Caàn moät neàn thaàn hoïc saâu saéc hôn
veà tính hieäp haønh
Caàn moät neàn thaàn hoïc saâu saéc hôn veà tính hieäp haønh.
John C. Cavadini
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, Doøng Ña Minh Thaùnh Taâm, chuyeån dòch Vieät ngöõ
Vatican (WHÑ 23-06-2024) - Caàn phaûi laøm roõ moái töông quan giöõa tính hieäp haønh vaø söï hieäp thoâng cuõng nhö giöõa tính hieäp haønh vaø söï hieäp ñoaøn.
Vaøo ngaøy 28 thaùng 10 naêm 2024, leã kính hai thaùnh toâng ñoà Simon vaø Giuña, khoaù hoïp thöù nhaát cuûa Ñaïi hoäi thöôøng leä laàn thöù XVI cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc ñaõ coâng boá Baûn Toång hôïp "Moät Giaùo hoäi Hieäp haønh trong Söù vuï".
Taøi lieäu khaúng ñònh roõ raèng ñaây "khoâng phaûi laø taøi lieäu cuoái cuøng, nhöng laø moät khí cuï phuïc vuï vieäc phaân ñònh lieân tuïc". Taøi lieäu naøy nhaèm "ñònh höôùng suy tö" veà nhöõng ñieåm "caàn tieáp tuïc ñaøo saâu nhaän thöùc cuûa chuùng ta veà maët muïc vuï, thaàn hoïc vaø giaùo luaät". Lôøi môøi goïi ñaøo saâu mang tính thaàn hoïc heát söùc roõ neùt. Vôùi baøi vieát döôùi ñaây, toâi hy voïng thöïc hieän lôøi môøi goïi naøy.
Toâi seõ taäp trung vaøo moät tuyeân boá ñöôïc ñöa ra veà tính hieäp haønh vaø chính loä trình hieäp haønh, cuï theå laø noù "taïo thaønh moät haønh ñoäng tieáp thu ñích thöïc hôn nöõa" Coâng ñoàng Vatican II, "thöïc hieän nhöõng gì Coâng ñoàng ñaõ daïy veà Giaùo hoäi nhö laø Maàu nhieäm, nhö laø Daân Thieân Chuùa, vaø ñöôïc keâu goïi neân thaùnh". ÔÛ ñaây ñeà caäp ñeán caùc Chöông 1 ("Maàu nhieäm Giaùo hoäi"), 2 ("Daân Thieân Chuùa") vaø 5 ("Lôøi keâu goïi moïi ngöôøi neân thaùnh") cuûa Hieán cheá Lumen Gentium (LG). Baûn thaân tính hieäp haønh ñöôïc moâ taû laø "moät phöông thöùc cuûa vieäc trôû thaønh Giaùo hoäi tích hôïp söï hieäp thoâng, söù vuï vaø tham gia".
Noùi caùch khaùc, "hieäp haønh" coù theå ñöôïc hieåu ngaàm laø giaùo hoäi hoïc, moät thaàn hoïc cuï theå veà Giaùo hoäi, voán ñöôïc xem laø moät söï phaùt trieån cuûa Hieán cheá Lumen Gentium.
Caùc ñaëc tính cô baûn cuûa hieäp haønh laø gì? Treân heát, "Pheùp Röûa laø coäi nguoàn cuûa nguyeân taéc hieäp haønh". Hieäp haønh laø ñeå phaùt trieån ñaëc neùt giaùo hoäi hoïc cuûa Hieán cheá Lumen Gentium, cuï theå laø, khoâi phuïc yù töôûng raèng taát caû nhöõng ai ñaõ ñöôïc Röûa toäi nhôø ôn Pheùp Röûa, ñeàu ñöôïc môøi goïi goùp phaàn vaøo söù maïng cuûa Giaùo hoäi. Tính hieäp haønh "ñaùnh giaù cao söï ñoùng goùp cuûa taát caû nhöõng ngöôøi ñaõ laõnh Pheùp Röûa, tuøy theo ôn goïi rieâng cuûa hoï".
Hôn nöõa, "Moät thaønh quaû voâ giaù cuûa tieán trình Thöôïng Hoäi ñoàng laø naâng cao nhaän thöùc veà caên tính cuûa chuùng ta vôùi tö caùch laø Daân trung thaønh cuûa Thieân Chuùa, vaø moãi ngöôøi ñöôïc môøi goïi ñoàng traùch nhieäm caùch khaùc nhau ñoái vôùi söù maïng chung cuûa vieäc Phuùc aâm hoaù".
Hieäp haønh coi troïng danh hieäu "Daân Thieân Chuùa" ñoái vôùi Giaùo hoäi, lieân keát moät caùch ñuùng ñaén danh hieäu naøy vôùi yù töôûng raèng Pheùp Röûa keâu goïi taát caû moïi ngöôøi goùp phaàn vaøo söù maïng cuûa Giaùo hoäi.
Tuy nhieân, toâi khoâng theå khoâng löu yù raèng danh xöng "Daân Thieân Chuùa" ñöôïc neâu baät trong toaøn boä Baûn Toång hôïp, trong khi Giaùo hoäi vôùi tö caùch laø "Maàu nhieäm" tuy thoaït ñaàu coù ñöôïc ñeà caäp ñeán nhöng ít khi ñöôïc ñeà caäp laïi - maëc duø ñaây laø moät ñaëc tính noåi baät khoâng keùm cuûa Hieán cheá Lumen Gentium. Ñaây laø ñieåm toâi coù theå ñöa ra moät gôïi yù ñeå ñaøo saâu thaàn hoïc.
Giaùo hoäi laø "maàu nhieäm" vì Giaùo hoäi ñöôïc sinh ra tröôùc heát bôûi hy teá cuûa Ñöùc Kitoâ treân thaäp giaù. Daáu chæ cuûa maàu nhieäm naøy laø maùu vaø nöôùc, töôïng tröng cho hai bí tích chính cuûa Giaùo hoäi laø Thaùnh Theå vaø Pheùp Röûa, chaûy ra töø caïnh söôøn Chuùa Gieâsu chòu ñoùng ñinh (x. LG, 3). Do ñoù, Giaùo Hoäi laø maàu nhieäm tình yeâu hy teá cuûa Ñöùc Kitoâ.
Vì Thaùnh Theå hieän thöïc hoùa tình yeâu hy teá neân Thaùnh Theå "laøm neân Giaùo hoäi" (Saùch Giaùo lyù Hoäi thaùnh Coâng giaùo, 1396). Vì vaäy, maàu nhieäm cuûa Giaùo hoäi laø moät maàu nhieäm ñöôïc baét nguoàn töø chöùc tö teá cuûa Ñöùc Kitoâ.
Chöùc tö teá cuûa Ñöùc Kitoâ lieân quan ñeán Giaùo hoäi theo hai caùch. Moät trong nhöõng ñoùng goùp noåi baät nhaát cuûa Hieán cheá Lumen Gentium laø khoâi phuïc moät trong hai caùch naøy, töùc laø yù töôûng trong Kinh thaùnh veà chöùc tö teá nôi ngöôøi ñaõ laõnh Pheùp Röûa, laøm cho chuùng ta ñöôïc ñoàng hình ñoàng daïng vôùi chöùc tö teá cuûa Ñöùc Kitoâ vaø cho pheùp chuùng ta thöïc hieän nhöõng hy teá thieâng lieâng ñeå xaây döïng moät thaân theå duy nhaát, chaúng haïn nhö trong vieäc Phuùc aâm hoaù vaø chöùng taù mang tính ngoân söù - vaø cuoái cuøng laø vieäc chuùng ta tham döï vaøo Thaùnh Theå. Lyù do Pheùp Röûa mang laïi phaåm giaù vaø söù maïng laø vì noù mang laïi söï chia seû chöùc tö teá cuûa Ñöùc Kitoâ cho taát caû nhöõng ngöôøi ñaõ laõnh Pheùp Röûa.
Ñaây laø moät trong hai caùch lieân heä vôùi chöùc tö teá cuûa Ñöùc Kitoâ.
Caùch lieân heä thöù hai vôùi chöùc tö teá cuûa Ñöùc Kitoâ laø moät caùch khaùc, söï chia seû khaùc vaøo chöùc tö teá duy nhaát cuûa Ñöùc Kitoâ. Ñaây laø bí tích truyeàn chöùc thaùnh, vaø söï khaùc bieät giöõa chöùc tö teá cuûa ngöôøi ñaõ laõnh Pheùp Röûa vaø chöùc tö teá giaùo só khoâng chæ ñôn giaûn laø vaán ñeà caáp baäc. Ñieàu ñoù quan troïng bôûi vì neáu söï khaùc bieät giöõa hai chöùc tö teá naøy chæ laø vaán ñeà caáp baäc, thì chöùc tö teá giaùo só seõ coù "nhieàu hôn" chöùc tö teá Pheùp Röûa, vaø ñieàu naøy coù nghóa laø nhöõng ngöôøi ñöôïc thuï phong laø nhöõng Kitoâ höõu sieâu ñaúng, nhöõng ngöôøi laõnh Pheùp Röûa sieâu haïng. Ngöôøi ñöôïc thuï phong seõ coù phaåm giaù Kitoâ cao hôn ngöôøi laõnh Pheùp Röûa.
Ñuùng hôn, hai chöùc tö teá naøy khoâng khaùc nhau veà caáp ñoä nhöng veà "yeáu tính" (x. LG, 10). Bí tích truyeàn chöùc thaùnh ban cho khaû naêng haønh ñoäng "trong cöông vò Ñöùc Kitoâ laø Ñaàu", vaø do ñoù cöû haønh Bí tích Thaùnh Theå, laøm cho Ñöùc Kitoâ hieän dieän vôùi thaân mình Ngöôøi nhö laø Ñaàu, laøm cho Giaùo hoäi ñöôïc neân ñoàng hình ñoàng daïng vôùi hy teá cuûa Ngöôøi vaø laøm cho chöùc tö teá cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ laõnh Pheùp Röûa hoaøn thaønh vai troø hy teá cuûa hoï trong vieäc daâng Thaùnh Theå. Hai chöùc tö teá naøy höôùng tôùi nhau trong hieän höõu cuõng nhö trong söù maïng cuûa Giaùo hoäi.
Vaø vì vaäy, neáu thaønh quaû voâ giaù cuûa tieán trình Thöôïng Hoäi ñoàng, nhö ñöôïc trích daãn tröôùc ñoù töø taøi lieäu cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng, laø "naâng cao nhaän thöùc veà caên tính cuûa chuùng ta vôùi tö caùch laø Daân trung thaønh cuûa Thieân Chuùa", ñöôïc "môøi goïi thöïc hieän ñoàng traùch nhieäm caùch khaùc nhau", thì töø ngöõ "ñoàng traùch nhieäm" ñoái vôùi söù maïng cuûa Giaùo hoäi seõ khoâng troïn veïn neáu noù khoâng ñeà caäp ñeán caùch thöùc maø hai chöùc tö teá naøy khaùc nhau vaø höôùng tôùi nhau trong vieäc xaây döïng moät thaân theå duy nhaát.
Taøi lieäu Thöôïng Hoäi ñoàng ñeà caäp ñeán vieäc ñoàng traùch nhieäm ñöôïc thöïc hieän treân söï ña daïng cuûa "ñaëc suûng, ôn goïi, vaø taùc vuï", nhöng khoâng ñeà caäp roõ ñeán bí tích truyeàn chöùc thaùnh nhö laø yeáu toá caáu thaønh cuûa moät trong nhöõng ôn goïi vaø taùc vuï naøy vaø khoâng heà ñeà caäp gì ñeán chöùc tö teá nhôø Pheùp Röûa. Chính bí tích truyeàn chöùc thaùnh thaäm chí coøn khoâng ñöôïc ñeà caäp ñeán trong phaàn noùi veà phoù teá vaø linh muïc.
Söï thieáu ñoä chính xaùc vaø roõ raøng naøy taïo ra aán töôïng raèng chöùc tö teá, ôû ñaây coù nghóa laø chöùc tö teá giaùo só chæ mang tính chöùc naêng chöù khoâng mang tính caáu thaønh (cuøng vôùi chöùc tö teá cuûa ngöôøi ñaõ laõnh Pheùp Röûa) cuûa maàu nhieäm Giaùo hoäi ñöôïc sinh ra töø hy teá cuûa Ñöùc Kitoâ. Ngöôøi ta coù aán töôïng raèng "chöùc tö teá" döôøng nhö chæ phaân ranh giôùi moät trong soá raát nhieàu taùc vuï, ñaëc suûng vaø ôn goïi voán coù nguoàn goác töø lôøi môøi goïi thi haønh söù maïng qua Pheùp Röûa. Chöùc tö teá coù theå ñöôïc phaân bieät veà maët chöùc naêng vaø vai troø nhöng veà cô baûn khoâng cho thaáy söï khaùc nhau veà maët tính chaát.
Neáu khoâng laøm saùng toû thì xem ra Baûn Toång hôïp nghieâng theo caùch hieåu cuûa Tin Laønh veà taùc vuï, trong ñoù moïi taùc vuï ñeàu baét nguoàn töø Pheùp Röûa, vaø moät neàn giaùo hoäi hoïc töông öùng trong Tin Laønh voán chuû yeáu taäp trung vaøo Pheùp Röûa vaø Thaùnh Theå chæ laø thöù yeáu.
Nhöng Bí tích Röûa toäi töï noù höôùng tôùi Bí tích Thaùnh Theå (x. Presbyterorum Ordinis, 5), laø bí tích hoaøn taát vieäc khai taâm Kitoâ giaùo. Do ñoù, chính Thaùnh Theå cuoái cuøng "laøm neân Giaùo hoäi" (GLGHCG, 1396), chöù khoâng phaûi Pheùp Röûa, bôûi vì chính hy teá cuûa Ñöùc Kitoâ laøm neân Giaùo hoäi, vaø Thaùnh Theå laø söï taùi hieän mang tính bí tích cuûa hy teá ñoù.
Vì theá, chöùc tö teá giaùo só, ñöôïc bí tích truyeàn chöùc thaùnh ban cho quyeàn hieän thöïc hoùa hy teá cuûa Ñöùc Kitoâ trong Thaùnh Theå, khoâng chæ laø moät taùc vuï vôùi Pheùp Röûa laø goác reã giöõa nhöõng taùc vuï khaùc, nhöng chính chöùc tö teá giaùo só aáy caáu thaønh neân Giaùo hoäi (cuøng vôùi chöùc tö teá cuûa ngöôøi ñaõ laõnh Pheùp Röûa, maëc duø theo caùch rieâng cuûa mình).
Keá ñoù, ñieàu naøy coù nghóa laø moät neàn thaàn hoïc ñaày ñuû veà ñoàng traùch nhieäm khoâng theå chæ ñöôïc trình baøy ñôn thuaàn nhö moät chöùc naêng cuûa Pheùp Röûa. Ñeán möùc "hieäp haønh" ñoàng nghóa vôùi "Pheùp Röûa", noù seõ coi taát caû caùc taùc vuï cuûa Giaùo hoäi laø khaùc nhau veà möùc ñoä nhöng veà cô baûn khoâng khaùc nhau veà baûn chaát.
Ñieàu naøy seõ bao goàm vieäc cai quaûn maø Hieán cheá Lumen Gentium soá 21 daïy laø gaén lieàn vôùi söï troïn veïn cuûa bí tích truyeàn chöùc thaùnh ñöôïc trao cho giaùm muïc. Coù veû nhö vieäc cai quaûn chæ laø moät ñaëc suûng, ôn goïi hay taùc vuï khaùc baét nguoàn töø Pheùp Röûa maø thoâi.
Nhöng khi ñoù, tính ñoàng traùch nhieäm ñoái vôùi söù maïng cuûa Giaùo hoäi, hoaøn toaøn ñeán töø Pheùp Röûa, coù theå baét ñaàu ñöôïc ñoàng hoùa vôùi tính ñoàng traùch nhieäm trong quaûn trò. Neáu tính ñoàng traùch nhieäm cuõng nhö nhöõng ñaëc suûng vaø taùc vuï khaùc ñoàng traùch nhieäm ñoái vôùi söù maïng, taát caû ñeàu baét nguoàn töø Pheùp Röûa, thì caàn phaûi coù moät cuoäc caûi caùch toaøn dieän caùc "caáu truùc" cuûa Giaùo hoäi.
Thaät ra, taøi lieäu döôøng nhö keâu goïi ñieàu naøy: "Taát caû nhöõng ngöôøi ñaõ laõnh Pheùp Röûa ñeàu ñoàng traùch nhieäm veà söù maïng, moãi ngöôøi tuøy theo ôn goïi, naêng löïc vaø kinh nghieäm cuûa mình. Vì vaäy, taát caû ñeàu goùp phaàn hình dung vaø phaân ñònh caùc böôùc ñeå canh taân caùc coäng ñoaøn Kitoâ höõu vaø Giaùo hoäi nhö moät toaøn theå, [vaø]... tính ñoàng traùch nhieäm cuûa taát caû moïi ngöôøi trong söù maïng phaûi laø tieâu chí neàn taûng ñoái vôùi vieäc caáu truùc caùc coäng ñoaøn Kitoâ höõu vaø toaøn theå giaùo hoäi ñòa phöông," vì vaäy "moãi thaønh vieân ñeàu tham gia vaøo caùc tieán trình vaø vieäc ñöa ra quyeát ñònh ñoái vôùi söù maïng cuûa Giaùo hoäi".
Xem ra tính ñoàng traùch nhieäm veà söù maïng ôû ñaây haàu nhö khoâng theå phaân bieät vôùi tính ñoàng traùch nhieäm veà quaûn trò, vaø "tính hieäp haønh" haàu nhö coù nghóa laø "ñoàng traùch nhieäm veà quaûn trò". Giaùo daân chæ thöïc söï ñoàng traùch nhieäm ñoái vôùi ñôøi soáng vaø söù maïng cuûa Giaùo hoäi trong möùc ñoä hoï ñoàng traùch nhieäm ñoái vôùi vieäc cai quaûn, ít nhaát laø trong moät giaùo hoäi hoïc ñöôïc canh taân baét nguoàn töø Pheùp Röûa.
Nhöng tröø khi hieäp haønh baét nguoàn töø Pheùp Röûa coù nghóa laø xoùa boû moái lieân keát noäi taïi giöõa bí tích truyeàn chöùc thaùnh vaø vieäc cai quaûn - vaø chaéc chaén Thöôïng Hoäi ñoàng khoâng coù yù ñònh ñi xa ñeán vaäy! - ñieàu naøy coù nghóa laø baát kyø söï laõnh ñaïo naøo ñöôïc giaùo daân thöïc hieän vôùi tinh thaàn ñoàng traùch nhieäm seõ ñöôïc thöïc hieän chuû yeáu nhö moät phaàn cuûa taùc vuï laõnh ñaïo voán khaùc bieät töï baûn chaát vôùi taùc vuï cuûa hoï, ñoù laø moät taùc vuï giaùo só, chöù khoâng phaûi laø taùc vuï thöïc söï cuûa hoï.
Giaùo daân khoâng caàn moät caáu truùc hay keá hoaïch muïc vuï ñeå xaùc nhaän hoaëc uûy thaùc quyeàn laõnh ñaïo voán ñi keøm vôùi vieäc thöïc thi chöùc tö teá pheùp röûa trong vieäc loan baùo Tin Möøng. Pheùp Röûa töï noù laø moät "baøi sai". Khi xoùa boû chính töø ngöõ "chöùc tö teá" Pheùp Röûa, "Tính hieäp haønh" nhö ñöôïc hình dung trong taøi lieäu naøy döôøng nhö chæ laø moät hình thöùc môùi cuûa giaùo só trò, trong ñoù khoâng bao giôø coù baát kyø söï laõnh ñaïo thöïc söï naøo chæ gaén lieàn vôùi chöùc tö teá cuûa ngöôøi ñaõ laõnh Pheùp Röûa, baát kyø phaïm vi thöïc söï naøo daønh cho söï laõnh ñaïo giaùo daân trong Giaùo hoäi.
Ñeå caân baèng nhöõng lo laéng naøy, taøi lieäu noùi raèng "caàn phaûi laøm roõ moái töông quan giöõa tính hieäp haønh vaø söï hieäp thoâng cuõng nhö giöõa tính hieäp haønh vaø söï hieäp ñoaøn" vaø, sau ñoù, ñaët caâu hoûi ñeå laøm roõ theâm, "laøm theá naøo ñeå chuùng ta tích hôïp caùc nhieäm vuï tö vaán, phaân ñònh, vaø quyeát ñònh trong caùc thaønh phaàn tham gia khaùc nhau?" Taøi lieäu cuõng keâu goïi "ñoái thoaïi" vôùi Hieán cheá Lumen Gentium veà chuû ñeà quaûn trò.
Ñeà nghò cuûa toâi laø, neáu nhöõng caâu hoûi naøy muoán ñöôïc traû lôøi theo höôùng phaùt trieån ñích thöïc cuûa Hieán cheá Lumen Gentium, thì caàn phaûi laáy laïi ngoân ngöõ maø Hieán cheá Lumen Gentium söû duïng ñeå noùi veà Giaùo hoäi nhö moät maàu nhieäm baét nguoàn töø chöùc tö teá cuûa Ñöùc Kitoâ. Ñieàu naøy ñoøi hoûi phaûi khoâi phuïc caùch noùi veà hai söï chia seû mang tính bí tích khaùc nhau - duø coù quan heä hoã töông - vaøo chöùc tö teá cuûa Chuùa Kitoâ ñeå cuøng nhau taïo neân Giaùo hoäi.
Nhöng ñieàu naøy seõ deã daøng, vì Hieán cheá Lumen Gentium ñaõ thaám ñaãm ngoân ngöõ naøy ñeán möùc baát kyø ñoøi hoûi naøo muoán thöïc söï phaùt trieån Hieán cheá aáy cuõng phaûi gìn giöõ noù, thì ñoøi hoûi aáy môùi ñaùng tin.
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, Doøng Ña Minh Thaùnh Taâm
Chuyeån ngöõ töø: ncregister.com (24/11/2023)
Trích Baûn tin Hieäp Thoâng / HÑGMVN, Soá 139 (Thaùng 01 & 02 naêm 2024)
-------------------
(*) John C. Cavadini laø Giaùo sö thaàn hoïc vaø Giaùm ñoác Vieän Ñôøi soáng Giaùo hoäi McGrath tai Ñaïi hoïc Notre Dame, Hoa Kyø