Toøa AÂn Giaûi Toái Cao vaø Caùch Thöùc Hoïat Ñoäng
Trong Vieäc Xöû Lyù
Caùc Vaán Ñeà Thuoäc Thaåm Quyeàn Cuûa Mình
Toøa AÂn Giaûi Toái Cao vaø Caùch Thöùc Hoïat Ñoäng Trong Vieäc Xöû Lyù Caùc Vaán Ñeà Thuoäc Thaåm Quyeàn Cuûa Mình.
Giaùm muïc Krzysztof Nykiel
(WHÑ 30-12-2024) - Ñaây laø baøi tham luaän cuûa Ñöùc Giaùm muïc Krzysztof Nykiel, Phoù Chaùnh aùn Toaø AÂn giaûi Toái cao, trong Khoaù hoïc veà toaø trong do Toaø AÂn giaûi Toái cao toå chöùc töø ngaøy 4 ñeán 8 thaùng 3 naêm 2024.
Daãn nhaäp
Quyù Linh muïc, Phoù teá vaø caùc chuûng sinh saép ñöôïc chòu chöùc thaân meán!
Muïc ñích cuûa baøi trình baøy naøy laø giôùi thieäu cho quyù vò veà Toaø AÂn giaûi Toái cao, caùch thöùc hoaït ñoäng cuûa Toaø naøy khi giaûi quyeát caùc vaán ñeà thuoäc thaåm quyeàn cuûa mình, ñaëc bieät taäp trung vaøo söï caàn thieát, söï thuaän tieän vaø phöông phaùp khi tìm ñeán Toaø AÂn giaûi Toái cao. Thaåm quyeàn cuûa Toaø naøy bao truøm taát caû nhöõng gì lieân quan ñeán toaø trong, bao goàm caû toaø trong bí tích vaø toaø trong khoâng bí tích, tuyø thuoäc vaøo vieäc xöû lyù trong boái caûnh Bí tích Hoaø giaûi hay trong quaù trình linh höôùng.
Toaø AÂn giaûi Toái cao laø Toaø aùn ñaàu tieân trong caùc Toaø aùn Toâng Toaø, vôùi thaåm quyeàn chæ giôùi haïn ôû toaø trong, töùc laø lónh vöïc noäi taâm lieân quan ñeán moái töông quan giöõa Thieân Chuùa vaø ngöôøi tín höõu. Ñaây laø cô quan duy nhaát vaø phoå quaùt cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng trong caùc vaán ñeà lieân quan ñeán Toaø trong. Toaø naøy laø moät Toaø aùn cuûa aân suûng vaø loøng thöông xoùt.
Nhö Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ ñaõ ñònh nghóa, Toaø AÂn giaûi Toái cao laø "Toaø aùn cuûa loøng thöông xoùt", nôi maø ngöôøi ta tìm ñeán ñeå nhaän ñöôïc phöông döôïc khoâng theå thieáu cho linh hoàn mình, ñoù laø Loøng Thöông Xoùt cuûa Thieân Chuùa![1]. Laø Toaø aùn cuûa loøng thöông xoùt vôùi thaåm quyeàn trong phaïm vi Toaø trong, Toaø AÂn giaûi Toái cao ñoùng vai troø tieân phong trong vieäc phuïc vuï caùc Linh muïc giaûi toäi vaø hoái nhaân.
Toaø naøy khoâng ñaûm nhaän caùc chöùc naêng tö phaùp thuoäc toaø ngoaøi nhö Toaø Thöôïng thaåm Toâng Toaø hoaëc Toaø Rota Roâma. Trong soá caùc cô quan cuûa Giaùo trieàu Roâma, ñaây laø cô quan duy nhaát thöïc hieän tröïc tieáp moät hoaït ñoäng khoâng mang tính haønh chính. Thoâng thöôøng, Toaø AÂn giaûi Toái cao thöïc thi quyeàn taøi phaùn mang tính aân suûng. Thaåm quyeàn ñaëc thuø cuûa toaø, vì theá, bao goàm taát caû nhöõng gì lieân quan ñeán toaø trong.
1. Khaùi nieäm veà toaø trong
Toaø trong laø toaøn boä caùc moái töông quan giöõa tín höõu vaø Thieân Chuùa, trong ñoù Hoäi Thaùnh ñoùng vai troø trung gian khoâng phaûi ñeå tröïc tieáp ñieàu chænh caùc heä quaû xaõ hoäi cuûa caùc moái töông quan naøy, maø laø ñeå ñaûm baûo lôïi ích sieâu nhieân cuûa tín höõu, höôùng ñeán tình baïn vôùi Thieân Chuùa, nghóa laø ñaït ñöôïc traïng thaùi aân suûng vaø cuoái cuøng laø söï soáng ñôøi ñôøi.[2] Roõ raøng, traät töï ngay thaúng giöõa linh hoàn vaø Thieân Chuùa, ñöôïc phuïc hoài qua söï trung gian cuûa Hoäi Thaùnh, cuõng coù nhöõng aûnh höôûng ñeán ñôøi soáng xaõ hoäi cuûa tín höõu.
Bí tích Hoaø giaûi, laø nôi ñaëc aân vaø laø phöông tieän tuyeät vôøi nhaát cuûa toaø trong, minh hoïa raát roõ cho caùc khaùi nieäm naøy: tröôùc heát, bí tích naøy hoaø giaûi linh hoàn vôùi Thieân Chuùa, ñoàng thôøi hoaø giaûi tín höõu vôùi Hoäi Thaùnh, loaïi boû veát thöông (vulnus) maø toäi loãi ñaõ gaây ra cho söï hieäp thoâng trong Hoäi Thaùnh. Ngoaøi toaø trong bí tích, coøn coù toaø trong khoâng bí tích, theå hieän qua vieäc tín höõu baøy toû löông taâm cuûa mình vôùi Hoäi Thaùnh, ngoaøi phaïm vi cuûa Bí tích Hoaø giaûi nhöng vaãn giöõ bí maät. Ví duï ñieån hình laø linh höôùng, ñöôïc thöïc hieän qua caùc haønh vi rieâng bieät vaø taùch rôøi khoûi Bí tích Hoaø giaûi, hoaëc vieäc tu só baøy toû löông taâm cuûa mình vôùi Beà treân, hoaëc tín höõu yeâu caàu tö vaán hay baùo caùo caùc söï kieän nghieâm troïng vôùi caùc Beà treân Hoäi Thaùnh, vôùi cam keát giöõ bí maät laãn nhau.
Caùc ñaëc ñieåm chính cuûa toaø trong:
a) Saùng kieán töø phía tín höõu: Nôi toaø trong, quyeàn taøi phaùn ñöôïc quy ñònh bôûi Giaùo luaät nhö moät moâ hình cuûa quyeàn taøi phaùn töï nguyeän, khoâng mang tính tranh tuïng; do ñoù, chæ tín höõu lieân quan môùi coù theå kích hoaït quyeàn taøi phaùn cuûa Toaø trong, vì chæ hoï môùi coù khaû naêng baøy toû söï thaät veà nhöõng söï vieäc ñaõ xaûy ra.
b) Tính chaát phaùp lyù bí maät: Haønh ñoäng maø tín höõu yeâu caàu thaåm quyeàn thöïc hieän laø moät haønh ñoäng cuûa quyeàn taøi phaùn bí maät, döïa treân baûn chaát kín ñaùo cuûa caùc söï vieäc lieân quan cuõng nhö caùch thöùc maø quyeàn taøi phaùn ñöôïc kích hoaït moät caùch kín ñaùo bôûi ngöôøi lieân quan. Caàn khaúng ñònh raèng ñaây laø hình thöùc quyeàn taøi phaùn duy nhaát, hoaït ñoäng hieäu quaû nhöng khoâng coâng khai, vaø khoâng phaûi laø hai loaïi quyeàn taøi phaùn khaùc nhau, nhö Boä Giaùo luaät naêm 1917[3] töøng cho ñeà caäp.
c) Tính chaát phaùp lyù tha thöù: Quyeàn taøi phaùn nôi toaø trong mang baûn chaát tha thöù. Söï tha thöù laø phaùn quyeát duy nhaát coù theå ñöôïc ban haønh. Khoâng theå aùp ñaët caùc haønh vi phaùp lyù mang tính cöôõng cheá chæ ôû toaø trong; moïi meänh leänh cuûa thaåm quyeàn mang tính quyeàn taøi phaùn ñeàu thuoäc toaø ngoaøi, do ñoù coù theå laø ñoái töôïng cuûa khaùng nghò haønh chính. Vieäc thöïc thi quyeàn taøi phaùn nôi toaø trong khoâng phaûi laø moät "löïa choïn" cuûa thaåm quyeàn Hoäi Thaùnh ñeå laùch caùc quy taéc ñöôïc thieát laäp trong vieäc thöïc thi quyeàn cai quaûn, chaúng haïn aùp ñaët moät meänh leänh theo caùch bí maät. Ngöôïc laïi, nguyeân taéc laø: vieäc thöïc hieän quyeàn taøi phaùn Hoäi Thaùnh thoâng qua toaø trong ñöôïc kích hoaït bôûi tín höõu khi hoï töï nguyeän tìm ñeán thaåm quyeàn cuûa Hoäi Thaùnh.
d) Söï chaéc chaén phaùp lyù vaø vaán ñeà baèng chöùng: Haønh vi quyeàn taøi phaùn cuûa toaø trong coù hieäu löïc phaùp lyù vaø khoâng caàn phaûi laëp laïi nôi toaø ngoaøi. Tuy nhieân, vì laø moät haønh vi bí maät, noù ñaët ra vaán ñeà veà söï chaéc chaén phaùp lyù vaø tính coâng khai, lieân quan chuû yeáu ñeán khía caïnh chöùng minh. Do ñoù, ñeå ngaên chaën khaû naêng coâng khai hoaù sau naøy cuûa moät vaán ñeà ñaõ ñöôïc giaûi quyeát ôû toaø trong (khoâng bí tích), kinh nghieäm phaùp lyù ñaõ cuûng coá caùc hình thöùc kín ñaùo vaø aån danh ñeå coù theå chöùng nhaän beân ngoaøi, neáu caàn thieát, caùc mieãn chuaån phuø hôïp,# nhö ñöôïc ñeà caäp trong ñieàu 1082 cuûa Boä Giaùo luaät 1983.[4]
e) Söï khoâng lieân thoâng giöõa toaø ngoaøi vaø toaø trong: Nguyeân taéc khoâng lieân thoâng giöõa hai toaø laø moät nguyeân taéc chung cuûa Giaùo luaät, nhaèm baûo ñaûm töï do vaø phaåm giaù cuûa con ngöôøi. Tuy nhieân, nguyeân taéc naøy coù moät soá ngoaïi leä. Moät vuï vieäc ñaõ ñöôïc khôûi toá taïi toaø ngoaøi khoâng bao giôø coù theå ñöôïc chuyeån sang toaø trong, ngoaïi tröø moät soá tröôøng hôïp ñaëc bieät ñöôïc quy ñònh taïi ñieàu 64 cuûa Boä Giaùo luaät 1983. Ngöôïc laïi, caùc vaán ñeà thuoäc toaø trong ñoâi khi coù theå ñöôïc chuyeån ra toaø ngoaøi, ví duï nhö khi caàn chöùng minh moät mieãn chuaån, hoaëc khi thaåm quyeàn Hoäi Thaùnh, vì lôïi ích cuûa tín höõu, thaáy caàn thieát ñeå ngaên chaën göông xaáu vaø coâng khai tuyeân boá moät tình huoáng cuï theå thuoäc toaø trong (nhö vieäc ñình chæ moät giaùo só hoaëc ruùt pheùp thoâng coâng ñoái vôùi moät ngöôøi,#).
2. Thaåm quyeàn cuûa Boä
Caàn löu yù raèng thaåm quyeàn cuûa Toaø AÂn giaûi Toái cao, ñöôïc moâ taû trong Toâng hieán Pastor Bonus do Thaùnh Gioan Phaoloâ II ban haønh naêm 1988, khoâng coù söï thay ñoåi ñaùng keå naøo trong Toâng hieán môùi Praedicate Evangelium, ñöôïc Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ ban haønh ngaøy 19 thaùng 3 naêm 2022 vaø coù hieäu löïc töø ngaøy 5 thaùng 6 cuøng naêm.
Trong Praedicate Evangelium, thaåm quyeàn cuûa Toaø AÂn giaûi Toái cao ñöôïc neâu roõ trong caùc ñieàu 190-193.
Ñieàu 190, khoaûn 1 vieát: "Toaø AÂn giaûi Toái cao coù thaåm quyeàn ñoái vôùi taát caû nhöõng gì lieân quan ñeán toaø trong vaø caùc AÂn xaù, laø nhöõng bieåu hieän cuûa loøng thöông xoùt Chuùa."
Khoaûn 2: "Toaø naøy ñöôïc ñieàu haønh bôûi Chaùnh aùn, vôùi söï hoã trôï cuûa Phoù Chaùnh aùn vaø moät soá nhaân vieân khaùc."
ÔÛ toaø trong, caû bí tích laãn khoâng bí tích, Toaø AÂn giaûi Toái cao ban haønh söï tha boång khoûi caùc hình phaït (vaï), caùc mieãn chuaån, thay theá, hôïp thöùc hoaù, aân xaù vaø caùc aân hueä khaùc (Praedicate Evangelium, ñieàu 191). Ñoàng thôøi, toaø xem xeùt vaø giaûi quyeát caùc tröôøng hôïp lieân quan ñeán löông taâm ñöôïc trình leân.
Thuaät ngöõ "tröôøng hôïp löông taâm" bao haøm moät loaït caùc vaán ñeà khoù xaùc ñònh cuï theå. Trong phaïm vi roäng lôùn naøy, Toaø AÂn giaûi Toái cao, vôùi thaåm quyeàn cuûa Giaùo hoaøng, giaûi quyeát caùc tröôøng hôïp cuï theå, trong khi vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà mang tính phoå quaùt (sub specie universalitatis) thuoäc veà Boä Giaùo lyù Ñöùc tin (ñaëc bieät khi lieân quan ñeán caùc vaán ñeà coù tính chaát giaùo lyù).
Toaø AÂn giaûi Toái cao khoâng ñoùng vai troø nhö moät giaùo sö Thaàn hoïc Luaân lyù hay Giaùo luaät, nhöng trong vieäc giaûi ñaùp caùc tröôøng hôïp cuï theå, Toaø vaãn cung caáp caùc höôùng daãn vaø chæ daãn coù thaåm quyeàn. Do ñoù, caùc caâu traû lôøi cuûa toaø coù giaù trò thaåm quyeàn - tuyø tröôøng hôïp, mang tính quy ñònh hoaëc giaûi thoaùt - chæ aùp duïng cho caùc tröôøng hôïp cuï theå vaø hoaøn caûnh thöïc teá ñöôïc trình leân toaø, chöù khoâng phaûi cho caùc tröôøng hôïp khaùc. Tuy nhieân, roõ raøng laø caùc höôùng daãn giaùo lyù vaø kyû luaät bao goàm trong caùc giaûi phaùp ñöôïc ñöa ra coù theå ñöôïc Linh muïc trình baøy ñôn thænh söû duïng nhö moät tieâu chí thaän troïng trong caùc boái caûnh roäng hôn. Trong moïi tröôøng hôïp, khoâng ñöôïc pheùp tieát loä caùc caâu traû lôøi naøy.
Ñieàu 192 cuûa Toâng hieán Praedicate Evangelium quy ñònh:
Khoaûn 1: Toaø AÂn giaûi Toái cao ñaûm baûo raèng taïi caùc Ñaïi Vöông cung Thaùnh ñöôøng[5] ôû Roâma coù ñuû soá löôïng caùc Linh muïc giaûi toäi, ñöôïc trao caùc naêng quyeàn thích hôïp.
Khoaûn 2: Toaø giaùm saùt vieäc ñaøo taïo ñuùng ñaén caùc Linh muïc giaûi toäi ñöôïc boå nhieäm taïi caùc Ñaïi Vöông cung Thaùnh ñöôøng vaø nhöõng Linh muïc ñöôïc boå nhieäm ôû nôi khaùc.
Nhö ñaõ ñeà caäp, veà cô baûn khoâng coù thay ñoåi so vôùi vaên baûn cuûa Pastor Bonus, ngoaïi tröø vieäc boå sung traùch nhieäm giaùm saùt vieäc ñaøo taïo ñuùng ñaén caùc Linh muïc giaûi toäi khoâng chæ taïi caùc Ñaïi Vöông cung Thaùnh ñöôøng ôû Roâma maø caû ôû nhöõng nôi khaùc.
Cuoái cuøng, theo ñieàu 193 cuûa Toâng hieán naøy, Toaø AÂn giaûi Toái cao cuõng chòu traùch nhieäm veà vieäc ban haønh vaø söû duïng caùc AÂn xaù, nhöng vaãn baûo löu thaåm quyeàn cuûa Boä Giaùo lyù Ñöùc tin trong vieäc xem xeùt moïi vaán ñeà lieân quan ñeán giaùo lyù vaø Boä Phuïng töï vaø Kyû luaät Bí tích trong lónh vöïc nghi leã.
3. Caùc hình phaït daønh rieâng cho Toâng Toaø
Trong Boä Giaùo luaät 1983, coù ñeà caäp ñeán naêm toäi bò xöû phaït baèng hình phaït vaï tuyeät thoâng tieàn keát (latae sententiae) daønh rieâng cho Toâng Toaø.
3.1. Söï xuùc phaïm ñeán caùc Thaùnh Theå (x. ñieàu 1382 CIC/83)
Ñaây laø moät toäi raát nghieâm troïng, tröïc tieáp xuùc phaïm ñeán Thieân Chuùa. Toäi naøy bao goàm vieäc chieám giöõ caùch baát hôïp phaùp Baùnh vaø Röôïu ñaõ ñöôïc thaùnh hieán nhaèm muïc ñích phaïm thaùnh.
Coù nhieàu lyù do coù theå daãn ñeán söï xuùc phaïm naøy: ñoâi khi laø do loøng thuø gheùt Thieân Chuùa, ñoâi khi vì traû thuø, meâ tín, hoaëc thaäm chí vì nhöõng muïc ñích ñoài baïi. Haønh vi xuùc phaïm naøy coù theå ñöôïc thöïc hieän caù nhaân hoaëc tröôùc söï hieän dieän cuûa ngöôøi khaùc. Thaäm chí, khoâng ít tröôøng hôïp caùc Thaùnh Theå bò xuùc phaïm trong caùc nghi thöùc thôø cuùng ma quyû.
Ñeå phaïm toäi xuùc phaïm ñeán caùc Thaùnh Theå, ngöôøi vi phaïm phaûi coù yù ñònh xuùc phaïm thöïc söï (animus profanandi), töùc laø moät yù höôùng phaïm thaùnh ñích thöïc.
Ñieàu 1382 (x. ñieàu 1442 cuûa Boä Giaùo luaät cuûa caùc Giaùo Hoäi Ñoâng Phöông, quy ñònh hình phaït vaï tuyeät thoâng lôùn (scomunica maggiore), vaø neáu laø giaùo só, coù theå bò caùc hình phaït khaùc, keå caû baõi nhieäm) quy ñònh raèng baát kyø ai neùm boû, mang ñi hoaëc giöõ caùc Thaùnh Theå ñaõ ñöôïc thaùnh hieán vì muïc ñích phaïm thaùnh, seõ töï ñoäng (ipso facto) chòu vaï tuyeät thoâng tieàn keát.
Vì ñaây laø hình phaït daønh rieâng cho Toâng Toaø, neân chæ coù theå ñöôïc giaûi hoaëc tha bôûi:
- Toaø AÂn giaûi Toái cao nôi toaø trong.
- Boä Giaùo lyù Ñöùc tin ôû toaø ngoaøi (Pastor Bonus, ñieàu 52 vaø 118).
- Baát kyø Linh muïc naøo trong tröôøng hôïp khaån caáp (ngöôøi phaïm toäi ñang ñoái dieän vôùi caùi cheát) nôi toaø trong bí tích, vôùi ñieàu kieän ngöôøi hoái nhaân phaûi trình baùo vôùi thaåm quyeàn ngoaøi toaø trong tröôøng hôïp hoài phuïc söùc khoûe hoaëc khoâng coøn nguy hieåm ñeán tính maïng.
3.2. Vi phaïm tröïc tieáp aán tín bí tích (x. ñieàu 1386 CIC/83)
Haønh vi vi phaïm naøy bò xöû phaït baèng hình phaït vaï tuyeät thoâng tieàn keát daønh rieâng cho Toâng Toaø. Trong tröôøng hôïp vi phaïm giaùn tieáp, thì hình phaït haäu keát (ferendae sententiae) ñöôïc aùp duïng tuyø theo möùc ñoä nghieâm troïng cuûa haønh vi.
Ñaây laø toäi chæ coù theå ñöôïc thöïc hieän bôûi moät Linh muïc khi ñoùng vai troø laø Cha giaûi toäi, ngay caû khi vì lyù do chính ñaùng, ngaøi khoâng ban pheùp giaûi toäi bí tích. Do ñoù, chæ coù Linh muïc giaûi toäi môùi coù theå laø chuû theå cuûa aán tín naøy.
Ñeå coù theå xaûy ra vi phaïm tröïc tieáp aán tín bí tích, caàn hai ñieàu kieän cô baûn:
1) Linh muïc giaûi toäi coá yù tieát loä moät toäi ñaõ ñöôïc nghe trong toaø giaûi toäi;
2) Linh muïc tieát loä danh tính cuûa hoái nhaân ñaõ xöng toäi.
Hai yeáu toá treân laø ñieàu kieän caàn thieát ñeå xaùc ñònh toäi vi phaïm tröïc tieáp aán tín bí tích.
Boä Giaùo luaät cuûa caùc Giaùo Hoäi Ñoâng Phöông (CCEO) cuõng ñeà caäp ñeán vi phaïm tröïc tieáp aán tín bí tích taïi ñieàu 1456. Tuy nhieân, luaät naøy khoâng aùp duïng hình phaït tieàn keát, maëc duø vieäc tha toäi ñöôïc quy ñònh ôû khoaûn 1 vaãn daønh rieâng cho Toâng Toaø. Theo ñieàu 1456, khoaûn 1, CCEO, Linh muïc giaûi toäi vi phaïm tröïc tieáp aán tín bí tích bò xöû phaït vaï tuyeät thoâng lôùn, phuø hôïp vôùi ñieàu 728, khoaûn 1, muïc 1 CCEO, quy ñònh raèng vieäc giaûi toäi cho haønh vi naøy ñöôïc daønh rieâng cho Toâng Toaø. Vì vaäy, trong CCEO, vi phaïm tröïc tieáp aán tín bí tích ñöôïc coi laø 'toäi daønh rieâng' cho Toâng Toaø.
Trong Toâng thö döôùi daïng Töï saéc Sacramentorum Sanctitatis Tutela (Baûo veä söï thaùnh thieâng cuûa caùc bí tích), ñieàu 4, muïc 5, toäi naøy ñöôïc xem laø vi phaïm nghieâm troïng ñoái vôùi söï thaùnh thieän cuûa Bí tích Hoaø giaûi, vaø ñöôïc daønh rieâng cho Boä Giaùo lyù Ñöùc tin neáu thuoäc toaø ngoaøi.[6] Nôi toaø trong, vieäc giaûi quyeát thuoäc thaåm quyeàn cuûa Toaø AÂn giaûi Toái cao.
Lyù do aùp duïng hình phaït vaï tuyeät thoâng laø gì?
Muïc ñích cuûa hình phaït naøy laø ñeå baûo veä söï thaùnh thieâng cuûa Bí tích Hoaø giaûi, phöông tieän duy nhaát maø caùc tín höõu thöôøng xuyeân söû duïng ñeå nhaän laõnh ôn tha thöù toäi loãi. Neáu caùc tín höõu khoâng coù söï baûo ñaûm raèng noäi dung caùc lôøi xöng toäi cuûa hoï seõ ñöôïc giöõ kín, coù khaû naêng hoï seõ khoâng ñeán vôùi bí tích naøy.
Caàn khaúng ñònh raèng aán tín bí tích laø baát khaû xaâm phaïm, khoâng chaáp nhaän baát kyø ngoaïi leä hay mieãn chuaån naøo. Ngay caû sau khi hoái nhaân qua ñôøi, Cha giaûi toäi vaãn khoâng ñöôïc tieát loä noäi dung lôøi xöng toäi, vaø luoân phaûi tuaân thuû vieäc giöõ aán tín bí tích trong moïi tröôøng hôïp.
3.3. Ban pheùp giaûi toäi cho ngöôøi ñoàng loaõ trong moät toäi phaïm ñeán ñieàu raên thöù saùu trong Möôøi Ñieàu Raên (x. ñieàu 1384 CIC/83)
Toäi ban pheùp giaûi toäi cho ngöôøi ñoàng loaõ laø moät toäi raát nghieâm troïng, thaäm chí cöïc kyø nghieâm troïng. Toäi naøy coù theå xaûy ra khi moät Linh muïc, trong vai troø laø Cha giaûi toäi, "tha" toäi cho moät hoái nhaân veà moät toäi choáng laïi ñöùc khieát tònh maø caû hai ñaõ cuøng phaïm. Trong tröôøng hôïp naøy, thaät ra, Cha giaûi toäi khoâng theå ban pheùp giaûi toäi thaønh söï, ngoaïi tröø trong tröôøng hôïp nguy töû (x. ñieàu 977 CIC/83).
Möùc ñoä nghieâm troïng cuûa toäi naøy khoâng chæ naèm ôû vieäc Linh muïc ñaõ phaïm toäi vôùi hoái nhaân, maø coøn ôû vieäc ban moät pheùp giaûi toäi khoâng thaønh söï. Trong tình huoáng naøy, Cha giaûi toäi thieáu naêng quyeàn caàn thieát ñeå tha toäi loaïi naøy, vì ñaây laø toäi coù lieân quan tröïc tieáp ñeán chính ngaøi vôùi tö caùch laø ñoàng loaõ.
Haønh vi phaïm toäi naøy bao goàm taát caû caùc toäi beân ngoaøi lieân quan ñeán ñöùc khieát tònh ñöôïc thöïc hieän vôùi moät ngöôøi ñoàng loaõ, ngay caû khi toäi ñoù xaûy ra tröôùc khi chòu chöùc Linh muïc.
Hoäi Thaùnh, thoâng qua hình phaït vaï tuyeät thoâng, muoán baûo veä söï thaùnh thieâng cuûa Bí tích Hoaø giaûi vaø tìm kieám söï caûi hoaùn thöïc söï cuûa nhöõng ngöôøi phaïm loãi. Neáu vieäc tha toäi cho ngöôøi ñoàng loaõ trong tröôøng hôïp naøy ñöôïc coi laø thaønh söï, thì toäi loãi coù theå trôû thaønh moät thoùi quen.
Roõ raøng, ñeå phaïm toäi naøy, Cha giaûi toäi phaûi yù thöùc raèng mình ñang tha toäi cho moät ngöôøi ñaõ phaïm toäi vôùi mình. Neáu Cha giaûi toäi khoâng nhaän ra hoái nhaân, thì toäi naøy khoâng xaûy ra. Tröôøng hôïp ñoàng loaõ khoâng xöng thuù moät toäi phaïm ñeán ñöùc khieát tònh ñaõ phaïm vôùi Cha giaûi toäi, vì toäi ñoù ñaõ ñöôïc tha bôûi moät Cha giaûi toäi khaùc, thì cuõng khoâng coù toäi phaïm naøo ñöôïc thieát laäp.
Neáu Cha giaûi toäi khoâng bieát veà hình phaït vaï tuyeät thoâng khi 'tha toäi' cho ñoàng loaõ, söï thieáu hieåu bieát naøy khoâng mieãn tröø ngaøi khoûi hình phaït. Nhöõng ngöôøi ñöôïc uyû quyeàn thi haønh thöøa taùc vuï giaûi toäi phaûi bieát caùc quy taéc Giaùo luaät lieân quan ñeán bí tích naøy.
Theo ñieàu 1457 CCEO, Linh muïc ban pheùp giaûi toäi cho ñoàng loaõ trong toäi phaïm ñeán ñöùc khieát tònh bò phaït vaï tuyeät thoâng lôùn, phuø hôïp vôùi ñieàu 728, khoaûn 1, muïc 2, quy ñònh raèng vieäc tha toäi naøy daønh rieâng cho Toaø Thaùnh.
Thaåm quyeàn xeùt xöû:
- Nôi toaø ngoaøi (thuoäc phaïm vi coâng khai), tröôøng hôïp naøy thuoäc thaåm quyeàn cuûa Boä Giaùo lyù Ñöùc tin (x. SST, ñieàu 4, muïc 1).
- ÔÛ toaø trong (bí maät), tröôøng hôïp naøy do Toaø AÂn giaûi Toái cao xöû lyù.
Caàn löu yù raèng, ñoái vôùi caû vieäc vi phaïm aán tín bí tích laãn vieäc tha toäi cho ñoàng loaõ, ñieàu 729, muïc 1 vaø 2 CCEO quy ñònh raèng baát kyø söï daønh rieâng naøo veà quyeàn tha toäi ñeàu khoâng coøn hieäu löïc khi:
1) Hoái nhaân laø moät ngöôøi beänh khoâng theå rôøi khoûi nhaø.
2) Theo söï phaùn ñoaùn thaän troïng cuûa Cha giaûi toäi, khoâng theå xin pheùp töø nhaø chöùc traùch coù thaåm quyeàn ñeå ban pheùp giaûi toäi maø khoâng gaây phieàn toaùi nghieâm troïng cho hoái nhaân hoaëc khoâng coù nguy cô vi phaïm aán tín bí tích.
Ngoaøi ra, caàn nhaán maïnh raèng vieäc tha toäi cho ñoàng loaõ, ngoaïi tröø trong tröôøng hôïp nguy töû, laø khoâng thaønh söï ngay caû ñoái vôùi caùc tín höõu thuoäc Giaùo Hoäi Ñoâng Phöông, theo ñieàu 730 CCEO.
3.4. Haønh hung theå lyù ñoái vôùi Ñöùc Giaùo hoaøng Roâma (x. ñieàu 1370, khoaûn 1 CIC/83)
Vieäc phaïm toäi naøy bao goàm haønh ñoäng söû duïng baïo löïc theå lyù vôùi yù ñònh xaâm haïi ñeán tính maïng hoaëc söï toaøn veïn cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Roâma. Ñieàu 1370, khoaûn 1 CIC/83 (x. ñieàu 1445 CCEO) quy ñònh raèng: haønh vi haønh hung theå lyù ñoái vôùi Ñöùc Giaùo hoaøng Roâma laø moät toäi nghieâm troïng vaø bò phaït vaï tuyeät thoâng tieàn keát. Tuy nhieân, treân thöïc teá, ñaây laø moät loaïi toäi hieám khi xaûy ra trong thôøi ñaïi ngaøy nay.
3.5. Taán phong Giaùm muïc maø khoâng coù boå nhieäm thö cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng (x. ñieàu 1387, CIC/83)
Toäi naøy xaûy ra khi moät tín höõu ñöôïc laõnh nhaän Bí tích Truyeàn chöùc thaùnh ôû baäc Giaùm muïc maø khoâng coù söï chuaån y hôïp phaùp töø Ñöùc Giaùo hoaøng Roâma. Toäi naøy chæ coù theå ñöôïc thöïc hieän bôûi moät Giaùm muïc Coâng Giaùo khi ngaøi taán phong moät Giaùm muïc khaùc maø khoâng coù uyû nhieäm thö cuûa Toaø Thaùnh.
Vieäc taán phong naøy thaønh söï nhöng baát hôïp phaùp. Luaät quy ñònh raèng caû ngöôøi ban Bí tích Truyeàn chöùc thaùnh vaø ngöôøi nhaän chöùc thaùnh ñeàu bò vaï tuyeät thoâng tieàn keát. Vieäc tha vaï naøy thuoäc thaåm quyeàn cuûa Toâng Toaø:
- Trong tröôøng hôïp toäi phaïm mang tính kín ñaùo, thaåm quyeàn tha vaï thuoäc veà Toaø AÂn giaûi Toái cao.
- Neáu toäi phaïm mang tính coâng khai, thaåm quyeàn tha vaï thuoäc veà Boä Giaùo lyù Ñöùc tin.
3.6. Coá tình truyeàn chöùc thaùnh cho phuï nöõ (x. SST, ñieàu 5, muïc 1)
Gaàn ñaây, Giaùo luaät ñaõ boå sung moät loaïi toäi môùi (khoâng coù trong Quyeån VI cuûa CIC/83), cuõng bò phaït vaï tuyeät thoâng tieàn keát vaø ñöôïc daønh rieâng cho Toâng Toaø. Ñoù laø toäi coá tình truyeàn chöùc thaùnh cho phuï nöõ.
Haønh ñoäng truyeàn chöùc thaùnh naøy laø khoâng thaønh söï, vaø caû ngöôøi thöïc hieän haønh ñoäng truyeàn chöùc laãn ngöôøi phuï nöõ coá gaéng laõnh nhaän bí tích ñeàu bò phaït.
Ñoái vôùi caùc tín höõu thuoäc thaåm quyeàn cuûa CCEO, neáu phaïm toäi naøy, hoï seõ bò phaït vaï tuyeät thoâng lôùn (scomunica maggiore), nhö quy ñònh trong ñieàu 1443 CCEO. Vieäc tha vaï trong tröôøng hôïp naøy cuõng thuoäc thaåm quyeàn cuûa Toâng Toaø (x. SST, ñieàu 5, muïc 2).
4. Caùc tröôøng hôïp baát hôïp luaät (Irregolaritaø)
Nhö ñaõ bieát, baát hôïp luaät laø moät caám chæ vónh vieãn theo Giaùo luaät, ngaên caûn vieäc hôïp phaùp nhaän laõnh Bí tích Truyeàn chöùc thaùnh hoaëc thöïc thi caùc chöùc thaùnh ñaõ ñöôïc laõnh nhaän, tröø khi coù söï mieãn chuaån töø cô quan coù thaåm quyeàn. Caùc tröôøng hôïp baát hôïp luaät coù theå phaùt sinh töø vieäc phaïm toäi, tuy nhieân chuùng khoâng phaûi laø caùc hình phaït Giaùo luaät.
Do ñoù, moät tín höõu coù theå ñöôïc tha khoûi moät toäi ñaõ phaïm hoaëc khoûi taát caû caùc toäi loãi cuûa mình, nhöng vaãn trong tình traïng baát hôïp luaät cho ñeán khi ñöôïc mieãn chuaån. Caùc quy ñònh naøy nhaèm baûo veä söï kính troïng ñoái vôùi phaåm giaù cuûa thöøa taùc vuï thaùnh. Vì baát hôïp luaät khoâng coù tính chaát hình söï, vieäc khoâng bieát veà chuùng khoâng mieãn tröø chuû theå khoûi traùch nhieäm (x. ñieàu 1045 CIC/83).
Thaåm quyeàn mieãn chuaån
- Toaø AÂn giaûi Toái cao, nôi toaø trong bí tích hoaëc ngoaøi bí tích, coù theå mieãn chuaån baát hôïp luaät ñeå nhaän laõnh caùc chöùc thaùnh vaø thöïc thi chuùng khi nguyeân nhaân gaây ra baát hôïp luaät khoâng phaûi laø söï kieän coâng khai (x. ñieàu 1041, muïc 4 vaø ñieàu 1044, khoaûn 1, muïc 3 CIC/83).
- Toaø Thaùnh coù thaåm quyeàn mieãn chuaån caùc tröôøng hôïp baát hôïp luaät daønh rieâng, ñaëc bieät nhöõng tröôøng hôïp phaùt sinh töø toäi gieát ngöôøi hoaëc phaù thai thaønh söï (effectu secuto) (x. ñieàu 1397, khoaûn 1-2 CIC/83 vaø ñieàu 1450 CCEO).
- Nhöõng tröôøng hôïp baát hôïp luaät coù nguoàn goác töø caùc söï kieän ñöôïc ñöa ra Toaø aùn thuoäc thaåm quyeàn cuûa Toâng Toaø, nhöng khoâng thuoäc thaåm quyeàn cuûa Toaø AÂn giaûi Toái cao neáu chuùng thuoäc toaø ngoaøi (coâng khai).
Maëc duø khoâng phaûi taát caû caùc tröôøng hôïp baát hôïp luaät ñeàu ñöôïc daønh rieâng cho Toâng Toaø, vaø trong nhieàu tröôøng hôïp, Giaùm muïc giaùo phaän coù thaåm quyeàn mieãn chuaån, caùc tín höõu vaãn coù theå töï do löïa choïn xin mieãn chuaån töø Toaø AÂn giaûi Toái cao neáu muoán.
Baát hôïp luaät trong vieäc thi haønh chöùc thaùnh
Ñieàu 1048 CIC/83 cho pheùp caùc thöøa taùc vieân coù chöùc thaùnh, trong tröôøng hôïp khaån caáp, coù theå thi haønh chöùc vuï cuûa mình duø bò baát hôïp luaät, neáu tröôøng hôïp baát hôïp luaät naøy kín ñaùo vaø coù nguy cô gaây thieät haïi nghieâm troïng hoaëc maát uy tín. Tuy nhieân, ngöôøi bò baát hôïp luaät vaãn coù nghóa vuï sôùm nhaát coù theå phaûi trình baøy vôùi moät Linh muïc giaûi toäi, ngöôøi naøy khoâng ñöôïc tieát loä danh tính cuûa hoái nhaân. Quy ñònh naøy chæ aùp duïng cho vieäc thi haønh chöùc thaùnh, khoâng aùp duïng cho vieäc nhaän laõnh Bí tích Truyeàn chöùc thaùnh.
Tröôøng hôïp Linh muïc tham gia vaøo vieäc phaù thai
Neáu moät Linh muïc tham gia vaøo haønh ñoäng phaù thai daãn ñeán caùi cheát cuûa thai nhi, ngoaøi vieäc bò vaï tuyeät thoâng tieàn keát (scomunica latae sententiae) vì toäi troïng naøy, Linh muïc ñoù coøn maéc phaûi baát hôïp luaät trong vieäc thöïc thi caùc chöùc thaùnh. Ñeå ñöôïc tha khoûi hình phaït naøy, Linh muïc phaûi xöng toäi vôùi moät Linh muïc coù naêng quyeàn giaûi toäi trong caùc tröôøng hôïp phaù thai. Töø Naêm Thaùnh ngoaïi thöôøng veà Loøng Thöông Xoùt (naêm 2016), Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ môû roäng naêng quyeàn naøy cho taát caû caùc Linh muïc treân theá giôùi. Tröôùc ñaây, naêng quyeàn naøy chæ thuoäc veà caùc vò nhö:
- Kinh só giaûi toäi,
- Cha giaûi toäi ñöôïc chæ ñònh bôûi giaùo phaän,
- Caùc Linh muïc thuoäc caùc doøng haønh khaát coù ñaëc quyeàn naøy.
5. Söï caàn thieát vaø lôïi ích cuûa vieäc xin giaûi quyeát töø Toaø AÂn giaûi Toái cao
Taát caû caùc toäi ñöôïc ñeà caäp ôû treân ñeàu laø nhöõng toäi raát naëng neà, vaø vì lyù do naøy, Giaùo luaät ñaõ quy ñònh nhöõng hình phaït Giaùo luaät nghieâm khaéc nhaát ñoái vôùi chuùng. Hình phaït nghieâm troïng nhaát trong Giaùo luaät laø vaï tuyeät thoâng (excommunication), bôûi noù ngaên caám ngöôøi bò phaït nhaän laõnh hoaëc cöû haønh caùc bí tích. Thaåm quyeàn giaûi quyeát ôû toaø trong caùc tröôøng hôïp ñöôïc neâu laø Toaø AÂn giaûi Toái cao. Toaø aùn naøy, vôùi thaåm quyeàn Toâng Toaø, ban ôn tha thöù trong nhöõng tröôøng hôïp naøy.
Tuy nhieân, neáu moät trong nhöõng toäi naøy trôû thaønh coâng khai, noù seõ thuoäc thaåm quyeàn cuûa Boä Giaùo lyù Ñöùc tin.
Vaï (censura) ñöôïc xem laø hình phaït mang tính chöõa laønh hay coøn goïi laø döôïc hình (pene medicinali), nhaèm muïc ñích söûa ñoåi thaùi ñoä ngoan coá (contumacia), töùc laø söï baát tuaân laëp laïi ñoái vôùi thaåm quyeàn vaø quyeát ñònh cuûa Hoäi Thaùnh. Muïc tieâu chính cuûa caùc hình phaït naøy laø giuùp ngöôøi phaïm toäi hoái caûi. Vì vaäy, chuùng khoâng ñöôïc aùp duïng trong moät thôøi gian coá ñònh, cuõng nhö khoâng theå ñeå vieäc tha thöù phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo söï tuyø yù cuûa thaåm quyeàn. Khi söï ngoan coá chaám döùt, vieäc tha hình phaït khoâng theå bò töø choái, bôûi tín höõu coù quyeàn ñöôïc giaûi thoaùt khoûi hình phaït (x. ñieàu 1358, khoaûn 1 CIC/83).
Ai coù theå tha vaï tuyeät thoâng?
Chæ coù thaåm quyeàn ñöôïc Hoäi Thaùnh uyû quyeàn hoaëc ngöôøi ñöôïc trao quyeàn môùi coù theå tha vaï tuyeät thoâng. Ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp vaï tuyeät thoâng daønh rieâng cho Toâng Toaø, thaåm quyeàn giaûi quyeát laø Toaø AÂn giaûi Toái cao, neáu tröôøng hôïp naøy laø bí maät vaø chöa bò tuyeân boá ôû toaø ngoaøi. Khi moät hình phaït ñaõ ñöôïc tuyeân boá coâng khai, Toaø AÂn giaûi Toái cao khoâng theå can thieäp, vaø tín höõu phaûi xin tha hình phaït töø cô quan coù thaåm quyeàn thích hôïp.
Haønh ñoäng cuûa Linh muïc giaûi toäi
Khi moät tín höõu rôi vaøo tình traïng bò vaï daønh rieâng cho Toâng Toaø, Linh muïc giaûi toäi coù hai löïa choïn:
1) Höôùng daãn quy trình thoâng thöôøng:
- Khaû naêng ñaàu tieân (thoâng thöôøng) laø giaûi thích cho hoái nhaân veà tình traïng Giaùo luaät (status cononico) cuûa hoï, höôùng daãn hoï veà nghóa vuï phaûi noäp ñôn xin ñeå ñöôïc tha vaï. Hoái nhaân coù theå töï mình ñeä ñôn leân Toaø AÂn giaûi Toái cao, nhöng toát hôn laø chính Cha giaûi toäi saün loøng vaø ñeä ñôn thay. Trong tröôøng hôïp naøy, Cha giaûi toäi caàn heïn hoái nhaân moät buoåi gaëp hoaëc thoûa thuaän moät ñòa chæ, neáu hoái nhaân khoâng theå quay laïi tröïc tieáp, nôi coù theå thoâng baùo quyeát ñònh töø Toaø AÂn giaûi Toái cao.
- Trong ñôn xin - ñöôïc noäp moät caùch kín ñaùo vaø khoâng ñeà caäp danh tính - caàn trình baøy roõ raøng caùc söï vieäc ñaõ xaûy ra vaø yeâu caàu söï cho pheùp ñeå tha vaï cho hoái nhaân, cuõng nhö nhöõng höôùng daãn veà vieäc aùp ñaët vieäc ñeàn toäi cho hoái nhaân. Khi nhaän ñöôïc hoài ñaùp töø Toaø AÂn giaûi Toái cao, hoái nhaân quay laïi vôùi Cha giaûi toäi seõ ñöôïc giaûi vaï vaø tha toäi, ñoàng thôøi ñöôïc höôùng daãn veà vieäc ñeàn toäi thích hôïp.
2) Tha vaï khaån caáp:
- Khaû naêng thöù hai goïi laø "giaûi toäi trong tröôøng hôïp khaån caáp," ñieàu naøy, theo moät caùch naøo ñoù, thuaän lôïi hôn cho hoái nhaân coù thieän chí, vì hoï coù theå baét ñaàu laõnh nhaän caùc bí tích ngay laäp töùc. Khaû naêng naøy ñöôïc aùp duïng khi thaät söï khoù khaên cho tín höõu phaûi ôû trong tình traïng toäi troïng trong moät thôøi gian daøi maø khoâng theå laõnh nhaän caùc bí tích, trong khi chôø Cha giaûi toäi xin pheùp ñeå giaûi vaï, vaø hoï thöïc söï aên naên veà toäi loãi ñaõ phaïm. Trong tröôøng hôïp naøy, Cha giaûi toäi, theo quy ñònh cuûa ñieàu 1357 CIC/83, coù theå giaûi vaï vaø tha toäi cho tín höõu, ñoàng thôøi yeâu caàu hoï quay laïi sau vaøi tuaàn, vaøo moät ngaøy thuaän tieän cho caû hai, ñeå nhaän söï höôùng daãn veà vieäc ñeàn toäi.
- Trong tröôøng hôïp naøy, Cha giaûi toäi coù boån phaän phaûi trình baùo söï vieäc leân Toaø AÂn giaûi Toái cao trong voøng 30 ngaøy, ñoàng thôøi xin pheâ chuaån vieäc giaûi toäi ñaõ ban vaø höôùng daãn veà vieäc ñeàn toäi. Toaø AÂn Giaûi Toái Caûo seõ xem xeùt tröôøng hôïp, pheâ chuaån vieäc giaûi toäi, ñöa ra moät soá höôùng daãn lieân quan vaø aùp ñaët vieäc ñeàn toäi.
Tröôøng hôïp Linh muïc bò vaï
Veà caùc vaï maø caùc thöøa taùc vieân coù chöùc thaùnh maéc phaûi, caàn löu yù ñieàu 1335 CIC/83, theo ñoù coù theå thi haønh thöøa taùc vuï, maëc duø ñang chòu vaï, khi caàn thieát ñeå ñaùp öùng nhu caàu thieâng lieâng cuûa moät tín höõu ñang laâm nguy ñeán tính maïng. Ñieàu khoaûn naøy cuõng cho pheùp thi haønh thöøa taùc vuï ngay caû ngoaøi tröôøng hôïp nguy töû, khi vaï tuyeät thoâng tieàn keát chöa ñöôïc tuyeân boá.
6. Caùch thöùc xin giaûi quyeát töø Toaø AÂn giaûi Toái cao
6.1. Tha vaï tuyeät thoâng
Ñôn xin giaûi quyeát laø moät laù thö trong ñoù Linh muïc giaûi toäi, khoâng ñeà caäp teân cuûa hoái nhaân vaø moïi chi tieát coù theå nhaän daïng ñöôïc, yeâu caàu Toaø AÂn giaûi Toái cao caáp pheùp tha vaï cho hoái nhaân ñaõ aên naên, hoaëc yeâu caàu pheâ duyeät söï tha vaï ñaõ ñöôïc ban cho hoái nhaân, döïa treân ñieàu 1357 cuûa CIC/83. Trong laù thö naøy, Linh muïc giaûi toäi phaûi trình baøy khaùch quan caùc söï kieän xaûy ra, moät caùch ngaén goïn, nhöng caàn ñeà caäp ñaày ñuû caùc tình huoáng lieân quan ñeán toäi phaïm, bao goàm caû caùc tình tieát taêng naëng hoaëc giaûm nheï (tuoåi taùc, tình traïng söùc khoûe,...).
Ñôn xin phaûi ñöôïc vieát döôùi daïng thö töø. Göûi qua fax vaø email khoâng phaûi laø phöông tieän phuø hôïp, vì ñaây laø caùc vaán ñeà thöôøng lieân quan ñeán bí maät bí tích, vaø vieäc söû duïng thö baûo veä toát hôn tính baát khaû xaâm phaïm cuûa sigillum (aán tín).
Ñôn xin coù theå vieát baèng baát kyø ngoân ngöõ thoâng duïng naøo, nhöng ñeå taïo thuaän lôïi cho coâng vieäc cuûa nhaân vieân Toaø AÂn giaûi Toái cao vaø nhaän ñöôïc phaûn hoài nhanh hôn, neân söû duïng moät trong caùc ngoân ngöõ sau: tieáng YÙ, tieáng Anh, tieáng Ñöùc, tieáng Phaùp, tieáng Taây Ban Nha, tieáng Boà Ñaøo Nha, tieáng Ba Lan hoaëc tieáng Latinh.
Ñeå traùnh vieäc Toaø AÂn giaûi Toái cao yeâu caàu giaûi thích theâm, khi soaïn thaûo ñôn xin, caàn phaûi ñeà caäp moät soá thoâng tin.
- Trong tröôøng hôïp toäi phaïm thaùnh Bí tích Thaùnh Theå (profanazione delle Sacre Specie), caàn chæ roõ: tuoåi öôùc tính cuûa hoái nhaân, tình traïng söùc khoûe taâm lyù cuûa hoï, khi naøo hoï ñaõ phaïm toäi, phaïm toäi bao nhieâu laàn vaø phaïm toäi nhö theá naøo. Lyù do thaät söï ñaõ thuùc ñaåy hoï phaïm thaùnh laø gì vaø lieäu toäi phaïm coù xaûy ra moät mình hay vôùi ngöôøi khaùc, vaø lieäu hoái nhaân coù phaïm toäi döôùi söï xuùi giuïc cuûa moät giaùo phaùi naøo ñoù hay khoâng. Cuõng caàn baùo caùo neáu hoái nhaân ñaõ hoaøn toaøn caét ñöùt moïi lieân laïc vôùi giaùo phaùi ñoù.
- Trong tröôøng hôïp toäi phaïm vi phaïm tröïc tieáp aán tín bí tích (sigillum sacramentale), caàn thoâng baùo: tuoåi öôùc tính cuûa hoái nhaân, khi naøo toäi phaïm xaûy ra, phaïm toäi bao nhieâu laàn vaø trong hoaøn caûnh naøo. Lieäu haønh ñoäng ñoù coù chuû yù hay chæ laø moät haønh ñoäng thieáu caån troïng. Coù thieät haïi naøo cho hoái nhaân khoâng vaø lieäu hoái nhaân coù phaûi laø moät Linh muïc giaûi toäi voán raát caån thaän trong vaán ñeà naøy khoâng.
- Trong tröôøng hôïp toäi phaïm tha toäi cho ñoàng phaïm trong toäi vi phaïm ñieàu raên thöù saùu (assoluzione del complice da un peccato contro il sesto comandamento), caàn baùo caùo: tuoåi öôùc tính cuûa hoái nhaân vaø ñoàng phaïm, giôùi tính vaø tình traïng cuûa ñoàng phaïm (ñoäc thaân, ñaõ keát hoân, tu só hay Linh muïc). Ngoaøi ra, caàn neâu roõ soá laàn "tha toäi" ñaõ dieãn ra, laàn cuoái cuøng khi naøo, vaø lieäu ñaõ chaám döùt caùc quan heä toäi loãi vôùi ñoàng phaïm chöa, cuøng vôùi vieäc hoái nhaân coù soáng moät ñôøi soáng xöùng ñaùng vôùi chöùc vuï Linh muïc khoâng: tham döï Thaùnh Leã haèng ngaøy, caàu nguyeän trong giôø kinh phuïng vuï, ...
Vieäc cung caáp nhöõng thoâng tin naøy trong ñôn xin giuùp ñaùnh giaù ñaày ñuû hôn tröôøng hôïp ñöôïc neâu, höõu ích cho vieäc xaùc ñònh hình phaït seõ aùp duïng cho hoái nhaân vaø xaùc ñònh thôøi gian caáp pheùp thöïc thi thöøa taùc vuï Chöùc Thaùnh. Nhöõng yeáu toá naøy giuùp Toaø AÂn giaûi Toái cao ñöa ra caùc chæ daãn thöïc söï höõu ích cho hoái nhaân ñaõ ñöôïc tha vaï.
Caùch thöùc Linh muïc giaûi toäi thoâng baùo keát quaû töø Toaø AÂn giaûi Toái cao cho hoái nhaân ñaõ ñöôïc tha vaï
Caùch thöùc thích hôïp nhaát laø thoâng baùo cho hoái nhaân trong moät laàn xöng toäi sau ñoù. Vì vaäy, Linh muïc giaûi toäi neân thoáng nhaát vôùi hoái nhaân moät ngaøy giôø thuaän tieän cho caû hai. Caàn nhôù raèng hoái nhaân luoân coù quyeàn khoâng bò nhaän dieän vaø khoâng bò nhìn thaáy; vì vaäy, cuoäc gaëp gôõ môùi coù theå dieãn ra trong moät toaø giaûi toäi coù vaùch ngaên. Trong tröôøng hôïp naøy, Linh muïc seõ thoâng baùo cho hoái nhaân noäi dung traû lôøi cuûa Toaø AÂn giaûi Toái cao vaø soá hieäu hoà sô, sau ñoù tieâu huyû taøi lieäu naøy ngay khi coù theå. Linh muïc cuõng neân khuyeân hoái nhaân löu giöõ soá hieäu hoà sô phoøng tröôøng hôïp caàn xin laïi sau. Khi ñoù, soá hieäu naøy caàn ñöôïc ghi roõ trong ñôn xin ñeå Toaø AÂn giaûi Toái cao coù theå nhaän dieän ñöôïc vuï vieäc ñaõ ñöôïc xöû lyù tröôùc ñoù.
6.2. Mieãn chuaån söï baát hôïp luaät
Toaø AÂn giaûi Toái cao coù theå caáp pheùp mieãn chuaån söï baát hôïp luaät trong caùc tröôøng hôïp kín, khoâng coâng khai. Nhö ñaõ ñöôïc neâu roõ tröôùc ñoù, söï baát hôïp luaät ngaên caûn vieäc nhaän chöùc thaùnh hôïp leä hoaëc vieäc thöïc thi chöùc thaùnh ñaõ ñöôïc nhaän. Ñôn xin mieãn chuaån naøy ñöôïc göûi qua thö maø Linh muïc giaûi toäi hoaëc ngöôøi linh höôùng vieát cho Toaø AÂn giaûi Toái cao thay maët ngöôøi xin. Trong yeâu caàu naøy, caàn boû qua teân vaø caùc thoâng tin coù theå nhaän dieän ngöôøi xin, ñoàng thôøi phaûi trình baøy roõ raøng nguyeân nhaân daãn ñeán söï baát hôïp luaät. Neáu laø moät öùng vieân chuaån bò nhaän chöùc thaùnh, Linh muïc giaûi toäi hoaëc ngöôøi linh höôùng khoâng ñöôïc queân ñöa ra ñaùnh giaù veà khaû naêng nhaän pheùp bí tích cuûa ngöôøi ñoù. Neáu laø ngöôøi ñaõ nhaän chöùc thaùnh, caàn phaûi ñeà caäp ñeán vieäc söûa chöõa cuûa hoï. Ñoái vôùi öùng vieân chuaån bò laõnh nhaän chöùc thaùnh, yeâu caàu mieãn chuaån thöôøng ñöôïc göûi khoâng sôùm hôn moät naêm tröôùc ngaøy döï kieán truyeàn chöùc.
6.3. Söï nhöôïng boä cuûa aân hueä khaùc ôû toaø trong
ÔÛ toaø trong, cuõng coù theå xin giaûi quyeát caùc tình huoáng khaùc, chaúng haïn nhö:
a) Mieãn chuaån hoaëc thay theá caùc nghóa vuï, caû caù nhaân laãn thöïc teá, phaùt sinh töø lôøi khaán, töø luaät cuûa Giaùo luaät, hoaëc töø nhöõng cam keát ñaõ ñöôïc ñaûm nhaän moät caùch caù nhaân. Ví duï, nghóa vuï ñoïc Kinh Phuïng Vuï, caùc lôøi khaán tö, caùc lôøi khaán coâng nhöng chæ lieân quan ñeán vieäc xaùc nhaän vaø khoâng lieân quan ñeán mieãn chuaån, caùc nghóa vuï taøi chính ñoái vôùi Hoäi Thaùnh. Hoäi Thaùnh coù theå töø boû vieäc thöïc hieän moät quyeàn lôïi cuûa mình, nhöng khoâng theå mieãn chuaån moät nghóa vuï coâng baèng maø moät tín höõu phaûi thöïc hieän ñoái vôùi moät beân thöù ba.
b) Xaùc nhaän hieäu löïc hoaëc hôïp thöùc hoaù caùc haønh vi voâ hieäu nhöng coù theå ñöôïc hôïp thöùc hoaù, vôùi ñieàu kieän nguyeân nhaân cuûa söï voâ hieäu laø kín ñaùo, ví duï, hôïp thöùc hoaù caùc lôøi khaán doøng voâ hieäu do nhöõng hoaøn caûnh chæ ñöôïc bieát bôûi ngöôøi coù lieân quan; hoaëc hôïp thöùc hoaù taän caên moät hoân nhaân ñaõ ñöôïc cöû haønh khoâng thaønh hieäu, khi vì nhöõng lyù do chính ñaùng, ñieàu naøy thuaän lôïi ñeå thöïc hieän ôû Toaø trong: chaúng haïn, khi khoâng muoán coâng khai vieäc hôïp thöùc hoaù moät hoân nhaân maø moïi ngöôøi ñeàu coi laø hôïp leä; hoaëc khi söï voâ hieäu cuûa hoân nhaân chæ ñöôïc bieát bôûi moät trong hai beân.
Ñeå vieäc hôïp thöùc hoaù ñöôïc ban, phaûi coù yù muoán thaät söï vaø hieän taïi veà hoân nhaân, töø ñoù coù theå suy ñoaùn raèng caùc beân mong muoán tieáp tuïc soáng chung vôùi nhau. Cô quan coù thaåm quyeàn ñeå ban hôïp thöùc hoaù taän caên hoân nhaân thöôøng laø Giaùm muïc giaùo phaän, nhöng vì nhöõng lyù do chính ñaùng, cuõng coù theå trình leân Toaø AÂn giaûi Toái cao (xem ñieàu 1161, khoaûn 1 CIC/83).
Yeâu caàu hôïp thöùc hoaù coù theå ñöôïc trình bôûi caû hai hoaëc chæ moät beân, ngay caû khi beân kia khoâng bieát, vôùi ñieàu kieän phaûi coù yù muoán hoân nhaân thaät söï vaø chaéc chaén (xem ñieàu 1164 CIC/83). Linh muïc giaûi toäi hoaëc ngöôøi linh höôùng, khi trình baøy yeâu caàu naøy leân Toaø AÂn giaûi Toái cao, caàn phaûi baùo caùo: caùch thöùc nhaän bieát söï voâ hieäu cuûa hoân nhaân, nguyeân nhaân daãn ñeán söï voâ hieäu, lyù do yeâu caàu ban aân suûng naøy ôû Toaø trong, vaø lieäu yeâu caàu hôïp thöùc hoaù ñöôïc ñöa ra bôûi moät hoaëc caû hai beân (trong tröôøng hôïp chæ moät beân, caàn laøm roõ lieäu beân kia coù bieát veà yeâu caàu naøy hay khoâng).
Caàn löu yù raèng vieäc hôïp thöùc hoaù khoâng theå laøm cho caùc tröôøng hôïp phaùt sinh töø söï voâ hieäu cuûa moät bí tích trôû neân hôïp leä, ngoaïi tröø tröôøng hôïp hoân nhaân ñaõ ñöôïc ñeà caäp.
Ngoaøi ra, trong caùc tröôøng hôïp kín ñaùo, coù theå trình baøy leân Toaø AÂn giaûi Toái cao ñeå xin phaùn xeùt veà tính hôïp leä hay khoâng hôïp leä cuûa Bí tích Röûa toäi, Theâm söùc vaø Truyeàn chöùc thaùnh, baát keå nghi ngôø lieân quan ñeán caùc ñieàu kieän chuû quan (yù ñònh, yù chí töï do) hay ñeán nghi thöùc bí tích (chaát theå vaø moâ theå), khi lyù do daãn ñeán voâ hieäu hoaëc nghi ngôø voâ hieäu chæ ñöôïc bieát bôûi ngöôøi chòu bí tích, thöøa taùc vieân cöû haønh bí tích hoaëc moät ngöôøi khaùc (ví duï: moät ngöôøi chöôûng nghi (cerimoniere) khoâng theå tieát loä caùc söï kieän, ít nhaát laø trong tình huoáng ngay laäp töùc (hinc et nunc), maø khoâng gaây ra göông xaáu hoaëc nhöõng baát tieän nghieâm troïng).
Trong caùc tröôøng hôïp naøy, coù hai giaûi phaùp khaû thi: hoaëc laø caâu traû lôøi laøm roõ raèng caùc nghi ngôø laø voâ caên cöù, khoâng coù cô sôû; hoaëc, neáu ñoù laø nhöõng tröôøng hôïp chaéc chaén voâ hieäu hoaëc nghi ngôø coù cô sôû, thì cho pheùp laëp laïi nghi thöùc bí tích, hoaëc caùch tuyeät ñoái (absolute) hoaëc coù ñieàu kieän (sub conditione).
c) Mieãn chuaån, giaûm bôùt hoaëc thay theá caùc nghóa vuï veà Thaùnh Leã (x. ñieàu 945-958 CIC/83 vaø 717 CCEO) aùp ñaët treân caù nhaân, khi coù theå gaây aûnh höôûng xaáu ñeán danh tieáng cuûa moät ngöôøi. Neáu nghóa vuï naøy thuoäc veà caùc toå chöùc phaùp nhaân (nhö caùc Toaø Giaùm muïc, Chuûng vieän, Doøng tu,...), caàn noäp ñôn leân Boä Giaùo só. Vì vaäy, moät Linh muïc khoâng theå cöû haønh Thaùnh Leã, duø laø caù nhaân hoaëc nhôø ngöôøi khaùc, theo caùc yù leã ñaõ ñöôïc giao, coù theå xin giaûm bôùt nghóa vuï naøy qua Cha giaûi toäi cuûa mình. Khi laøm ñôn xin, Cha giaûi toäi, khoâng tieát loä teân cuûa Linh muïc hoái nhaân, caàn neâu roõ: soá löôïng Thaùnh Leã chöa ñöôïc cöû haønh, tuoåi taùc öôùc löôïng cuûa Linh muïc, lyù do vì sao Linh muïc khoâng thöïc hieän nghóa vuï, vaø caùch söû duïng caùc khoaûn tieàn ñaõ nhaän cho nhöõng yù leã naøy. Ngoaøi ra, caàn cung caáp tình traïng söùc khoûe cuûa Linh muïc vaø soá löôïng Thaùnh Leã maø Linh muïc coù theå cöû haønh hoaëc nhôø Linh muïc khaùc ñaûm traùch.
Toaø AÂn giaûi Toái cao, sau khi xem xeùt caùc thoâng tin nhaän ñöôïc, seõ tieán haønh giaûm bôùt soá löôïng Thaùnh Leã chöa ñöôïc Linh muïc hoái nhaân cöû haønh, ñoàng thôøi aùp ñaët nghóa vuï cöû haønh hoaëc nhôø cöû haønh moät soá löôïng Thaùnh Leã ít hôn. Phaàn coøn laïi seõ ñöôïc buø ñaép qua "kho taøng cuûa Hoäi Thaùnh".
d) Xem xeùt caùc vaán ñeà thuoäc lónh vöïc luaân lyù vaø phaùp lyù - Ñieàu naøy lieân quan ñeán caùc hoaøn caûnh kín ñaùo vaø caùc söï kieän caù nhaân cuï theå. Ví duï: lieäu moät ngöôøi naøo ñoù coù ñuû ñieàu kieän keát hoân hay khoâng; lieäu moät phöông phaùp sinh hoïc cuï theå coù ñôn thuaàn mang tính chaát ñieàu trò, hay laø ngöøa thai, hoaëc phaù thai; lieäu moät haønh ñoäng coäng taùc vaøo ñieàu xaáu coù phaûi laø tröïc tieáp hay giaùn tieáp, caàn thieát hay khoâng caàn thieát,...
Caàn nhaán maïnh raèng vieäc trình baøy nôi toaø trong laø phöông thöùc phuø hôïp cho caùc tröôøng hôïp caù nhaân cuï theå vaø kín ñaùo. Khi caùc vaán ñeà lieân quan ñeán caùc tröôøng hôïp coâng khai, yeâu caàu phaûi ñöôïc thöïc hieän nôi toaø ngoaøi, cuï theå khoâng göûi leân Toaø AÂn giaûi Toái cao maø ñeán caùc Boä khaùc cuûa Toaø Thaùnh (ví duï: Boä Giaùo lyù Ñöùc tin; Boä Phuïng töï vaø Kyû luaät Bí tích; Boä Vaên baûn Luaät,...).
Moät tröôøng hôïp ñieån hình khi vieäc trình baøy ôû toaø trong laø phuø hôïp ñoái vôùi nhöõng nghi vaán thuoäc loaïi naøy laø khi caùc vaán ñeà ñöôïc hoái nhaân ñaët ra vôùi Linh muïc giaûi toäi, nhöng do thieáu nhöõng ngöôøi chuyeân moân taïi ñòa phöông hoaëc vì yeâu caàu thaän troïng ñeå baûo ñaûm söï toân troïng aán tín bí tích, khoâng theå ñöa caùc caâu hoûi naøy cho moät ngöôøi coù thaåm quyeàn trong moâi tröôøng ñoù.
7. Vieäc xin ban AÂn xaù (Indulgenza)
Theo ñieàu 193 cuûa Toâng hieán Praedicate Evangelium, Toaø AÂn giaûi Toái cao coù thaåm quyeàn ban vaø quaûn lyù vieäc söû duïng caùc AÂn xaù, ñoàng thôøi toân troïng thaåm quyeàn cuûa Boä Giaùo lyù Ñöùc tin trong vieäc xem xeùt taát caû nhöõng gì lieân quan ñeán giaùo lyù vaø Boä Phuïng töï vaø Kyû luaät Bí tích trong lónh vöïc nghi leã. Taát caû caùc quy ñònh lieân quan ñeán kyû luaät AÂn xaù, caùc haønh vi ñaïo ñöùc vaø caùc lôøi caàu nguyeän ñöôïc Hoäi Thaùnh ban AÂn xaù ñöôïc taäp hôïp trong Enchiridion Indulgentiarum, vaên baûn chính thöùc cuûa Hoäi Thaùnh. Taøi lieäu naøy ñaõ ñöôïc xuaát baûn nhieàu laàn keå töø naêm 1968 vaø ñöôïc dòch sang nhieàu ngoân ngöõ khaùc nhau nhö: tieáng YÙ, Taây Ban Nha, Boà Ñaøo Nha, Anh, Ñöùc, Haø Lan, Haøn Quoác, Ba Lan, Hungary, Slovakia, döôùi söï ñoàng thuaän cuûa caùc Hoäi ñoàng Giaùm muïc lieân quan.
Ngoaøi nhöõng AÂn xaù ñöôïc ban trong Enchiridion Indulgentiarum, aùp duïng cho toaøn theå tín höõu, Toaø AÂn giaûi Toái cao coøn ban AÂn xaù nhaân dòp caùc söï kieän ñaëc bieät nhö:
- Moät leã kyû nieäm troïng theå (nhö naêm thaùnh);
- Vieäc thaønh laäp moät Hoäi Thaùnh ñòa phöông (ví duï: kyû nieäm 25 naêm, 50 naêm hoaëc 100 naêm ñaàu tieân cuûa moät giaùo phaän) hoaëc moät Hoäi Doøng, Tu Ñoaøn Toâng Ñoà, moät giaùo xöù, moät Ñeàn Thaùnh, moät Tænh Doøng hoaëc coäng ñoaøn Nhaø Doøng, moät hoäi ñoaøn ñaïo ñöùc;
- Vieäc cung hieán moät nôi thaùnh;
- Leã laøm pheùp caàu thang thaùnh hoaëc cöûa thaùnh;
- Leã ñoäi trieàu thieân cho töôïng aûnh Ñöùc Trinh Nöõ Maria;
- Moät thôøi gian ñaëc bieät daønh cho caàu nguyeän vaø saùm hoái;
- Cuoäc haønh höông coäng ñoaøn;
- AÂn xaù Porziuncula hoaëc leã kính thaùnh quan thaày cuûa caùc nhaø thôø khoâng phaûi giaùo xöù;
- Dòp kyû nieäm ngaøy sinh treân traàn theá hoaëc ngaøy sinh treân thieân ñaøng cuûa caùc vò Thaùnh Baûo Trôï noåi tieáng, ...
Toaø AÂn giaûi Toái cao luoân saün loøng traû lôøi moïi yeâu caàu, theo ñuùng quy trình hieän haønh, vì vieäc söû duïng aân xaù theo sensus Ecclesiae (caûm thöùc cuûa Hoäi Thaùnh) khuyeán khích tín höõu nhieät thaønh trong baùc aùi, töø ñoù giuùp hoï xöùng ñaùng ñoùn nhaän caùc bí tích vaø thöïc hieän caùc coâng vieäc töø thieän vaø saùm hoái. Theâm vaøo ñoù, ñoù laø moät daáu hieäu ñaùng ngöôõng moä cuûa söï hieäp thoâng trong Hoäi Thaùnh.
Vì nhö ñaõ neâu roõ tröôùc ñaây, Toaø AÂn giaûi Toái cao coù thaåm quyeàn duy nhaát trong vieäc ban vaø quaûn lyù vieäc söû duïng AÂn xaù, caùc yeâu caàu caù nhaân phaûi ñöôïc göûi tröïc tieáp ñeán Toaø AÂn giaûi Toái cao, keå caû nhöõng yeâu caàu töø caùc Giaùo Hoäi Ñoâng Phöông vaø caùc quoác gia truyeàn giaùo: laøm nhö vaäy seõ traùnh hoaëc giaûm thieåu toái ña nhöõng sai soùt hoaëc vieäc heát haïn thôøi gian yeâu caàu.
Hôn nöõa, tröôùc khi trình ñôn yeâu caàu, khi ñôn khoâng ñöôïc göûi tröïc tieáp bôûi Giaùm muïc giaùo phaän hoaëc Beà treân Doøng tu coù thaåm quyeàn, thì neân xaùc minh raèng ñaõ coù thö giôùi thieäu caàn thieát töø Giaùm muïc ñòa phöông. Toaø AÂn giaûi Toái cao, trong moïi tröôøng hôïp, hoan ngheânh yù kieán cuûa Ñaïi dieän Toaø Thaùnh veà vaán ñeà naøy. Vì vaäy, seõ laø hôïp lyù neáu caùc yeâu caàu ñöôïc göûi qua caùc Ñaïi dieän Toâng Toaø. Caùc Giaùm muïc caù nhaân vaãn coù theå töï do lieân heä tröïc tieáp vôùi Toaø AÂn giaûi Toái cao hoaëc xaùc nhaän caùc yeâu caàu ñaõ ñöôïc chuaån bò bôûi caùc tín höõu döôùi quyeàn cuûa mình.
Vaên baûn cuûa Toaø AÂn giaûi Toái cao goàm hai phaàn: phaàn ñaàu, phaàn trình baøy, ngaén goïn nhöng ñaày ñuû noäi dung veà maët thieâng lieâng vaø lòch söû, trang nghieâm vaø long troïng; vaø phaàn thöù hai, phaàn quyeát ñònh, tuyø theo töøng tröôøng hôïp seõ giôùi haïn vieäc caáp AÂn xaù chæ trong thôøi gian kyû nieäm hoaëc trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh (ví duï: trong voøng baûy naêm), hoaëc xaùc ñònh thôøi gian AÂn xaù laø vónh vieãn. Caùc AÂn xaù ñöôïc ban hoaøn toaøn mieãn phí.
Keát luaän
Trong phaàn trình baøy naøy veà phöông thöùc hoaït ñoäng cuûa Toaø AÂn giaûi Toái cao trong vieäc ban caùc AÂn xaù, mieãn chuaån, thay theá, hôïp thöùc hoaù, AÂn xaù vaø caùc aân suûng khaùc nôi Toaø trong (theo Praedicate Evangelium, ñieàu 191), chuùng toâi ñaõ coá gaéng laøm roõ hôn kinh nghieäm cuûa Boä naøy, Boä laâu ñôøi nhaát trong Giaùo trieàu Roma, trong söù vuï cuûa loøng thöông xoùt, hy voïng raèng nhöõng gì ñöôïc trình baøy coù theå höõu ích cho taát caû nhöõng ai ñaõ vaø seõ ñöôïc giao phoù söù vuï giuùp caùc tín höõu hoái caûi, vaø mong raèng, khi ghi nhôù nhöõng suy nghó naøy, hoï seõ khoâng bao giôø boû qua Bí tích Saùm hoái, coâng cuï cuûa Loøng Thöông Xoùt Thieân Chuùa vaø nguoàn soáng cuûa söù meänh loan baùo Tin Möøng cuûa Hoäi Thaùnh.
Giaùm muïc Krzysztof Nykiel
Phoù Chaùnh aùn Toaø AÂn giaûi Toái cao
An bình, C.Ss.R., chuyeån ngöõ
töø: http://www.penitenzieria.va
Moïi ñoùng goùp yù kieán lieân quan ñeán baûn dòch xin vui loøng göûi cho ngöôøi dòch qua ñòa chæ email: pauluscssr@gmail.com
(Caäp nhaät luùc 19g05 ngaøy 30/12/2024)
- - - - - - - - - - - - - - - -
[1] Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ, Discorso del Santo Padre ai partecipanti al XXVIII Corso sul foro interno organizzato dalla Penitenzieria Apostolica, 17 marzo 2017, https://www.vatican.va (truy caäp ngaøy: 1.06.2023).
[2] Tham khaûo theâm: De Paolis 1986, 387-390; D'Ostilio 1995, 109; Nykiel 2016, 185-189; Idem. 2015, 39-54; Idem. 2017, 153-157; Idem. 2023, 623-636.
[3] Codex Iuris Canonici Pii X Pontificis Maximi iussu digestus Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus (27.05.1917), AAS 9 (1917), pars II, trang 1-593.
[4] Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus (25.01.1983), AAS 75 (1983), pars II, trang 1-317 [vieát taét laø CIC 83].
[5] Coù 4 Ñaïi Vöông Cung Thaùnh Ñöôøng ôû Roâma, ñoù laø: 1) Ñaïi Vöông Cung Thaùnh Ñöôøng Thaùnh Pheâroâ; 2) Ñaïi Vöông Cung Thaùnh Ñöôøng Thaùnh Gioan Lateranoâ; 3) Ñaïi Vöông Cung Thaùnh Ñöôøng Ñöùc Baø Caû; vaø 4) Ñaïi Vöông Cung Thaùnh Ñöôøng Thaùnh Phaoloâ ngoaïi thaønh (chuù thích cuûa ngöôøi dòch).
[6] Caùc quy ñònh ñaõ ñöôïc Thaùnh Gioan Phaoloâ II ban haønh qua Töï Saéc Sacramentorum Sanctitatis Tutela (30/04/2001), AAS 93 (2001), trang 737-739 [vieát taét laø: SST], vaø ñaõ ñöôïc söûa ñoåi nhieàu laàn, cuoái cuøng ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ chænh söûa vaøo naêm 2021 qua Rescriptum ex audientia SS.mi (11/10/2021), ñaêng treân L'Osservatore Romano (07/12/2021), trang 6.