Corsica, Consalvi, Trung Quoác. . . vaø Ñöùc Phanxicoâ
Corsica, Consalvi, Trung Quoác. . . vaø Ñöùc Phanxicoâ.
Vuõ Vaên An
Corsica (VietCatholic News 14-12-2024) - Cha Raymond J. de Souza, treân taäp san The Catholic Thing, Thöù baûy, ngaøy 14 thaùng 12 naêm 2024, nhaän ñònh raèng Töø chuyeán ñi ñaàu tieân vôùi tö caùch giaùo hoaøng ñeán Lampedusa, caùc ñieåm ñeán du lòch cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñeàu coù phong caùch rieâng. Nhöng khoâng coù ñieåm naøo ñaëc bieät nhö tuaàn naøy khi, sau khi töø choái lôøi môøi tham döï leã môû cöûa laïi Nhaø thôø Ñöùc Baø Paris, ngaøi seõ ñeán thaêm Corsica vaøo Chuùa Nhaät.
Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ quyeát ñònh khoâng ñeán thaêm caùc thuû ñoâ lôùn cuûa chaâu AÂu, tröø khi baét buoäc phaûi ñeán, nhö khi ngaøi ñeán thaêm Krakow vaø Lisbon cho Ngaøy Giôùi treû Theá giôùi. Vì vaäy, caùc chuyeán thaêm chaâu AÂu cuûa ngaøi khoâng naèm trong loä trình giaùo hoaøng thoâng thöôøng.
Corsica seõ laø chuyeán thaêm thöù ba cuûa ngaøi ñeán Phaùp. Ngaøi ñaõ ñeán thaêm Strasbourg vaøo naêm 2014 ñeå phaùt bieåu tröôùc Nghò vieän chaâu AÂu, nhöng ñaõ töø choái ñeán thaêm Nhaø thôø Ñöùc Baø Strasbourg, maëc duø nhaø thôø ñang kyû nieäm thieân nieân kyû cuûa noù! Ngaøi ñaõ vaøo vaø ra khoûi thaønh phoá chæ trong vaøi giôø. Ngaøi ñaõ ñeán thaêm Marseille vaøo naêm 2023 ñeå tham döï moät hoäi nghò veà di cö Ñòa Trung Haûi, nhöng ngaøi nhaán maïnh: "Toâi seõ ñeán Marseille, nhöng khoâng phaûi ñeán Phaùp". Vaø baây giôø laø Corsica - moät "khu vöïc" cuûa Phaùp - moät tuaàn sau khi khoâng ñeán Paris ñeå tham döï leã môû cöûa laïi Nhaø thôø Ñöùc Baø.
Tieâu ñeà treân tôø America do doøng Teân ñieàu haønh ñaõ thaúng thaén veà söï ñoái laäp naøy: " Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ seõ ñeán thaêm Corsica vaøo ngaøy 15 thaùng 12 naêm 2024 sau khi khoâng tham döï leã môû cöûa laïi Nhaø thôø Ñöùc Baø Paris". Thaùnh leã cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng taïi Corsica seõ ñöôïc toå chöùc taïi moät quaûng tröôøng coù böùc töôïng lôùn cuûa Napoleon, ngöôøi kheùt tieáng nhaát trong soá taát caû ngöôøi Corsica.
Napoleon cuõng ñoùng vai troø noåi baät trong lòch söû cuûa Nhaø thôø Ñöùc Baø Paris, nôi oâng ñaõ saép xeáp ñeå mình leân ngoâi hoaøng ñeá tröôùc söï chöùng kieán cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Pi-oâ VII.
Moïi söï chuù yù gaàn ñaây ñeán lòch söû cuûa Nhaø thôø Ñöùc Baø cuõng coù nghóa laø söï chuù yù daønh cho Napoleon, ngöôøi sau thôøi kyø Khuûng boá ñaõ naém quyeàn vaø kieàm cheá moät soá chuû nghóa cöïc ñoan ñaãm maùu cuûa nöôùc Phaùp caùch maïng. OÂng ñaõ kyù keát moät hieäp öôùc vôùi Toøa thaùnh, ñöôïc ñaøm phaùn bôûi boä tröôûng ngoaïi giao cuûa Ñöùc Pi-oâ VII, Ercole Consalvi.
Nhöõng cuoäc ñaøm phaùn ñoù ñöôïc nhôù ñeán nhieàu nhaát vì cuoäc trao ñoåi giöõa Napoleon vaø Consalvi. Töï cho mình laø coù quyeàn löïc, Napoleon ñaõ coá gaéng ñe doïa Consalvi, ñe doïa seõ phaù huûy Giaùo hoäi. Hoàng Y Consalvi traû lôøi raèng khoâng hoaøng ñeá naøo coù theå hoaøn thaønh ñöôïc ñieàu maø möôøi taùm theá kyû giaùo só Phaùp khoâng theå laøm ñöôïc. Ñoù laø lôøi nhaéc nhôû veà giôùi haïn cuûa quyeàn löïc nhaø nöôùc vaø raèng moái nguy hieåm lôùn hôn ñoái vôùi Giaùo hoäi luoân ñeán töø beân trong.
Naêm nay ñaùnh daáu kyû nieäm hai traêm naêm ngaøy maát cuûa Consalvi vaø ñöôïc ñaùnh daáu taïi Rome baèng moät hoäi nghò aên möøng. Consalvi laø moät huyeàn thoaïi trong ngoaïi giao Vatican, khoâng chæ vì hieäp öôùc vôùi Napoleon maø coøn vì sau thôøi Napoleon, vì ñaõ giaønh laïi caùc quoác gia giaùo hoaøng ôû YÙ taïi Ñaïi hoäi Vienna.
Lôøi khen ngôïi naøy xöùng ñaùng ñöôïc toân vinh. Naêm 1798, quaân ñoäi cuûa Napoleon xaâm löôïc Rome, baét coùc Giaùo hoaøng Pi-oâ VI vaø cuoái cuøng ñöa ngaøi ñeán Phaùp laøm tuø nhaân, nôi ngaøi qua ñôøi vaøo naêm 1799. Vieäc Napoleon kyù moät hieäp öôùc vôùi Toøa thaùnh hai naêm sau ñoù laø baèng chöùng cho thaáy Napoleon saün saøng taïo ra keû thuø vaø ñoàng minh khi caàn thieát, cuõng nhö kyõ naêng cuûa Consalvi.
Khi Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ nhìn thaáy böùc töôïng cuûa Napoleon ôû Corsica, ngaøi coù theå nghó veà vieäc lieäu Consalvi coù baøi hoïc naøo cho ngoaïi giao giaùo hoaøng ngaøy nay khoâng. Ngaøi laø hình maãu cuûa söï tham gia thöïc teá vôùi caùc theá löïc thuø ñòch. Ngaøi ñaõ ñaøm phaùn vôùi nhöõng keû baïo chuùa. Ngaøi ñaõ thoûa hieäp ñeå coù ñöôïc moät khoaûng khoâng gian thôû cho Giaùo hoäi sau cuoäc ñoå maùu cuûa cuoäc caùch maïng.
Ñoàng thôøi, Consalvi cuõng coù nhöõng ranh giôùi maø ngaøi seõ khoâng vöôït qua. Sau khi traûi qua kinh nghieäm baét coùc Ñöùc Pi-oâ VI, Napoleon ñaõ laëp laïi ñieàu ñoù moät laàn nöõa vôùi Ñöùc Pi-oâ VII, baát chaáp vieäc Ñöùc Pi-oâ VII ñaõ ñi ñeán Notre Dame ñeå döï leã ñaêng quang cuûa Napoleon vaøo naêm 1804. Napoleon ñaõ baét giöõ Ñöùc Pi-oâ VII laøm tuø binh ôû Phaùp töø naêm 1809 ñeán naêm 1814. Consalvi bò ñöa ñeán Paris, bò töôùc ñoaït toaøn boä taøi saûn vaø bò giam caàm trong naêm naêm. Söï raøng buoäc cuûa ngaøi coù giôùi haïn.
Consalvi ñaõ ñöôïc Toång giaùm muïc Paul Gallagher, boä tröôûng ngoaïi giao Vatican hieän taïi, heát lôøi ca ngôïi taïi leã kyû nieäm 200 naêm vaøo ñaàu naêm nay.
"Consalvi ñaõ soáng trong thôøi kyø raát khoù khaên - thôøi kyø khoù khaên ñoái vôùi giaùo hoaøng, söï maát maùt cuûa caùc quoác gia giaùo hoaøng. Chaâu AÂu ñang trong tình traïng hoãn loaïn", Ñöùc Toång Giaùm Muïc Gallagher cho bieát trong moät cuoäc phoûng vaán vôùi Vatican News. "Taát nhieân, chuùng ta cuõng ñang soáng trong thôøi ñaïi ñaày thaùch thöùc. Vì vaäy, khi thaáy moät ngöôøi khi ñoù ñang coá gaéng phuïc vuï Giaùo hoaøng vaø tin raèng haønh ñoäng cuûa Giaùo hoaøng thöïc söï taäp trung vaøo lôïi ích chung, toâi nghó toâi thaáy ñieàu ñoù thaät ñaùng khích leä".
Ta coù theå ruùt ra baøi hoïc gì töø caùch Consalvi ñoái xöû vôùi Napoleon? Hieäp öôùc naêm 1801 thaät ñau ñôùn; Giaùo hoäi thöøa nhaän raèng haàu heát taøi saûn cuûa mình seõ khoâng ñöôïc traû laïi. Nhöng "giaùo hoäi laäp hieán" do nöôùc coäng hoøa Phaùp thaønh laäp ñaõ bieán maát vaø quyeàn quaûn lyù Giaùo hoäi cuûa Giaùo hoaøng ñaõ ñöôïc ñaûm baûo.
Ñieåm töông ñoàng noåi baät ngaøy nay laø vôùi Trung Quoác, nôi Ñaûng Coäng saûn Trung Quoác kieåm soaùt giaùo hoäi hôïp hieán cuûa rieâng mình, gioáng nhö "Hieäp hoäi Yeâu nöôùc". Vaøo naêm 2018, nhöõng ngöôøi keá nhieäm Consalvi ñaõ ñaøm phaùn khoâng phaûi laø moät hieäp öôùc, maø laø moät "thoûa thuaän bí maät" - vaên baûn cuûa hieäp öôùc naøy chöa bao giôø ñöôïc coâng boá - lieân quan ñeán vieäc boå nhieäm caùc giaùm muïc taïi Trung Quoác. Ñöôïc gia haïn vaøo naêm 2020 vaø 2022, thoûa thuaän naøy ñaõ ñöôïc gia haïn theâm boán naêm vaøo muøa thu naêm 2024.
Thoûa thuaän naøy khoâng daãn ñeán vieäc giaûi theå Hieäp hoäi Yeâu nöôùc. Ngöôïc laïi, noù ñaõ phaùt trieån maïnh meõ hôn, vôùi vieäc nôi Ñaûng Coäng saûn Trung Quoác - ñôn vò kieåm soaùt tröïc tieáp toân giaùo taïi Coäng hoøa Nhaân daân Trung Hoa - chuyeån moät giaùm muïc ngoan ngoaõn ñeán Thöôïng Haûi, giaùo phaän quan troïng nhaát ôû Trung Quoác, maø thaäm chí khoâng thoâng baùo cho Rome. Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ chaáp nhaän söï xuùc phaïm veà thaàn hoïc, baát hôïp phaùp veà maët giaùo luaät vaø söï sæ nhuïc veà maët chính trò, sau ñoù ñaõ chaáp thuaän.
Thöôïng Haûi laø giaùo phaän töøng do Ignatius Kung Pin-Mei anh huøng naém giöõ, ngöôøi ñaõ traûi qua ba möôi naêm trong caùc nhaø tuø Coäng saûn tröôùc khi bò löu ñaøy. Thaùnh Gioan Phaoloâ Caû coù bí maät rieâng cuûa mình veà Trung Quoác; ngaøi ñaõ phong Kung laøm Hoàng Y in pectore [bí maät] taïi coâng nghò ñaàu tieân cuûa mình vaøo naêm 1979, coâng khai vaøo naêm 1991.
Baát keå Ñöùc Pi-oâ VII vaø Consalvi phaûi nhöôïng boä ñieàu gì, hoï cuõng ñaõ giaønh ñöôïc nhöõng lôïi ích cuï theå, ñoù laø muïc ñích cuûa ngoaïi giao. Thoûa thuaän Vatican-nôi Ñaûng Coäng saûn Trung Quoác hieän taïi khoâng coù lôïi ích roõ raøng, laøm toån haïi ñeán nhieäm vuï maø chính Chuùa Kitoâ ñaõ trao cho Pheâroâ vaø phaûn boäi lôøi chöùng cuûa caùc vò töû ñaïo. Moät ñaùnh giaù cay ñaéng nhö vaäy ñeán töø khoâng ai khaùc ngoaøi Nancy Pelosi, ngöôøi ñaõ keát thuùc nhieäm kyø chuû tòch Haï vieän cuûa mình baèng chuyeán thaêm Ñaøi Loan baát chaáp nôi Ñaûng Coäng saûn Trung Quoác.
"Toâi khoâng maáy vui möøng veà [thoûa thuaän], vaø toâi khoâng bieát hoï ñaõ ñaït ñöôïc gì", Pelosi noùi vôùi National Catholic Reporter trong moät cuoäc phoûng vaán maø baø "coù veû töùc giaän" veà thoûa thuaän cuûa Vatican vôùi Trung Quoác. "Baïn coù bieát thaønh coâng naøo khoâng? Trong nhieàu thaäp nieân, chuùng ta ñaõ chöùng kieán söï ñau khoå cuûa ngöôøi Coâng Giaùo ôû Trung Quoác. Toâi coù quan ñieåm hoaøn toaøn khaùc [so vôùi caùch tieáp caän cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ]. Taïi sao chính phuû Trung Quoác laïi coù tieáng noùi trong vieäc boå nhieäm caùc giaùm muïc?"
"Haõy ñeå toâi noùi theo caùch naøy, 'Ngöôi laø Pheâroâ, vaø treân taûng ñaù naøy, ta seõ xaây döïng nhaø thôø cuûa ta.' Moïi giaùm muïc ñeàu xuaát phaùt töø taûng ñaù ñoù. Vaø baây giôø, chính phuû Trung Quoác?" Pelosi noùi. "Chuùng toâi ñaõ cho [söù thaàn ôû Washington] thaáy nhöõng lo ngaïi cuûa chuùng toâi, nhöõng gì ñaõ ñöôïc ñaûng Daân chuû vaø Coäng hoøa, Haï vieän vaø Thöôïng vieän noùi vaø vieát. Ñieàu naøy ñöa nhieàu ngöôøi trong chuùng ta laïi gaàn nhau hôn, bôûi vì theo thôøi gian, ngay caû caùc giaùm muïc cuõng bò gieát. YÙ toâi laø, ñaây laø [veà] nhöõng vò töû ñaïo."
Pelosi nghe coù veû gioáng Consalvi hôn laø nhöõng ngöôøi keá nhieäm ngaøi trong ngaønh ngoaïi giao Vatican. Vaø Pelosi bieát raèng moät Giaùo hoäi khoâng giöõ vöõng ñöùc tin vôùi nhöõng vò töû ñaïo cuûa chính mình ñang töï huûy hoaïi mình nhieàu hôn baát cöù quyeàn löïc daân söï naøo coù theå laøm.
Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ choïn ñi leã döôùi söï giaùm saùt cuûa Napoleon thay vì Nhaø thôø Ñöùc Baø döôùi maùi nhaø ñöôïc xaây döïng laïi. Coù leõ söï khoân ngoan môùi seõ ñeán ôû Corsica veà caùch ñoái phoù vôùi nhöõng keû baïo chuùa.