Dieãn Vaên Cuûa Ñöùc Thaùnh Cha
Taïi Phieân Hoïp Beá Maïc Ñaïi Hoäi
La Religiositeù Populaire En Meùditerraneùe
ôû Corsica
Dieãn Vaên Cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Taïi Phieân Hoïp Beá Maïc Ñaïi Hoäi La Religiositeù Populaire En Meùditerraneùe ôû Corsica.
Vuõ Vaên An
Ajaccio (VietCatholic News 15-12-2024) - Theo tin Toøa Thaùnh, ngaøy 15 thaùng 12 naêm 2024, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ tôùi thuû phuû Ajaccio cuûa Corsica ñeå beá maïc Ñaïi hoäi "La Religiositeù Populaire En Meùditerraneùe" (Loøng ñaïo Bình daân taïi Ñòa Trung Haûi). Taïi "Palais des Congreøs et d'Exposition d'Ajaccio", ngaøi ñaõ ñoïc baøi dieãn vaên thaät huøng hoàn vaø saâu saéc veà moät trong caùc hình thöùc thöïc haønh ñöùc tin Ki-toâ giaùo. Chuùng toâi döïa vaøo baûn tieáng Anh do Toøa Thaùnh cung caáp ñeå chuyeån baøi dieãn vaên cuûa ngaøi sang vieät ngöõ:
Thöa Ñöùc Hoàng Y,
Anh em trong Hoäi ñoàng Giaùm muïc thaân meán,
Caùc Linh muïc vaø Tu só thaân meán,
Anh Chò em thaân meán,
Toâi raát vui ñöôïc gaëp anh chò em taïi Ajaccio vaøo luùc beá maïc Ñaïi hoäi naøy veà loøng ñaïo ñöùc bình daân ôû Ñòa Trung Haûi, nôi quy tuï moät soá hoïc giaû vaø giaùm muïc töø Phaùp vaø caùc quoác gia khaùc.
Nhöõng vuøng ñaát ñöôïc bao boïc bôûi Bieån Ñòa Trung Haûi coù lòch söû laâu ñôøi vaø laø caùi noâi cuûa nhieàu neàn vaên minh phaùt trieån cao. Caùc neàn vaên minh Hy Laïp-La Maõ vaø Do Thaùi-Thieân chuùa giaùo hieän leân trong taâm trí nhö nhöõng ví duï chöùng minh cho taàm quan troïng veà vaên hoùa, toân giaùo vaø lòch söû cuûa "hoà" roäng lôùn naøy naèm giöõa ba chaâu luïc, vuøng bieån ñoäc ñaùo naøy chính laø Ñòa Trung Haûi.
Chuùng ta khoâng ñöôïc queân raèng trong vaên hoïc coå ñieån, caû tieáng Hy Laïp laãn tieáng La tinh, Ñòa Trung Haûi thöôøng laø boái caûnh cho söï ra ñôøi cuûa caùc huyeàn thoaïi, caâu chuyeän vaø truyeàn thuyeát. Tö töôûng trieát hoïc vaø ngheä thuaät, cuõng nhö caùc kyõ thuaät haøng haûi, ñaõ giuùp caùc neàn vaên minh cuûa Mare nostrum [Bieån cuûa chuùng ta] phaùt trieån moät neàn vaên hoùa cao hôn, môû ra caùc tuyeán ñöôøng giao thoâng, xaây döïng cô sôû haï taàng vaø coáng daãn nöôùc, vaø thaäm chí coøn hôn theá nöõa, taïo ra caùc heä thoáng phaùp luaät vaø caùc theå cheá phöùc taïp coù caùc nguyeân taéc cô baûn toàn taïi vaø vaãn coøn phuø hôïp cho ñeán ngaøy nay.
Giöõa Ñòa Trung Haûi vaø Caän Ñoâng, moät traûi nghieäm toân giaùo ñoäc ñaùo ñaõ ra ñôøi, gaén lieàn vôùi Chuùa cuûa Israel, ngöôøi ñaõ töï toû mình ra vôùi nhaân loaïi vaø baét ñaàu moät cuoäc ñoái thoaïi lieân tuïc vôùi daân toäc cuûa mình. Cuoäc ñoái thoaïi naøy leân ñeán ñænh ñieåm trong söï hieän dieän duy nhaát cuûa Chuùa Gieâsu, Con Thieân Chuùa. Ngöôøi ñaõ maëc khaûi khuoân maët cuûa Chuùa Cha, cuûa Ngöôøi vaø cuûa chuùng ta, theo moät caùch döùt khoaùt, vaø hoaøn thaønh giao öôùc giöõa Thieân Chuùa vaø nhaân loaïi.
Hôn hai ngaøn naêm ñaõ troâi qua keå töø khi Con Thieân Chuùa Nhaäp Theå, vaø keå töø ñoù, nhieàu thôøi ñaïi vaø neàn vaên hoùa ñaõ ñeán roài ñi. Trong moät soá giai ñoaïn lòch söû, ñöùc tin Kitoâ giaùo ñaõ ñònh hình cuoäc soáng cuûa con ngöôøi vaø caùc ñònh cheá chính trò cuûa hoï, trong khi ngaøy nay, ñaëc bieät laø ôû caùc nöôùc chaâu AÂu, caâu hoûi veà Thieân Chuùa döôøng nhö ñang luøi böôùc khi moïi ngöôøi ngaøy caøng thôø ô vôùi söï hieän dieän vaø lôøi cuûa Ngöôøi. Maëc duø vaäy, khi phaân tích kòch baûn naøy, chuùng ta caàn caûnh giaùc vôùi nhöõng xem xeùt voäi vaøng vaø nhöõng phaùn ñoaùn mang tính yù thöùc heä, ngay caû trong thôøi ñaïi cuûa chuùng ta, seõ khieán vaên hoùa Kitoâ giaùo vaø vaên hoùa theá tuïc choáng laïi nhau. Ñaây laø moät sai laàm!
Thay vaøo ñoù, ñieàu quan troïng laø phaûi thöøa nhaän söï côûi môû laãn nhau giöõa hai chaân trôøi naøy. Nhöõng ngöôøi coù ñöùc tin ngaøy caøng côûi môû vaø hoøa thuaän vôùi khaû naêng thöïc haønh ñöùc tin cuûa mình maø khoâng aùp ñaët noù, soáng ñöùc tin nhö moät chaát men trong theá giôùi vaø trong coäng ñoàng cuûa hoï. Nhöõng ngöôøi khoâng coù ñöùc tin hoaëc nhöõng ngöôøi ñaõ xa laùnh vieäc thöïc haønh toân giaùo khoâng phaûi laø nhöõng ngöôøi xa laï vôùi vieäc tìm kieám chaân lyù, coâng lyù vaø lieân ñôùi. Thoâng thöôøng, ngay caû khi hoï khoâng thuoäc baát cöù toân giaùo naøo, hoï vaãn mang trong mình moät khaùt khao lôùn lao, moät söï tìm kieám yù nghóa, daãn hoï ñeán vieäc suy gaãm veà maàu nhieäm cuoäc soáng vaø tìm kieám nhöõng giaù trò coát loõi vì lôïi ích chung.
Trong boái caûnh naøy, chuùng ta coù theå ñaùnh giaù cao veû ñeïp vaø taàm quan troïng cuûa loøng ñaïo ñöùc bình daân (xem Thaùnh Phaoloâ VI, Evangelii Nuntiandi, 48). Chính Thaùnh Phaoloâ VI ñaõ ñoåi teân trong Evangelii Nuntiandi [coâng boá Tin Möøng] töø "toân giaùo" thaønh "loøng ñaïo ñöùc bình daân". Moät maët, loøng ñaïo ñöùc bình daân höôùng veà Nhaäp theå nhö laø neàn taûng cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo, ñöùc tin naøy luoân ñöôïc theå hieän trong vaên hoùa, lòch söû vaø ngoân ngöõ cuûa moät daân toäc vaø ñöôïc truyeàn taûi qua caùc bieåu töôïng, phong tuïc, nghi leã vaø truyeàn thoáng cuûa moät coäng ñoàng soáng ñoäng. Maët khaùc, loøng ñaïo ñöùc nhö vaäy cuõng thu huùt vaø loâi keùo nhöõng ngöôøi ñang ôû ngöôõng cöûa ñöùc tin. Maëc duø hoï coù theå khoâng thöïc haønh ñöùc tin cuûa mình moät caùch thöôøng xuyeân, nhöng loøng ñaïo ñöùc bình daân cho pheùp hoï traûi nghieäm nguoàn goác vaø tình caûm cuûa mình, cuõng nhö gaëp gôõ nhöõng lyù töôûng vaø giaù trò maø hoï thaáy höõu ích cho cuoäc soáng cuûa chính hoï vaø cho xaõ hoäi.
Baèng caùch theå hieän ñöùc tin qua nhöõng cöû chæ ñôn giaûn vaø ngoân ngöõ töôïng tröng baét nguoàn töø vaên hoùa cuûa ngöôøi daân, loøng ñaïo ñöùc bình daân cho thaáy söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa trong xaùc thòt soáng ñoäng cuûa lòch söû, cuûng coá moái quan heä vôùi Giaùo hoäi vaø thöôøng trôû thaønh dòp ñeå gaëp gôõ, trao ñoåi vaên hoùa vaø cöû haønh. Thaät kyø laï: moät loøng ñaïo ñöùc khoâng mang tính leã hoäi thì khoâng "coù muøi thôm", ñoù khoâng phaûi laø loøng ñaïo ñöùc ñeán töø ngöôøi daân, maø laø quaù "chöng caát". Theo nghóa naøy, caùc thöïc haønh cuûa noù mang laïi söï soáng cho moái quan heä vôùi Chuùa vaø noäi dung cuûa ñöùc tin. Veà vaán ñeà naøy, toâi muoán ñeà caäp ñeán moät suy tö cuûa Blaise Pascal. Trong moät cuoäc ñoái thoaïi vôùi moät ngöôøi ñoái thoaïi hö caáu veà caùch ñeán vôùi ñöùc tin, Pascal tuyeân boá raèng vieäc nhaân leân caùc baèng chöùng veà söï hieän höõu cuûa Thieân Chuùa hoaëc thöïc hieän nhöõng noã löïc trí thöùc lôùn laø khoâng ñuû. Thay vaøo ñoù, ngöôøi ta phaûi nhìn vaøo nhöõng ngöôøi ñaõ ñaït ñöôïc tieán boä lôùn treân con ñöôøng, bôûi vì hoï baét ñaàu baèng nhöõng böôùc nhoû, baèng caùch "uoáng nöôùc thaùnh vaø cöû haønh Thaùnh leã" (Pensieri, Opere complete, Milan, 2020, soá 681). Ñoù laø veà nhöõng böôùc nhoû ñöa baïn tieán veà phía tröôùc. Loøng ñaïo ñöùc bình daân laø loøng ñaïo ñöùc lieân quan ñeán vaên hoùa, nhöng khoâng nhaàm laãn vôùi vaên hoùa. Noù caàn nhöõng böôùc nhoû.
Chuùng ta cuõng khoâng neân queân raèng "loøng ñaïo ñöùc bình daân cho pheùp chuùng ta thaáy ñöùc tin, moät khi ñaõ ñöôïc tieáp nhaän, seõ trôû thaønh hieän thaân trong moät neàn vaên hoùa vaø lieân tuïc ñöôïc truyeàn laïi", vaø keát quaû laø, "ñoù laø moät söùc maïnh truyeàn giaùo tích cöïc maø chuùng ta khoâng ñöôïc ñaùnh giaù thaáp: laøm nhö vaäy seõ khoâng nhaän ra coâng vieäc cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn" (Evangelii Gaudium, 123; 126). Chuùa Thaùnh Thaàn hoaït ñoäng thoâng qua Daân thaùnh cuûa Thieân Chuùa, baèng caùch daãn daét hoï tieán veà phía tröôùc trong nhöõng söï phaân ñònh haøng ngaøy. Chuùng ta nghó ñeán Phoù teá Philip, moät ngöôøi ñaøn oâng ngheøo, moät ngaøy noï ñöôïc [Thaùnh Thaàn] daãn daét treân moät con ñöôøng vaø sau ñoù nghe thaáy moät ngöôøi ngoaïi giaùo, moät ngöôøi haàu cuûa Nöõ hoaøng Candace cuûa Ethiopia, ñang ñoïc tieân tri Isaia nhöng khoâng hieåu. OÂng ñeán gaàn vaø hoûi, "OÂng coù hieåu khoâng?" Ngöôøi ngoaïi giaùo traû lôøi "Khoâng". Vì vaäy, Philip ñaõ coâng boá Tin Möøng cho oâng. Ngöôøi ngoaïi ñaïo ñoù, ngöôøi ñaõ nhaän ñöôïc ñöùc tin vaøo thôøi ñieåm ñoù, ñaõ ñeán nôi coù nöôùc vaø hoûi, "Philip, anh coù theå laøm pheùp röûa toäi cho toâi ngay baây giôø, taïi ñaây, trong nöôùc naøy khoâng?" Philip ñaõ khoâng noùi, "Khoâng, anh aáy phaûi tham gia moät khoùa hoïc, anh aáy phaûi mang theo cha meï ñôõ ñaàu, caû hai ñeàu phaûi keát hoân trong Giaùo hoäi, hoaëc anh aáy phaûi laøm ñieàu naøy.... " Khoâng, oâng ñaõ laøm pheùp röûa toäi cho anh aáy. Pheùp röûa toäi laø moùn quaø ñöùc tin maø Chuùa Gieâsu ban cho chuùng ta.
Chuùng ta phaûi caån thaän ñeå loøng ñaïo ñöùc phoå thoâng khoâng bò caùc nhoùm tìm caùch töï toân lôïi duïng hoaëc khai thaùc baèng caùch thuùc ñaåy caùc cuoäc tranh luaän, heïp hoøi, chia reõ vaø thaùi ñoä loaïi tröø. Khoâng ñieàu naøo trong soá naøy phuø hôïp vôùi tinh thaàn ñaïo ñöùc phoå thoâng cuûa Ki-toâ giaùo, vaø moïi ngöôøi, ñaëc bieät laø caùc Muïc töû cuûa Giaùo hoäi, ñöôïc keâu goïi phaûi caûnh giaùc, thöïc haønh söï phaân ñònh vaø luoân chuù yù ñeán caùc hình thöùc toân giaùo bình daân.
Khi loøng ñaïo ñöùc bình daân thaønh coâng trong vieäc truyeàn ñaït ñöùc tin Kitoâ giaùo vaø caùc giaù trò vaên hoùa cuûa moät daân toäc nhaát ñònh, ñoaøn keát caùc traùi tim vaø xaây döïng coäng ñoàng, noù seõ mang laïi nhöõng thaønh quaû to lôùn coù taùc ñoäng ñeán toaøn xaõ hoäi, bao goàm caû moái quan heä giöõa caùc ñònh cheá chính trò, xaõ hoäi vaø Giaùo hoäi. Ñöùc tin khoâng theå chæ laø chuyeän rieâng tö. Chuùng ta phaûi caån thaän veà ñieàu naøy, toâi muoán noùi raèng vieäc tö nhaân hoùa ñöùc tin laø moät söï phaùt trieån dò giaùo. Moät thöïc teá bò haïn cheá trong nôi aån naùu cuûa löông taâm caù nhaân, nhöng neáu noù coù yù ñònh hoaøn toaøn trung thöïc vôùi chính noù, ñöùc tin ñích thöïc bao goàm lôøi keâu goïi cam keát vaø chöùng taù, thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa con ngöôøi, tieán boä xaõ hoäi vaø chaêm soùc taïo vaät, taát caû ñeàu nhaân danh loøng baùc aùi. Chính vì lyù do naøy, trong nhieàu theá kyû, vieäc tuyeân xöng ñöùc tin Kitoâ giaùo vaø caùc moâ hình ñôøi soáng coäng ñoàng laáy caûm höùng töø Tin Möøng vaø caùc bí tích ñaõ taïo ra voâ soá coâng trình lieân ñôùi, bao goàm vieäc thaønh laäp caùc toå chöùc nhö beänh vieän, tröôøng hoïc, trung taâm chaêm soùc - coù raát nhieàu ôû Phaùp! - giuùp caùc tín ñoà giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi ngheøo vaø ñoùng goùp vaøo söï tieán boä cuûa lôïi ích chung. Loøng ñaïo ñöùc bình daân, caùc cuoäc röôùc kieäu vaø caàu nguyeän, caùc hoaït ñoäng töø thieän cuûa caùc huynh ñoaøn, lôøi caàu nguyeän Kinh Maân Coâi chung vaø caùc hình thöùc suøng kính khaùc coù theå nuoâi döôõng "quyeàn coâng daân xaây döïng" ñoái vôùi caùc Ki-toâ höõu.
Ñoâi khi moät soá nhaø trí thöùc, moät soá nhaø thaàn hoïc khoâng hieåu ñieàu naøy. Toâi nhôù coù laàn toâi ñaõ ñi moät tuaàn ñeán mieàn baéc Argentina, ñeán Salta, nôi coù leã hoäi Senor de los Milagros, Chuùa teå cuûa nhöõng pheùp laï. Toaøn boä tænh tuï hoïp taïi Ñeàn thôø, vaø taát caû moïi ngöôøi ñeàu ñi xöng toäi, töø thò tröôûng trôû xuoáng vì hoï coù loøng ñaïo ñöùc naøy beân trong. Toâi thöôøng ñi xöng toäi moïi luùc, vaø ñoù laø moät coâng vieäc meät moûi vì taát caû moïi ngöôøi ñeàu xöng toäi. Moät ngaøy noï, treân ñöôøng ra ngoaøi, toâi gaëp moät linh muïc maø toâi quen vaø toâi noùi, "OÀ, cha ôû ñaây, cha khoûe khoâng?" Ngaøi traû lôøi "Khoûe!" Khi chuùng toâi ñang ra ngoaøi, ñuùng luùc ñoù moät ngöôøi phuï nöõ tieán ñeán vôùi moät soá taám thieäp thaùnh treân tay vaø coâ aáy noùi vôùi vò linh muïc, moät nhaø thaàn hoïc gioûi, "Cha ôi, cha seõ ban phöôùc cho chuùng chöù?" Vò linh muïc, vôùi thaàn hoïc tuyeät vôøi, noùi vôùi baø, "Nhöng thöa baø, baø ñaõ ñi leã chöa?". Baø traû lôøi "Vaâng, thöa Cha". Ngaøi noùi, "Baø coù bieát raèng vaøo cuoái leã, moïi thöù ñeàu ñöôïc ban phöôùc khoâng?" Baø traû lôøi, "Vaâng, thöa Cha". Ngaøi noùi tieáp, "Baø coù bieát raèng phöôùc laønh cuûa Chuùa ñöôïc ban xuoáng cho baø khoâng?". Baø traû lôøi "Vaâng, thöa Cha". Vaøo luùc ñoù, moät linh muïc khaùc goïi ngaøi, "OÀ, cha khoûe khoâng?" Ngöôøi phuï nöõ ñaõ laëp laïi raát nhieàu laàn "vaâng, thöa Cha" quay sang vò linh muïc naøy vaø noùi, "Cha ôi, cha seõ laøm pheùp chuùng cho con chöù?" Coù moät mong muoán ñöôïc giuùp ñôõ, moät mong muoán ñöôïc giuùp ñôõ laønh maïnh tìm kieám phöôùc laønh cuûa Chuùa vaø khoâng chaáp nhaän nhöõng vieäc khaùi quaùt hoùa.
Ñoàng thôøi, treân neàn taûng chung laø maïnh daïn thöïc hieän caùc vieäc toát, caàu xin phöôùc laønh, caùc tín ñoà cuõng coù theå thaáy mình ñang hôïp taùc vôùi caùc toå chöùc theá tuïc, daân söï vaø chính trò ñeå phuïc vuï moãi ngöôøi, baét ñaàu töø ngöôøi ngheøo, vì söï phaùt trieån toaøn dieän cuûa con ngöôøi vaø chaêm soùc "Ile de beauteù" [ñaûo cuûa caùi ñeïp] naøy.
Do ñoù, caàn phaûi phaùt trieån moät khaùi nieäm veà tính theá tuïc (laiciteù) khoâng tónh taïi vaø coá ñònh, maø luoân phaùt trieån vaø naêng ñoäng, coù khaû naêng thích öùng vôùi caùc tình huoáng khaùc nhau vaø khoâng löôøng tröôùc ñöôïc, ñoàng thôøi thuùc ñaåy söï hôïp taùc lieân tuïc giöõa chính quyeàn daân söï vaø giaùo hoäi vì lôïi ích cuûa toaøn theå coäng ñoàng, moãi coäng ñoàng naèm trong giôùi haïn naêng löïc vaø lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa rieâng mình. Nhö Ñöùc Benedict XVI ñaõ tuyeân boá, moät tính theá tuïc laønh maïnh "giaûi phoùng toân giaùo khoûi söï raøng buoäc cuûa chính trò, vaø cho pheùp chính trò ñöôïc laøm giaøu baèng söï ñoùng goùp cuûa toân giaùo, trong khi vaãn duy trì khoaûng caùch caàn thieát, söï phaân bieät roõ raøng vaø söï hôïp taùc khoâng theå thieáu giöõa hai lónh vöïc... Tính theá tuïc laønh maïnh naøy ñaûm baûo raèng hoaït ñoäng chính trò khoâng thao tuùng toân giaùo, trong khi vieäc thöïc haønh toân giaùo vaãn khoâng bò aûnh höôûng bôûi chính trò vì lôïi ích caù nhaân, ñoâi khi haàu nhö khoâng töông thích vôùi, neáu khoâng muoán noùi laø hoaøn toaøn traùi ngöôïc vôùi, ñöùc tin toân giaùo. Vì lyù do naøy, moät tính theá tuïc laønh maïnh, theå hieän söï thoáng nhaát trong söï khaùc bieät, laø caàn thieát vaø thaäm chí laø quan troïng ñoái vôùi caû hai lónh vöïc" (Ecclesia in Medio Oriente, 29). Ñöùc Benedict XVI ñaõ chæ ra moät chuû nghóa theá tuïc laønh maïnh, nhöng song song vôùi tính toân giaùo. Caû hai lónh vöïc ñeàu ñöôïc toân troïng.
Theo caùch naøy, caùc hình thöùc hôïp taùc hieäu quaû hôn coù theå phaùt trieån, khoâng coù ñònh kieán hay phaûn ñoái, trong moät cuoäc ñoái thoaïi côûi môû, thaúng thaén vaø hieäu quaû.
Anh chò em thaân meán, loøng ñaïo ñöùc bình daân, voán aên saâu vaøo goác reã ôû Corsica naøy - khoâng phaûi laø meâ tín - laøm noåi baät caùc giaù trò cuûa ñöùc tin vaø ñoàng thôøi theå hieän söï khaùc bieät, lòch söû vaø vaên hoùa cuûa daân toäc naøy. Moät cuoäc ñoái thoaïi lieân tuïc giöõa caùc lónh vöïc toân giaùo vaø theá tuïc, giöõa Giaùo hoäi vaø caùc theå cheá daân söï vaø chính trò, coù theå dieãn ra trong söï ñan xen naøy, maø khoâng gaây nhaàm laãn, cuûa caû hai. Anh chò em ñaõ ñi theo con ñöôøng naøy trong moät thôøi gian daøi, ñoù laø truyeàn thoáng ñoäc ñaùo cuûa anh chò em, vaø anh chò em laø moät taám göông ñaùng ngöôõng moä ôû chaâu AÂu. Haõy tieáp tuïc tieán veà phía tröôùc! Toâi cuõng muoán khuyeán khích nhöõng ngöôøi treû tham gia tích cöïc hôn nöõa vaøo ñôøi soáng xaõ hoäi, vaên hoùa vaø chính trò, ñöôïc truyeàn caûm höùng töø nhöõng lyù töôûng vöõng chaéc vaø nieàm ñam meâ vì lôïi ích chung. Toâi cuõng keâu goïi caùc Muïc töû vaø tín höõu cuûa Giaùo hoäi, caùc chính trò gia vaø nhöõng ngöôøi trong ñôøi soáng coâng coäng, haõy luoân gaàn guõi vôùi moïi ngöôøi, laéng nghe nhu caàu cuûa hoï, chia seû noãi ñau khoå cuûa hoï vaø noùi leân hy voïng cuûa hoï, vì thaåm quyeàn thöïc söï chæ phaùt trieån thoâng qua söï gaàn guõi vôùi ngöôøi khaùc. Caùc muïc töû phaûi coù nhöõng söï gaàn guõi naøy: vôùi Chuùa, vôùi caùc muïc töû khaùc, vôùi caùc linh muïc vaø vôùi caùc daân toäc. Ñaây laø nhöõng muïc töû ñích thöïc. Nhöng vò muïc töû naøo khoâng coù söï gaàn guõi naøy, ngay caû vôùi lòch söû vaø vaên hoùa, thì chæ ñôn giaûn laø "Monsieur l'Abbeù. [OÂng Cha]" OÂng ta khoâng phaûi laø moät muïc töû. Chuùng ta phaûi phaân bieät giöõa hai caùch laøm coâng taùc muïc vuï naøy.
Toâi hy voïng raèng Ñaïi hoäi veà loøng ñaïo ñöùc bình daân naøy seõ giuùp caùc baïn khaùm phaù laïi coäi nguoàn ñöùc tin cuûa mình vaø ñôm hoa keát traùi trong cam keát ñoåi môùi, trong Giaùo hoäi vaø trong xaõ hoäi daân söï, phuïc vuï Tin Möøng vaø lôïi ích chung cuûa moïi coâng daân.
Xin Ñöùc Maria, Meï cuûa Giaùo hoäi, ñoàng haønh vaø giuùp ñôõ caùc baïn treân haønh trình cuûa mình. Caûm ôn caùc baïn raát nhieàu.