Thieân chöùc laøm meï
Ñaëc suûng cuûa ngöôøi nöõ trong Giaùo hoäi
Thieân chöùc laøm meï - Ñaëc suûng cuûa ngöôøi nöõ trong Giaùo hoäi.
Nt. Leâ Loan
(WHÑ 09-02-2025) - Thieân Chuùa ñaõ döïng neân con ngöôøi theo hình aûnh Thieân Chuùa, coù nam coù nöõ (St 1,27); nghóa laø ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ ñöôïc döïng neân moät caùch khaùc bieät veà phaùi tính vôùi neùt ñoäc ñaùo cuûa moãi phaùi. Vôùi neùt ñoäc ñaùo cuûa mình, moãi phaùi ñöôïc trao ban moät thieân chöùc rieâng. Töï baûn chaát, ngöôøi nöõ ñöôïc trao ban thieân chöùc laøm meï. Caáu truùc sinh hoïc cuûa ngöôøi nöõ ñöôïc hình thaønh vôùi vai troø tieáp nhaän söï soáng, cung caáp moâi tröôøng thaät hoaøn chænh cho moät söï soáng môùi hình thaønh vaø trieån nôû trong chính cung loøng hoï. Ñieàu naøy ñöôïc Ñöùc Thaùnh cha Gioan Phaoloâ II xaùc ñònh trong Mulieris Dignitatem raèng thieân chöùc laøm meï cuûa ngöôøi nöõ 'haøm chöùa söï saün saøng ñoùn nhaän moät con ngöôøi môùi: ñoù laø vai troø thöïc söï cuûa ngöôøi nöõ.'[1] Theo Ñöùc Thaùnh cha, ngöôøi nöõ ñöôïc trao ban thieân chöùc laøm meï, khoâng chæ veà theå lyù maø caû veà tinh thaàn. Thieân chöùc naøy, voán naèm trong keá hoaïch cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng ñaõ uûy thaùc con ngöôøi cho ngöôøi nöõ moät caùch raát ñaëc bieät, laø moät ñaëc suûng ñöôïc ban cho ngöôøi nöõ caùch rieâng vaø cho Giaùo hoäi caùch chung ñeå thi haønh söù meänh maø Chuùa Gieâsu ñaõ trao phoù cho Giaùo hoäi tröôùc khi Ngöôøi trôû veà vôùi Chuùa Cha.
Vôùi muïc ñích khaùm phaù thieân chöùc laøm meï nhö laø ñaëc suûng cuûa ngöôøi nöõ trong ñôøi soáng Giaùo hoäi, trong baøi vieát naøy chuùng ta seõ tìm hieåu nhöõng bieåu hieän cuûa ñaëc suûng naøy: tröôùc tieân laø laøm meï theo theå lyù cuûa ngöôøi nöõ, tieáp ñeán laø laøm meï theo nghóa thieâng lieâng hay coøn goïi laø meï tinh thaàn, vaø cuoái cuøng thieân chöùc laøm meï nhö laø thieân tö cuûa nöõ giôùi.
Laøm Meï theå lyù
Trong Mulieris Dignitatem, Ñöùc Thaùnh cha Gioan Phaoloâ II xaùc ñònh nhöõng ñaëc ñieåm thieát yeáu veà thieân chöùc laøm meï cuûa ngöôøi nöõ. Ngöôøi nöõ tieáp nhaän con ngöôøi ñöôïc giao phoù cho mình vaø coäng taùc tröïc tieáp vaøo söï phaùt trieån cuûa con ngöôøi maø hoï chòu traùch nhieäm. Thieân Chuùa trao phoù con ngöôøi cho ngöôøi nöõ caùch ñaëc bieät. 'Ñöông nhieân Thieân Chuùa trao con ngöôøi cho taát caû vaø cho töøng ngöôøi; nhöng chính söï trao phoù naøy nhaém vaøo ngöôøi nöõ caùch ñaëc bieät - chính vì nöõ tính cuûa hoï - vaø ñieàu naøy xaùc ñònh caùch ñaëc bieät veà ôn goïi cuûa hoï.'[2]
Kieåu trao phoù naøy khôûi ñi trong traät töï tình yeâu. Ngay töø ñaàu, 'ngöôøi nöõ ñaõ ñöôïc keâu goïi ñeå yeâu vaø ñöôïc yeâu.'[3] Thieân chöùc laøm meï cuûa ngöôøi nöõ 'gaén chaët vôùi tình yeâu maø hoï nhaän ñöôïc do chính nöõ tính cuûa mình; ñoàng thôøi vôùi tình yeâu maø hoï trao ban.'[4] Trong keá hoaïch vónh cöûu cuûa Thieân Chuùa, 'ngöôøi nöõ laø nôi maø traät töï tình yeâu trong theá giôùi con ngöôøi ñöôïc taïo döïng ñaâm reã ñaàu tieân. Traät töï tình yeâu naøy thuoäc veà ñôøi soáng noäi taïi cuûa Ba Ngoâi.'[5] Traät töï tình yeâu naøy ñaõ ñi vaøo theá giôùi qua moät ngöôøi nöõ, vôùi söï ñoàng yù cuûa Ñöùc Maria thaønh Nazareth. Töông töï nhö vaäy, moãi con ngöôøi ñi vaøo theá giôùi qua moät ngöôøi nöõ, ngöôøi ñaàu tieân chaáp nhaän vaø chaøo ñoùn söï soáng môùi ñoù: 'Ngöôøi meï ñoùn nhaän vaø mang trong mình moät con ngöôøi khaùc, giuùp noù lôùn leân vaø nhöôøng cho noù moät choã thích hôïp trong cung loøng mình, toân troïng noù trong söï khaùc bieät cuûa noù.'[6]
Thaät vaäy, 'laøm meï ngay töø ñaàu bao haøm moät söï côûi môû ñaëc bieät ñoái vôùi moät con ngöôøi môùi: vaø ñaây chính laø "phaàn" cuûa ngöôøi nöõ. Trong söï côûi môû naøy, khi thuï thai vaø sinh con, ngöôøi nöõ "khaùm phaù chính mình qua vieäc chaân thaønh hieán thaân".' Maëc duø caû ngöôøi nam laãn ngöôøi nöõ ñeàu thoâng döï vaøo quyeàn naêng saùng taïo cuûa Thieân Chuùa trong vieäc 'trao ban moät söï soáng môùi,' nhöng chöùc laøm meï cuûa ngöôøi nöõ caáu taïo "phaàn" ñaëc bieät trong chöùc phuï maãu chung naøy, vaø laø phaàn ñoøi hoûi nhaát. Chöùc laøm cha laøm meï - cho daãu thuoäc veà caû hai - vaãn ñöôïc theå hieän caùch troøn ñaày hôn nôi ngöôøi nöõ, nhaát laø trong giai ñoaïn tieàn sinh saûn. Chính ngöôøi nöõ tröïc tieáp "traû giaù" cho vieäc cuøng sinh saûn naøy, voán haáp thuï theo nghóa ñen caùc naêng löïc caû theå xaùc vaø tinh thaàn cuûa hoï. Vì theá ngöôøi nam phaûi y# thöùc ñaày ñuû raèng trong chöùc phuï maãu chung, ngöôøi nam coù moùn nôï ñaëc bieät ñoái vôùi ngöôøi nöõ. Khoâng moät döï aùn "bình quyeàn" naøo giöõa nam vaø nöõ coù giaù trò tröø khi noù tính ñeán thöïc teá naøy moät caùch ñaày ñuû.[7]
Chöùc laøm meï ñöôïc lieân keát vôùi 'caáu truùc rieâng cuûa ngöôøi nöõ vaø vôùi chieàu kích caù nhaân cuûa vieäc hieán trao,' ñaëc bieät trong giai ñoaïn mang thai. Vieäc laøm meï bao goàm 'moät söï hieäp thoâng ñaëc bieät vôùi maàu nhieäm söï soáng,' vì noù phaùt trieån trong cung loøng ngöôøi nöõ.
Söï tieáp xuùc ñoäc ñaùo vôùi moät con ngöôøi môùi ñang phaùt trieån beân trong ngöôøi nöõ laøm naûy sinh moät thaùi ñoä ñoái vôùi con ngöôøi - khoâng chæ ñoái vôùi ñöùa con cuûa mình, nhöng coøn ñoái vôùi moïi con ngöôøi - ñieàu naøy ñaùnh daáu saâu ñaäm nhaân caùch cuûa ngöôøi nöõ. Ngöôøi ta thöôøng cho raèng nöõ giôùi coù khaû naêng chuù yù ñeán ngöôøi khaùc hôn nam giôùi vaø vieäc laøm meï phaùt trieån khuynh höôùng naøy nhieàu hôn. Ngöôøi nam - ngay caû khi chia seû taát caû vai troø laøm cha meï - vaãn luoân "ôû ngoaøi" quaù trình mang thai vaø sinh con; veà nhieàu maët, ngöôøi cha phaûi hoïc caùch "laøm cha" cuûa chính mình töø ngöôøi meï.[8]
Nhö vaäy, vieäc sinh haï ñöùa treû caàn coù söï ñoùng goùp cuûa caû cha vaø meï. Nhöng 'söï ñoùng goùp cuûa ngöôøi meï mang tính quyeát ñònh trong vieäc ñaët neàn moùng cho nhaân caùch cuûa moät con ngöôøi môùi.'[9]
Cuøng vôùi vieäc sinh haï, vai troø cuûa ngöôøi cha vaø ngöôøi meï trong vieäc nuoâi daïy con caùi ñeàu raát quan troïng vaø khoâng theå thay theá ñöôïc. Ñoái vôùi ngöôøi meï, Ñöùc Thaùnh cha Gioan Phaoloâ II ñaõ khaúng ñònh: 'Trong vieäc nuoâi daïy con caùi caùc baø meï coù moät vai troø ñaëc bieät quan troïng. Qua moái quan heä ñaëc bieät gaén keát ngöôøi meï vôùi ñöùa con, ñaëc bieät trong nhöõng naêm ñaàu ñôøi, ngöôøi meï mang laïi cho ñöùa treû caûm giaùc an toaøn vaø tin töôûng maø neáu khoâng coù ñieàu ñoù, ñöùa treû seõ khoù phaùt trieån ñuùng baûn saéc caù nhaân cuûa mình vaø cuõng khoù thieát laäp caùc moái quan heä tích cöïc vaø hieäu quaû vôùi nhöõng ngöôøi khaùc.'[10] Lôøi khaúng ñònh naøy döïa treân nhaän thöùc raèng Thieân Chuùa 'trao phoù con ngöôøi moät caùch ñaëc bieät' cho ngöôøi nöõ. Tuy nhieân, ñieàu naøy khoâng ñöôïc hieåu theo nghóa ñoäc quyeàn, maø ñuùng hôn laø theo logic cuûa caùc vai troø boå sung trong ôn goïi chung ñeå yeâu thöông, voán môøi goïi ngöôøi cha vaø ngöôøi meï ñoàng loøng vaø cuøng nhau nuoâi daïy con caùi.
Laøm Meï tinh thaàn
Thieân chöùc laøm meï cuûa ngöôøi nöõ khoâng chæ gaén keát vôùi hoân nhaân gia ñình. Noùi caùch khaùc, laøm meï khoâng chæ mang tính theå lyù. Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin, trong Vaên thö göûi Caùc Giaùm muïc cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo veà Söï Coäng taùc giöõa Nam giôùi vaø Nöõ giôùi trong Giaùo hoäi vaø treân Theá giôùi ñaõ khaúng ñònh:
Maëc duø thieân chöùc laøm meï laø yeáu toá then choát trong baûn saéc cuûa nöõ giôùi, ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø ngöôøi nöõ chæ ñöôïc löu taâm ñeán töø goùc ñoä duy nhaát laø vieäc sinh saûn theo theå lyù... Söï trinh khieát baùc boû baát kyø noã löïc naøo nhaèm troùi buoäc ngöôøi nöõ vaøo soá phaän sinh hoïc ñôn thuaàn. Cuõng nhö söï trinh khieát nhaän ñöôïc töø vieäc laøm meï theå lyù caùi nhìn saâu saéc raèng khoâng coù ôn goïi Kitoâ giaùo naøo loaïi tröø vieäc hieán thaân cuï theå cho ngöôøi khaùc, thì laøm meï theå lyù cuõng nhaän ñöôïc töø söï trinh khieát moät caùi nhìn saâu saéc veà chieàu kích thieâng lieâng caên baûn cuûa noù: ñoù laø, khoâng chæ coù söï trao ban söï soáng theå lyù maø ngöôøi khaùc coù theå thöïc söï toàn taïi. Ñieàu naøy coù nghóa laø thieân chöùc laøm meï cuõng coù theå tìm thaáy nhöõng hình thöùc theå hieän troïn veïn ôû nôi khoâng coù söï sinh saûn theå lyù.[11]
Trong Mulieris Dignitatem, khi baøn veà söï trinh khieát cuûa ngöôøi nöõ, Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ lieân keát trinh khieát vôùi tình maãu töû thieâng lieâng, vì trinh khieát khoâng laøm maát ñi nhöõng ñaëc tính laøm meï cuûa ngöôøi nöõ.[12] Ñieàu naøy thaät thuù vò vì Ñöùc Thaùnh cha xaùc nhaän baûn tính laøm meï maø taát caû ngöôøi nöõ ñeàu coù, baát keå hoï ôû trong baäc soáng naøo. Ngaøi khaúng ñònh raèng cuõng nhö tình yeâu phu theâ giöõa moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ khieán hoï côûi môû ñeå yeâu thöông ngöôøi khaùc, ñaëc bieät laø con caùi cuûa hoï, tình yeâu phu theâ giöõa ngöôøi trinh nöõ vaø Ñöùc Kitoâ cuõng môû hoï ra vôùi ngöôøi khaùc. Qua tình maãu töû thieâng lieâng, moät trinh nöõ cuõng saün saøng hieán thaân qua vieäc chaêm soùc nhöõng ngöôøi deã bò toån thöông nhaát trong xaõ hoäi.[13] Nhö vaäy, moãi ngöôøi nöõ ñeàu laø moät ngöôøi meï tieàm naêng, duø hoï coù trôû thaønh meï veà maët sinh hoïc hay khoâng, vì baûn chaát cuûa vieäc laøm meï khoâng naèm ôû nhöõng yeáu toá thuaàn tuùy sinh hoïc. Trong giôùi haïn cuûa baøi vieát, ôû ñaây chuùng ta chæ ñeà caäp ñeán vai troø laøm meï thieâng lieâng cuûa caùc nöõ tu, nhöng thieát nghó coù theå aùp duïng cho moïi ngöôøi nöõ, vì ngay caû ngöôøi meï theo theå lyù cuõng phaûi trôû thaønh ngöôøi meï tinh thaàn cuûa ñöùa con cuûa mình (vì coù nhöõng ngöôøi meï chæ sinh con ra nhöng khoâng nuoâi döôõng vaø daïy doã chuùng).
Trong ñôøi soáng hoân nhaân gia ñình, ngöôøi nöõ laø vôï ñeå laøm meï. Töông töï nhö theá, trong ñôøi soáng tu trì, caùc nöõ tu, qua vieäc hieán thaân chính mình 'cho Chuùa Gieâsu trong moät söï keát hieäp duy nhaát vaø vónh vieãn theå hieän qua vieäc khoâng keát hoân vôùi baát cöù ai khaùc,'[14] seõ 'ñoùn nhaän töø Ngöôøi khaû naêng sinh nôû, ñeå roài sinh ra nhöõng con caùi cuûa Thieân Chuùa, ñoàng thôøi laøm cho aân suûng phaùt trieån trong hoï.'[15] Thaät vaäy, tính chaát ñôøi soáng ñoäc thaân thaùnh hieán vì Nöôùc Trôøi cuûa caùc tu só, caùch rieâng cuûa caùc nöõ tu, laø ñaëc tröng cuûa moät tình yeâu höôùng tôùi vieäc sinh hoa keát traùi. Khi ngöôøi nöõ tu khaùm phaù ñuùng vai troø cuûa mình trong hoân öôùc thaùnh vôùi Ñöùc Kitoâ vaø theå hieän vai troø naøy trong caùch soáng cuûa mình baèng moät tình yeâu cuûa ngöôøi vôï, baèng moät söï gaén boù rieâng tö, hoï seõ ñoùn nhaän töø Ñöùc Kitoâ khaû naêng sinh saûn thuoäc laõnh vöïc sieâu nhieân trong söï thoâng phaàn vôùi toaøn theå Giaùo hoäi... Khaû naêng sinh saûn naøy, töï baûn chaát, laø voâ hình, bôûi vì noù thuoäc laõnh vöïc sieâu nhieân vaø heä taïi vieäc ban phaùt vaø laøm phaùt trieån söï soáng thaàn linh nôi caùc linh hoàn. Duø giaùc quan khoâng ñaït thaáu, nhöng moät thieân chöùc laøm meï nhö theá laïi caøng saâu xa hôn.[16]
Nhö vaäy, baèng ñôøi soáng ñoäc thaân thaùnh hieán vì Nöôùc Trôøi, caùc nöõ tu töï nguyeän töø boû ñôøi soáng hoân nhaân gia ñình, vaø qua ñoù töø boû luoân vai troø laøm meï theo theå lyù. Ñöùc Gioan Phaoloâ II khaúng ñònh raèng, 'Vieäc töø boû caùch laøm meï nhö vaäy ñoái vôùi taâm hoàn ngöôøi nöõ laø moät hieán daâng lôùn lao,' seõ chuaån bò cho ngöôøi nöõ tu moät kinh nghieäm veà chöùc laøm meï caùch khaùc: chöùc laøm meï 'theo tinh thaàn.'[17]
Noùi caùch khaùc, neáu ngöôøi nöõ tu mang baûn chaát cuûa ngöôøi nöõ laø höôùng ñeán choã laøm meï, thì hoï caøng raát thích hôïp ñeå tham döï vaøo chöùc laøm meï thieâng lieâng vaø 'trong söï tham döï naøy, hoï seõ ñaït tôùi moät söï trieån nôû sung maõn veà maët thieâng lieâng.'[18] Vì 'lieân keát vôùi Ñöùc Kitoâ, Ñaáng Cöùu Ñoä cuûa moïi ngöôøi vaø töøng ngöôøi, neân tình yeâu phu phuï vôùi tieàm naêng maãu tính aån giaáu trong traùi tim ngöôøi nöõ tu, vò hoân theâ ñoàng trinh cuûa Ñöùc Kitoâ, luoân saün saøng môû ra cho moïi ngöôøi vaø töøng ngöôøi.'[19] Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän nôi ñôøi soáng cuûa caùc nöõ tu soáng ñôøi toâng ñoà cuõng nhö ñôøi soáng chieâm nieäm; hoï theå hieän tình maãu töû thieâng lieâng cuûa mình moät caùch khaùc nhau tuøy theo loái soáng cuûa hoï. Nhö Mulieris Dignitatem dieãn taû:
Tình maãu töû thieâng lieâng theå hieän qua nhieàu hình thöùc khaùc nhau. Chaúng haïn, trong ñôøi soáng cuûa caùc nöõ tu, nhöõng ngöôøi soáng theo ñaëc suûng vaø caùc quy luaät cuûa nhieàu hoäi doøng soáng ñôøi hoaït ñoäng toâng ñoà khaùc nhau, tình maãu töû naøy coù theå theå hieän nhö söï quan taâm ñeán con ngöôøi, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi tuùng thieáu nhaát: ngöôøi ñau yeáu, ngöôøi khuyeát taät, ngöôøi bò boû rôi, treû moà coâi, ngöôøi giaø yeáu, treû em, thanh thieáu nieân, tuø nhaân vaø noùi chung laø nhöõng ngöôøi soáng beân leà xaõ hoäi. Baèng caùch naøy, ngöôøi nöõ thaùnh hieán tìm ñöôïc Vò Hoân Phu cuûa mình, khaùc bieät vaø duy nhaát nôi moãi ngöôøi, theo lôøi Ngöôøi ñaõ noùi: "Ta baûo thaät caùc ngöôi: moãi laàn caùc ngöôi laøm nhö theá cho moät trong nhöõng anh em beù nhoû nhaát cuûa Ta ñaây, laø caùc ngöôi ñaõ laøm cho chính Ta vaäy" (Mt 25,40).[20]
Nhö vaäy, laøm meï tinh thaàn ñoøi hoûi söï quan taâm ñeán toaøn boä con ngöôøi chöù khoâng chæ laø taâm hoàn. Ñieàu naøy khieán ngöôøi meï tinh thaàn nhìn thaáy vaø khaùm phaù nhöõng khía caïnh taâm linh trong nhöõng thöù coù veû chaúng 'taâm linh' chuùt naøo. Neáu yù ñònh laøm moät ñieàu gì ñoù xuaát phaùt töø tình yeâu - tình yeâu daønh cho Thieân Chuùa vaø tình yeâu daønh cho ngöôøi laân caän - thì taát caû nhöõng coâng vieäc xem ra chaúng 'taâm linh' chuùt naøo thöïc söï mang tính taâm linh. Ngoaøi ra, nhöõng coâng vieäc coù veû 'khoâng taâm linh' ñoù seõ ñöôïc coi laø haønh vi theå hieän tình maãu töû thieâng lieâng cuûa ngöôøi nöõ neáu hoï ñeå Chuùa Thaùnh Thaàn höôùng daãn hoï thöïc hieän nhöõng coâng vieäc ñoù theo caùch cuûa Ngöôøi.
Thieân chöùc Laøm Meï - Thieân tö cuûa nöõ giôùi
Theo Ñöùc Thaùnh cha Gioan Phaoloâ II, thieân chöùc laøm meï laø 'thieân tö cuûa nöõ giôùi', moät khaû naêng chaân thaønh trao taëng chính mình cho ngöôøi khaùc cuûa ngöôøi nöõ. Laøm meï theå lyù hay tinh thaàn ñeàu laø moät 'söï hieán daâng' caùch ñaëc bieät cuûa ngöôøi nöõ. Ñaây laø neùt bieåu hieän ñaëc bieät cuûa ñaëc suûng 'thieân chöùc laøm meï'. Ñöùc Thaùnh cha xaùc ñònh phaàn quan troïng trong ñaëc tính cuûa taát caû caùc ngöôøi nöõ khi hoï soáng tình yeâu phu theâ, caû theo theå lyù vaø tinh thaàn, ñoù laø noù 'luoân bao haøm söï saün saøng ñaëc bieät ñeå tuoân ñoå ra vì lôïi ích cuûa nhöõng ai ñeán trong phaïm vi hoaït ñoäng cuûa hoï.'[21] Trong khi trong Mulieris Dignitatem, Ñöùc Thaùnh cha chæ ñeà caäp ñeán nguoàn goác thieân höôùng cuûa nöõ giôùi laø vì lôïi ích cuûa ngöôøi khaùc, thì trong cuoán Love and Responsibility (Tình Yeâu vaø Traùch Nhieäm), moät cuoán saùch ngaøi vieát vôùi tö caùch laø Karol Wojtyla, nguoàn goác naøy ñöôïc noùi roõ hôn moät chuùt.[22] Ngaøi giaûi thích raèng thoâng thöôøng do söï ruïng tröùng töø luùc daäy thì ñeán thôøi kyø maõn kinh, cô theå cuûa ngöôøi nöõ saün saøng ñoùn nhaän söï soáng môùi nhieàu laàn, ngay caû khi ngöôøi nöõ aáy khoâng bao giôø mang thai.[23] AÂn hueä cuûa vieäc ruïng tröùng ñöôïc laëp ñi laëp laïi naøy khieán ngöôøi nöõ khaùc vôùi ngöôøi nam trong vieäc môû ra vaø töï hieán mình cho ngöôøi khaùc.
Maëc duø caáu truùc sinh lyù cuûa ngöôøi nöõ ñöôïc ñònh höôùng moät caùch töï nhieân veà thieân chöùc laøm meï, nhöng khoâng chæ haïn cheá trong laõnh vöïc naøy. Bôûi vì thieân chöùc laøm meï ñöôïc lieân keát troïn veïn vôùi con ngöôøi cuûa ngöôøi nöõ vaø vôùi vieäc hieán trao baûn thaân cuûa hoï.[24] Treân taát caû, khaû naêng môû ra vaø töï hieán mình cho tha nhaân khôûi ñi töø vieäc ngöôøi nöõ 'nhìn con ngöôøi baèng traùi tim' cuûa mình.[25] Traùi tim cuûa ngöôøi nöõ ñöôïc in daáu söï tröïc giaùc vaø nhaïy caûm ñaëc bieät giuùp hoï khoâng chæ xaùc ñònh ñöôïc nhu caàu cuûa ngöôøi khaùc nhöng coøn ñoàng caûm vôùi thaân phaän con ngöôøi theo caùch cuûa moät ngöôøi meï. Khi noùi veà tröïc giaùc cuûa ngöôøi nöõ, Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin ñaõ vieát:
Tröïc giaùc naøy gaén lieàn vôùi khaû naêng theå chaát cuûa ngöôøi nöõ ñeå mang laïi söï soáng. Duø theå hieän ra beân ngoaøi hay vaãn coøn tieàm aån, khaû naêng naøy laø moät thöïc teá caáu thaønh neân nhaân caùch cuûa ngöôøi nöõ moät caùch saâu saéc. Noù cho pheùp hoï tröôûng thaønh nhanh choùng vaø mang ñeán moät yù thöùc veà söï nghieâm tuùc cuûa cuoäc soáng cuõng nhö traùch nhieäm cuûa noù. Söï yù thöùc cuõng nhö söï toân troïng ñoái vôùi nhöõng gì cuï theå phaùt trieån nôi hoï, traùi ngöôïc vôùi söï tröøu töôïng voán thöôøng gaây tai haïi cho söï toàn taïi cuûa caù nhaân vaø xaõ hoäi.[26]
Khi ñeà caäp ñeán söï nhaïy caûm cuûa ngöôøi nöõ, Ñöùc Gioan Phaoloâ II cho raèng nhôø nhöõng thieân höôùng veà tinh thaàn vaø tình caûm, ngöôøi nöõ deã daøng böôùc vaøo caùc moái quan heä caù nhaân hôn, vaø do ñoù, haàu nhö moät caùch töï phaùt, trôû neân nhaïy caûm vôùi baát kyø tình huoáng naøo, ñaëc bieät ñoái vôùi con ngöôøi. Söï nhaïy caûm baåm sinh naøy chæ coù theå hieän nhôø tình yeâu. Nhö ñaõ ñeà caäp ôû treân, trong traät töï tình yeâu cuûa cuoäc taïo döïng, ngöôøi nöõ ñöùng haøng ñaàu. 'Traät töï tình yeâu thuoäc veà ñôøi soáng noäi taïi cuûa Thieân Chuùa, ñôøi soáng cuûa Ba ngoâi.' Traät töï tình yeâu nhaát thieát laø traät töï cuûa coâng bình vaø yeâu thöông vaø 'phaåm giaù cuûa ngöôøi nöõ ñöôïc ño löôøng baèng traät töï tình yeâu.'
Chæ coù con ngöôøi môùi coù theå yeâu vaø chæ coù con ngöôøi môùi coù theå ñöôïc yeâu... Con ngöôøi phaûi ñöôïc yeâu thöông, bôûi vì chæ coù tình yeâu môùi xöùng ñaùng vôùi ñieàu laøm neân con ngöôøi... Trong boái caûnh roäng lôùn vaø ña daïng naøy, ngöôøi nöõ theå hieän moät giaù trò ñaëc bieät bôûi thöïc teá moãi ngöôøi nöõ laø moät ngoâi vò, vaø ñoàng thôøi, laø moät ngoâi vò cuï theå, do chính nöõ tính cuûa mình. Ñieàu naøy lieân quan ñeán moãi vaø moïi ngöôøi nöõ, khoâng phuï thuoäc vaøo boái caûnh vaên hoùa nôi hoï soáng vaø khoâng phuï thuoäc vaøo caùc ñaëc ñieåm tinh thaàn, taâm lyù vaø theå chaát cuûa hoï, chaúng haïn nhö tuoåi taùc, neàn giaùo duïc, söùc khoûe, coâng vieäc, ñaõ keát hoân hay soáng ñoäc thaân.[27]
Söï nhaïy caûm trong tình yeâu phaùt xuaát töø traùi tim ban cho ngöôøi nöõ moät 'söùc maïnh ñaïo ñöùc vaø tinh thaàn' voán 'gaén lieàn vôùi nhaän thöùc raèng Thieân Chuùa trao phoù con ngöôøi cho hoï caùch ñaëc bieät... Ngöôøi nöõ maïnh meõ vì nhaän thöùc ñöôïc söï trao phoù naøy, maïnh meõ vì Thieân Chuùa "trao phoù" con ngöôøi cho hoï, trong moïi luùc vaø baèng moïi caùch, ngay caû trong nhöõng tình huoáng phaân bieät ñoái xöû xaõ hoäi maø ngöôøi nöõ coù theå thaáy mình trong ñoù.'[28] Söï nhaïy caûm laø neùt 'ñaëc tröng cho nöõ tính' cuûa ngöôøi nöõ.[29] Tuy nhieân, ngöôøi nöõ phaûi löu yù raèng 'söï nhaïy caûm cuûa mình khoâng ñöôïc khuaát phuïc tröôùc caùm doã ích kyû chieám höõu, vaø phaûi duøng noù ñeå phuïc vuï tình yeâu ñích thöïc. Trong nhöõng ñieàu kieän naøy, ngöôøi nöõ coáng hieán heát mình, ôû moïi nôi [hoï] ñeàu theâm vaøo chuùt haøo phoùng, dòu daøng vaø nieàm vui cho cuoäc soáng.'[30]
Baét ñaàu töø nhöõng moái quan heä haèng ngaøy vôùi moïi ngöôøi, baèng nhöõng haønh ñoäng döïa treân thieân höôùng nöõ giôùi cuûa mình, ngöôøi nöõ 'theå hieän moät kieåu laøm meï ñaày caûm xuùc, vaên hoùa vaø tinh thaàn, coù giaù trò voâ giaù ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa caùc caù nhaân vaø töông lai cuûa xaõ hoäi.'[31] Chính ngöôøi nöõ laø nhöõng ngöôøi 'ngay caû trong nhöõng hoaøn caûnh tuyeät voïng nhaát, nhö ñaõ ñöôïc lòch söû trong quaù khöù vaø hieän taïi chöùng thöïc, vaãn sôû höõu moät khaû naêng phi thöôøng ñeå kieân trì trong nghòch caûnh, giöõ cho cuoäc soáng tieáp dieãn ngay caû trong nhöõng tình huoáng cöïc ñoan.'[32] Nhö Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ ñaõ khaúng ñònh:
Thöïc vaäy, ngöôøi nöõ bieát caùch lieân keát moïi ngöôøi laïi vôùi nhau baèng söï dòu daøng... Vôùi khaû naêng traéc aån ñoäc ñaùo, vôùi tröïc giaùc nhaïy beùn, vaø vôùi thieân höôùng töï nhieân laø "quan taâm", ngöôøi nöõ coù theå, moät caùch xuaát saéc, vöøa laø "trí tueä vaø traùi tim voán yeâu thöông vaø hieäp nhaát" ñoái vôùi xaõ hoäi, vöøa mang laïi tình yeâu ôû nhöõng nôi thieáu vaéng tình yeâu, cuõng nhö mang laïi tính nhaân vaên ôû nhöõng nôi con ngöôøi ñang tìm kieám caên tính ñích thöïc cuûa mình.[33]
Trong Böùc Thö göûi caùc Ngöôøi Nöõ, Ñöùc Thaùnh cha Gioan Phaoloâ II ñaõ môøi goïi caùc ngöôøi nöõ haõy 'mang söï phong phuù cuûa nhaïy caûm, tröïc giaùc, loøng quaûng ñaïi vaø trung thaønh cuûa mình vaøo traùi tim cuûa gia ñình vaø cuûa toaøn xaõ hoäi.'[34] Ñöùc Thaùnh cha nhìn nhaän söï caàn thieát vaø söùc maïnh cuûa thieân höôùng nöõ giôùi trong vieäc vun troàng moät 'neàn vaên minh tình thöông' vaø moät neàn vaên hoùa söï soáng.[35] Theo Ñöùc Thaùnh cha, vieäc ñem traät töï tình yeâu vaøo caùc moái quan heä giöõa caùc caù nhaân vaø ñôøi soáng xaõ hoäi laø lónh vöïc maø ngöôøi nöõ tìm thaáy moät vò trí thích hôïp vaø khoâng theå thay theá. Ngaøi ñaùnh thöùc naêng löïc naøy cuûa ngöôøi nöõ ñeå 'nhaân baûn hoùa' xaõ hoäi, nhö ngaøi ñaõ vieát: 'Söï hieän dieän nhieàu hôn cuûa ngöôøi nöõ trong xaõ hoäi seõ raát quyù giaù, bôûi vì noù seõ goùp phaàn laøm cho thaáy roõ nhöõng maâu thuaãn cuûa moät xaõ hoäi ñöôïc toå chöùc döïa treân nhöõng tieâu chuaån thuaàn tuùy hieäu naêng vaø saûn xuaát, ñoàng thôøi noù seõ buoäc chuùng ta taùi laäp nhöõng heä thoáng nhaèm öu tieân cho tieán trình nhaân baûn hoùa ñaùnh daáu "neàn vaên minh tình thöông".'[36]
Ñieàu heát söùc caàn thieát laø phaûi caån thaän suy ngaãm vaø hieåu roõ 'thieân tö cuûa ngöôøi nöõ' ñeå thieân tö naøy ñöôïc theå hieän ñaày ñuû hôn trong ñôøi soáng gia ñình, Giaùo hoäi vaø toaøn xaõ hoäi.[37]
"Thieân tö cuûa ngöôøi nöõ" phaûi ñöôïc ñeà cao ñuùng möùc, khoâng chæ ñöôïc theå hieän bôûi nhöõng ngöôøi nöõ vó ñaïi vaø noåi tieáng trong quaù khöù hay hieän taïi, maø coøn bôûi nhöõng ngöôøi nöõ bình thöôøng, theå hieän thieân tö cuûa mình ñeå phuïc vuï ngöôøi khaùc trong cuoäc soáng haèng ngaøy. Thaät vaäy, khi hieán thaân mình cho ngöôøi khaùc trong cuoäc soáng haèng ngaøy, ngöôøi nöõ thöïc hieän ôn goïi saâu xa nhaát cuûa mình. Coù leõ ngöôøi nöõ deã daøng nhìn nhaän con ngöôøi hôn ngöôøi nam, bôûi vì hoï nhìn con ngöôøi baèng traùi tim cuûa mình. Hoï nhìn nhöõng con ngöôøi moät caùch ñoäc laäp vôùi caùc heä thoáng tö töôûng hoaëc chính trò khaùc nhau. Hoï nhìn ngöôøi khaùc trong söï vó ñaïi vaø haïn cheá cuûa ngöôøi ñoù; hoï coá gaéng ñeán gaàn vaø giuùp ñôõ ngöôøi khaùc. Baèng caùch naøy, keá hoaïch neàn taûng cuûa Ñaáng Taïo Hoùa ñöôïc thöïc hieän trong lòch söû nhaân loaïi vaø veû ñeïp - khoâng chæ theå lyù maø treân heát laø tinh thaàn - maø Thieân Chuùa ñaõ ban cho con ngöôøi ngay töø ñaàu, khoâng ngöøng ñöôïc bieåu loä, trong söï ña daïng cuûa caùc ôn goïi, ñaëc bieät laø ñoái vôùi ngöôøi nöõ.[38]
Nhöõng ngöôøi nöõ, baèng caùch hieán daâng troïn veïn baûn thaân mình cho gia ñình vaø xaõ hoäi, theå hieän vai troø laøm meï cuûa hoï khoâng chæ trong maø coøn ngoaøi gia ñình cuûa hoï. Ñeà caäp ñeán söï phuø hôïp cuûa ngöôøi nöõ trong vieäc ñoàng haønh, phuïc vuï vaø hoã trôï nhaân loaïi, Ñöùc Gioan Phaoloâ II khaúng ñònh raèng maëc duø ngöôøi nöõ ñaõ goùp phaàn thuùc ñaåy söï tieán boä cuûa khoa hoïc coâng ngheä, chính trò, kinh teá vaø nhieàu lónh vöïc khaùc nhau trong xaõ hoäi..., nhöng quan troïng hôn laø chieàu kích ñaïo ñöùc, lieân quan ñeán caùc moái quan heä giöõa con ngöôøi vaø caùc giaù trò tinh thaàn. Trong chieàu kích naøy, 'voán thöôøng phaùt trieån moät caùch kín ñaùo, baét ñaàu töø nhöõng moái quan heä haèng ngaøy giöõa con ngöôøi vôùi nhau, ñaëc bieät trong gia ñình, xaõ hoäi chaéc chaén mang ôn "thieân tö cuûa ngöôøi nöõ" raát nhieàu.'[39] Ñöùc Thaùnh cha ñaõ tieân baùo: 'Ñôøi soáng cuûa Giaùo hoäi trong Thieân nieân kyû thöù ba chaéc chaén seõ khoâng thieáu nhöõng bieåu hieän môùi meû vaø ñaùng ngaïc nhieân cuûa "thieân höôùng nöõ giôùi.'[40]
Trong thoâng ñieäp Evangelium Vitae, Ñöùc Gioan Phaoloâ II naøi xin ngöôøi nöõ haõy phaùt trieån thieân tö cuûa hoï vì lôïi ích cuûa xaõ hoäi vaø Giaùo hoäi. Ngaøi laäp luaän raèng ñieàu coát yeáu ñoái vôùi vaên hoùa laø ngöôøi nöõ phaûi laøm nhöõng coâng vieäc caàn thieát trong lónh vöïc ôn goïi cuûa hoï:
Tröôùc tieân, ngöôøi nöõ hoïc vaø sau ñoù daïy ngöôøi khaùc raèng caùc moái quan heä giöõa con ngöôøi vôùi nhau laø chaân thöïc neáu hoï saün saøng chaáp nhaän ngöôøi khaùc: moät ngöôøi ñöôïc coâng nhaän vaø yeâu thöông vì phaåm giaù xuaát phaùt töø vieäc laø moät con ngöôøi chöù khoâng phaûi töø nhöõng yeáu toá khaùc, chaúng haïn nhö söï höõu ích, söùc maïnh, trí thoâng minh, saéc ñeïp hay söùc khoûe. Ñaây laø söï ñoùng goùp cô baûn maø Giaùo hoäi vaø nhaân loaïi mong ñôïi nôi ngöôøi nöõ. Vaø ñoù laø ñieàu kieän tieân quyeát khoâng theå thieáu cho moät söï thay ñoåi vaên hoùa ñích thöïc.[41]
Tuy nhieân, tröôùc khi ngöôøi nöõ coù theå môû ra vaø trao ban chính mình cho ngöôøi khaùc, hoï caàn nhaän ra veû ñeïp, maàu nhieäm vaø söùc maïnh cuûa baûn chaát vaø ôn goïi nöõ tính maø töø ñoù thieân höôùng nöõ giôùi cuûa hoï tuoân traøo. Moät khi ngöôøi nöõ nhaän ra veû ñeïp, maàu nhieäm vaø söù meänh cuûa mình vôùi tö caùch laø ngöôøi nöõ, hoï seõ coù theå baûo veä vaø phaùt huy thieân höôùng nöõ giôùi cuûa mình trong gia ñình cuõng nhö trong xaõ hoäi vaø Giaùo hoäi. Khi noùi veà vieäc giaùo duïc nöõ giôùi veà nöõ tính cuûa mình, Edith Stein ñaõ söû duïng ví duï veà moät khu vöôøn ñeå ñöa ra caùch thöùc ñaøo taïo cô baûn:
Gioáng nhö nhöõng haït gioáng cuûa caùc loaïi caây coù moät hình theå beân trong, khieán haït naøy moïc leân thaønh caây thoâng, haït kia thaønh caây soài, cuõng vaäy, moãi con ngöôøi ñeàu coù moät hình theå beân trong rieâng bieät maø moïi neàn giaùo duïc töø beân ngoaøi phaûi toân troïng vaø hoã trôï söï chuyeån ñoäng cuûa noù höôùng tôùi hình thöùc xaùc ñònh, nhaân caùch tröôûng thaønh, phaùt trieån ñaày ñuû.[42]
Trong phaïm vi maø ngöôøi nöõ phaùt trieån nhaân caùch cuûa mình vaø trôû neân tröôûng thaønh, hoï seõ coù theå hieán trao baûn thaân vaø nhöõng aân hueä caù nhaân cuûa mình, töùc laø thieân höôùng nöõ giôùi cuûa hoï, cho tha nhaân. Qua söï höôùng noäi ñaày yù nghóa cuûa traùi tim, taâm hoàn ngöôøi nöõ seõ boäc loä söï roäng môû, yeân oån, aám aùp, töï chuû hay ñoäc laäp, troáng roãng hay vò tha, laøm chuû baûn thaân moät caùch haøi hoøa. Baûn chaát cuûa ngöôøi nöõ ñöôïc xaùc ñònh bôûi ôn goïi laøm meï cuûa hoï.
Vì vaäy, taâm hoàn ngöôøi nöõ phaûi "môû roäng" vaø côûi môû vôùi moïi ngöôøi; phaûi "yeân oån" ñeå khoâng moät ngoïn löûa yeáu ôùt naøo bò gioù baõo daäp taét; phaûi "aám aùp" ñeå khoâng laøm teâ lieät nhöõng nuï hoa moûng manh; phaûi "trong saùng" ñeå khoâng coù saâu boï naøo truù nguï trong caùc ngoùc ngaùch vaø hoác toái; phaûi "kheùp kín" ñeå khoâng söï xaâm löôïc naøo töø beân ngoaøi coù theå gaây nguy hieåm cho ñôøi soáng noäi taâm; phaûi "laøm roãng" ñeå cuoäc soáng khoâng lieân quan gì ñeán mình coù theå coù choã ôû trong ñoù; cuoái cuøng phaûi laø "chuû nhaân cuûa chính noù" vaø cuûa caû thaân xaùc, nhôø ñoù toaøn boä con ngöôøi coù theå saün saøng ñaùp öùng moïi tieáng goïi. Ñaây laø hình aûnh lyù töôûng veà hình thaùi cuûa ngöôøi nöõ. Taâm hoàn cuûa ngöôøi nöõ ñaàu tieân ñöôïc hình thaønh vì muïc ñích naøy, vaø taâm hoàn cuûa Meï Thieân Chuùa cuõng vaäy. Nôi taát caû nhöõng ngöôøi nöõ khaùc keå töø söï sa ngaõ, ñeàu coù moät phoâi thai phaùt trieån nhö vaäy, nhöng noù caàn ñöôïc chaêm soùc ñaëc bieät neáu khoâng muoán bò cheát ngaït giöõa ñaùm coû daïi moïc xung quanh.[43]
Caàn löu yù raèng khi tìm kieám nhöõng bieåu hieän cuûa thieân chöùc laøm meï nôi thieân höôùng nöõ giôùi, tröôùc heát chuùng ta haõy nhìn vaøo Ñöùc Maria, Meï Thieân Chuùa, laø maãu möïc hoaøn haûo nhaát vaø vöôït troäi nhaát. Baûn thaân nöõ tính laø moät moái lieân keát ñaëc bieät vôùi Ñöùc Maria maø moïi ngöôøi nöõ ñeàu coù theå thieát laäp. Khi nhìn vaøo Meï Maria, 'ngöôøi nöõ khaùm phaù ra nôi Meï bí quyeát soáng nöõ tính cuûa mình moät caùch coù phaåm giaù vaø söï vieân maõn ñích thöïc cuûa chính mình.' Cuõng vaäy, döôùi aùnh saùng cuûa Meï Maria, Giaùo hoäi 'nhìn thaáy nôi ngöôøi nöõ nhöõng phaûn aùnh cuûa moät veû ñeïp voán phaûn aùnh nhöõng tình caûm cao caû nhaát maø traùi tim con ngöôøi coù theå coù ñöôïc.'[44] Quaû thaät, nôi con ngöôøi cuûa Ñöùc Maria, 'Giaùo hoäi nhìn thaáy söï bieåu hieän ñaày ñuû nhaát cuûa "thieân höôùng nöõ giôùi" vaø tìm thaáy nguoàn caûm höùng baát taän. Ñöùc Maria töï nhaän mình laø "nöõ tyø cuûa Chuùa" (Lc 1,38). Nhôø vaâng phuïc Lôøi Chuùa, Meï ñaõ ñoùn nhaän ôn goïi cao caû nhöng khoâng heà deã daøng laø laøm vôï vaø meï trong gia ñình ôû Nazareth. Hieán thaân phuïc vuï Thieân Chuùa, Meï cuõng hieán thaân phuïc vuï con ngöôøi: phuïc vuï tình yeâu.'[45]
Thay lôøi keát
Moãi ngöôøi nöõ ñeàu laø moät ngöôøi meï tieàm naêng, duø coù laøm meï veà maët sinh hoïc hay khoâng, vì baûn chaát laøm meï khoâng chæ naèm ôû nhöõng yeáu toá thuaàn tuyù sinh hoïc. Thieân chöùc laøm meï cuûa ngöôøi nöõ laø trao ban söï soáng trong moïi lónh vöïc cuûa cuoäc soáng. Ñaây laø moät nhieäm vuï sinh ñoäng, laø thieân tö cuûa moïi ngöôøi nöõ, vaø chính laø ñaëc suûng maø ngöôøi nöõ ñöôïc trao ban ñeå mang vaøo cuoäc soáng trong baát cöù vò trí naøo; trong gia ñình, xaõ hoäi hay Giaùo hoäi. Baát cöù nôi naøo ngöôøi nöõ hieän dieän, neáu hoï theå hieän thieân chöùc laøm meï caùch saùng taïo, hoï coù theå goùp phaàn xaây döïng 'neàn vaên minh tình thöông'.
Khoâng coù tham voïng trình baøy taát caû nhöõng bieåu hieän cuûa ñaëc suûng ñöôïc ban cho ngöôøi nöõ, baøi vieát naøy chæ trình baøy moät vaøi bieåu hieän qua nhöõng phaåm chaát voán coù nôi ngöôøi nöõ; neáu nhöõng phaåm chaát naøy bò loaïi boû thì ñaëc suûng cuûa ngöôøi nöõ seõ bò ñaùnh maát vaø nhaân loaïi coù theå bò phaùt trieån khaäp kheãnh moät chieàu. Bôûi vì 'ñaëc suûng laø "aân suûng ñaëc bieät" maø Chuùa Thaùnh Thaàn ban phaùt cho caùc tín höõu thuoäc moïi caáp baäc trong Giaùo hoäi tuøy theo yù Ngaøi muoán, ñeå laøm cho hoï "coù ñuû khaû naêng vaø saün loøng ñaûm nhaän caùc coâng vieäc vaø nhieäm vuï khaùc nhau möu ích cho vieäc canh taân, xaây döïng vaø phaùt trieån Giaùo hoäi",'[46] neân ngöôøi nöõ phaûi tìm kieám söï thaønh toaøn cuûa mình vôùi tö caùch laø ngöôøi nöõ trong söï hoäi nhaäp haøi hoøa (nhöng khoâng ñaùnh maát chính mình) vaø hieäu quaû vôùi ngöôøi nam, döïa treân söï thöøa nhaän vaø toân troïng caùc ñaëc suûng khaùc nhau ñöôïc ban taëng, ñeå cuøng nhau thi haønh söù meänh phoå quaùt cuûa Giaùo hoäi.
'Ngöôøi phuï nöõ ñaûm ñang'
laø choã döïa khoâng theå thay theá ñöôïc
vaø laø nguoàn söùc maïnh tinh thaàn cho tha nhaân.[47]
Nt. Leâ Loan, Doøng Nöõ Vöông Hoaø Bình
Trích Baûn tin Hieäp Thoâng / HÑGMVN, Soá 143 (Thaùng 9 & 10 naêm 2024)
- - - - - - - - - - - - - -
[1] John Paul II, Apostolic Letter Mulieris Dignitatem on the Dignity and Vocation of Women on the Occasion of the Marian Year (15.8.1988), 18.
[2] John Paul II, Mulieris Dignitatem, 30.
[3] John Paul II, Mulieris Dignitatem, 20.
[4] John Paul II, Mulieris Dignitatem, 30.
[5] John Paul II, Mulieris Dignitatem, 29.
[6] John Paul II, Encyclical Evangelium Vitae to the Bishops, Priests and Deacons, Men and Women religious, lay Faithful and all People of Good Will on the Value and Inviolability of Human Life (25.3.1995), 99.
[7] John Paul II, Mulieris Dignitatem, 18.
[8] John Paul II, Mulieris Dignitatem, 18.
[9] John Paul II, Mulieris Dignitatem, 18.
[10] John Paul II, "Women: Teachers of Peace," World Day of Peace Message (01.01.1995), 6.
[11] Congregation for the Doctrine of the Faith, Letter to the Bishops of the Catholic Church on the Collaboration of Men and Women in the Church and in the World (31.5.2004), 13.
[12] John Paul II, Mulieris Dignitatem, 21.
[13] John Paul II, Mulieris Dignitatem, 21.
[14] Sandra M. Schneiders, Selling All: Commitment, Consecrated Celibacy, and Community in Catholic Religious Life (New York/Mahwah, NJ: Paulist Press, 2001), 10.
[15] J. Galot, "Thieân Chöùc Laøm Meï cuûa Ñöùc Maria trong phaïm vi AÂn Suûng," http://catechesis.net/index.php/than-hoc/tin-ly/mau-nhiem-duc-maria/2437-thien-chuc-lam-me-cua-duc-maria-trong-pham-vi-an-sung
[16] Galot, "Thieân Chöùc Laøm Meï cuûa Ñöùc Maria trong phaïm vi AÂn Suûng."
[17] John Paul II, Mulieris Dignitatem, 21.
[18] Galot, "Thieân Chöùc Laøm Meï cuûa Ñöùc Maria trong phaïm vi AÂn Suûng."
[19] John Paul II, Mulieris Dignitatem, 21.
[20] John Paul II, Mulieris Dignitatem, 21.
[21] John Paul II, Mulieris Dignitatem, 21.
[22] Karol Wojtyla, Love and Responsibility (San Francisco: Ignatius Press, 1993), 106-07.
[23] Wojtyla, Love and Responsibility, 279-83.
[24] John Paul II, Mulieris Dignitatem, 18.
[25] John Paul II, Pastoral Letter Letter to Women (29.6.1995), 12.
[26] Congregation for the Doctrine of the Faith, Letter to the Bishops of the Catholic Church on the Collaboration of Men and Women in the Church and in the World, 13.
[27] John Paul II, Mulieris Dignitatem, 29.
[28] John Paul II, Mulieris Dignitatem, 30.
[29] John Paul II, Mulieris Dignitatem, 16.
[30] John Paul II, "Society and Church Need Genius of Woman," Angelus (23.7.1995), no. 2.
[31] John Paul II, Letter to Women, 9.
[32] Congregation for the Doctrine of the Faith, Letter to the Bishops of the Catholic Church on the Collaboration of Men and Women in the Church and in the World, 13.
[33] Francis, "Women in the Church: Artisans of Humanity." Address to Participants in an International Inter-University Conference (07.3.2024).
[34] John Paul II, Letter to Women, 2.
[35] x. John Paul II, Letter to Women, 4; John Paul II, Mulieris Dignitatem, 29, 30.
[36] John Paul II, Letter to Women, 4.
[37] John Paul II, Letter to Women, 10.
[38] John Paul II, Letter to Women, 12.
[39] John Paul II, Letter to Women, 9.
[40] John Paul II, Letter to Women, 11.
[41] John Paul II, Evangelium Vitae, 99.
[42] Edith Stein, Essays on Woman, Lucy Gelber and Romaeus Leuven ed., Freda Mary Oben trans. (Washington, D.C.: ICS Publications, 1996), 130.
[43] Stein, Essays on Woman, 132-133.
[44] John Paul II, Encyclical Redemptoris Mater on the Blessed Virgin Mary in the life of the Pilgrim Church (25.3.1987), 46.
[45] John Paul II, Letter to Women, 10.
[46] Leâ Loan, "Nhìn Laïi Töông Quan giöõa Phaåm Traät vaø Ñaëc Suûng ñeå Hieäp Haønh," Hieäp Thoâng 130 (Thaùng 7 & 8, 2022), 44-45. Xem Lumen Gentium, 12.
[47] Gioan Phaoloâ II, Mulieris Dignitatem, 30.
(Nguoàn: Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam)