Dieãn vaên cuûa Ñöùc Phanxicoâ
daønh cho Ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toøa Thaùnh naêm 2025:
Nhöõng ñaëc ñieåm cuûa moät neàn ngoaïi giao hy voïng
Dieãn vaên cuûa Ñöùc Phanxicoâ daønh cho Ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toøa Thaùnh naêm 2025: Nhöõng ñaëc ñieåm cuûa moät neàn ngoaïi giao hy voïng.
Chuyeån ngöõ: Tyù Linh
Vatican (WHÑ 12-01-2025) - Ñöùc Phanxicoâ ñaõ baøy toû nhöõng lôøi caàu chuùc Naêm Môùi cuûa mình ñoái vôùi caùc thaønh vieân cuûa Ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toøa Thaùnh, vaøo Thöù Naêm, ngaøy 9/1/2025. Ngaøi ñaõ trình baøy vôùi caùc ñaïi söù, ñaïi dieän cho 184 quoác gia maø Toøa Thaùnh duy trì quan heä, nhöõng ñònh höôùng veà moät neàn ngoaïi giao hy voïng, ñöôïc hình thaønh bôûi boán truï coät cuûa söï thaät, söï tha thöù, töï do vaø coâng lyù.
Döôùi ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh Cha:
Dieãn vaên cuûa Ñöùc Phanxicoâ
daønh cho caùc thaønh vieân cuûa Ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toøa Thaùnh
nhaân dòp naêm môùi 2025:
Nhöõng ñaëc ñieåm cuûa moät neàn ngoaïi giao hy voïng
Phoøng hoäi Benediction
Thöù naêm, ngaøy 09 thaùng 01 naêm 2025
Thöa Quyù Baø, Quyù OÂng,
Saùng nay chuùng ta gaëp nhau trong moät khoaûnh khaéc gaëp gôõ maø, ngoaøi tính chaát theå cheá cuûa noù, tröôùc heát mang tính gia ñình: moät khoaûnh khaéc maø gia ñình caùc daân toäc ñöôïc gaén keát moät caùch töôïng tröng bôûi söï hieän dieän cuûa quyù vò ñeå trao ñoåi nhöõng lôøi caàu chuùc huynh ñeä, boû qua moät beân nhöõng tranh caõi gaây chia reõ, vaø thay vaøo ñoù taùi khaùm phaù nhöõng gì hieäp nhaát. Vaøo ñaàu naêm nay, naêm coù taàm quan troïng ñaëc bieät ñoái vôùi Giaùo hoäi Coâng giaùo, cuoäc gaëp gôõ cuûa chuùng ta coù moät giaù trò bieåu töôïng ñaëc bieät, bôûi vì yù nghóa thöïc söï cuûa Naêm Thaùnh laø "taïm nghæ" khoûi chöùng cuoàng nhieät ñang ngaøy caøng trôû thaønh ñaëc tröng cuûa cuoäc soáng haøng ngaøy, ñeå naïp laïi naêng löôïng vaø nuoâi döôõng baûn thaân baèng nhöõng gì thöïc söï caàn thieát: taùi khaùm phaù mình laø con caùi Thieân Chuùa vaø anh em trong Ngaøi, tha thöù nhöõng xuùc phaïm, naâng ñôõ ngöôøi yeáu ñuoái vaø ngöôøi ngheøo, cho traùi ñaát ñöôïc nghæ ngôi, thöïc thi coâng lyù vaø tìm laïi nieàm hy voïng. Ñaây laø ñieàu taát caû nhöõng ai phuïc vuï coâng ích vaø thöïc thi hình thöùc baùc aùi cao caû naøy - coù leõ laø hình thöùc baùc aùi cao nhaát - töùc chính trò, ñöôïc keâu goïi.
Treân tinh thaàn naøy, toâi ñoùn tieáp quyù vò baèng caùch tröôùc tieân caûm ôn ngaøi Ñaïi söù Georges Poulides, Tröôûng Ñoaøn Ngoaïi giao, veà nhöõng lôøi ngaøi baøy toû tình caûm chung cuûa quyù vò. Toâi göûi lôøi chaøo noàng nhieät ñeán taát caû quyù vò, bieát ôn vì tình caûm vaø söï quyù troïng maø caùc daân toäc vaø chính phuû cuûa quyù vò daønh cho Toøa Thaùnh, vaø quyù vò ñaïi dieän raát toát. Caùc chuyeán thaêm cuûa hôn 30 nguyeân thuû quoác gia vaø chính phuû maø toâi haân haïnh ñöôïc ñoùn tieáp taïi Vatican vaøo naêm 2024, cuõng nhö vieäc kyù keát Nghò ñònh thö boå sung thöù hai ñoái vôùi Thoûa thuaän giöõa Toøa Thaùnh vaø Burkina Faso veà tình traïng phaùp lyù cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo ôû Burkina Faso vaø Thoûa thuaän giöõa Toøa Thaùnh vaø Coäng hoøa Seùc veà moät soá vaán ñeà phaùp lyù, ñöôïc kyù keát vaøo naêm vöøa qua, laøm chöùng cho ñieàu naøy. Vaøo thaùng Möôøi naêm ngoaùi, Thoûa thuaän taïm thôøi giöõa Toøa thaùnh vaø Coäng hoøa Nhaân daân Trung Hoa veà vieäc boå nhieäm caùc giaùm muïc ñaõ ñöôïc gia haïn theâm 4 naêm, moät daáu hieäu cho thaáy mong muoán tieáp tuïc moät cuoäc ñoái thoaïi toân troïng vaø mang tính xaây döïng vì lôïi ích cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo trong nöôùc vaø cuûa toaøn theå daân toäc Trung Quoác.
Veà phaàn mình, toâi muoán ñaùp laïi tình caûm naøy thoâng qua caùc chuyeán toâng du gaàn ñaây voán ñöa toâi ñeán thaêm caùc ñaát nöôùc xa xoâi nhö Indonesia, Papua New Guinea, Ñoâng Timor vaø Singapore, vaø caùc nöôùc gaàn hôn nhö Bæ vaø Luxembourg, vaø cuoái cuøng laø Corse. Maëc duø roõ raøng ñaây laø nhöõng thöïc taïi raát khaùc nhau, nhöng moãi chuyeán ñi ñoái vôùi toâi laø moät cô hoäi gaëp gôõ vaø ñoái thoaïi vôùi caùc daân toäc, caùc neàn vaên hoùa vaø caùc traûi nghieäm toân giaùo khaùc nhau, ñoàng thôøi mang ñeán moät lôøi ñoäng vieân vaø an uûi, ñaëc bieät ñeán nhöõng ngöôøi deã bò toån thöông nhaát. Theâm vaøo nhöõng chuyeán ñi naøy laø ba chuyeán thaêm toâi ñaõ thöïc hieän ôû YÙ: Verona, Venice vaø Trieste.
Vaøo luùc khôûi ñaàu Naêm Thaùnh naøy, toâi muoán baøy toû loøng bieát ôn ñaëc bieät tôùi Chính quyeàn YÙ, quoác gia vaø ñòa phöông, vì nhöõng noã löïc ñaõ thöïc hieän trong vieäc chuaån bò Roâma cho Naêm Thaùnh. Coâng vieäc khoâng ngöøng nghæ trong nhöõng thaùng gaàn ñaây ñaõ gaây ra nhieàu baát tieän, giôø ñaây ñang ñöôïc ñeàn ñaùp baèng vieäc caûi thieän moät soá dòch vuï vaø khoâng gian coâng coäng, ñeå moïi ngöôøi, ngöôøi daân, khaùch haønh höông vaø khaùch du lòch coù theå taän höôûng nhieàu hôn veû ñeïp cuûa Thaønh phoá vónh cöûu. Vôùi ngöôøi Roâma, noåi tieáng veà loøng hieáu khaùch, toâi göûi moät yù nghó ñaëc bieät, caûm ôn hoï vì söï kieân nhaãn maø hoï ñaõ coù trong nhöõng thaùng gaàn ñaây vaø vì söï kieân nhaãn maø hoï seõ tieáp tuïc coù trong vieäc chaøo ñoùn nhieàu du khaùch seõ ñeán. Toâi cuõng muoán göûi lôøi caûm ôn noàng nhieät ñeán taát caû caùc cô quan thöïc thi phaùp luaät, baûo veä daân söï, cô quan y teá vaø tình nguyeän vieân ñang laøm vieäc haøng ngaøy ñeå ñaûm baûo an ninh vaø vaän haønh suoân seû Naêm Thaùnh.
Caùc Ñaïi söù thaân meán,
theo lôøi ngoân söù Isaia, maø Chuùa Gieâsu ñaõ laáy laøm cuûa mình trong hoäi ñöôøng ôû Nadareùt vaøo luùc baét ñaàu cuoäc ñôøi coâng khai cuûa Ngöôøi theo trình thuaät ñöôïc thaùnh söû Luca keå laïi cho chuùng ta (4, 16-21), chuùng ta thaáy ñöôïc toùm taét khoâng chæ maàu nhieäm Giaùng Sinh maø chuùng ta vöøa cöû haønh, maø caû maàu nhieäm Naêm Thaùnh maø chuùng ta ñang soáng. Chuùa Kitoâ ñaõ ñeán "loan baùo tin möøng cho keû ngheøo heøn, baêng boù nhöõng taám loøng tan naùt, coâng boá leänh aân xaù cho keû bò giam caàm, ngaøy phoùng thích cho nhöõng tuø nhaân, coâng boá moät naêm hoàng aân cuûa Ñöùc Chuùa" (Is 61, 1-2a).
Thaät khoâng may, chuùng ta baét ñaàu naêm nay khi theá giôùi thaáy mình bò chia reõ bôûi nhieàu cuoäc xung ñoät lôùn vaø nhoû, ít nhieàu ñöôïc bieát ñeán, cuõng nhö vieäc taùi dieãn caùc haønh ñoäng khuûng boá taøn aùc, chaúng haïn nhö nhöõng vuï gaàn ñaây xaûy ra taïi Magdeburg ôû Ñöùc vaø taïi New Orleans, Hoa Kyø.
ÔÛ nhieàu ñaát nöôùc, chuùng ta cuõng thaáy raèng boái caûnh xaõ hoäi vaø chính trò, ngaøy caøng trôû neân traàm troïng hôn do söï töông phaûn ngaøy caøng taêng. Chuùng ta ñang phaûi ñoái maët vôùi nhöõng xaõ hoäi ngaøy caøng phaân cöïc, trong ñoù ñang aâm æ caûm giaùc sôï haõi vaø thieáu tin töôûng chung ñoái vôùi ngöôøi laân caän vaø töông lai. Ñieàu naøy caøng trôû neân traàm troïng hôn bôûi vieäc lieân tuïc taïo ra vaø phoå bieán nhöõng tin giaû voán khoâng chæ boùp meùo söï thaät, maø coøn laøm meùo moù löông taâm baèng caùch laøm naûy sinh nhöõng nhaän thöùc sai laàm veà thöïc teá vaø taïo ra baàu khoâng khí nghi ngôø nuoâi döôõng haän thuø, laøm suy yeáu an ninh cuûa ngöôøi daân vaø laøm toån haïi ñeán vieäc chung soáng daân söï vaø söï oån ñònh cuûa toaøn boä caùc quoác gia. Caùc cuoäc taán coâng nhaèm vaøo Toång thoáng Chính phuû Coäng hoøa Slovakia vaø choáng laïi Toång thoáng ñaéc cöû cuûa Hoa Kyø laø nhöõng ví duï bi thaûm.
Moät baàu khoâng khí baát an nhö vaäy thuùc ñaåy vieäc döïng leân nhöõng raøo caûn môùi vaø vaïch ra nhöõng ñöôøng bieân giôùi môùi, trong khi nhöõng ñöôøng bieân giôùi khaùc, chaúng haïn nhö ñöôøng bieân giôùi ñaõ chia caét ñaûo Síp töø hôn 50 naêm qua vaø ñöôøng bieân giôùi ñaõ chia ñoâi baùn ñaûo Trieàu Tieân töø hôn 70 naêm qua, vaãn giöõ nguyeân hieän traïng, chia taùch gia ñình vaø chia caét nhaø cöûa vaø caùc thaønh phoá. Nhöõng bieân giôùi hieän ñaïi coù tham voïng laø nhöõng ñöôøng ranh giôùi baûn saéc, trong ñoù söï ña daïng laø nguyeân nhaân gaây ra söï ña nghi, ngôø vöïc vaø sôï haõi: "Nhöõng gì ñeán töø ñoù khoâng taïo neân söï tin töôûng, bôûi vì ñoù laø moät thöïc taïi khoâng ñöôïc bieát ñeán, khoâng quen thuoäc, khoâng coù quyeàn thaønh quoác. Vì vaäy, nhöõng raøo caûn môùi ñöôïc taïo ra ñeå töï baûo toàn ñeán ñoä theá giôùi khoâng coøn toàn taïi vaø chæ coøn theá giôùi "cuûa toâi" toàn taïi; ñeán möùc nhieàu ngöôøi khoâng coøn ñöôïc coi laø con ngöôøi vôùi phaåm giaù baát khaû xaâm phaïm, vaø chæ trôû thaønh "hoï""[1]. Theá nhöng, thaät nghòch lyù, thuaät ngöõ bieân giôùi khoâng chæ moät nôi chia taùch, nhöng laø nôi hôïp nhaát, "nôi chuùng ta nhaän ra mình cuøng nhau" (cum-finis), nôi chuùng ta coù theå gaëp tha nhaân, bieát hoï, ñoái thoaïi vôùi hoï.
Lôøi caàu chuùc cuûa toâi trong naêm môùi naøy laø Naêm Thaùnh cuõng seõ, ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi, nhöõng ngöôøi Kitoâ höõu cuõng nhö nhöõng ngöôøi khoâng Kitoâ höõu, moät cô hoäi ñeå suy nghó laïi veà nhöõng moái quan heä raøng buoäc chuùng ta, vôùi tö caùch laø nhöõng con ngöôøi vaø nhöõng coäng ñoàng chính trò; vöôït quaù loâgic cuûa söï ñoái ñaàu vaø traùi laïi choïn theo loâgic cuûa söï gaëp gôõ, ñeå töông lai khoâng tìm thaáy chuùng ta nhö nhöõng keû lang thang tuyeät voïng, nhöng laø nhöõng ngöôøi haønh höông hy voïng, nhöõng con ngöôøi vaø coäng ñoàng treân haønh trình daán thaân xaây döïng moät töông lai hoøa bình.
Maët khaùc, tröôùc moái ñe doïa ngaøy caøng cuï theå cuûa moät cuoäc chieán tranh theá giôùi, ôn goïi cuûa ngoaïi giao laø thuùc ñaåy ñoái thoaïi vôùi moïi ngöôøi, keå caû vôùi nhöõng ngöôøi ñoái thoaïi ñöôïc coi laø "khoù chòu" nhaát hoaëc nhöõng ngöôøi maø ngöôøi ta khoâng coi laø hôïp phaùp ñeå ñaøm phaùn. Ñoù laø caùch duy nhaát ñeå phaù vôõ xieàng xích haän thuø vaø traû thuø ñang giam caàm, ñoàng thôøi thaùo gôõ nhöõng tính caùch ích kyû, kieâu caêng vaø ngaïo maïn cuûa con ngöôøi tröôùc nguoàn goác cuûa moïi ham muoán hieáu chieán voán huûy dieät.
Thöa Quyù Baø vaø Quyù OÂng,
Döôùi aùnh saùng cuûa nhöõng caân nhaéc ngaén goïn naøy, saùng nay toâi muoán cuøng quyù vò vaïch laïi, döïa treân nhöõng lôøi cuûa ngoân söù Isaia, nhöõng ñaëc ñieåm cuûa moät neàn ngoaïi giao hy voïng maø taát caû chuùng ta ñöôïc keâu goïi trôû thaønh nhöõng söù giaû, ñeå nhöõng ñaùm maây ñen cuûa chieán tranh bò cuoán ñi bôûi moät laøn gioù hoøa bình môùi. Toång quaùt hôn, toâi muoán nhaán maïnh moät soá traùch nhieäm maø taát caû caùc nhaø laõnh ñaïo chính trò phaûi ghi nhôù khi thöïc thi traùch nhieäm cuûa mình vaø phaûi ñöôïc höôùng tôùi vieäc xaây döïng coâng ích vaø phaùt trieån toaøn dieän con ngöôøi.
Mang tin möøng ñeán cho ngöôøi ngheøo
Trong moïi luùc vaø moïi nôi, con ngöôøi luoân bò thu huùt bôûi yù töôûng coù theå töï tuùc, coù theå töï ñuû, trôû thaønh ngöôøi kieán taïo neân soá phaän cuûa chính mình. Moãi laàn hoï ñeå cho mình bò chi phoái bôûi giaû ñònh naøy, hoï buoäc phaûi khaùm phaù ra, qua nhöõng bieán coá vaø hoaøn caûnh beân ngoaøi, raèng mình yeáu ñuoái vaø baát löïc, ngheøo khoù vaø thieáu thoán, ñau khoå bôûi nhöõng baát haïnh veà tinh thaàn vaø vaät chaát. Noùi caùch khaùc, hoï phaùt hieän ra raèng mình laø keû khoán khoå vaø caàn moät ai ñoù giuùp hoï thoaùt khoûi noãi khoán khoå.
Nhöõng noãi khoán khoå cuûa thôøi ñaïi chuùng ta thì raát nhieàu. Chöa bao giôø nhaân loaïi ñaõ bieát ñeán nhieàu tieán boä, phaùt trieån vaø giaøu coù ñeán vaäy, vaø coù leõ chöa bao giôø nhaân loaïi thaáy mình coâ ñôn vaø laïc loõng ñeán theá, thöôøng thích vaät nuoâi hôn treû em. Coù moät nhu caàu caáp thieát ñeå nhaän ñöôïc tin möøng. Moät tin möøng maø, töø vieãn caûnh Kitoâ giaùo, Thieân Chuùa ban cho chuùng ta vaøo Ñeâm Giaùng Sinh! Tuy nhieân, moãi ngöôøi - ngay caû nhöõng ngöôøi khoâng phaûi laø tín höõu - ñeàu coù theå trôû thaønh nhöõng ngöôøi mang tin möøng veà nieàm hy voïng vaø söï thaät.
Hôn nöõa, con ngöôøi baåm sinh ñaõ coù loøng khao khaùt chaân lyù. Cuoäc tìm kieám naøy laø moät chieàu kích cô baûn cuûa thaân phaän con ngöôøi vaø moãi ngöôøi ñeàu mang trong mình noãi hoaøi nieäm veà söï thaät khaùch quan cuõng nhö nieàm khao khaùt hieåu bieát khoâng theå daäp taét. Noù ñaõ luoân nhö vaäy, nhöng trong thôøi ñaïi chuùng ta, vieäc phuû nhaän nhöõng söï thaät hieån nhieân döôøng nhö ñang thaéng theá. Moät soá ngöôøi deø chöøng vôùi nhöõng laäp luaän hôïp lyù maø hoï coi nhö laø coâng cuï trong tay cuûa moät theá löïc huyeàn bí, trong khi nhöõng ngöôøi khaùc tin raèng hoï sôû höõu moät caùch roõ raøng söï thaät maø chính hoï ñaõ töï xaây döïng, do ñoù mieãn cho hoï khoûi phaûi ñoái ñaàu vaø ñoái thoaïi vôùi nhöõng ngöôøi coù suy nghó khaùc. Caû hai ñeàu coù xu höôùng taïo ra "söï thaät" cuûa rieâng mình baát chaáp tính khaùch quan cuûa söï thöïc. Nhöõng xu höôùng naøy coù theå ñöôïc cuûng coá baèng caùc phöông tieän truyeàn thoâng hieän ñaïi vaø baèng trí tueä nhaân taïo, bò laïm duïng nhö phöông tieän thao tuùng löông taâm vì caùc muïc ñích kinh teá, chính trò vaø yù thöùc heä.
Tieán boä khoa hoïc hieän ñaïi, ñaëc bieät trong lónh vöïc tin hoïc vaø truyeàn thoâng, mang laïi nhöõng lôïi ích khoâng theå phuû nhaän cho nhaân loaïi. Chuùng cho pheùp chuùng ta ñôn giaûn hoùa nhieàu khía caïnh cuûa cuoäc soáng haøng ngaøy, giöõ lieân laïc vôùi nhöõng ngöôøi thaân yeâu ngay caû khi hoï ôû raát xa, giuùp chuùng ta caäp nhaät thoâng tin vaø naâng cao kieán thöùc. Tuy nhieân, khoâng ñöôïc boû qua nhöõng giôùi haïn vaø caïm baãy, vì chuùng thöôøng goùp phaàn vaøo vieäc taïo ra söï phaân cöïc, thu heïp vieãn caûnh tinh thaàn, ñôn giaûn hoùa thöïc taïi, vaøo nguy cô laïm duïng, lo laéng vaø, moät caùch nghòch lyù, vaøo söï coâ laäp, ñaëc bieät thoâng qua vieäc söû duïng maïng xaõ hoäi vaø troø chôi tröïc tuyeán.
Söï troãi daäy cuûa trí tueä nhaân taïo ñang laøm taêng theâm moái lo ngaïi veà quyeàn sôû höõu trí tueä, baûo ñaûm vieäc laøm cho haøng trieäu ngöôøi, toân troïng quyeàn rieâng tö vaø baûo veä moâi tröôøng choáng laïi raùc thaûi ñieän töû (e-waste). Haàu nhö khoâng nôi naøo treân theá giôùi khoâng bò aûnh höôûng bôûi söï chuyeån ñoåi vaên hoùa roäng lôùn do nhöõng tieán boä nhanh choùng trong coâng ngheä mang laïi, vaø ngaøy caøng coù nhieàu baèng chöùng cho thaáy vieäc chaïy theo caùc lôïi ích thöông maïi seõ taïo ra moät neàn vaên hoùa beùn reã saâu vaøo chuû nghóa tieâu thuï.
Söï maát caân baèng naøy coù nguy cô laøm ñaûo loän traät töï caùc giaù trò voán gaén lieàn vôùi vieäc taïo döïng caùc moái quan heä, vôùi vieäc giaùo duïc vaø truyeàn taûi caùc taäp tuïc xaõ hoäi, trong khi cha meï, ngöôøi thaân vaø caùc nhaø giaùo duïc phaûi vaãn laø keânh truyeàn taûi vaên hoùa chính; caùc Chính phuû neân töï haïn cheá vaøo vieäc hoã trôï hoï trong traùch nhieäm giaùo duïc cuûa hoï. Töø quan ñieåm naøy, giaùo duïc, vôùi tö caùch laø hoïc ñoïc vieát ngoân ngöõ truyeàn thoâng (alphabeùtisation des meùdias), nhaèm muïc ñích cung caáp caùc coâng cuï thieát yeáu ñeå phaùt trieån kyõ naêng tö duy pheâ bình, nhaèm cung caáp cho giôùi treû nhöõng phöông tieän caàn thieát cho söï phaùt trieån caù nhaân vaø söï tham gia tích cöïc cuûa hoï vaøo töông lai xaõ hoäi.
Do ñoù, neàn ngoaïi giao hy voïng tröôùc heát laø neàn ngoaïi giao cuûa söï thaät. ÔÛ ñaâu thieáu moái lieân keát giöõa thöïc taïi, söï thaät vaø kieán thöùc, nhaân loaïi khoâng coøn coù theå noùi hoaëc hieåu nhau vì thieáu neàn taûng cuûa moät ngoân ngöõ chung gaén lieàn vôùi thöïc taïi cuûa söï vaät, vaø do ñoù coù theå hieåu ñöôïc moät caùch phoå quaùt. Muïc ñích cuûa ngoân ngöõ laø giao tieáp, noù chæ thaønh coâng trong chöøng möïc ngoân töø chính xaùc vaø yù nghóa cuûa caùc thuaät ngöõ ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi. Caâu chuyeän trong Thaùnh Kinh veà Thaùp Babel cho thaáy ñieàu gì seõ xaûy ra khi moãi ngöôøi chæ noùi ngoân ngöõ cuûa "mình".
Truyeàn thoâng, ñoái thoaïi vaø daán thaân vì coâng ích ñoøi hoûi thieän yù vaø tuaân thuû moät ngoân ngöõ chung. Ñieàu naøy ñaëc bieät quan troïng trong phaïm vi ngoaïi giao, ñaëc bieät laø trong boái caûnh ña phöông. Taùc ñoäng vaø saûn phaåm cuûa töøng lôøi noùi, caùc tuyeân boá, nghò quyeát vaø noùi chung laø caùc vaên baûn ñaøm phaùn ñeàu phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän naøy. Coù moät thöïc teá laø chuû thuyeát ña phöông chæ maïnh meõ vaø hieäu quaû neáu noù taäp trung vaøo caùc vaán ñeà ñöôïc baøn ñeán vaø söû duïng ngoân ngöõ ñôn giaûn, roõ raøng vaø öôùc ñònh.
Vì vaäy, thaät ñaëc bieät ñaùng lo ngaïi tröôùc möu toan coâng cuï hoùa caùc vaên kieän ña phöông - baèng caùch thay ñoåi yù nghóa cuûa caùc thuaät ngöõ hoaëc ñôn phöông dieãn giaûi laïi noäi dung caùc hieäp öôùc quoác teá veà nhaân quyeàn - ñeå thuùc ñaåy nhöõng yù thöùc heä chia reõ, chaø ñaïp leân caùc giaù trò vaø ñöùc tin cuûa caùc daân toäc. Thöïc ra, ñoù laø moät cuoäc thuoäc ñòa hoùa mang tính yù thöùc heä thöïc söï maø, theo nhöõng chöông trình ñöôïc hoaïch ñònh caån thaän, coá gaéng xoùa boû nhöõng truyeàn thoáng, lòch söû vaø nhöõng moái lieân heä toân giaùo cuûa caùc daân toäc. Ñoù laø moät naõo traïng, khi töï cho ñaõ vöôït qua ñöôïc caùi maø noù coi laø "nhöõng trang ñen toái cuûa lòch söû", seõ tha hoà theå hieän neàn vaên hoùa xoùa boû. Noù khoâng dung thöù cho nhöõng khaùc bieät vaø taäp trung vaøo quyeàn lôïi cuûa caùc caù nhaân, boû qua boån phaän ñoái vôùi ngöôøi khaùc, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái vaø mong manh nhaát.[2] Trong boái caûnh naøy, chaúng haïn, khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc khi noùi ñeán caùi goïi laø "quyeàn phaù thai" voán maâu thuaãn vôùi nhaân quyeàn, ñaëc bieät laø quyeàn soáng. Moïi maïng soáng phaûi ñöôïc baûo veä, moïi luùc, töø khi thuï thai cho ñeán khi cheát töï nhieân, bôûi vì khoâng coù ñöùa treû naøo laø sai laàm hoaëc coù toäi ñeå toàn taïi, cuõng nhö khoâng coù ngöôøi giaø hay beänh taät naøo coù theå bò töôùc ñoaït nieàm hy voïng hoaëc bò loaïi boû.
Loái tieáp caän naøy coù nhöõng haäu quaû ñaëc bieät nghieâm troïng trong khuoân khoå cuûa nhieàu cô quan ña phöông. Toâi ñaëc bieät nghó ñeán Toå chöùc An ninh vaø Hôïp taùc Chaâu AÂu, trong ñoù Toøa Thaùnh laø thaønh vieân saùng laäp vaø ñaõ tích cöïc tham gia vaøo caùc cuoäc ñaøm phaùn caùch ñaây nöûa theá kyû daãn ñeán Tuyeân ngoân Helsinki naêm 1975. Ñieàu caáp baùch hôn bao giôø heát laø phaûi tìm thaáy laïi "tinh thaàn Helsinki", nhôø ñoù caùc Nhaø nöôùc ñoái laäp, ñöôïc coi laø "keû thuø", ñaõ thaønh coâng taïo ra khoâng gian gaëp gôõ, vaø khoâng töø boû ñoái thoaïi nhö moät coâng cuï ñeå giaûi quyeát xung ñoät.
Ngöôïc laïi, caùc theå cheá ña phöông, haàu heát ñöôïc hình thaønh vaøo cuoái Theá chieán thöù hai caùch ñaây 80 naêm, döôøng nhö khoâng coøn khaû naêng ñaûm baûo hoøa bình vaø oån ñònh, cuoäc ñaáu tranh choáng laïi naïn ñoùi vaø vì söï phaùt trieån maø chuùng ñöôïc taïo ra, cuõng nhö khoâng ñaùp öùng ñöôïc moät caùch thöïc söï hieäu quaû tröôùc nhöõng thaùch thöùc môùi cuûa theá kyû XXI, nhö caùc vaán ñeà veà moâi tröôøng, y teá coâng coäng, vaên hoùa vaø xaõ hoäi, cuõng nhö nhöõng thaùch thöùc do trí tueä nhaân taïo ñaët ra. Nhieàu trong soá ñoù phaûi ñöôïc caûi caùch baèng caùch ghi nhôù raèng baát kyø cuoäc caûi caùch naøo cuõng phaûi döïa treân caùc nguyeân taéc boå trôï vaø lieân ñôùi, ñoàng thôøi toân troïng chuû quyeàn bình ñaúng cuûa caùc Nhaø nöôùc, trong khi thaät ñaùng buoàn khi ghi nhaän raèng coù nguy cô "chuû nghóa ñôn töû" vaø söï phaân maûnh thaønh nhöõng caâu laïc boä coù cuøng yù töôûng voán chæ ñeå cho nhöõng ngöôøi coù suy nghó gioáng hoï vaøo.
Tuy nhieân, ñaõ vaø ñang khoâng thieáu nhöõng daáu hieäu ñaùng khích leä ôû nôi ñaâu coù thieän chí. Toâi nghó ñeán Hieäp öôùc Hoøa bình vaø Höõu nghò giöõa Argentina vaø Chileâ, ñöôïc kyù taïi Thaønh quoác Vatican vaøo ngaøy 29 thaùng 11 naêm 1984, nhôø söï trung gian cuûa Toøa Thaùnh vaø thieän chí cuûa caùc Beân, ñaõ chaám döùt tranh chaáp lieân quan ñeán Keânh Beagle. Ñieàu naøy chöùng minh raèng hoøa bình vaø höõu nghò coù theå thöïc hieän ñöôïc khi hai thaønh vieân cuûa Coäng ñoàng quoác teá töø boû vieäc söû duïng vuõ löïc vaø long troïng cam keát toân troïng caùc quy ñònh cuûa luaät phaùp quoác teá vaø thuùc ñaåy hôïp taùc song phöông. Gaàn ñaây hôn, toâi nghó ñeán nhöõng daáu hieäu tích cöïc cuûa vieäc noái laïi caùc cuoäc ñaøm phaùn ñeå quay trôû laïi neàn taûng thoûa thuaän haït nhaân Iran, vôùi muïc ñích ñaûm baûo moät theá giôùi an toaøn hôn cho taát caû moïi ngöôøi.
Chöõa laønh veát thöông cho nhöõng taám loøng tan naùt
Moät neàn ngoaïi giao hy voïng cuõng laø neàn ngoaïi giao cuûa söï tha thöù, coù khaû naêng, trong thôøi ñaïi xung ñoät coâng khai hoaëc tieàm aån, noái laïi caùc moái quan heä bò xaâu xeù bôûi haän thuø vaø baïo löïc, cuõng nhö coù khaû naêng chöõa laønh veát thöông cho nhöõng taám loøng tan naùt cuûa quaù nhieàu naïn nhaân. Lôøi caàu chuùc cuûa toâi trong naêm 2025 naøy laø toaøn theå coäng ñoàng quoác teá tröôùc heát noã löïc chaám döùt cuoäc chieán töø ba naêm qua gaây ñaãm maùu, haønh haï Ucraina vaø gaây ra nhieàu naïn nhaân, trong ñoù coù nhieàu thöôøng daân. Nhöõng daáu hieäu ñaùng khích leä ñaõ xuaát hieän ôû phía chaân trôøi, nhöng vaãn coøn nhieàu vieäc phaûi laøm ñeå xaây döïng nhöõng ñieàu kieän cho moät neàn hoøa bình coâng baèng vaø laâu daøi cuõng nhö ñeå chöõa laønh nhöõng veát thöông do söï xaâm löôïc gaây ra.
Töông töï nhö vaäy, toâi nhaéc laïi lôøi keâu goïi ngöøng baén vaø thaû caùc con tin Israel ôû Gaza, nôi tình hình nhaân ñaïo raát nghieâm troïng vaø thaûm haïi, ñoàng thôøi toâi yeâu caàu ngöôøi daân Palestine nhaän ñöôïc moïi vieän trôï caàn thieát. Lôøi caàu chuùc cuûa toâi laø, ngöôøi Israel vaø ngöôøi Palestine coù theå xaây döïng laïi nhöõng caây caàu ñoái thoaïi vaø tin caäy laãn nhau, baét ñaàu töø nhöõng ñieàu nhoû nhaát, ñeå caùc theá heä töông lai coù theå soáng caïnh nhau trong hai Nhaø nöôùc, trong hoøa bình vaø an ninh, vaø Gieârusalem laø "thaønh phoá cuûa söï gaëp gôõ" nôi caùc Kitoâ höõu, ngöôøi Do Thaùi vaø ngöôøi Hoài giaùo chung soáng hoøa hôïp vaø toân troïng. Thaùng Saùu vöøa qua, taïi khu vöôøn Vatican, chuùng ta ñaõ cuøng nhau gôïi laïi kyû nieäm 10 naêm Lôøi keâu goïi Hoøa bình taïi Thaùnh Ñòa, vaøo ngaøy 8 thaùng 6 naêm 2014 tröôùc söï hieän dieän cuûa Toång thoáng Nhaø nöôùc Israel luùc baáy giôø laø Shimon Peres, Toång thoáng cuûa Nhaø nöôùc Palestine, Mahmoud Abbas, vaø Ñöùc Thöôïng phuï Bartoâloâmeâoâ I. Cuoäc gaëp naøy chöùng toû raèng ñoái thoaïi luoân luoân khaû thi vaø chuùng ta khoâng theå nhöôïng boä yù töôûng raèng söï thuø ñòch vaø söï haän thuø giöõa caùc daân toäc seõ chieám öu theá.
Tuy nhieân, cuõng caàn phaûi löu yù raèng chieán tranh ñöôïc thuùc ñaåy bôûi söï phoå bieán lieân tuïc caùc loaïi vuõ khí ngaøy caøng tinh vi vaø coù söùc taøn phaù cao hôn. Saùng hoâm nay, toâi nhaéc laïi lôøi keâu goïi raèng "vôùi caùc nguoàn taøi chính daønh cho vuõ khí vaø caùc chi tieâu quaân söï khaùc, moät Quyõ toaøn caàu seõ ñöôïc thaønh laäp nhaèm xoùa boû naïn ñoùi moät laàn cho taát caû, vaø vì söï phaùt trieån cuûa caùc nöôùc ngheøo nhaát ñeå cö daân cuûa hoï khoâng duøng ñeán caùc giaûi phaùp baïo löïc hoaëc löøa ñaûo cuõng nhö khoâng caàn phaûi rôøi boû ñaát nöôùc cuûa mình ñeå tìm kieám moät cuoäc soáng xöùng ñaùng hôn".[3]
Chieán tranh luoân laø moät thaát baïi! Söï lieân luïy cuûa daân thöôøng, ñaëc bieät laø treû em, vaø vieäc phaù huûy cô sôû haï taàng khoâng chæ laø moät thaát baïi, maø coøn ñaûm baûo raèng keû thuø duy nhaát giaønh chieán thaéng laø söï döõ. Chuùng ta hoaøn toaøn khoâng theå chaáp nhaän vieäc daân thöôøng bò ñaùnh bom hoaëc cô sôû haï taàng caàn thieát cho söï soáng coøn cuûa hoï bò taán coâng. Chuùng ta khoâng theå chaáp nhaän vieäc chöùng kieán treû em cheát vì laïnh bôûi vì beänh vieän bò phaù huûy hoaëc maïng löôùi naêng löôïng cuûa moät ñaát nöôùc bò aûnh höôûng.
Toaøn boä coäng ñoàng quoác teá döôøng nhö ñoàng yù toân troïng luaät nhaân ñaïo quoác teá, tuy nhieân, vieäc luaät naøy khoâng thöïc thi ñaày ñuû vaø cuï theå ñaõ ñaët ra nhieàu caâu hoûi. Neáu chuùng ta queân maát nhöõng gì laø cô sôû, neàn taûng cuûa söï toàn taïi cuûa chuùng ta, cuûa tính chaát thaùnh thieâng cuûa söï soáng, cuûa nhöõng nguyeân taéc sinh ñoäng theá giôùi, thì laøm sao chuùng ta coù theå nghó raèng luaät naøy coù hieäu quaû? Caàn thieát phaûi khaùm phaù laïi nhöõng giaù trò naøy vaø ñeå chuùng ñöôïc theå hieän trong nhöõng giôùi luaät cuûa löông taâm coâng chuùng ñeå nguyeân taéc nhaân ñaïo thöïc söï laø neàn taûng cuûa haønh ñoäng. Vì theá, toâi caàu chuù raèng Naêm Thaùnh naøy seõ laø moät thôøi gian thuaän lôïi trong ñoù coäng ñoàng quoác teá tích cöïc tham gia ñeå nhöõng quyeàn baát khaû xaâm phaïm cuûa con ngöôøi khoâng bò hy sinh vì nhöõng ñoøi hoûi quaân söï.
Noùi nhö vaäy, toâi yeâu caàu chuùng ta tieáp tuïc laøm vieäc ñeå vieäc khoâng tuaân thuû luaät nhaân ñaïo quoác teá khoâng coøn coù theå xaûy ra nöõa. Caàn coù theâm nhöõng noã löïc ñeå ñaûm baûo raèng nhöõng gì ñaõ ñöôïc thaûo luaän taïi Hoäi nghò quoác teá cuûa Chöõ Thaäp Ñoû vaø Traêng Löôõi Lieàm Ñoû laàn thöù 34, ñöôïc toå chöùc vaøo thaùng Möôøi vöøa qua taïi Geneøve, coù hieäu quaû. Leã kyû nieäm 75 naêm Coâng öôùc Geneøve vöøa ñöôïc toå chöùc, vaø ñieàu baét buoäc laø caùc chuaån möïc vaø caùc nguyeân taéc laøm cô sôû cho caùc Coâng öôùc naøy phaûi ñöôïc aùp duïng ôû quaù nhieàu chieán tröôøng vaãn coøn coâng khai.
Trong soá caùc chieán tröôøng naøy, toâi nghó ñeán nhöõng xung ñoät khaùc nhau vaãn ñang toàn taïi treân luïc ñòa chaâu Phi, ñaëc bieät laø ôû Sudan, ôû Sahel, ôû vuøng Söøng chaâu Phi, ôû Mozambique, nôi moät cuoäc khuûng hoaûng chính trò nghieâm troïng ñang dieãn ra, vaø ôû caùc khu vöïc phía ñoâng cuûa Coäng hoøa Daân chuû Congo nôi ngöôøi daân bò aûnh höôûng bôûi nhöõng thieáu huït nghieâm troïng veà y teá vaø nhaân ñaïo, ñoâi khi trôû neân traàm troïng hôn do tai hoïa khuûng boá, daãn ñeán thieät maïng vaø khieán haøng trieäu ngöôøi phaûi di taûn. Theâm vaøo ñoù laø nhöõng taùc ñoäng taøn phaù cuûa luõ luït vaø haïn haùn ñang laøm xaáu ñi nhöõng ñieàu kieän voán ñaõ baáp beânh ôû nhieàu khu vöïc khaùc nhau ôû Chaâu Phi.
Nhöng vieãn caûnh veà moät neàn ngoaïi giao cuûa söï tha thöù khoâng chæ ñöôïc keâu goïi ñeå chöõa laønh caùc xung ñoät quoác teá hoaëc khu vöïc. Noù trao cho moãi ngöôøi traùch nhieäm trôû thaønh ngöôøi kieán taïo hoøa bình ñeå xaây döïng nhöõng xaõ hoäi thöïc söï hoøa bình, trong ñoù nhöõng khaùc bieät chính ñaùng veà chính trò cuõng nhö xaõ hoäi, vaên hoùa, saéc toäc vaø toân giaùo taïo thaønh moät söï phong phuù, chöù khoâng phaûi laø nguoàn goác cuûa haän thuø vaø chia reõ.
Toâi ñaëc bieät nghó ñeán Myanmar, nôi daân chuùng ñang phaûi chòu ñau khoå naëng neà do caùc cuoäc ñuïng ñoä vuõ trang lieân tuïc, buoäc ngöôøi daân phaûi rôøi boû nhaø cöûa vaø soáng trong sôï haõi.
Cuõng thaät ñau loøng khi ghi nhaän raèng vaãn coøn nhöõng boái caûnh xung ñoät chính trò vaø xaõ hoäi raát gay gaét, ñaëc bieät laø ôû luïc ñòa Chaâu Myõ. Toâi nghó ñeán Haiti, nôi toâi caàu chuùc raèng chuùng ta coù theå thöïc hieän nhöõng bieän phaùp caàn thieát caøng sôùm caøng toát ñeå khoâi phuïc traät töï daân chuû vaø chaám döùt baïo löïc. Toâi cuõng nghó ñeán Venezuela vaø cuoäc khuûng hoaûng chính trò nghieâm troïng maø nöôùc naøy ñang traûi qua. Cuoäc khuûng hoaûng naøy chæ coù theå khaéc phuïc ñöôïc baèng caùch chaân thaønh tuaân thuû caùc giaù trò cuûa söï thaät, coâng lyù vaø töï do, baèng vieäc toân troïng söï soáng, nhaân phaåm vaø quyeàn cuûa moãi ngöôøi - keå caû nhöõng ngöôøi ñaõ bò baét trong caùc söï kieän tieáp theo trong nhöõng thaùng gaàn ñaây -, baèng vieäc töø choái baát kyø hình thöùc baïo löïc naøo vaø, chuùng ta hy voïng, baèng vieäc môû ra caùc cuoäc ñaøm phaùn moät caùch thieän chí nhaèm ñeán coâng ích cuûa ñaát nöôùc. Toâi nghó ñeán Bolivia, nôi ñang traûi qua moät tình hình chính trò, xaõ hoäi vaø kinh teá ñaùng lo ngaïi; vaø caû Colombia, nôi toâi tin töôûng raèng söï giuùp ñôõ cuûa moãi ngöôøi seõ giuùp vöôït qua nhieàu cuoäc xung ñoät ñang xaâu xeù ñaát nöôùc quaù laâu. Cuoái cuøng, toâi nghó ñeán Nicaragua, nôi Toøa Thaùnh, luoân saün saøng ñoái thoaïi moät caùch toân troïng vaø mang tính xaây döïng, ñang theo doõi moät caùch quan ngaïi caùc bieän phaùp choáng laïi ngöôøi daân vaø caùc toå chöùc cuûa Giaùo hoäi vaø hy voïng raèng quyeàn töï do toân giaùo vaø caùc quyeàn cô baûn khaùc seõ ñöôïc baûo ñaûm thoûa ñaùng cho taát caû moïi ngöôøi.
Thaät vaäy, khoâng coù hoøa bình thöïc söï neáu töï do toân giaùo khoâng ñöôïc ñaûm baûo, ñieàu naøy bao haøm söï toân troïng löông taâm cuûa caùc caù nhaân vaø khaû naêng theå hieän coâng khai ñöùc tin cuûa mình vaø vieäc thuoäc veà moät coäng ñoàng. Theo nghóa naøy, nhöõng bieåu hieän ngaøy caøng taêng cuûa chuû nghóa baøi Do Thaùi, ñieàu maø toâi cöïc löïc leân aùn vaø ñang aûnh höôûng ñeán ngaøy caøng nhieàu coäng ñoàng Do Thaùi treân khaép theá giôùi, laø ñieàu raát ñaùng lo ngaïi.
Toâi khoâng theå im laëng boû qua voâ soá cuoäc ñaøn aùp choáng laïi caùc coäng ñoàng Kitoâ höõu khaùc nhau thöôøng do caùc nhoùm khuûng boá vi phaïm, ñaëc bieät laø ôû Chaâu Phi vaø Chaâu AÙ, cuõng nhö nhöõng hình thöùc haïn cheá töï do toân giaùo "tinh vi" hôn maø ñoâi khi chuùng ta cuõng gaëp phaûi ôû Chaâu AÂu, nôi phaùt trieån caùc quy taéc phaùp lyù vaø thöïc haønh haønh chính voán " haïn cheá hoaëc voâ hieäu hoùa moät caùch hieäu quaû caùc quyeàn maø hieán phaùp chính thöùc coâng nhaän ñoái vôùi caùc caù nhaân tín höõu vaø caùc nhoùm toân giaùo"[4]. Veà vaán ñeà naøy, toâi muoán nhaéc laïi raèng töï do toân giaùo laø "moät thaønh töïu cuûa neàn vaên minh chính trò vaø phaùp lyù"[5]. Thaät vaäy, khi noù "ñöôïc coâng nhaän, phaåm giaù cuûa con ngöôøi ñöôïc toân troïng taän goác reã, ethos (loái soáng) vaø theå cheá cuûa caùc daân toäc ñöôïc cuûng coá"[6].
Caùc Kitoâ höõu coù theå vaø muoán ñoùng goùp tích cöïc vaøo vieäc xaây döïng xaõ hoäi maø hoï ñang soáng. Ngay caû ôû nhöõng nôi hoï khoâng chieám ña soá trong xaõ hoäi, hoï vaãn laø nhöõng coâng daân ñaày ñuû, ñaëc bieät laø treân nhöõng vuøng ñaát maø hoï ñaõ sinh soáng töø thôøi xa xöa. Toâi ñaëc bieät nghó ñeán Syria, sau nhieàu naêm chieán tranh vaø taøn phaù, döôøng nhö ñang oån ñònh laïi. Toâi caàu chuùc raèng söï toaøn veïn laõnh thoå, söï ñoaøn keát cuûa ngöôøi daân Syria vaø nhöõng caûi caùch hieán phaùp caàn thieát seõ khoâng bò ai xaâm phaïm vaø coäng ñoàng quoác teá seõ giuùp Syria trôû thaønh moät vuøng ñaát chung soáng hoøa bình, nôi taát caû ngöôøi daân Syria, keå caû thaønh phaàn Kitoâ giaùo, seõ coù theå caûm thaáy mình laø nhöõng coâng daân ñaày ñuû vaø tham gia vaøo coâng ích cuûa ñaát nöôùc thaân yeâu naøy.
Töông töï nhö vaäy, toâi nghó ñeán Libaêng thaân yeâu, hy voïng raèng ñaát nöôùc naøy, vôùi söï giuùp ñôõ quyeát ñònh cuûa thaønh phaàn Kitoâ giaùo, coù theå coù ñöôïc söï oån ñònh veà maët theå cheá caàn thieát ñeå ñoái maët vôùi tình hình kinh teá vaø xaõ hoäi nghieâm troïng, xaây döïng laïi mieàn nam ñaát nöôùc bò aûnh höôûng bôûi chieán tranh, vaø thöïc hieän ñaày ñuû Hieán phaùp vaø Hieäp ñònh Taef. Caàu mong taát caû ngöôøi Libaêng noã löïc ñeå boä maët cuûa Xöù baù höông khoâng bao giôø bò bieán daïng bôûi söï chia reõ vaø luoân toûa saùng vôùi vieäc "soáng chung" vaø vaãn laø moät Ñaát nöôùc - thoâng ñieäp veà söï chung soáng vaø hoøa bình.
Coâng boá töï do cho nhöõng ngöôøi noâ leä
Hai nghìn naêm Kitoâ giaùo ñaõ giuùp loaïi boû cheá ñoä noâ leä khoûi moïi heä thoáng phaùp luaät. Tuy nhieân, nhieàu hình thöùc noâ leä vaãn toàn taïi, baét ñaàu töø cheá ñoä noâ leä lao ñoäng, ít ñöôïc coâng nhaän nhöng ñöôïc thöïc hieän roäng raõi. Quaù nhieàu ngöôøi soáng nhö noâ leä cho coâng vieäc cuûa mình, moät phöông tieän bò bieán thaønh muïc ñích toàn taïi cuûa hoï. Hoï thöôøng phaûi chòu nhöõng ñieàu kieän voâ nhaân ñaïo veà an ninh, giôø laøm vaø tieàn löông. Caàn phaûi noã löïc taïo ra nhöõng ñieàu kieän lao ñoäng xöùng ñaùng vaø ñeå lao ñoäng, töï noù laø cao quyù vaø cao thöôïng, khoâng trôû thaønh moät trôû ngaïi cho söï trieån nôû vaø phaùt trieån cuûa con ngöôøi. Ñoàng thôøi, caàn phaûi ñaûm baûo raèng coù caùc cô hoäi vieäc laøm thöïc söï, ñaëc bieät ôû nhöõng nôi maø tình traïng thaát nghieäp lan roäng khuyeán khích lao ñoäng chui vaø, do ñoù, daãn ñeán toäi phaïm.
Cuõng coù naïn noâ leä khuûng khieáp cho ma tuùy, ñaëc bieät aûnh höôûng ñeán giôùi treû. Thaät khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc khi chöùng kieán bao nhieâu maïng soáng, gia ñình vaø ñaát nöôùc bò huûy hoaïi bôûi tai hoïa döôøng nhö ngaøy caøng lan roäng naøy, ñaëc bieät do söï xuaát hieän cuûa caùc loaïi ma tuùy toång hôïp thöôøng gaây töû vong, ñöôïc tieáp caän roäng raõi bôûi hieän töôïng buoân baùn ma tuùy ñeâ tieän.
Trong soá caùc hình thöùc noâ leä khaùc cuûa thôøi ñaïi chuùng ta, naïn noâ leä do nhöõng keû buoân ngöôøi thöïc hieän laø moät trong nhöõng hình thöùc khuûng khieáp nhaát: nhöõng keû voâ ñaïo ñöùc khai thaùc nhu caàu cuûa haøng nghìn ngöôøi chaïy troán chieán tranh, naïn ñoùi, ñaøn aùp hoaëc aûnh höôûng cuûa bieán ñoåi khí haäu, tìm kieám moät nôi an toaøn ñeå soáng. Neàn ngoaïi giao hy voïng laø neàn ngoaïi giao cuûa söï töï do voán ñoøi hoûi söï cam keát chung cuûa Coäng ñoàng quoác teá ñeå loaïi boû hoaït ñoäng buoân baùn ñaùng khinh naøy.
Ñoàng thôøi, chuùng ta phaûi quan taâm ñeán caùc naïn nhaân cuûa naïn buoân ngöôøi naøy, chính hoï laø nhöõng ngöôøi di cö buoäc phaûi ñi boä haøng nghìn caây soá, ôû Trung Myõ cuõng nhö ôû sa maïc Sahara, hoaëc baêng qua Ñòa Trung Haûi hoaëc eo bieån Manche treân nhöõng chieác thuyeàn taïm bôï quaù taûi, ñeå roài bò töø choái hoaëc thaáy mình ñang leùn luùt ôû moät vuøng ñaát xa laï. Chuùng ta deã daøng queân raèng ñaây laø nhöõng ngöôøi caàn ñöôïc chaøo ñoùn, baûo veä, thaêng tieán vaø hoäi nhaäp.[7]
Ngöôïc laïi, toâi voâ cuøng ñau buoàn nhaän thaáy raèng naïn di cö vaãn bò bao quanh bôûi ñaùm maây ñen toái cuûa söï ngôø vöïc, thay vì ñöôïc coi laø nguoàn taêng tröôûng. Nhöõng ngöôøi di cö chæ ñöôïc coi laø moät vaán ñeà caàn ñöôïc quaûn lyù. Tuy nhieân, hoï khoâng theå ñöôïc ñoàng hoùa vôùi caùc ñoà vaät caàn doïn deïp; hoï coù phaåm giaù vaø nguoàn löïc ñeå coáng hieán cho ngöôøi khaùc; hoï coù kinh nghieäm, nhu caàu, noãi sôï haõi, khaùt voïng, öôùc mô, kyõ naêng vaø taøi naêng cuûa hoï. Chæ töø vieãn caûnh naøy, chuùng ta môùi coù theå tieán boä trong cuoäc chieán choáng laïi moät hieän töôïng voán ñoøi hoûi söï ñoùng goùp chung cuûa taát caû caùc nöôùc, ñaëc bieät thoâng qua vieäc taïo ra caùc tuyeán ñöôøng thöôøng xuyeân an toaøn.
Ñieàu caàn thieát vaãn laø phaûi giaûi quyeát caùc nguyeân nhaân goác reã cuûa vieäc di cö, ñeå vieäc rôøi boû nhaø mình ñeå ñi tìm moät nhaø khaùc laø moät löïa choïn chöù khoâng phaûi laø "nghóa vuï soáng soùt". Vôùi nhaõn quan naøy, toâi cho raèng ñieàu quan troïng laø phaûi cuøng nhau tham gia hôïp taùc phaùt trieån ñeå giuùp loaïi boû moät soá nguyeân nhaân thuùc ñaåy ngöôøi daân di cö.
Coâng boá söï phoùng thích cho caùc tuø nhaân
Cuoái cuøng, neàn ngoaïi giao hy voïng laø neàn ngoaïi giao cuûa coâng lyù maø khoâng coù noù thì khoâng theå coù hoøa bình. Naêm Thaùnh laø thôøi gian thuaän lôïi ñeå thöïc thi coâng lyù, tha nôï vaø giaûm aùn cho tuø nhaân. Khoâng coù khoaûn nôï naøo cho pheùp baát cöù ai, keå caû Nhaø nöôùc, ñoøi maïng soáng cuûa ngöôøi khaùc. Veà vaán ñeà naøy, toâi nhaéc laïi lôøi keâu goïi loaïi boû aùn töû hình ôû taát caû caùc quoác gia[8] bôûi vì, trong soá caùc coâng cuï coù khaû naêng söûa chöõa coâng lyù, ngaøy nay noù khoâng tìm thaáy söï bieän minh naøo.
Maët khaùc, chuùng ta khoâng theå queân raèng, theo moät nghóa naøo ñoù, taát caû chuùng ta ñeàu laø tuø nhaân vì taát caû chuùng ta ñeàu laø con nôï. Chuùng ta laø con nôï ñoái vôùi vôùi Thieân Chuùa, ñoái vôùi ngöôøi khaùc vaø caû ñoái vôùi Traùi ñaát thaân yeâu cuûa chuùng ta, nôi chuùng ta nhaän ñöôïc löông thöïc haèng ngaøy. Nhö toâi ñaõ nhaéc laïi trong Söù ñieäp haøng naêm cuûa mình nhaân Ngaøy Theá giôùi Hoøa bình, "moãi ngöôøi phaûi caûm thaáy moät caùch naøo ñoù chòu traùch nhieäm veà söï taøn phaù maø ngoâi nhaø chung cuûa chuùng ta phaûi gaùnh chòu"[9]. Caøng ngaøy, thieân nhieân döôøng nhö caøng noåi loaïn choáng laïi haønh ñoäng cuûa con ngöôøi thoâng qua nhöõng bieåu hieän cöïc ñoan veà söùc maïnh cuûa noù. Ñieàu naøy ñöôïc chöùng minh baèng caùc traän luõ luït taøn khoác ôû Trung AÂu vaø Taây Ban Nha, cuõng nhö caùc côn loác xoaùy taán coâng Madagascar vaøo muøa xuaân vaø, ngay tröôùc Leã Giaùng Sinh, tænh Mayotte cuûa Phaùp vaø Mozambique.
Chuùng ta khoâng theå thôø ô vôùi ñieàu naøy! Chuùng ta khoâng coù quyeàn laøm nhö vaäy! Ngöôïc laïi, chuùng ta coù nhieäm vuï noã löïc toái ña ñeå baûo veä ngoâi nhaø chung cuûa chuùng ta, ngoâi nhaø cuûa nhöõng ngöôøi ñang soáng vaø seõ soáng trong ñoù.
Trong hoäi nghò COP 29 ôû Bakou, caùc quyeát ñònh ñaõ ñöôïc ñöa ra nhaèm ñaûm baûo nhieàu nguoàn taøi chính hôn cho haønh ñoäng vì khí haäu. Toâi hy voïng chuùng seõ cho pheùp chia seû nguoàn löïc cho nhieàu ñaát nöôùc deã bò toån thöông bôûi khuûng hoaûng khí haäu vaø gaùnh naëng nôï naàn kinh teá. Vôùi nhaõn quan naøy, toâi keâu goïi caùc quoác gia giaøu coù nhaát huûy boû caùc khoaûn nôï cuûa caùc nöôùc seõ khoâng bao giôø coù theå traû ñöôïc. Ñoù khoâng chæ laø moät haønh ñoäng lieân ñôùi hay cao thöôïng, maø treân heát laø moät haønh ñoäng coâng baèng. Ngoaøi ra coøn coù moät hình thöùc baát bình ñaúng môùi maø ngaøy nay chuùng ta ngaøy caøng nhaän thöùc roõ hôn: "moùn nôï sinh thaùi", ñaëc bieät laø giöõa phía Baéc vaø phía Nam.[10]
Cuõng tuøy theo moùn nôï sinh thaùi naøy, ñieàu quan troïng laø phaûi tìm ra nhöõng phöông caùch hieäu quaû ñeå bieán khoaûn nôï nöôùc ngoaøi cuûa caùc nöôùc ngheøo thaønh caùc chính saùch vaø chöông trình hieäu quaû, saùng taïo vaø coù traùch nhieäm nhaèm phaùt trieån con ngöôøi toaøn dieän. Toøa Thaùnh saün saøng hoã trôï tieán trình naøy, bieát raèng khoâng coù bieân giôùi hay raøo caûn naøo, chính trò hay xaõ hoäi, maø ngöôøi ta coù theå aån nuùp ñaèng sau ñoù.[11]
Tröôùc khi keát thuùc, toâi muoán baøy toû ôû ñaây lôøi chia buoàn vaø lôøi caàu nguyeän cho caùc naïn nhaân vaø nhöõng ngöôøi phaûi chòu ñöïng traän ñoäng ñaát xaûy ra ôû Taây Taïng hai ngaøy tröôùc.
Caùc Ñaïi söù thaân meán,
theo quan ñieåm Kitoâ giaùo, Naêm Thaùnh laø thôøi gian aân suûng. Toâi mong muoán naêm 2025 naøy thöïc söï laø moät naêm aân suûng, giaøu söï thaät, söï tha thöù, töï do, coâng lyù vaø hoøa bình! "Nieàm hy voïng ñöôïc chaát chöùa trong traùi tim moãi ngöôøi nhö moät öôùc muoán vaø moät mong ñôïi ñieàu toát laønh"[12], vaø moãi ngöôøi ñeàu ñöôïc keâu goïi laøm cho nieàm hy voïng ñoù trieån nôû xung quanh hoï. Ñaây laø lôøi caàu chuùc chaân thaønh nhaát maø toâi baøy toû ñoái vôùi taát caû quyù vò, caùc Ñaïi söù thaân meán, ñoái vôùi gia ñình cuûa quyù vò, ñoái vôùi caùc nhaø laõnh ñaïo vaø nhöõng daân toäc maø quyù vò ñaïi dieän: öôùc gì nieàm hy voïng trieån nôû trong traùi tim chuùng ta vaø thôøi ñaïi cuûa chuùng ta tìm thaáy neàn hoøa bình maø noù raát mong muoán.
Caûm ôn quyù vò.
Tyù Linh
Chuyeån ngöõ töø: vatican.va
Nguoàn: xuanbichvietnam.net
- - - - - - - - - - - - -
[1] Thoâng ñieäp Fratelli Tutti (3/10/2020), soá 27, https://hdgmvietnam.com
[2] Cf. Gaëp gôõ Chính quyeàn daân söï, caùc Ñaïi dieän cuûa caùc daân toäc baûn ñòa vaø Ngoaïi giao ñoaøn, Citadelle de Queùbec, 27/7/2022.
[3] Thoâng ñieäp Fratelli Tutti, soá 262 : Phaoloâ VI, Thoâng ñieäp Populorum progressio (26/3/1967), soá 51.
[4] Gioan-Phaoloâ II, Söù ñieäp cho Ngaøy Theá giôùi Hoøa bình laàn thöù 21, 1/1/1988, soá 2.
[5] Beâneâñíctoâ XVI, Söù ñieäp cho Ngaøy Theá giôùi Hoøa bình laàn thöù 44, 1/1/2011, soá 5.
[6] Ibid.
[7] Cf. Dieãn vaên cho caùc tham döï vieân Dieãn ñaøn quoác teá " Di cö vaø Hoøa bình ", 21/2/2017.
[8] Cf. Söù ñieäp cho Ngaøy Theá giôùi Hoøa bình laàn thöù 58, 1/1/2025, soá 11, https://hdgmvietnam.com
[9] Ibid, soá 4.
[10] Cf. Saéc chæ Spes non confundit (9/5/2024), soá 16 ; Thoâng ñieäp Laudato si' (24/5/2015), soá 51.
[11] Cf. Laudato si', soá 52.
[12] Saéc chæ Spes non confundit (9/5/2024), soá 1.