 217; Edward McNamara, "Color of the Veil for the Cross," The ZENIT Daily Dispatch (Rome, 26 February 2013), https://www.ewtn.com/catholicism/library/color-of-the-veil-for-the-cross--4669.
[4] Saùch leã Roâma, thöù Baûy sau Chuùa nhaät IV muøa Chay; QCSL 62-63, 313; LNGM 252; Boä Phuïng Töï Thaùnh, Thö Luaân Löu Veà Vieäc Chuaån Bò Vaø Cöû Haønh Ñaïi Leã Phuïc Sinh, soá 26
[5] X. Peter J. Elliott, Ceremonies of the Liturgical Year (San Francisco: Ignatius Press, 2002), soá 124; Edward McNamara, "Covering of Crosses and Images in Lent," The ZENIT Daily Dispatch (Rome, 8 March 2005), https://www.ewtn.com/catholicism/library/covering-of-crosses-and-images-in-lent-4938.
[6] X. Hieán cheá Phuïng vuï Thaùnh, soá 109-10; Saùch Giaùo Lyù Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo, soá 1438.
[7] X. Anthony J. Mancuso & Caroline M. Thomas, Envisioning Environment: Enhancing the Liturgical Experience (San Jose: Resource Publications, Inc.: 2011), 37-9; Peter Mazar, To Crown the Year: Decorating the Church Through the Seasons (Chicago: LTP, 1995), 69-70.
[8] Caây döøa vaø caây cau cuõng cuøng thuoäc hoï coï vôùi caây thieân tueá, nhöng laïi phoå bieán vaø deã daøng kieám ñöôïc hôn taïi Vieät Nam chuùng ta.
[9] X. Thö Luaân Löu Veà Vieäc Chuaån Bò Vaø Cöû Haønh Ñaïi Leã Phuïc Sinh, soá 29; Boä Phuïng töï vaø Kyû luaät Bí tích, Höôùng daãn veà loøng ñaïo ñöùc bình daân vaø phuïng vuï, soá 139.
[10] Andreù Mutel et Peter Freeman, Ceùreùmonial de la sainte Messe aø l'usage ordinaire des paroisses: suivant le missel romain de 2002 et la pratique leùgueùe du rit romain, 2nd ed. (Perpignan: Editions Arteøge, 2012), 280.
[11] X. Peter Elliott, Ceremonies of the Modern Roman Rite, soá 222, 236-37.
[12] Boä Phuïng töï vaø Kyû luaät Bí tích, Höôùng daãn veà Loøng Ñaïo ñöùc Bình daân vaø Phuïng vuï, soá 147.