Dieãn töø Ñöùc Thaùnh Cha
daønh cho tham döï vieân Ñaïi hoäi
cuûa Haøn laâm vieän Toaø Thaùnh
veà Khoa hoïc xaõ hoäi naêm 2024
Dieãn töø Ñöùc Thaùnh Cha daønh cho tham döï vieân Ñaïi hoäi cuûa Haøn laâm vieän Toaø Thaùnh veà Khoa hoïc xaõ hoäi naêm 2024.
Anna Ngoïc Dieäp, OP. chuyeån ngöõ tieáng Vieät
Vatican (WHÑ 14-04-2024) - Hoâm thöù Naêm ngaøy 11 thaùng 04 naêm 2024, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ tieáp caùc thaønh vieân Haøn laâm vieän Toaø Thaùnh veà Khoa hoïc Xaõ hoäi nhaân Ñaïi hoäi thöôøng nieân ñöôïc tieán haønh taïi Roma töø ngaøy 09 ñeán 11 thaùng 04 naêm 2024 vôùi chuû ñeà: "Khuyeát taät vaø thaân phaän con ngöôøi. Vieäc thay ñoåi caùc ñònh thöùc xaõ hoäi veà khuyeát taät vaø xaây döïng moät vaên hoùa dung naïp môùi".
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên baøi dieãn töø cuûa Ñöùc Thaùnh Cha:
Dieãn töø cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
daønh cho tham döï vieân Ñaïi hoäi Thöôøng nieân cuûa Haøn laâm vieän Toaø Thaùnh veà Khoa hoïc xaõ hoäi
Hoäi tröôøng Clementine
Thöù Naêm, ngaøy11 thaùng 04 naêm 2024
Thöa quyù vò,
Toâi haân haïnh chaøo ñoùn quyù vò, nhöõng thaønh vieân cuûa Haøn laâm vieän Toaø Thaùnh veà Khoa hoïc Xaõ hoäi, ñöôïc thaønh laäp caùch ñaây 30 naêm. Taâm trí cuûa chuùng ta höôùng veà Sô Chuû tòch Haøn laâm vieän, ñaõ trôû veà nhaø vì meï Sô ñang haáp hoái; chuùng ta haõy caàu nguyeän cho Sô vaø cho meï cuûa Sô. Toâi xin chaøo vò Chöôûng aán, Phoù Chöôûng aán vaø caùc nhaân vieân cuûa Haøn laâm vieän, ñoàng thôøi toâi xin caûm ôn vì söï phuïc vuï cuûa taát caû.
Toâi ñaùnh giaù cao vieäc quyù vò choïn chuû ñeà cuûa Ñaïi hoäi laàn naøy taäp trung vaøo traûi nghieäm cuûa con ngöôøi veà söï khuyeát taät, caùc yeáu toá xaõ hoäi quyeát ñònh noù, vaø söï daán thaân thuùc ñaåy moät vaên hoùa quan taâm vaø dung naïp. Döïa treân moâ hình xuyeân ngaønh, Haøn laâm vieän Khoa hoïc Xaõ hoäi ñöôïc môøi goïi ñoái dieän vôùi moät soá thaùch ñoá caáp baùch nhaát hieän nay. Ví duï, toâi nghó veà coâng ngheä vaø nhöõng taùc ñoäng cuûa noù trong nghieân cöùu vaø trong caùc lónh vöïc nhö y hoïc vaø quaù trình chuyeån ñoåi sinh thaùi. Toâi cuõng nghó ñeán truyeàn thoâng vaø söï phaùt trieån trí tueä nhaân taïo (ñaây thöïc söï laø moät thaùch ñoá lôùn!), vaø caû nhu caàu ñöa ra nhöõng moâ hình kinh teá môùi.
Trong thôøi gian gaàn ñaây, coäng ñoàng quoác teá ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng böôùc tieán ñaùng keå trong vieäc nhìn nhaän quyeàn cuûa ngöôøi khuyeát taät. Nhieàu quoác gia ñang ñi theo höôùng naøy. Tuy nhieân, ôû nhieàu quoác gia khaùc, söï nhìn nhaän naøy vaãn coøn mang tính cuïc boä vaø baáp beânh. Duø vaäy, chuùng ta thaáy ôû nhöõng nôi ñaït ñöôïc söï tieán trieån naøy, giöõa aùnh saùng vaø boùng toái, chuùng ta thaáy con ngöôøi coù theå phaùt trieån vaø nhöõng haït gioáng coù theå ñöôïc gieo troàng cho moät xaõ hoäi coâng baèng vaø lieân ñôùi hôn.
Baèng vieäc laéng nghe tieáng noùi cuûa nhöõng ngöôøi nam, nöõ khuyeát taät, chuùng ta nhaän thöùc roõ hôn raèng cuoäc soáng cuûa hoï khoâng chæ bò aûnh höôûng bôûi nhöõng haïn cheá veà chöùc naêng maø coøn bôûi caùc yeáu toá vaên hoùa, phaùp lyù, kinh teá vaø xaõ hoäi voáncaûn trôû caùc hoaït ñoäng vaø söï tham gia cuûa hoï vaøo ñôøi soáng xaõ hoäi.
Ñöông nhieân, neàn taûng cho baát kyø cuoäc thaûo luaän naøo veà vaán ñeà naøy ñeàu phaûi laø söï nhìn nhaän phaåm giaù cuûa ngöôøi khuyeát taät, vôùi nhöõng haøm yù ña daïng veà nhaân chuûng hoïc, trieát hoïc vaø thaàn hoïc. Neáu khoâng coù neàn taûng vöõng chaéc naøy, coù theå xaûy ra tröôøng hôïp laøngay caû khi ñeà cao nguyeân taéc veà phaåm giaù con ngöôøi, chuùng ta vaãn haønh ñoäng theo nhöõng caùch theácuï theå traùi ngöôïc vôùi nguyeân taéc aáy. Giaùo huaán xaõ hoäi cuûa Giaùo hoäi raát roõ raøng veà vaán ñeà naøy: "Ngöôøi khuyeát taät laø nhöõngchuû theå con ngöôøi troïn veïn, vôùi nhöõng quyeàn lôïi vaø nghóa vuï" (Toùm löôïc Giaùo huaán xaõ hoäi cuûa Giaùo hoäi, 148). Moïi ngöôøi ñeàu coù quyeàn soáng ñuùng nhaân phaåm vaø ñöôïc phaùt trieån toaøn dieän: "Ngay caû ñoái vôùi ngöôøi khoâng coù khaû naêng laøm vieäc hoaëc ñöôïc sinh ra vaø lôùn leân vôùi nhöõng haïn cheá. Thaät vaäy, ñieàu naøy khoâng laøm giaûm phaåm giaù cao caû cuûa ngöôøi aáy xeùt nhö moät nhaân vò, phaåm giaù naøy khoâng döïa treân hoaøn caûnh cuoäc soáng maø döïa treân giaù trò noäi taïi cuûa chính con ngöôøi aáy. Khi nguyeân taéc cô baûn naøy khoâng ñöôïc toân troïng, thì tình huynh ñeä cuõng nhö söï soáng coøn cuûa nhaân loaïi seõ khoâng coù töông lai" (Thoâng ñieäp Fratelli Tutti, 107).
Tính deã bò toån thöông vaø söï yeáu ñuoái laø moät phaàn cuûa thaân phaän con ngöôøi chöù khoâng phaûi chæ cuûangöôøi khuyeát taät. Moät soá ngöôøi trong soá hoï nhaéc nhôû chuùng taveà ñieàu naøy trong boái caûnh Thöôïng Hoäi ñoàng gaàn ñaây khi hoï vieát: "Söï hieän dieän cuûa chuùng toâi coù theå goùp phaàn bieán ñoåi nhöõng hoaøn caûnh thöïc teá maø chuùng toâi ñang soáng, laøm cho nhöõng thöïc taïi naøy trôû neân nhaân baûn hôn vaø thaân thieän hôn. Neáu khoâng coù söï deã bò toån thöông, khoâng coù giôùi haïn, khoâng coù trôû ngaïi phaûi vöôït qua thì seõ khoâng coù nhaân tính ñích thöïc" (Giaùo Hoäi laø nhaø cuûa chuùng ta, 2).
Söï quan taâm vaø chaêm soùc cuûa Giaùo hoäi ñoái vôùi nhöõng ngöôøi maéc moät hoaëc nhieàu khuyeát taät phaûn aùnh cuï theå nhieàu cuoäc gaëp gôõ cuûa Chuùa Gieâsu vôùi nhöõng ngöôøi khuyeát taät, nhö ñöôïc thuaät laïi trong Tin Möøng. Töø nhöõng trình thuaät naøy, chuùng ta coù theå ruùt ra moät vaøi ñieåm suy tö mang tính thôøi söï.
Tröôùc heát, Chuùa Gieâsu tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi nhöõng ngöôøi khuyeát taät, bôûi vì, gioáng nhö baát kyø hình thöùc beänh taät naøo, söï khuyeát taät khoâng theå bò phôùt lôø hoaëc phuû nhaän. Nhöng Chuùa Gieâsu khoâng chæ lieân keát vôùi nhöõng ngöôøi khuyeát taät maø Ngöôøi coøn thay ñoåi yù nghóa traûi nghieäm cuûa hoï. Thaät vaäy, Chuùa Gieâsu ñaõ cho thaáy moät caùch tieáp caän môùi veà tình traïng cuûa ngöôøi khuyeát taät, caû trong xaõ hoäi laãn tröôùc maët Thieân Chuùa. Ñoái vôùi Chuùa Gieâsu, moïi thaân phaän con ngöôøi, keå caû nhöõng thaân phaän bò aûnh höôûng bôûi nhöõng khieám khuyeát nghieâm troïng, ñeàu laø moät lôøi môøi goïi ñeán vôùi moái töông quan ñoäc ñaùo vôùi Thieân Chuùa, voán giuùp con ngöôøi coù theå phaùt trieån. Chaúng haïn, chuùng ta coù theå nghó ñeán trình thuaät Tin Möøng veà ngöôøi muø Batimeâ (x. Mc 10,46-52).
Thaät ñaùng tieác, taïi nhieàu nôi treân theá giôùi, vaãn coøn nhieàu ngöôøi vaø nhieàu gia ñình bò coâ laäp vaø bò ñaåy ra beân leà ñôøi soáng xaõ hoäi vì khuyeát taät. Vaø ñieàu naøy khoâng chæ xaûy ra ôû nhöõng nöôùc ngheøo hôn, nôi maø phaàn lôùn ngöôøi khuyeát taät sinh soáng vaø nôi maø tình traïng cuûa hoï thöôøng ñaåy hoï vaøo caûnh ngheøo ñoùi cuøng cöïc, maø coøn xaûy ra ôû nhöõng nôi coù moâi tröôøng thònh vöôïng hôn, nôi maø ñoâi khi söï khuyeát taät bò coi laø moät "bi kòch caù nhaân" vaø ngöôøi khuyeát taät laø "nhöõng ngöôøi löu vong aån maët", bò ñoái xöû nhö boä phaän ngoaïi lai trong xaõ hoäi (x. Fratelli Tutti, 98).
Treân thöïc teá, vaên hoùa vöùt boû khoâng coù bieân giôùi. Coù nhöõng ngöôøi cho raèng, döïa treân caùc tieâu chí mang tính thöïc duïng vaø chöùc naêng, coù theå xaùc minh khi naøo thì moät cuoäc soáng coù giaù trò vaø ñaùng soáng. Moät naõo traïng nhö theá coù theå daãn ñeán nhöõng vi phaïm nghieâm troïng quyeàn cuûa nhöõng ngöôøi yeáu theá nhaát, daãn ñeán nhöõng baát coâng vaø tình traïng baát bình ñaúng naëng neà, phaàn lôùn xuaát phaùt töø tö duy veà lôïi nhuaän, hieäu quaû vaø thaønh coâng. Tuy nhieân, trong neàn vaên hoùa vöùt boû ngaøy nay, coøn coù moät yeáu toá ít ñöôïc nhìn thaáy hôn vaø ngaám ngaàm laøm xoùi moøn giaù trò cuûa ngöôøi khuyeát taät trong maét xaõ hoäi vaø trong maét chính hoï. Ñoù laø xu höôùng khieán ngöôøi ta coi söï toàn taïi cuûa mình laø moät gaùnh naëng cho baûn thaân vaø cho nhöõng ngöôøi thaân yeâu. Söï lan roäng cuûa naõo traïng naøy bieán vaên hoùa vöùt boû thaønh vaên hoùa söï cheát. Roát cuoäc, "con ngöôøi khoâng coøn ñöôïc xem nhö coù giaù trò toái cao phaûi ñöôïc toân troïng vaø baûo veä, nhaát laø nhöõng ngöôøi ngheøo hoaëc khuyeát taät, 'chöa höõu duïng' (nhö treû saép ra ñôøi), hoaëc 'chaúng coøn ích lôïi gì' (nhö ngöôøi giaø caû)" (sñd., 18). Ñieàu naøy raát quan troïng khi noù daãn tôùi hai thaùi cöïc cuûa cuoäc soáng: thai nhi khuyeát taät bò phaù thai, vaø ngöôøi giaø vaøo giai ñoaïn cuoái ñôøi bò ñeà xuaát moät "caùi cheát deã daøng" (easy death), ñoù laø moät kieåu caùi cheát eâm dòu (euthanasia) traù hình, nhöng vaãn laø caùi cheát eâm dòu.
Vieäc ñaáu tranh choáng laïi vaên hoùa vöùt boû ñoøi hoûi phaûi thuùc ñaåy vaên hoùa dung naïp - caû hai ñi ñoâi vôùi nhau - qua vieäc reøn giuõa vaø cuûng coá caùc moái lieân keát cuûa söï thuoäc veà trong xaõ hoäi. Taùc nhaân chính cuûa tình lieân ñôùi naøy laø nhöõng ngöôøi, khi caûm thöùc traùch nhieäm ñoái vôùi lôïi ích cuûa moãi caù nhaân, hoaït ñoäng vì coâng baèng xaõ hoäi hôn vaø loaïi boû caùc chöôùng ngaïi ngaên caûn nhieàu ngöôøi ñöôïc höôûng caùc quyeàn vaø töï do cô baûn cuûa mình. Thaønh quaû cuûa nhöõng hoaït ñoäng naøy haàu heát coù theå minh nhieân hôn taïi caùc nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån hôn, trong ñoù, nhìn chung, ngöôøi khuyeát taät coù quyeàn ñöôïc höôûng söï chaêm soùc söùc khoûe vaø trôï giuùp xaõ hoäi, vaø maëc duø coøn nhieàu khoù khaên nhöng hoï vaãn ñöôïc tham gia vaøo nhieàu lónh vöïc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi, chaúng haïn nhö giaùo duïc, vaên hoùa, nôi laøm vieäc vaø theå thao. Taïi caùc nöôùc ngheøo hôn, nhöõng ñieàu naøy vaãn chöa ñöôïc thöïc hieän ôû quy moâ lôùn. Vì vaäy, caùc chính phuû cam keát thöïc hieän ñieàu naøy phaûi ñöôïc coäng ñoàng quoác teá khuyeán khích vaø hoã trôï. Cuõng theá, caàn phaûi hoã trôï caùc toå chöùc xaõ hoäi daân söï, bôûi vì neáu khoâng coù maïng löôùi lieân ñôùi cuûa caùc toå chöùc naøy, thì taïi nhieàu nôi, con ngöôøi seõ bò phoù maëc cho soá phaän cuûa mình.
Do ñoù, ñieàu caàn thieát laø phaùt trieån moät neàn vaên hoùa dung naïp toaøn dieän. Moái lieân keát cuûa söï thuoäc veà caøng trôû neân maïnh meõ hôn khi ngöôøi khuyeát taät khoâng chæ ñôn thuaàn laø ngöôøi tieáp nhaän thuï ñoäng maø coøn tham gia tích cöïc vaøo ñôøi soáng xaõ hoäi vôùi tö caùch laø taùc nhaân taïo ra söï thay ñoåi. Tính boå trôï vaø tham gia laø hai truï coät cuûa söï dung naïp hieäu quaû. Vaø döôùi goùc ñoä naøy, chuùng ta coù theå hieåu roõ taàm quan troïng cuûa caùc hieäp hoäi vaø phong traøo cuûa ngöôøi khuyeát taät nhaèm thuùc ñaåy söï tham gia cuûa hoï vaøo xaõ hoäi.
Anh chò em thaân meán, "vieäc nhìn nhaän moïi ngöôøi laø anh chò em vaø tìm kieám moät tình baèng höõu xaõ hoäi bao goàm moïi ngöôøi khoâng haún laø ñieàu khoâng töôûng. Ñieàu naøy ñoøi hoûi phaûi döùt khoaùt daán thaân ñeå tìm ra caùc phöông theá höõu hieäu ñaït muïc ñích naøy. Moïi noã löïc theo höôùng naøy ñeàu trôû thaønh vieäc thöïc thi ñöùc aùi cao caû. Quaû vaäy, moät caù nhaân coù theå giuùp ñôõ moät ngöôøi ñang gaëp khoù khaên, nhöng khi cuøng vôùi nhöõng ngöôøi khaùc xaây döïng caùc chöông trình xaõ hoäi veà tình huynh ñeä vaø coâng baèng cho moïi ngöôøi, laø hoï ñaõ böôùc vaøo lónh vöïc baùc aùi ôû bình dieän roäng lôùn nhaát, ñoù laø baùc aùi chính trò" (sñd., 180).
Toâi caûm ôn anh chò em, vì trong söï daán thaân naøy coù söï ñoùng goùp anh chò em qua vieäc nghieân cöùu vaø thaûo luaän trong coäng ñoàng khoa hoïc, cuõng nhö nhöõng noã löïc nhaèm naâng cao yù thöùc trong caùc moâi tröôøng xaõ hoäi vaø giaùo hoäi khaùc nhau. Ñaëc bieät, toâi xin caûm ôn söï quan taâm cuï theå cuûa anh chò em daønh cho caùc anh chò em khuyeát taät. Toâi öu aùi chuùc laønh cho anh chò em vaø cho coâng vieäc cuûa anh chò em. Xin anh chò em cuõng nhôù caàu nguyeän cho toâi.
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP
Doøng Ña Minh Thaùnh Taâm
Chuyeån ngöõ töø: vatican.va (11. 04. 2024)
(Nguoàn: Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam)