Dieãn töø cuûa Ñöùc Thaùnh Cha
tröôùc Ngoaïi Giao Ñoaøn caïnh Toøa Thaùnh
nhaân dòp ñaàu Naêm Môùi 2025
Dieãn töø cuûa Ñöùc Thaùnh Cha tröôùc Ngoaïi Giao Ñoaøn caïnh Toøa Thaùnh nhaân dòp ñaàu Naêm Môùi 2025.
J.B. Ñaëng Minh An dòch
Vatican (VietCatholic News 09-01-2025) - Saùng Thöù Naêm, 09 Thaùng Gieâng naêm 2025, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ coù cuoäc gaëp gôõ vôùi ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toøa Thaùnh ñeán chuùc möøng Naêm Môùi 2025.
Toøa Thaùnh hieän coù quan heä ngoaïi giao vôùi 183 quoác gia coù chuû quyeàn (bao goàm caû Ñaøi Loan ñöôïc quoác teá coâng nhaän moät phaàn) vaø vôùi thöïc theå coù chuû quyeàn laø Doøng Malta vaø Lieân minh AÂu Chaâu. Toøa Thaùnh cuõng ñaõ thieát laäp quan heä ngoaïi giao chính thöùc vôùi Nhaø nöôùc Palestine.
Theo thoûa thuaän vôùi nhaø caàm quyeàn Vieät Nam, Toøa Thaùnh coù moät ñaïi dieän giaùo hoaøng khoâng thöôøng truù taïi ñoù. Toøa Thaùnh coù caùc moái lieân heä chính thöùc, nhöng chöa thieát laäp quan heä ngoaïi giao, vôùi: Afghanistan, Brunei, Somalia vaø AÛ Raäp Xeâ UÙt.
Toøa Thaùnh cuõng coù moät soá Khaâm Söù Toøa Thaùnh taïi caùc coäng ñoàng Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñòa phöông chöa ñöôïc chính phuû cuûa caùc quoác gia töông öùng thieát laäp quan heä ngoaïi giao. Caùc khu vöïc vaø quoác gia nôi caùc Khaâm Söù Toøa Thaùnh nhö vaäy hoaït ñoäng laø: Brunei, Comoros, Laøo, Maldives, Somalia, Gieârusalem vaø caùc vuøng laõnh thoå Palestine, Tuvalu, Antilles Kosovo vaø Coäng hoøa Daân chuû AÛ Raäp Sahrawi.
Toøa Thaùnh khoâng coù baát kyø moái quan heä naøo vôùi caùc quoác gia sau:
Vöông quoác Bhutan, Coäng hoøa Maldives, Coäng hoøa Nhaân daân Trung Hoa, vaø Coäng hoøa Daân chuû Nhaân daân Baéc Haøn.
Hieän nay coù 91 ñaïi söù quaùn taïi Toøa Thaùnh coù truï sôû taïi Roâma.
Trong dieãn töø tröôùc ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toøa Thaùnh, Ñöùc Thaùnh Cha noùi:
Thöa caùc vò Ñaïi Söù, Quyù baø vaø Quyù oâng,
Chuùng ta tuï hoïp saùng nay ñeå tham döï moät cuoäc hoïp, ngoaøi tính chaát theå cheá, treân heát laø tìm caùch trôû thaønh moät söï kieän gia ñình: moät khoaûnh khaéc maø gia ñình caùc daân toäc tuï hoïp moät caùch töôïng tröng, thoâng qua söï hieän dieän cuûa caùc baïn, ñeå trao ñoåi nhöõng lôøi chuùc toát ñeïp cuûa tình huynh ñeä, ñeå boû laïi sau löng nhöõng tranh chaáp chia reõ chuùng ta vaø thay vaøo ñoù laø tìm kieám nhöõng ñieàu ñoaøn keát chuùng ta laïi vôùi nhau. Vaøo ñaàu naêm nay, naêm ñaëc bieät coù yù nghóa ñoái vôùi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, cuoäc tuï hoïp cuûa chuùng ta coù moät bieåu töôïng rieâng. Vì Naêm Thaùnh laø nhaèm giuùp chuùng ta thoaùt khoûi nhòp soáng ngaøy caøng ñieân cuoàng cuûa cuoäc soáng thöôøng nhaät ñeå ñöôïc töôi môùi vaø nuoâi döôõng bôûi nhöõng gì thöïc söï thieát yeáu. Noùi moät caùch ngaén goïn, ñeå taùi khaùm phaù chính mình, trong Ngöôøi, vôùi tö caùch laø con caùi cuûa Thieân Chuùa vaø laø anh chò em, ñeå tha thöù cho nhöõng loãi laàm, ñeå hoã trôï nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái vaø ngheøo khoå trong chuùng ta, ñeå mang laïi söï nghæ ngôi vaø nheï nhoõm cho traùi ñaát, ñeå thöïc haønh coâng lyù vaø khoâi phuïc laïi hy voïng. Ñaây laø lôøi trieäu taäp taát caû nhöõng ai phuïc vuï lôïi ích chung vaø thöïc hieän bieåu hieän cao caû cuûa loøng baùc aùi - coù leõ laø hình thöùc baùc aùi cao nhaát - ñoù laø chính trò.
Vôùi tinh thaàn naøy, toâi xin göûi ñeán caùc baïn lôøi chaøo noàng nhieät. Tröôùc heát, toâi xin caûm ôn Ngaøi Ñaïi söù George Poulides, Nieân Tröôûng Ngoaïi giao ñoaøn, vì nhöõng lôøi toát ñeïp ñaõ truyeàn ñaït tình caûm chung cuûa caùc baïn. Ñoái vôùi taát caû caùc baïn, toâi xin baøy toû loøng bieát ôn veà tình caûm vaø söï toân troïng maø ngöôøi daân vaø chính phuû cuûa caùc baïn daønh cho Toøa thaùnh, nhöõng ngöôøi maø caùc baïn ñaïi dieän moät caùch ñaày nhieät huyeát. Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän qua caùc chuyeán thaêm cuûa hôn ba möôi Nguyeân thuû quoác gia hoaëc Chính phuû maø toâi ñaõ coù nieàm vui ñöôïc tieáp ñoùn taïi Vatican vaøo naêm 2024, cuõng nhö vieäc kyù keát Nghò ñònh thö boå sung thöù hai cho Hieäp ñònh giöõa Toøa thaùnh vaø Burkina Faso veà tình traïng phaùp lyù cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Burkina Faso vaø Hieäp ñònh giöõa Toøa thaùnh vaø Coäng hoøa Tieäp veà moät soá vaán ñeà phaùp lyù, ñöôïc kyù keát trong suoát naêm qua. Sau ñoù, vaøo thaùng 10 naêm ngoaùi, Hieäp ñònh taïm thôøi giöõa Toøa thaùnh vaø Coäng hoøa Nhaân daân Trung Hoa lieân quan ñeán vieäc boå nhieäm caùc Giaùm muïc ñaõ ñöôïc gia haïn theâm boán naêm nöõa, moät daáu hieäu cho thaáy mong muoán tieáp tuïc moät cuoäc ñoái thoaïi toân troïng vaø mang tính xaây döïng vì lôïi ích cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo trong nöôùc vaø cuûa toaøn theå ngöôøi daân Trung Quoác.
Veà phaàn mình, toâi ñaõ tìm caùch ñaùp laïi tình caûm naøy baèng caùc Chuyeán toâng du gaàn ñaây cuûa toâi, ñöa toâi ñeán nhöõng vuøng ñaát xa xoâi nhö Indonesia, Papua New Guinea, Timor-Leste vaø Singapore, cuõng nhö ñeán nhöõng quoác gia gaàn hôn nhö Bæ vaø Luxembourg vaø gaàn ñaây nhaát laø Corsica. Maëc duø roõ raøng ñaây laø nhöõng ñieåm ñeán raát khaùc nhau, nhöng moãi chuyeán ñi ñeàu laø cô hoäi ñeå toâi gaëp gôõ vaø tham gia ñoái thoaïi vôùi nhöõng con ngöôøi, neàn vaên hoùa vaø truyeàn thoáng toân giaùo khaùc nhau, vaø mang ñeán lôøi ñoäng vieân vaø an uûi, ñaëc bieät laø cho nhöõng ngöôøi ñang caàn nhaát. Theâm vaøo nhöõng chuyeán ñi naøy laø ba chuyeán vieáng thaêm toâi ñaõ thöïc hieän ñeán Verona, Venice vaø Trieste ôû ñaây taïi YÙ.
Toâi muoán göûi lôøi caûm ôn ñaëc bieät ñeán caùc nhaø chöùc traùch YÙ, caû treân bình dieän quoác gia vaø ñòa phöông, vaøo ñaàu naêm Thaùnh naøy, vì nhöõng noã löïc ñaõ boû ra ñeå chuaån bò cho Roâma möøng Naêm Thaùnh. Coâng vieäc khoâng ngöøng nghæ trong nhöõng thaùng naøy, voán ñaõ gaây ra khoâng ít baát tieän, giôø ñaây ñang ñöôïc ñeàn ñaùp baèng vieäc caûi thieän moät soá dòch vuï vaø khoâng gian coâng coäng, ñeå moïi ngöôøi, coâng daân, khaùch haønh höông vaø khaùch du lòch, coù theå taän höôûng nhieàu hôn veû ñeïp cuûa Thaønh phoá Vónh cöûu. Ñoái vôùi ngöôøi daân Roâma, noåi tieáng vôùi loøng hieáu khaùch, toâi xin göûi lôøi caûm ôn ñaëc bieät vì söï kieân nhaãn maø hoï ñaõ theå hieän trong nhöõng thaùng gaàn ñaây, nhöng cuõng vì söï kieân nhaãn maø hoï seõ theå hieän khi chaøo ñoùn nhieàu du khaùch ñeán ñaây trong naêm nay. Toâi cuõng muoán göûi lôøi caûm ôn chaân thaønh ñeán löïc löôïng caûnh saùt, caùc cô quan baûo veä daân söï vaø chaêm soùc söùc khoûe, vaø taát caû nhöõng ngöôøi tình nguyeän ñang noã löïc heát mình moãi ngaøy ñeå baûo ñaûm an ninh vaø moät Naêm Thaùnh hoøa bình.
Kính thöa caùc vò Ñaïi söù,
Trong lôøi cuûa tieân tri Isaia, maø Chuùa Gieâsu ñaõ ñoïc trong hoäi ñöôøng Nazareth vaøo luùc baét ñaàu cuoäc soáng coâng khai cuûa Ngöôøi, nhö chuùng ta hoïc ñöôïc töø thaùnh söû Luca, chöông 4 töø caâu 16 ñeán 21, chuùng ta thaáy ñöôïc söï thu nhoû khoâng chæ cuûa maàu nhieäm Giaùng sinh maø chuùng ta vöøa cöû haønh, maø coøn cuûa Naêm Thaùnh hieän taïi. Chuùa Kitoâ ñaõ ñeán "ñeå loan baùo tin möøng cho ngöôøi bò aùp böùc, baêng boù nhöõng taám loøng tan vôõ, coâng boá söï giaûi thoaùt cho nhöõng ngöôøi bò giam caàm, vaø giaûi thoaùt cho nhöõng ngöôøi bò giam caàm; coâng boá naêm hoàng aân cuûa Chuùa" (Is 61:1-2a).
Thaät ñaùng buoàn, chuùng ta baét ñaàu naêm nay khi theá giôùi chöùng kieán caûnh chia reõ bôûi nhieàu cuoäc xung ñoät lôùn nhoû, ít nhieàu ñöôïc bieát ñeán, nhöng cuõng bôûi söï taùi dieãn cuûa caùc haønh ñoäng khuûng boá taøn baïo, chaúng haïn nhö nhöõng haønh ñoäng vöøa xaûy ra ôû Magdeburg, Ñöùc vaø New Orleans, Hoa Kyø.
Chuùng ta cuõng thaáy ôû nhieàu quoác gia, caêng thaúng chính trò vaø xaõ hoäi ngaøy caøng gia taêng. Chuùng ta thaáy caùc xaõ hoäi ngaøy caøng phaân cöïc, ñöôïc ñaùnh daáu baèng caûm giaùc chung laø sôï haõi vaø ngôø vöïc ngöôøi khaùc vaø töông lai, ñieàu naøy trôû neân traàm troïng hôn do tin töùc giaû lieân tuïc ñöôïc taïo ra vaø lan truyeàn, khoâng chæ boùp meùo söï thaät maø coøn caû nhaän thöùc. Hieän töôïng naøy taïo ra nhöõng hình aûnh sai leäch veà thöïc teá, moät baàu khoâng khí nghi ngôø kích ñoäng loøng caêm thuø, laøm suy yeáu caûm giaùc an toaøn cuûa moïi ngöôøi vaø gaây toån haïi ñeán söï chung soáng daân söï vaø söï oån ñònh cuûa toaøn boä caùc quoác gia. Nhöõng ví duï bi thaûm veà ñieàu naøy laø caùc cuoäc taán coâng vaøo Thuû töôùng Chính phuû Coäng hoøa Slovakia vaø Toång thoáng ñaéc cöû cuûa Hoa Kyø.
Baàu khoâng khí baát oån naøy daãn ñeán vieäc döïng leân nhöõng raøo caûn môùi vaø veõ ra nhöõng ñöôøng bieân giôùi môùi, trong khi nhöõng raøo caûn khaùc, chaúng haïn nhö raøo caûn ñaõ chia caét ñaûo Síp trong hôn naêm möôi naêm vaø raøo caûn ñaõ chia caét Baùn ñaûo Trieàu Tieân laøm ñoâi trong hôn baûy möôi naêm, vaãn toàn taïi vöõng chaéc, chia caét caùc gia ñình vaø chia caét nhaø cöûa vaø thaønh phoá. Nhöõng ñöôøng bieân giôùi hieän ñaïi naøy ñöôïc cho laø ranh giôùi phaân ñònh baûn saéc, nôi söï ña daïng trôû thaønh lyù do cho söï nghi ngaïi, ngôø vöïc vaø sôï haõi: "Baát cöù thöù gì ñeán töø ñoù ñeàu khoâng ñaùng tin caäy, vì noù laø thöù xa laï, khoâng quen thuoäc, khoâng phaûi laø moät phaàn cuûa baûn saéc... Keát quaû laø, nhöõng böùc töôøng môùi ñöôïc döïng leân ñeå töï baûo veä, theá giôùi beân ngoaøi khoâng coøn toàn taïi vaø chæ coøn laïi theá giôùi 'cuûa toâi', ñeán möùc nhöõng ngöôøi khaùc, khoâng coøn ñöôïc coi laø con ngöôøi sôû höõu phaåm giaù baát khaû xaâm phaïm, chæ trôû thaønh 'hoï'." [1] Trôù treâu thay, töø "bieân giôùi" ("giôùi haïn") khoâng coù nghóa laø moät nôi chia caét, maø laø nôi hôïp nhaát, (cum-finis), nôi ngöôøi ta coù theå gaëp gôõ nhöõng ngöôøi khaùc, tìm hieåu hoï vaø ñoái thoaïi vôùi hoï.
Hy voïng caàu nguyeän cuûa toâi cho naêm môùi naøy coù theå ñaïi dieän cho taát caû moïi ngöôøi, caû Kitoâ höõu vaø khoâng phaûi Kitoâ höõu, laø Naêm Thaùnh seõ laø moät cô hoäi ñeå suy nghó laïi veà caùc moái quan heä raøng buoäc chuùng ta vôùi nhau, nhö nhöõng con ngöôøi vaø coäng ñoàng chính trò. Nhöng cuõng ñeå vöôït qua logic cuûa söï ñoái ñaàu vaø thay vaøo ñoù laø logic cuûa söï gaëp gôõ; ñeå töông lai khoâng thaáy chuùng ta troâi daït voâ voïng, nhöng tieán veà phía tröôùc nhö nhöõng ngöôøi haønh höông cuûa hy voïng, nhöõng caù nhaân vaø coäng ñoàng ñang di chuyeån, cam keát xaây döïng moät töông lai hoøa bình.
Hôn nöõa, tröôùc moái ñe doïa ngaøy caøng cuï theå cuûa moät cuoäc chieán tranh theá giôùi, söù meänh cuûa ngoaïi giao laø thuùc ñaåy ñoái thoaïi vôùi taát caû caùc beân, bao goàm caû nhöõng beân ñoái thoaïi ñöôïc coi laø ít "tieän lôïi" hôn hoaëc khoâng ñöôïc coi laø hôïp phaùp ñeå ñaøm phaùn. Chæ baèng caùch naøy, chuùng ta môùi coù theå phaù vôõ xieàng xích cuûa loøng haän thuø vaø söï traû thuø ñang troùi buoäc vaø laøm giaûm söùc maïnh buøng noå cuûa loøng ích kyû, loøng kieâu haõnh vaø söï ngaïo maïn cuûa con ngöôøi, voán laø goác reã cuûa moïi quyeát taâm huûy dieät ñeå tieán haønh chieán tranh.
Thöa caùc vò Ñaïi Söù, Quyù baø vaø Quyù oâng,
Döïa treân nhöõng caân nhaéc vaén taét naøy, saùng nay toâi muoán cuøng anh chò em theo doõi, baét ñaàu töø lôøi cuûa tieân tri Isaia, moät soá neùt ñaëc tröng cuûa neàn ngoaïi giao hy voïng, maø taát caû chuùng ta ñöôïc keâu goïi trôû thaønh söù giaû, ñeå nhöõng ñaùm maây ñen cuûa chieán tranh coù theå bò thoåi bay bôûi nhöõng luoàng gioù môùi cuûa hoøa bình. Noùi chung, toâi muoán nhaán maïnh moät soá traùch nhieäm maø moïi nhaø laõnh ñaïo chính trò caàn ghi nhôù khi thöïc hieän traùch nhieäm cuûa mình, nhöõng traùch nhieäm naøy phaûi höôùng tôùi vieäc theo ñuoåi lôïi ích chung vaø söï phaùt trieån toaøn dieän cuûa con ngöôøi.
Mang tin möøng ñeán vôùi nhöõng ngöôøi bò aùp böùc
Trong moïi thôøi ñaïi vaø ñòa ñieåm, con ngöôøi luoân bò thu huùt bôûi yù töôûng raèng hoï coù theå töï mình ñuû khaû naêng vaø laø kieán truùc sö cho soá phaän cuûa chính hoï. Baát cöù khi naøo chuùng ta ñeå baûn thaân bò chi phoái bôûi söï töï phuï nhö vaäy, chuùng ta thaáy mình bò buoäc phaûi nhaän ra raèng chuùng ta yeáu ñuoái vaø baát löïc, ngheøo ñoùi vaø tuùng thieáu, phaûi chòu nghòch caûnh veà tinh thaàn vaø vaät chaát. Noùi moät caùch ngaén goïn, chuùng ta khaùm phaù ra noãi khoán khoå cuûa mình vaø nhu caàu cuûa mình veà moät ai ñoù seõ cöùu chuùng ta khoûi noù.
Thaät laø khoán khoå cho thôøi ñaïi chuùng ta. Hôn bao giôø heát, nhaân loaïi ñaõ bieát ñeán söï tieán boä, phaùt trieån vaø giaøu coù, nhöng coù leõ chöa bao giôø chuùng ta laïi thaáy mình coâ ñôn vaø laïc loõng ñeán theá, thaäm chí ñoâi khi coøn thích nuoâi thuù cöng hôn treû con. Coù moät nhu caàu caáp thieát laø phaûi nghe tin möøng. Ñoù laø Tin möøng maø, theo quan ñieåm cuûa ngöôøi theo Kitoâ giaùo, Chuùa ban cho chuùng ta vaøo ñeâm Giaùng sinh! Maëc duø vaäy, moïi ngöôøi - ngay caû nhöõng ngöôøi khoâng tin - ñeàu coù theå trôû thaønh ngöôøi mang thoâng ñieäp hy voïng vaø chaân lyù.
Con ngöôøi, veà vaán ñeà ñoù, ñöôïc ban taëng moät khaùt khao baåm sinh ñoái vôùi chaân lyù. Ñoù laø moät khía caïnh cô baûn cuûa tình traïng con ngöôøi cuûa chuùng ta, vì moãi ngöôøi ñeàu mang saâu trong mình moät khaùt khao chaân lyù khaùch quan vaø moät ham muoán khoâng theå kìm neùn ñoái vôùi kieán thöùc. Maëc duø ñieàu naøy luoân ñuùng, nhöng trong thôøi ñaïi cuûa chuùng ta, vieäc phuû nhaän nhöõng chaân lyù hieån nhieân döôøng nhö ñaõ chieám öu theá. Moät soá ngöôøi khoâng tin töôûng vaøo laäp luaän hôïp lyù, tin raèng ñoù laø coâng cuï trong tay cuûa moät theá löïc voâ hình naøo ñoù, trong khi nhöõng ngöôøi khaùc tin raèng hoï chaéc chaén sôû höõu moät chaân lyù do chính hoï taïo ra, vaø do ñoù ñöôïc mieãn khoûi thaûo luaän vaø ñoái thoaïi vôùi nhöõng ngöôøi coù suy nghó khaùc. Nhöõng ngöôøi khaùc coù xu höôùng phaùt minh ra "chaân lyù" cuûa rieâng hoï, baát chaáp tính khaùch quan cuûa thöïc teá. Nhöõng xu höôùng naøy coù theå ñöôïc khueách ñaïi bôûi caùc phöông tieän truyeàn thoâng hieän ñaïi vaø trí tueä nhaân taïo; chuùng coù theå bò laïm duïng ñeå thao tuùng taâm trí vì muïc ñích kinh teá, chính trò vaø yù thöùc heä.
Tieán boä khoa hoïc hieän ñaïi, ñaëc bieät laø trong lónh vöïc coâng ngheä thoâng tin vaø truyeàn thoâng, ñaõ mang laïi nhöõng lôïi ích khoâng theå nghi ngôø cho nhaân loaïi. Noù cho pheùp chuùng ta ñôn giaûn hoùa nhieàu khía caïnh cuûa cuoäc soáng haøng ngaøy, giöõ lieân laïc vôùi nhöõng ngöôøi thaân yeâu ngay caû khi hoï ôû xa veà maët vaät lyù, duy trì thoâng tin vaø taêng kieán thöùc cuûa chuùng ta. Ñoàng thôøi, nhöõng haïn cheá vaø nguy hieåm cuûa noù khoâng theå bò boû qua, vì noù thöôøng goùp phaàn gaây ra söï phaân cöïc, thu heïp quan ñieåm trí tueä, ñôn giaûn hoùa thöïc teá, laïm duïng, lo laéng vaø trôù treâu thay, coâ laäp, ñaëc bieät laø do söû duïng phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi vaø troø chôi tröïc tuyeán.
Söï phaùt trieån cuûa trí tueä nhaân taïo laøm daáy leân moái quan ngaïi roäng hôn veà quyeàn sôû höõu trí tueä, söï an toaøn vieäc laøm cuûa haøng trieäu ngöôøi, nhu caàu toân troïng quyeàn rieâng tö vaø baûo veä moâi tröôøng khoûi raùc thaûi ñieän töû. Haàu nhö khoâng coù goùc naøo treân theá giôùi cuûa chuùng ta khoâng bò aûnh höôûng bôûi söï chuyeån ñoåi vaên hoùa roäng lôùn do nhöõng tieán boä nhanh choùng cuûa coâng ngheä mang laïi, söï lieân keát vôùi lôïi ích thöông maïi ngaøy caøng roõ raøng, taïo ra moät neàn vaên hoùa baét nguoàn töø chuû nghóa tieâu duøng.
Söï maát caân baèng naøy ñe doïa phaù vôõ traät töï caùc giaù trò voán coù trong vieäc taïo ra caùc moái quan heä, giaùo duïc vaø truyeàn taûi caùc chuaån möïc xaõ hoäi, trong khi cha meï, hoï haøng thaân thieát vaø nhaø giaùo duïc vaãn phaûi laø nhöõng keânh chính ñeå truyeàn taûi vaên hoùa, vì muïc ñích naøy, chính phuû neân giôùi haïn baûn thaân trong vieäc hoã trôï hoï trong traùch nhieäm giaùo duïc cuûa mình. ÔÛ ñaây chuùng ta thaáy taàm quan troïng cuûa giaùo duïc hieåu bieát truyeàn thoâng, nhaèm muïc ñích cung caáp caùc coâng cuï thieát yeáu caàn thieát ñeå thuùc ñaåy caùc kyõ naêng tö duy phaûn bieän, trang bò cho nhöõng ngöôøi treû tuoåi caùc phöông tieän caàn thieát cho söï phaùt trieån caù nhaân vaø söï tham gia tích cöïc cuûa hoï vaøo töông lai cuûa xaõ hoäi.
Do ñoù, ngoaïi giao hy voïng tröôùc heát laø ngoaïi giao chaân lyù. Neáu thieáu ñi moái lieân heä giöõa thöïc teá, chaân lyù vaø kieán thöùc, con ngöôøi seõ khoâng coøn coù theå noùi vaø hieåu nhau nöõa, vì neàn taûng cuûa moät ngoân ngöõ chung, ñöôïc neo giöõ trong thöïc teá cuûa moïi thöù vaø do ñoù coù theå hieåu ñöôïc treân toaøn theá giôùi, ñang thieáu. Muïc ñích cuûa ngoân ngöõ laø giao tieáp, chæ thaønh coâng neáu caùc töø ngöõ chính xaùc vaø yù nghóa cuûa caùc thuaät ngöõ ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi. Caâu chuyeän trong Kinh thaùnh veà Thaùp Babel cho thaáy ñieàu gì xaûy ra khi moïi ngöôøi chæ noùi baèng ngoân ngöõ "cuûa rieâng mình".
Thaønh ra, giao tieáp, ñoái thoaïi vaø cam keát vì lôïi ích chung ñoøi hoûi phaûi coù thieän chí vaø tuaân thuû moät ngoân ngöõ chung. Ñieàu naøy ñaëc bieät ñuùng trong lónh vöïc ngoaïi giao, nhaát laø trong boái caûnh ña phöông. Taùc ñoäng vaø thaønh coâng cuûa baát kyø tuyeân boá, tuyeân ngoân, nghò quyeát vaø noùi chung hôn laø caùc vaên baûn ñaøm phaùn naøo ñeàu phuï thuoäc vaøo ñieàu naøy. Moät thöïc teá ñaõ ñöôïc chöùng minh laø chuû nghóa ña phöông chæ maïnh meõ vaø hieäu quaû khi taäp trung vaøo caùc vaán ñeà ñang ñöôïc thaûo luaän vaø söû duïng ngoân ngöõ ñôn giaûn, roõ raøng vaø ñöôïc thoáng nhaát.
Vì vaäy, noã löïc thao tuùng caùc vaên baûn ña phöông - baèng caùch thay ñoåi yù nghóa cuûa caùc thuaät ngöõ hoaëc ñôn phöông dieãn giaûi laïi noäi dung cuûa caùc hieäp öôùc nhaân quyeàn - nhaèm thuùc ñaåy caùc yù thöùc heä gaây chia reõ, chaø ñaïp leân caùc giaù trò vaø nieàm tin cuûa ngöôøi daân laø ñaëc bieät ñaùng lo ngaïi. Noù ñaïi dieän cho moät hình thöùc thöïc daân hoùa yù thöùc heä thöïc söï, coá gaéng, theo caùc chöông trình nghò söï ñöôïc leân keá hoaïch caån thaän, nhaèm nhoå taän goác caùc truyeàn thoáng, lòch söû vaø moái lieân keát toân giaùo cuûa ngöôøi daân. Ñaây laø moät taâm lyù, baèng caùch tuyeân boá ñeå laïi ñaèng sau nhöõng gì ñöôïc coi laø "nhöõng trang ñen toái cuûa lòch söû", môû ra caùnh cöûa cho "vaên hoùa huûy boû". Noù khoâng dung thöù cho baát kyø söï khaùc bieät naøo vaø taäp trung vaøo caùc quyeàn caù nhaân, gaây toån haïi ñeán caùc nghóa vuï ñoái vôùi ngöôøi khaùc, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái vaø deã bò toån thöông nhaát. [2] Veà vaán ñeà naøy, khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc, ví duï, khi noùi veà caùi goïi laø "quyeàn phaù thai" traùi ngöôïc vôùi caùc quyeàn con ngöôøi, ñaëc bieät laø quyeàn ñöôïc soáng. Moïi söï soáng phaûi ñöôïc baûo veä, taïi moïi thôøi ñieåm, töø khi thuï thai ñeán khi cheát töï nhieân, bôûi vì khoâng coù ñöùa treû naøo laø sai laàm hoaëc coù toäi khi toàn taïi, cuõng nhö khoâng coù ngöôøi giaø hoaëc ngöôøi beänh naøo coù theå bò töôùc maát hy voïng vaø bò boû rôi.
Ñöôøng loái naøy ñaëc bieät coù lieân quan trong boái caûnh cuûa caùc cô quan ña phöông khaùc nhau. Toâi ñaëc bieät nghó ñeán Toå chöùc An ninh vaø Hôïp taùc AÂu Chaâu, trong ñoù Toøa thaùnh laø thaønh vieân saùng laäp, ñaõ tham gia tích cöïc vaøo caùc cuoäc ñaøm phaùn daãn ñeán Tuyeân boá Helsinki naêm 1975 caùch ñaây nöûa theá kyû. Vieäc khoâi phuïc laïi "tinh thaàn Helsinki" laø caáp thieát hôn bao giôø heát, qua ñoù caùc quoác gia ñoái laäp, ñöôïc coi laø "ñoái phöông", ñaõ thaønh coâng trong vieäc taïo ra moät khoâng gian gaëp gôõ vaø khoâng töø boû ñoái thoaïi nhö moät phöông tieän giaûi quyeát xung ñoät.
Tuy nhieân, caùc theå cheá ña phöông, phaàn lôùn ra ñôøi vaøo cuoái Theá chieán II caùch ñaây khoaûng taùm möôi naêm, döôøng nhö khoâng coøn khaû naêng baûo ñaûm hoøa bình vaø oån ñònh, hoaëc tieáp tuïc cuoäc chieán choáng ñoùi ngheøo vaø thuùc ñaåy söï phaùt trieån maø chuùng ñöôïc taïo ra. Chuùng cuõng döôøng nhö khoâng theå phaûn öùng theo caùch thöïc söï hieäu quaû ñoái vôùi nhöõng thaùch thöùc môùi cuûa theá kyû 21 naøy, chaúng haïn nhö caùc vaán ñeà veà moâi tröôøng, söùc khoûe coäng ñoàng, vaên hoùa vaø xaõ hoäi, chöa keå ñeán nhöõng thaùch thöùc do trí tueä nhaân taïo ñaët ra. Nhieàu trong soá chuùng caàn ñöôïc caûi caùch, löu yù raèng baát kyø caûi caùch naøo nhö vaäy cuõng caàn döïa treân caùc nguyeân taéc boå trôï vaø ñoaøn keát, vaø toân troïng chuû quyeàn bình ñaúng cuûa caùc quoác gia. Ñaùng tieác laø coù nguy cô toàn taïi moät "ñôn nguyeân hoïc" vaø söï phaân maûnh thaønh caùc caâu laïc boä coù cuøng chí höôùng chæ cho pheùp nhöõng ngöôøi coù cuøng suy nghó tham gia.
Tuy nhieân, ñaõ coù vaø vaãn ñang coù nhöõng daáu hieäu ñaùng khích leä, baát cöù nôi naøo coù thieän chí ñeå ñeán vôùi nhau. Toâi nghó ñeán Hieäp öôùc Hoøa bình vaø Höõu nghò giöõa Chile vaø AÙ Caên Ñình, ñöôïc kyù keát taïi Thaønh phoá Vatican vaøo ngaøy 29 thaùng 11 naêm 1984, vôùi söï trung gian cuûa Toøa thaùnh vaø thieän chí cuûa caùc Beân, ñaõ chaám döùt tranh chaáp Keânh ñaøo Beagle. Theo caùch naøy, noù cho thaáy raèng hoøa bình vaø höõu nghò laø coù theå khi hai thaønh vieân cuûa coäng ñoàng quoác teá töø boû vieäc söû duïng vuõ löïc vaø long troïng cam keát toân troïng moïi quy taéc cuûa luaät phaùp quoác teá vaø thuùc ñaåy hôïp taùc song phöông. Gaàn ñaây hôn, toâi nghó ñeán nhöõng daáu hieäu tích cöïc cuûa vieäc noái laïi caùc cuoäc ñaøm phaùn ñeå quay trôû laïi khuoân khoå cuûa thoûa thuaän haït nhaân Iran, vôùi muïc ñích baûo ñaûm moät theá giôùi an toaøn hôn cho taát caû moïi ngöôøi.
Baêng boù nhöõng traùi tim tan vôõ
Ngoaïi giao hy voïng cuõng laø ngoaïi giao tha thöù, coù khaû naêng haøn gaén caùc moái quan heä bò chia caét bôûi haän thuø vaø baïo löïc trong thôøi ñieåm ñaày raãy nhöõng xung ñoät coâng khai hoaëc tieàm aån, vaø do ñoù chaêm soùc nhöõng traùi tim tan vôõ cuûa voâ soá naïn nhaân. Mong muoán cuûa toâi cho naêm 2025 laø toaøn theå coäng ñoàng quoác teá seõ noã löïc heát mình ñeå chaám döùt cuoäc xung ñoät ñaõ gaây ra quaù nhieàu ñoå maùu trong gaàn ba naêm qua taïi Ukraine bò chieán tranh taøn phaù vaø cöôùp ñi sinh maïng cuûa raát nhieàu ngöôøi, bao goàm caû nhieàu thöôøng daân. Moät soá daáu hieäu ñaùng khích leä ñaõ xuaát hieän ôû phía chaân trôøi, nhöng vaãn coøn nhieàu vieäc phaûi laøm ñeå taïo ñieàu kieän cho moät neàn hoøa bình coâng baèng vaø laâu daøi, cuõng nhö chöõa laønh nhöõng veát thöông do cuoäc xaâm löôïc gaây ra.
Töông töï nhö vaäy, toâi xin nhaéc laïi lôøi keâu goïi ngöøng baén vaø traû töï do cho caùc con tin Israel ôû Gaza, nôi ñang coù tình hình nhaân ñaïo raát nghieâm troïng vaø ñaùng xaáu hoå, vaø toâi yeâu caàu ngöôøi daân Palestine nhaän ñöôïc moïi söï hoã trôï caàn thieát. Toâi caàu nguyeän hy voïng raèng ngöôøi Israel vaø ngöôøi Palestine coù theå xaây döïng laïi nhöõng caây caàu ñoái thoaïi vaø tin töôûng laãn nhau, baét ñaàu töø nhöõng caây caàu nhoû nhaát, ñeå caùc theá heä töông lai coù theå soáng caïnh nhau taïi hai quoác gia, trong hoøa bình vaø an ninh, vaø raèng Gieârusalem coù theå trôû thaønh "thaønh phoá cuûa söï gaëp gôõ", nôi caùc Kitoâ höõu, Do Thaùi vaø Hoài giaùo chung soáng hoøa thuaän vaø toân troïng. Vaøo thaùng 6 naêm ngoaùi, taïi khu vöôøn Vatican, chuùng ta ñaõ cuøng nhau kyû nieäm 10 naêm Lôøi keâu goïi hoøa bình taïi Ñaát Thaùnh, vaøo ngaøy 8 thaùng 6 naêm 2014, coù söï hieän dieän cuûa Toång thoáng Nhaø nöôùc Israel luùc baáy giôø, Shimon Peres, vaø Toång thoáng Nhaø nöôùc Palestine, Mahmoud Abbas, cuøng vôùi Ñöùc Thöôïng phuï Baùcthoâloâmeâoâ I. Cuoäc gaëp gôõ ñoù ñaõ chöùng minh cho thöïc teá raèng ñoái thoaïi luoân coù theå thöïc hieän ñöôïc vaø chuùng ta khoâng theå ñaàu haøng tröôùc yù töôûng raèng söï thuø ñòch vaø haän thuø giöõa caùc daân toäc seõ chieám öu theá.
Ñoàng thôøi, cuõng caàn phaûi chæ ra raèng chieán tranh ñöôïc thuùc ñaåy bôûi söï gia taêng lieân tuïc cuûa caùc loaïi vuõ khí ngaøy caøng tinh vi vaø huûy dieät. Saùng nay, toâi nhaéc laïi lôøi keâu goïi cuûa mình raèng "vôùi soá tieàn chi cho vuõ khí vaø caùc chi phí quaân söï khaùc, chuùng ta haõy thaønh laäp moät quyõ toaøn caàu coù theå chaám döùt naïn ñoùi vaø thuùc ñaåy phaùt trieån ôû caùc quoác gia ngheøo ñoùi nhaát, ñeå coâng daân cuûa hoï seõ khoâng phaûi duøng ñeán caùc giaûi phaùp baïo löïc hoaëc aûo töôûng, hoaëc phaûi rôøi boû ñaát nöôùc cuûa hoï ñeå tìm kieám moät cuoäc soáng coù phaåm giaù hôn". [3]
Chieán tranh luoân laø moät thaát baïi! Söï tham gia cuûa thöôøng daân, ñaëc bieät laø treû em, vaø söï phaù huûy cô sôû haï taàng khoâng chæ laø moät thaûm hoïa, maø veà cô baûn coù nghóa laø giöõa hai beân chæ coù caùi aùc môùi laø keû chieán thaéng. Chuùng ta khoâng theå chaáp nhaän vieäc neùm bom vaøo thöôøng daân hoaëc taán coâng vaøo caùc cô sôû haï taàng caàn thieát cho söï soáng coøn cuûa hoï. Chuùng ta khoâng theå chaáp nhaän raèng treû em cheát coùng vì beänh vieän ñaõ bò phaù huûy hoaëc maïng löôùi naêng löôïng cuûa moät quoác gia ñaõ bò taán coâng.
Toaøn theå coäng ñoàng quoác teá döôøng nhö ñeàu ñoàng yù veà nhu caàu toân troïng luaät nhaân ñaïo quoác teá, nhöng vieäc khoâng thöïc hieän ñaày ñuû vaø cuï theå luaät ñoù ñaët ra nhieàu caâu hoûi. Neáu chuùng ta ñaõ queân maát ñieàu naèm ôû neàn taûng cuûa söï toàn taïi cuûa chuùng ta, tính thieâng lieâng cuûa söï soáng, caùc nguyeân taéc taùc ñoäng ñeán theá giôùi, thì laøm sao chuùng ta coù theå nghó raèng quyeàn naøy ñöôïc toân troïng moät caùch hieäu quaû? Chuùng ta caàn khoâi phuïc laïi nhöõng giaù trò naøy vaø theå hieän chuùng trong caùc nguyeân taéc cuûa löông taâm coâng chuùng, ñeå nguyeân taéc nhaân ñaïo thöïc söï trôû thaønh neàn taûng cho hoaït ñoäng cuûa chuùng ta. Do ñoù, toâi tin raèng naêm Ñaïi leã naøy seõ laø thôøi ñieåm thuaän lôïi ñeå coäng ñoàng quoác teá coù nhöõng böôùc ñi tích cöïc nhaèm baûo ñaûm raèng caùc quyeàn baát khaû xaâm phaïm cuûa con ngöôøi khoâng bò hy sinh cho caùc nhu caàu quaân söï.
Treân cô sôû naøy, toâi yeâu caàu caùc noã löïc ñöôïc thöïc hieän ñeå tieáp tuïc baûo ñaûm raèng vieäc coi thöôøng luaät nhaân ñaïo quoác teá khoâng coøn laø moät löïa choïn nöõa. Cuõng caàn phaûi coù nhieàu noã löïc hôn nöõa ñeå baûo ñaûm raèng caùc vaán ñeà ñöôïc thaûo luaän taïi Hoäi nghò Hoàng Thaäp Töï vaø Traêng löôõi lieàm ñoû quoác teá laàn thöù 34 dieãn ra vaøo thaùng 10 naêm ngoaùi taïi Geneva seõ ñöôïc thöïc hieän. Kyû nieäm 75 naêm Coâng öôùc Geneva vöøa ñöôïc kyû nieäm, vaø vaãn caàn thieát phaûi thöïc hieän caùc chuaån möïc vaø nguyeân taéc maø caùc Coâng öôùc naøy döïa treân trong quaù nhieàu chieán tröôøng môû.
Trong soá ñoù, toâi nghó ñeán nhöõng xung ñoät khaùc nhau vaãn ñang tieáp dieãn ôû luïc ñòa Phi Chaâu, ñaëc bieät laø ôû Sudan, Sahel, Söøng Phi Chaâu, Mozambique, nôi ñang dieãn ra moät cuoäc khuûng hoaûng chính trò nghieâm troïng, vaø ôû caùc vuøng phía ñoâng cuûa Coäng hoøa Daân chuû Congo, nôi ngöôøi daân phaûi chòu ñöïng nhu caàu y teá vaø nhaân ñaïo nghieâm troïng, ñoâi khi coøn traàm troïng hôn bôûi tai hoïa khuûng boá, daãn ñeán maát maùt veà ngöôøi vaø haøng trieäu ngöôøi phaûi di dôøi. Ngoaøi ra, chuùng ta coù theå theâm vaøo ñoù nhöõng taùc ñoäng taøn phaù cuûa luõ luït vaø haïn haùn, laøm traàm troïng theâm tình traïng voán ñaõ baáp beânh ôû nhieàu nôi khaùc nhau cuûa Phi Chaâu.
Tuy nhieân, vieãn caûnh veà moät neàn ngoaïi giao tha thöù khoâng chæ nhaèm muïc ñích chöõa laønh caùc cuoäc xung ñoät quoác teá hay khu vöïc. Noù khieán moïi ngöôøi coù traùch nhieäm trôû thaønh moät ngheä nhaân hoøa bình, ñeå xaây döïng nhöõng xaõ hoäi thöïc söï hoøa bình, trong ñoù nhöõng khaùc bieät chính trò, xaõ hoäi, vaên hoùa, saéc toäc vaø toân giaùo hôïp phaùp taïo neân moät taøi saûn chöù khoâng phaûi laø nguoàn goác cuûa haän thuø vaø chia reõ.
Toâi ñaëc bieät nghó ñeán Mieán Ñieän, nôi ngöôøi daân phaûi chòu ñöïng raát nhieàu ñau khoå vì caùc cuoäc ñuïng ñoä vuõ trang lieân mieân khieán hoï phaûi rôøi boû nhaø cöûa vaø soáng trong sôï haõi.
Thaät ñau ñôùn khi thaáy raèng vaãn coøn, ñaëc bieät laø ôû Myõ Chaâu, nhieàu tình huoáng xung ñoät chính trò vaø xaõ hoäi gay gaét. Toâi nghó ñeán Haiti, nôi toâi tin raèng caùc böôùc caàn thieát coù theå ñöôïc thöïc hieän caøng sôùm caøng toát ñeå taùi laäp traät töï daân chuû vaø chaám döùt baïo löïc. Toâi cuõng nghó ñeán Venezuela vaø cuoäc khuûng hoaûng chính trò nghieâm troïng maø nöôùc naøy ñang traûi qua, cuoäc khuûng hoaûng naøy chæ coù theå ñöôïc khaéc phuïc baèng söï tuaân thuû chaân thaønh caùc giaù trò cuûa söï thaät, coâng lyù vaø töï do, baèng söï toân troïng ñoái vôùi söï soáng, phaåm giaù vaø quyeàn cuûa moïi ngöôøi, bao goàm caû nhöõng ngöôøi bò baét do caùc söï kieän trong nhöõng thaùng gaàn ñaây, baèng söï töø choái moïi hình thöùc baïo löïc vaø, chuùng ta haõy hy voïng, baèng söï baét ñaàu caùc cuoäc ñaøm phaùn moät caùch thieän chí vaø höôùng ñeán lôïi ích chung cuûa ñaát nöôùc. Töông töï nhö vaäy, toâi nghó ñeán Bolivia, nôi ñang traûi qua tình hình chính trò, xaõ hoäi vaø kinh teá ñaùng lo ngaïi, vaø Colombia, nôi toâi tin raèng vôùi söï giuùp ñôõ cuûa moïi ngöôøi, coù theå chaám döùt nhieàu cuoäc xung ñoät ñaõ xeù naùt ñaát nöôùc töø laâu. Cuoái cuøng, toâi nghó ñeán Nicaragua, nôi Toøa thaùnh, luoân côûi môû vôùi cuoäc ñoái thoaïi toân troïng vaø mang tính xaây döïng, quan taâm theo doõi caùc bieän phaùp ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi caùc caù nhaân vaø toå chöùc cuûa Giaùo hoäi vaø yeâu caàu töï do toân giaùo vaø caùc quyeàn cô baûn khaùc phaûi ñöôïc baûo ñaûm ñaày ñuû cho taát caû moïi ngöôøi.
Cuoái cuøng, khoâng theå coù hoøa bình thöïc söï neáu khoâng coù söï baûo ñaûm veà töï do toân giaùo, bao goàm söï toân troïng löông taâm cuûa caù nhaân vaø khaû naêng coâng khai theå hieän ñöùc tin vaø tö caùch thaønh vieân cuûa moät ngöôøi trong moät coäng ñoàng. Veà vaán ñeà naøy, nhöõng bieåu hieän ngaøy caøng gia taêng cuûa chuû nghóa baøi Do Thaùi, maø toâi cöïc löïc leân aùn, vaø aûnh höôûng ñeán ngaøy caøng nhieàu coäng ñoàng Do Thaùi treân khaép theá giôùi, laø nguoàn goác cuûa moái quan ngaïi saâu saéc.
Toâi cuõng khoâng theå im laëng veà nhieàu cuoäc ñaøn aùp choáng laïi nhieàu coäng ñoàng Kitoâ giaùo khaùc nhau, thöôøng do caùc nhoùm khuûng boá thöïc hieän, ñaëc bieät laø ôû Phi Chaâu vaø AÙ Chaâu. Cuõng khoâng theå im laëng veà caùc hình thöùc haïn cheá töï do toân giaùo "kín ñaùo" hôn ñoâi khi cuõng ñöôïc tìm thaáy ôû AÂu Chaâu, nôi caùc chuaån möïc phaùp lyù vaø thoâng leä haønh chính ñang gia taêng, "haïn cheá hoaëc thöïc teá laø huûy boû caùc quyeàn ñöôïc Hieán phaùp chính thöùc coâng nhaän ñoái vôùi caùc tín höõu caù nhaân vaø caùc nhoùm toân giaùo". [4] Veà vaán ñeà naøy, toâi xin nhaéc laïi raèng töï do toân giaùo caáu thaønh "thaønh töïu cuûa moät neàn vaên hoùa chính trò vaø phaùp lyù laønh maïnh", [5] bôûi vì khi noù "ñöôïc thöøa nhaän, phaåm giaù cuûa con ngöôøi ñöôïc toân troïng taän goác reã, vaø baûn saéc vaø theå cheá cuûa caùc daân toäc ñöôïc cuûng coá". [6]
Caùc tín höõu Kitoâ coù khaû naêng vaø mong muoán ñoùng goùp tích cöïc vaøo vieäc xaây döïng xaõ hoäi nôi hoï sinh soáng. Ngay caû khi hoï khoâng phaûi laø ña soá trong xaõ hoäi, hoï vaãn laø coâng daân theo ñuùng nghóa cuûa mình, ñaëc bieät laø ôû nhöõng vuøng ñaát maø hoï ñaõ sinh soáng töø thôøi xa xöa. Toâi ñaëc bieät noùi veà Syria, sau nhieàu naêm chieán tranh vaø taøn phaù, döôøng nhö ñang theo ñuoåi con ñöôøng oån ñònh. Toâi hy voïng raèng toaøn veïn laõnh thoå, söï thoáng nhaát cuûa ngöôøi daân Syria vaø caùc caûi caùch hieán phaùp caàn thieát seõ khoâng bò baát kyø ai xaâm phaïm, vaø coäng ñoàng quoác teá seõ giuùp Syria trôû thaønh vuøng ñaát chung soáng hoøa bình, nôi taát caû ngöôøi Syria, bao goàm caû coäng ñoàng Kitoâ giaùo, coù theå caûm thaáy mình laø coâng daân troïn veïn vaø chia seû lôïi ích chung cuûa quoác gia yeâu daáu ñoù.
Toâi cuõng nghó ñeán ñaát nöôùc Li Baêng thaân yeâu, vaø baøy toû hy voïng raèng ñaát nöôùc naøy, vôùi söï giuùp ñôõ quyeát lieät cuûa coäng ñoàng Kitoâ giaùo, coù theå sôû höõu söï oån ñònh veà maët theå cheá caàn thieát ñeå giaûi quyeát tình hình kinh teá vaø xaõ hoäi nghieâm troïng, ñeå xaây döïng laïi mieàn Nam ñaát nöôùc bò aûnh höôûng bôûi chieán tranh, vaø thöïc hieän ñaày ñuû Hieán phaùp vaø Hieäp ñònh Taif. Mong raèng taát caû ngöôøi daân Li Baêng seõ laøm vieäc ñeå baûo ñaûm raèng ñaát nöôùc cuûa nhöõng caây tuyeát tuøng vó ñaïi khoâng bao giôø bò bieán daïng bôûi söï chia reõ, maø thay vaøo ñoù ñöôïc toân vinh vì "soáng chung". Mong raèng Li Baêng vaãn laø moät ñaát nöôùc vaø laø thoâng ñieäp cuûa söï chung soáng vaø hoøa bình.
Tuyeân boá töï do cho nhöõng ngöôøi bò giam caàm
Hai ngaøn naêm cuûa Kitoâ giaùo ñaõ giuùp xoùa boû cheá ñoä noâ leä khoûi moïi heä thoáng phaùp luaät. Tuy nhieân, nhieàu hình thöùc noâ leä vaãn toàn taïi, baét ñaàu töø hình thöùc noâ leä ít ñöôïc thöøa nhaän nhöng ñöôïc thöïc haønh roäng raõi lieân quan ñeán lao ñoäng. Quaù nhieàu ngöôøi soáng nhö noâ leä cho coâng vieäc cuûa hoï, töø moät phöông tieän trôû thaønh muïc ñích, vaø thöôøng bò xieàng xích vaøo caùc ñieàu kieän laøm vieäc voâ nhaân ñaïo veà maët an toaøn, giôø laøm vieäc vaø tieàn löông. Caàn phaûi noã löïc ñeå taïo ra caùc ñieàu kieän laøm vieäc coù phaåm giaù, ñeå coâng vieäc, baûn thaân noù cao quyù vaø toân quyù, khoâng trôû thaønh raøo caûn ñoái vôùi söï hoaøn thieän vaø phaùt trieån cuûa con ngöôøi. Ñoàng thôøi, caàn phaûi baûo ñaûm raèng coù caùc cô hoäi vieäc laøm thöïc söï, ñaëc bieät laø khi tình traïng thaát nghieäp lan roäng khuyeán khích laøm vieäc khoâng khai baùo vaø do ñoù laø toäi phaïm.
Sau ñoù laø naïn noâ leä khuûng khieáp cuûa nghieän ma tuùy, ñaëc bieät aûnh höôûng ñeán nhöõng ngöôøi treû tuoåi. Thaät khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc khi thaáy soá löôïng cuoäc soáng, gia ñình vaø quoác gia bò huûy hoaïi bôûi teä naïn naøy, döôøng nhö ñang gia taêng, moät phaàn laø do söï xuaát hieän cuûa caùc loaïi ma tuùy toång hôïp thöôøng gaây töû vong, ñöôïc baùn roäng raõi do haäu quaû cuûa hieän töôïng buoân baùn ma tuùy taøn baïo.
Trong soá caùc hình thöùc noâ leä khaùc trong thôøi ñaïi cuûa chuùng ta, moät trong nhöõng hình thöùc khuûng khieáp nhaát laø naïn buoân ngöôøi do nhöõng keû voâ ñaïo ñöùc lôïi duïng nhu caàu cuûa haøng ngaøn ngöôøi chaïy troán chieán tranh, naïn ñoùi, söï ñaøn aùp hoaëc taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu ñeå tìm kieám moät nôi an toaøn ñeå soáng. Ngoaïi giao hy voïng laø ngoaïi giao töï do, ñoøi hoûi söï cam keát chung cuûa coäng ñoàng quoác teá nhaèm xoùa boû hoaït ñoäng thöông maïi kinh hoaøng naøy.
Ñoàng thôøi, caàn phaûi chaêm soùc nhöõng naïn nhaân cuûa naïn buoân ngöôøi naøy, chính nhöõng ngöôøi di cö, nhöõng ngöôøi bò buoäc phaûi ñi boä haøng ngaøn caây soá ôû Trung Myõ hoaëc sa maïc Sahara, hoaëc baêng qua Bieån Ñòa Trung Haûi hoaëc Eo bieån Manche treân nhöõng chieác thuyeàn taïm bôï chaät cöùng, chæ ñeå bò töø choái hoaëc buoäc phaûi soáng leùn luùt ôû moät quoác gia xa laï. Chuùng ta coù theå deã daøng queân raèng chuùng ta ñang ñoái phoù vôùi nhöõng con ngöôøi thöïc söï caàn ñöôïc chaøo ñoùn, baûo veä, thuùc ñaåy vaø hoøa nhaäp. [7]
Toâi thaáy raát naûn loøng khi thaáy raèng di cö vaãn bò bao phuû trong moät ñaùm maây ñen ngôø vöïc, thay vì ñöôïc coi laø nguoàn trao quyeàn. Nhöõng ngöôøi di cö chæ ñöôïc coi laø moät vaán ñeà caàn ñöôïc quaûn lyù. Hoï khoâng theå bò ñoái xöû nhö nhöõng ñoà vaät ñeå di chuyeån; hoï coù phaåm giaù vaø nguoàn löïc maø hoï coù theå cung caáp cho ngöôøi khaùc; hoï coù nhöõng traûi nghieäm, nhu caàu, noãi sôï haõi, khaùt voïng, öôùc mô, kyõ naêng vaø taøi naêng cuûa rieâng mình. Chæ baèng caùch nhìn nhaän moïi thöù theo goùc ñoä naøy, chuùng ta môùi coù theå ñaït ñöôïc tieán boä trong vieäc ñoái maët vôùi moät hieän töôïng ñoøi hoûi söï ñoùng goùp cuûa taát caû caùc quoác gia, ñaëc bieät laø thoâng qua vieäc taïo ra caùc con ñöôøng an toaøn thöôøng xuyeân.
Sau ñoù, ñieàu quan troïng laø chuùng ta phaûi giaûi quyeát nguyeân nhaân goác reã cuûa vieäc di dôøi, ñeå vieäc rôøi boû queâ höông ñeå tìm nôi khaùc laø moät löïa choïn chöù khoâng phaûi laø phöông tieän caàn thieát ñeå sinh toàn. Vôùi suy nghó naøy, toâi coi cam keát chung veà hôïp taùc phaùt trieån, nhö moät phöông tieän giuùp loaïi boû moät soá nguyeân nhaân khieán moïi ngöôøi di cö, laø ñieàu caàn thieát.
Traû töï do cho tuø nhaân
Cuoái cuøng, ngoaïi giao hy voïng laø ngoaïi giao coâng lyù, neáu khoâng coù noù thì khoâng theå coù hoøa bình. Naêm Thaùnh laø thôøi ñieåm thuaän lôïi ñeå thöïc haønh coâng lyù, xoùa nôï vaø giaûm aùn cho tuø nhaân. Tuy nhieân, khoâng coù khoaûn nôï naøo cho pheùp baát kyø ai, keå caû Nhaø nöôùc, ñoøi maïng soáng cuûa ngöôøi khaùc. Veà vaán ñeà naøy, toâi nhaéc laïi lôøi keâu goïi xoùa boû aùn töû hình ôû moïi quoác gia,[8] vì ngaøy nay khoâng tìm thaáy lyù do chính ñaùng naøo trong soá caùc coâng cuï coù khaû naêng khoâi phuïc coâng lyù.
Chuùng ta cuõng khoâng theå queân raèng, theo moät nghóa naøo ñoù, taát caû chuùng ta ñeàu laø tuø nhaân, vì taát caû chuùng ta ñeàu laø con nôï: ñoái vôùi Chuùa, ñoái vôùi ngöôøi khaùc, vaø caû ñoái vôùi traùi ñaát thaân yeâu cuûa chuùng ta, nôi chuùng ta ruùt ra nguoàn soáng haøng ngaøy. Nhö toâi ñaõ quan saùt trong Thoâng ñieäp haøng naêm cuûa mình cho Ngaøy Hoøa bình Theá giôùi, "moãi ngöôøi chuùng ta phaûi caûm thaáy theo moät caùch naøo ñoù coù traùch nhieäm ñoái vôùi söï taøn phaù maø Traùi ñaát, ngoâi nhaø chung cuûa chuùng ta, ñaõ phaûi chòu". [9] Baûn thaân thieân nhieân döôøng nhö ngaøy caøng noåi loaïn choáng laïi haønh ñoäng cuûa con ngöôøi baèng nhöõng bieåu hieän cöïc ñoan veà söùc maïnh cuûa noù. Ví duï veà ñieàu naøy laø luõ luït taøn khoác ôû Trung AÂu vaø Taây Ban Nha, caùc côn baõo taán coâng Madagascar vaøo muøa xuaân vaø ngay tröôùc Giaùng sinh, laø Boä Mayotte vaø Mozambique cuûa Phaùp.
Chuùng ta khoâng theå thôø ô tröôùc taát caû nhöõng ñieàu naøy! Chuùng ta khoâng coù quyeàn ñoù! Thay vaøo ñoù, chuùng ta coù nhieäm vuï phaûi noã löïc heát söùc ñeå chaêm soùc ngoâi nhaø chung cuûa chuùng ta vaø cö daân cuûa noù, hieän taïi vaø trong töông lai.
Taïi COP 29 ôû Baku, caùc quyeát ñònh ñaõ ñöôïc ñöa ra ñeå baûo ñaûm nguoàn taøi chính lôùn hôn cho haønh ñoäng öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu. Toâi tin raèng nhöõng quyeát ñònh naøy seõ cho pheùp chia seû nguoàn löïc cho nhieàu quoác gia chòu aûnh höôûng lôùn töø cuoäc khuûng hoaûng khí haäu vaø gaùnh chòu gaùnh naëng nôï kinh teá naëng neà. Vôùi suy nghó naøy, toâi yeâu caàu caùc quoác gia giaøu coù hôn xoùa nôï cho caùc quoác gia khoâng bao giôø coù theå traû ñöôïc nôï. Ñaây khoâng chæ ñôn thuaàn laø moät haønh ñoäng ñoaøn keát hay haøo phoùng, maø treân heát laø moät haønh ñoäng coâng lyù, cuõng xeùt ñeán moät hình thöùc baát bình ñaúng môùi maø chuùng ta ngaøy caøng nhaän thöùc roõ hôn ngaøy nay: "nôï sinh thaùi" toàn taïi ñaëc bieät giöõa Baéc vaø Nam baùn caàu. [10]
Cuõng xeùt ñeán moùn nôï sinh thaùi naøy, ñieàu quan troïng laø phaûi tìm ra nhöõng caùch thöùc hieäu quaû ñeå chuyeån ñoåi nôï nöôùc ngoaøi cuûa caùc nöôùc ngheøo thaønh caùc chính saùch vaø chöông trình hieäu quaû, saùng taïo vaø coù traùch nhieäm ñeå thuùc ñaåy söï phaùt trieån toaøn dieän cuûa con ngöôøi. Toøa Thaùnh saün saøng ñoàng haønh vôùi tieán trình naøy, vôùi nhaän thöùc raèng khoâng coøn baát kyø bieân giôùi hay raøo caûn naøo, chính trò hay xaõ hoäi, maø chuùng ta coù theå aån naùu. [11]
Tröôùc khi keát thuùc, toâi muoán baøy toû lôøi chia buoàn vaø caàu nguyeän cho caùc naïn nhaân vaø nhöõng ngöôøi ñang phaûi chòu ñau khoå vì traän ñoäng ñaát xaûy ra ôû Taây Taïng hai ngaøy tröôùc.
Kính thöa caùc Ñaïi söù,
Theo quan ñieåm Kitoâ giaùo, Naêm Thaùnh laø muøa aân suûng. Toâi mong muoán naêm 2025 naøy thöïc söï laø naêm aân suûng, traøn ñaày chaân lyù, loøng tha thöù, töï do, coâng lyù vaø hoøa bình! "Trong traùi tim cuûa moãi ngöôøi, hy voïng ngöï trò nhö mong muoán vaø kyø voïng veà nhöõng ñieàu toát ñeïp saép ñeán", [12] vaø moãi ngöôøi chuùng ta ñöôïc keâu goïi laøm cho hy voïng nôû roä xung quanh chuùng ta. Ñaây laø lôøi chuùc chaân thaønh cuûa toâi daønh cho taát caû caùc baïn, caùc Ñaïi söù thaân meán, cho gia ñình caùc baïn, vaø cho caùc chính phuû vaø daân toäc maø caùc baïn ñaïi dieän. Mong raèng hy voïng seõ nôû roä trong traùi tim chuùng ta vaø mong raèng thôøi ñaïi cuûa chuùng ta tìm thaáy hoøa bình maø noù voâ cuøng khao khaùt. Caûm ôn caùc baïn.
- - - - - - - - - - - - -
[1] Thoâng ñieäp Fratelli Tutti, 3 thaùng 10 naêm 2020, 27.
[2] So saùnh Cuoäc hoïp vôùi caùc cô quan daân söï, ñaïi dieän cuûa ngöôøi daân baûn ñòa vaø ñoaøn ngoaïi giao, Citadelle de Queùbec, ngaøy 27 thaùng 7 naêm 2022.
[3] Thoâng ñieäp Fratelli Tutti, 3 thaùng 10 naêm 2020, 262; xem. Thaùnh Phaoloâ Ñeä Luïc, Thoâng ñieäp Populorum Progressio, 26/03/1967, 51.
[4] Thaùnh Gioan Phaoloâ II, Söù ñieäp Ngaøy Hoøa bình Theá giôùi naêm 1988, ngaøy 1 Thaùng Gieâng naêm 1988, 2.
[5] Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI, Söù ñieäp Ngaøy Hoøa bình Theá giôùi 2011, ngaøy 1 Thaùng Gieâng naêm 2011, 5.
[6] Thöôïng daãn
[7] So saùnh Baøi phaùt bieåu tröôùc nhöõng ngöôøi tham döï Dieãn ñaøn quoác teá veà "Di cö vaø Hoøa bình", ngaøy 21 thaùng 2 naêm 2017.
[8] X. Söù ñieäp Ngaøy Hoøa bình Theá giôùi 2025, ngaøy 1 Thaùng Gieâng naêm 2025, 11.
[9] Thöôïng daãn, 4.
[10] X. Toâng Saéc Spes Non Confundit - Hy voïng khoâng laøm thaát voïng - (ngaøy 9 thaùng 5 naêm 2024), 16; Thoâng ñieäp Laudato Si', hay 24 thaùng 5 naêm 2015, 51.
[11] Xem. Thoâng ñieäp Laudato Si', 52.
[12] Toâng Saéc Spes Non Confundit - Hy voïng khoâng laøm thaát voïng, 1.