Baøi giaûng tónh taâm Giaùo trieàu Roma Muøa Voïng 2023:
Baøi 2 - Em thaät coù phuùc, vì ñaõ tin!
Baøi giaûng tónh taâm Giaùo trieàu Roma Muøa Voïng 2023: Baøi 2 - Em thaät coù phuùc, vì ñaõ tin!
Chuyeån ngöõ: Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP
Vatican (WHÑ 23/12/2023) - Saùng thöù Saùu ngaøy 22 thaùng 12 naêm 2023, vôùi Baøi giaûng thöù hai coù chuû ñeà: "Em thaät coù phuùc, vì ñaõ tin!" Ñöùc Hoàng Y Raniero Cantalamessa, O.F.M. Cap., vò giaûng thuyeát cuûa Phuû Giaùo hoaøng, ñaõ keát thuùc buoåi tónh taâm Muøa Voïng naêm 2023 vôùi söï tham döï cuûa Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ vaø giaùo trieàu. Sau ñaây laø noäi dung Baøi giaûng cuûa Ñöùc Hoàng y:
Baøi 2: "Em Thaät Coù Phuùc, Vì Ñaõ Tin!"
Sau thaùnh Gioan Tieàn hoâ, hoâm nay chuùng ta haõy ñeå Meï Chuùa Gieâsu naém tay daét chuùng ta "ñi vaøo" maàu nhieäm Giaùng Sinh. Trong baøi Tin Möøng Chuùa Nhaät IV Muøa Voïng vöøa qua, chuùng ta ñaõ nghe caâu chuyeän Truyeàn Tin. Caâu chuyeän naøy nhaéc nhôù chuùng ta veà vieäc Ñöùc Maria thuï thai vaø sinh haï Ñöùc Kitoâ ra sao - vaø ñeán löôït mình, chuùng ta cuõng coù theå cöu mang vaø sinh ra Ngöôøi nhö theá naøo - ñoù laø nhôø ñöùc tin! Nhaéc ñeán khoaûnh khaéc naøy, chuùng ta nhôù tôùi lôøi baø Elizabeth thoát leân: "Em thaät coù phuùc, vì ñaõ tin" (Lc 1, 45).
Thaät khoâng may, nhöõng gì ñaõ xaûy ra vôùi thaàn tính cuûa Chuùa Gieâsu cuõng xaûy ra vôùi ñöùc tin cuûa Ñöùc Maria. Trong khi nhöõng ngöôøi theo laïc giaùo Arioâ tìm moïi cô hoäi ñeå ñaët vaán naïn veà thaàn tính troïn veïn cuûa Ñöùc Kitoâ ñeå thoaùi thaùc khoâng tin vaøo thaàn tính cuûa Chuùa Gieâsu, thì caùc Giaùo Phuï ñoâi khi ñöa ra moät lôøi giaûi thích coù tính "sö phaïm" veà nhöõng baûn vaên Tin Möøng döôøng nhö thöøa nhaän söï tieán trieån cuûa Chuùa Gieâsu trong vieäc hieåu bieát vaø vaâng phuïc thaùnh yù Chuùa Cha. Moät trong nhöõng baûn vaên naøy laø Thö göûi tín höõu Do Thaùi, trong ñoù Chuùa Gieâsu "ñaõ phaûi traûi qua nhieàu ñau khoå môùi hoïc ñöôïc theá naøo laø vaâng phuïc" (Dt 5, 8), vaø moät baûn vaên khaùc laø lôøi caàu nguyeän cuûa Chuùa Gieâsu trong vöôøn Gethsemane. Nôi Chuùa Gieâsu, moïi söï ñeàu phaûi ñöôïc trao ban vaø hoaøn haûo ngay töø ñaàu. Gioáng nhö caùc trieát gia Hy Laïp, hoï cho raèng söï trôû thaønh khoâng theå aûnh höôûng ñeán söï toàn taïi cuûa vaïn vaät.
Theo toâi, ñieàu töông töï cuõng ñöôïc ngaàm laëp laïi ñoái vôùi ñöùc tin cuûa Ñöùc Maria. Ngöôøi ta coi laø hieån nhieân raèng Meï ñaõ thöïc hieän haønh vi ñöùc tin cuûa mình vaøo luùc Truyeàn Tin vaø Meï ñaõ giöõ vöõng ñöùc tin ñoù suoát cuoäc ñôøi, gioáng nhö moät ngöôøi, vôùi gioïng haùt cuûa mình, ñoät nhieân chaïm ñeán noát cao nhaát vaø sau ñoù duy trì noát ñoù cho ñeán heát baøi haùt. Moät lôøi giaûi thích mang tính traán an ñaõ ñöôïc ñöa ra cho taát caû nhöõng baûn vaên coù veû noùi ngöôïc laïi vôùi giaû ñònh ñoù.
AÂn suûng maø Chuùa Thaùnh Thaàn ban cho Giaùo hoäi, cuøng vôùi söï ñoåi môùi cuûa khoa Thaùnh Maãu hoïc, laø vieäc khaùm phaù ra moät chieàu kích môùi trong ñöùc tin cuûa Ñöùc Maria. Coâng ñoàng Vatican II khaúng ñònh, Meï Thieân Chuùa "ñaõ tieán trieån trong cuoäc löõ haønh ñöùc tin" (LG, 58). Ñöùc Maria khoâng tin moät laàn thay cho taát caû, nhöng Meï böôùc ñi trong ñöùc tin vaø lôùn leân trong ñöùc tin ñoù. Tuyeân boá naøy ñaõ ñöôïc Thaùnh Gioan Phaoloâ II tieáp noái vaø trình baøy roõ hôn trong thoâng ñieäp Redemptoris Mater:
Nhöõng lôøi cuûa baø Elizabeth: "Em thaät coù phuùc, vì ñaõ tin" khoâng chæ aùp duïng vaøo thôøi ñieåm cuï theå cuûa bieán coá Truyeàn Tin. Chaéc chaén, vieäc truyeàn tin töôïng tröng cho ñænh cao ñöùc tin cuûa Meï Maria trong vieäc mong chôø Ñöùc Kitoâ, nhöng noù cuõng laø ñieåm khôûi ñaàu, maø töø ñoù Meï baét ñaàu cuoäc haønh trình höôùng veà Thieân Chuùa, cuûa toaøn boä haønh trình ñöùc tin cuûa mình. (RM, 14).
Treân haønh trình naøy, Ñöùc Maria ñaõ ñaït tôùi "ñeâm ñöùc tin" (RM, 18). Nhöõng lôøi cuûa Thaùnh Augustinoâ veà ñöùc tin cuûa Ñöùc Maria ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát ñeán vaø thöôøng ñöôïc laëp ñi laëp laïi: "Ñöùc Maria ñaõ sinh haï bôûi ñöùc tin Ñaáng maø Meï ñaõ thuï thai nhôø ñöùc tin"[1]. Chuùng ta phaûi hoaøn taát danh saùch vôùi nhöõng gì ñaõ xaûy ra sau bieán coá Truyeàn Tin vaø Giaùng Sinh. Baèng ñöùc tin, Meï daâng Haøi Nhi vaøo Ñeàn Thôø; baèng ñöùc tin, Meï aâm thaàm ñi theo Ñöùc Gieâsu trong ñôøi soáng coâng khai; baèng ñöùc tin, Meï ñöùng döôùi chaân thaäp giaù; vaø baèng ñöùc tin, Meï chôø ñôïi söï Phuïc Sinh cuûa Ngöôøi.
Chuùng ta haõy suy tö veà moät soá khoaûnh khaéc trong haønh trình ñöùc tin cuûa Meï Thieân Chuùa. Ñieàu thieân thaàn truyeàn tin cho Meï laø moät ñieàu chöa töøng xaûy ra tröôùc ñaây vaø seõ khoâng bao giôø xaûy ra sau ñoù. Phaûn öùng cuûa Meï theá naøo? Meï "raát boái roái" tröôùc nhöõng lôøi ñoù (Lc 1, 29). Thuaät ngöõ ñöôïc söû duïng trong Tin Möøng cho thaáy moät vaán ñeà saâu xa, khi cuoäc ñôøi ñoät nhieân chuyeån sang moät böôùc ngoaët hoaøn toaøn môùi. Caâu traû lôøi cuûa thieân thaàn: "Thaùnh Thaàn seõ ngöï xuoáng treân baø..." laø ñuû ñeå Meï thöa "Xin vaâng" hoaøn toaøn voâ ñieàu kieän: "Toâi ñaây laø nöõ tyø cuûa Chuùa". Meï cuõng baét ñaàu cuoäc haønh trình cuûa mình gioáng nhö Abraham, maø khoâng bieát mình seõ ñi ñaâu; Meï khoâng bieát Thieân Chuùa daønh saün ñieàu gì cho mình, nhöng Meï chaáp nhaän maø khoâng do döï.
Roài ñeán giaây phuùt traøn ñaày haân hoan ñoái vôùi Ñöùc Maria: moät thôøi ñieåm trong ñoù moïi söï ñeàu trieån nôû vaø ñöôïc nhaân leân trong nieàm vui! Ñoù laø khoaûnh khaéc Meï gaëp baø Elisabeth. Tröôùc nhöõng lôøi khen ngôïi tuyeät myõ, Meï khoâng choái boû nhöng Meï daâng laïi cho Thieân Chuùa baèng lôøi kinh Magnificat.
Thaät deã daøng ñeå tin töôûng trong nhöõng khoaûnh khaéc ñaày ñaëc aân naøy, nhöng nhöõng khoaûnh khaéc khaùc cuõng ñeán vôùi Meï, nhöõng khoaûnh khaéc thöû thaùch vaø ñen toái trong ñoù Meï ñöôïc höôùng daãn ñeán moät ñöùc tin ñoøi hoûi khaét khe hôn. Roõ raøng laø coù nhöõng söï thaät maâu thuaãn nhau maø Ñöùc Maria phaûi ñoái dieän vôùi chính mình maø khoâng hieåu. Ñöùc Gieâsu laø "Con Thieân Chuùa Toái Cao" maø laïi naèm trong maùng coû! Meï ghi nhôù moïi thöù trong loøng vaø ñeå noù leân men trong söï mong ñôïi. Meï nghe lôøi tieân tri cuûa oâng Simeon vaø mau choùng nhaän ra ñieàu ñoù ñuùng nhö theá naøo! Taát caû nhöõng thaêng traàm trong cuoäc ñôøi Con cuûa Meï, taát caû nhöõng hieåu laàm, nhöõng söï ruoàng boû ngaøy caøng gia taêng xung quanh Ñöùc Gieâsu, ñeàu in saâu vaøo taâm hoàn Meï. Meï baét ñaàu traûi nghieäm ñieàu naøy khi laïc maát Con trong Ñeàn Thôø: "Sao cha meï laïi tìm con?... Nhöng oâng baø khoâng hieåu lôøi Ngöôøi vöøa noùi" (Lc 2, 49).
Cuoái cuøng laø thaäp giaù. Meï ôû ñoù, baát löïc tröôùc vieäc con trai mình bò haønh quyeát, nhöng Meï chaáp nhaän trong tình yeâu. Ñaây laø baûn sao cuûa vôû kòch maø Abraham ñaõ traûi qua, nhöng ñoøi hoûi khaét khe hôn nhieàu! Vôùi Abraham, Thieân Chuùa döøng laïi vaøo giaây phuùt choùt, coøn vôùi Meï thì khoâng. Vôùi traùi tim tan naùt, Meï chaáp nhaän hieán teá vaø trao noäp Con cho Chuùa Cha, nhöng Meï vaãn ñöùng vöõng, maïnh meõ trong ñöùc tin khoâng lay chuyeån. Ñaây chính laø luùc gioïng haùt cuûa Ñöùc Maria ñaït ñeán noát cao nhaát. Coù theå noùi, nhöõng gì Thaùnh Toâng Ñoà noùi veà Abraham trong Rm 4,18 cuõng ñöôïc aùp duïng cho Ñöùc Maria nhöng vôùi lyù do saâu saéc hôn nhieàu: Ñöùc Maria ñaõ tin töôûng, hy voïng ngay caû khi khoâng coøn gì ñeå hi voïng, vaø do ñoù Meï ñaõ trôû thaønh meï cuûa moïi daân toäc. Meï cuûa chuùng ta trong ñöùc tin!
Ñaõ coù luùc maø söï cao caû cuûa Ñöùc Maria ñöôïc theå hieän tröôùc heát qua nhöõng ñaëc aân maø ngöôøi ta coá gaéng nhaân leân, daãn ñeán keát quaû laø xa caùch thay vì lieân keát Meï vôùi Ñöùc Kitoâ, Ñaáng ñaõ trôû neân "gioáng chuùng ta trong moïi söï", keå caû caùm doã, nhöng chæ tröø toäi loãi. Coâng ñoàng höôùng daãn chuùng ta haõy nhìn söï cao caû cuûa Meï tröôùc heát trong ñöùc tin, ñöùc caäy vaø ñöùc aùi. Hieán cheá Lumen gentium noùi roõ:
Khi cöu mang, sinh haï vaø nuoâi döôõng Ñöùc Ki-toâ, khi daâng Ngöôøi leân Chuùa Cha trong ñeàn thaùnh, vaø cuøng ñau khoå vôùi Con mình cheát treân Thaäp Giaù, Meï ñaõ coäng taùc vaøo coâng trình cuûa Ñaáng Cöùu Theá moät caùch hoaøn toaøn rieâng bieät, nhôø söï vaâng phuïc, vôùi ñöùc tin, ñöùc caäy vaø ñöùc aùi noàng naøn, ñeå taùi laäp söï soáng sieâu nhieân cho caùc linh hoàn. Chính vì theá, treân bình dieän aân suûng, Ñöùc Maria thaät laø Meï cuûa chuùng ta. (LG, 61)
Chuùng ta haõy cuøng Ñöùc Maria tin töôûng!
Vieäc ñoåi môùi khoa Thaùnh Maãu hoïc maø Vatican II thöïc hieän coù coâng raát lôùn cuûa Thaùnh Augustinoâ (coù leõ laø phaàn thieát yeáu). Chính thaåm quyeàn cuûa thaùnh nhaân tröôùc heát ñaõ thuùc ñaåy moät soá nhaø thaàn hoïc vaø sau ñoù laø Ñaïi hoäi Coâng ñoàng ñöa cuoäc thaûo luaän veà Ñöùc Maria vaøo hieán cheá Lumen gentium veà Giaùo hoäi, thay vì ñöa ra moät taøi lieäu rieâng veà Ñöùc Meï. Khôûi ñi töø nguyeân taéc "toaøn boä lôùn hôn boä phaän", Thaùnh Augustinoâ ñaõ vieát raèng:
Ñöùc Maria thaùnh thieän, Ñöùc Maria ñöôïc chuùc phuùc, nhöng Giaùo hoäi quan troïng hôn Ñöùc Trinh Nöõ Maria. Taïi sao vaäy? Bôûi vì Ñöùc Maria laø moät phaàn cuûa Giaùo Hoäi, moät thaønh vieân thaùnh thieän, xuaát saéc, troåi vöôït hôn taát caû nhöõng thaønh vieân khaùc, nhöng Meï vaãn laø moät phaàn cuûa toaøn thaân theå. Neáu Meï laø moät chi theå cuûa toaøn thaân theå thì chaéc chaén thaân theå quan troïng hôn moät chi theå.[2]
Giôø ñaây, cuõng chính Thaùnh Augustinoâ laø ngöôøi gôïi yù cho chuùng ta giaûi phaùp caàn thöïc hieän sau khi ñaõ quay laïi loä trình ñöùc tin cuûa Meï Thieân Chuùa moät caùch ngaén goïn. ÔÛ cuoái baøi giaûng veà ñöùc tin cuûa Ñöùc Maria, thaùnh nhaân göûi ñeán thính giaû cuûa mình moät lôøi khuyeân nhuû huøng hoàn cuõng coù giaù trò ñoái vôùi chuùng ta ngaøy nay: "Ñöùc Maria ñaõ tin, vaø ñieàu Meï tin ñaõ trôû thaønh hieän thöïc trong cuoäc ñôøi Meï. Chuùng ta cuõng haõy tin raèng ñieàu ñaõ thaønh hieän thöïc nôi Meï cuõng coù theå mang laïi lôïi ích cho chuùng ta!"[3]
Kyû nieäm 400 naêm ngaøy sinh cuûa Blaise Pascal - ñieàu maø Ñöùc Thaùnh Cha muoán nhaéc nhôû Giaùo hoäi baèng Toâng thö ngaøy 19 thaùng 6 - giuùp chuùng ta ñöa ra noäi dung hieän taïi cho lôøi keâu goïi: "Chuùng ta haõy cuøng Ñöùc Maria tin töôûng!" Moät trong nhöõng "Tö duy" noåi tieáng nhaát cuûa Pascal coù ñoaïn sau:
Traùi tim coù lyù leõ maø lyù trí khoâng bieát [...]. Chính traùi tim, chöù khoâng phaûi lyù trí, caûm nhaän ñöôïc Thieân Chuùa. Ñöùc tin laø theá naøy: Thieân Chuùa ñöôïc caûm nhaän baèng traùi tim chöù khoâng phaûi baèng lyù trí.[4]
Ñaây laø moät tuyeân boá taùo baïo, nhöng noù döïa treân neàn taûng vöõng chaéc nhaát ñoù laø Kinh Thaùnh! Toâng ñoà Phaoloâ bieát vaø thöôøng duøng töø nous, töø naøy töông öùng vôùi khaùi nieäm hieän ñaïi veà taâm trí, trí thoâng minh, hoaëc lyù trí; nhöng khi noùi veà ñöùc tin, ngaøi khoâng noùi "mente creditur"- ngöôøi ta tin baèng taâm trí - maø noùi "corde creditor" (kardia gar pisteuøetai) - ngöôøi ta tin baèng traùi tim (Rm 10, 19).
Nhö Pascal noùi, Thieân Chuùa "ñöôïc caûm nhaän baèng traùi tim chöù khoâng phaûi baèng lyù trí" vì lyù do ñôn giaûn laø "Thieân Chuùa laø tình yeâu" vaø tình yeâu khoâng ñöôïc nhaän thöùc baèng trí tueä maø baèng traùi tim. Ñuùng laø Thieân Chuùa cuõng laø söï thaät ("Thieân Chuùa laø aùnh saùng", Thaùnh Gioan vieát trong Thö thöù nhaát) vaø söï thaät ñöôïc nhaän thöùc baèng trí tueä; nhöng trong khi tình yeâu ñoøi hoûi kieán thöùc thì kieán thöùc khoâng nhaát thieát phaûi giaû ñònh tình yeâu. Baïn khoâng theå yeâu maø khoâng bieát, nhöng baïn coù theå bieát maø khoâng yeâu! Moät neàn vaên minh nhö cuûa chuùng ta bieát roõ ñieàu naøy, töï haøo vì ñaõ phaùt minh ra trí tueä nhaân taïo, nhöng laïi quaù thieáu thoán veà tình yeâu thöông vaø loøng traéc aån.
Thaät khoâng may, khoâng phaûi "lyù trí cuûa traùi tim" cuûa Pascal ñaõ ñònh hình neân tö duy theá tuïc vaø thaàn hoïc trong 3 theá kyû qua, maø ñuùng hôn laø Cogito ergo sum "Toâi tö duy, do ñoù toâi toàn taïi" cuûa ngöôøi ñoàng höông Descartes, ngay caû khi ñi ngöôïc laïi yù ñònh cuûa Descartes, ngöôøi luoân laø moät Kitoâ höõu ngoan ñaïo vaø moät tín höõu. (Toâi nhôù ñaõ ñoïc teân oâng trong danh saùch nhöõng ngöôøi haønh höông noåi tieáng ñeán ñeàn Ñöùc Meï Loreto!).
Haäu quaû laø chuû nghóa duy lyù ñaõ thoáng trò vaø aùp ñaët luaät phaùp tröôùc khi ñi ñeán chuû nghóa hö voâ hieän nay. Theo nhö toâi bieát, keå caû ngaøy nay, taát caû caùc baøi phaùt bieåu vaø tranh luaän dieãn ra ñeàu taäp trung vaøo "Ñöùc tin vaø Lyù trí" chöù chöa bao giôø taäp trung vaøo "Ñöùc tin vaø traùi tim", hay "Ñöùc tin vaø yù chí". Nhöng chính Pascal, trong moät suy tö khaùc, noùi raèng ñöùc tin ñuû minh baïch ñoái vôùi nhöõng ai muoán tin vaø ñuû muø môø ñoái vôùi ngöôøi khoâng muoán tin[5]. Noùi caùch khaùc, ñöùc tin laø vaán ñeà cuûa yù chí hôn laø cuûa lyù trí vaø trí tueä.
ÔÛ ñieåm naøy, toâi muoán ñeà caäp ñeán baøi hoïc thöù hai maø Pascal ñeå laïi cho chuùng ta vaø Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ nhaán maïnh trong Toâng Thö cuûa ngaøi: vò trí trung taâm cuûa Ñöùc Kitoâ ñoái vôùi ñöùc tin Kitoâ giaùo: "Vò trieát gia vieát, chuùng ta chæ bieát Thieân Chuùa qua Chuùa Gieâsu Kitoâ. Neáu khoâng coù Vò Trung Gian naøy thì moïi söï thoâng truyeàn vôùi Thieân Chuùa ñeàu bò caét ñöùt". Vaø trong taùc phaåm Töôûng Nieäm (Memorial), tieáng vang cuûa moät ñeâm aùnh saùng ñaùng nhôù, Pascal ñaõ thoát leân: "Thieân Chuùa cuûa Abraham, cuûa Isaac, vaø cuûa Giacoùp, khoâng phaûi cuûa caùc trieát gia vaø caùc nhaø hieàn trieát... Ngaøi chæ ñöôïc tìm thaáy doïc theo nhöõng loä trình ñöôïc Phuùc aâm giaùo huaán".
Pascal thöôøng ñöôïc trích daãn lieân quan ñeán "ruûi ro ñöôïc tính toaùn" hoaëc canh baïc sinh lôøi. OÂng vieát, khi phaûi löïa choïn giöõa ñöùc tin vaø söï khoâng tin, haõy ñaët cöôïc vaøo söï hieän höõu cuûa Thieân Chuùa, bôûi vì "neáu baïn thaéng, baïn giaønh ñöôïc taát caû, coøn neáu baïn thua, baïn chaúng maát gì caû"[6]. Nhöng Pascal cuõng bieát ñieàu naøy: Ruûi ro thöïc söï cuûa ñöùc tin laø moät ruûi ro saâu xa hôn: ñoù laø ñaët Chuùa Gieâsu Kitoâ vaøo trung taâm. Ñaây laø moät ruûi ro laâu daøi! Chuùng ta haõy nhôù laïi nhöõng gì ñaõ xaûy ra ôû Athens, nhaân baøi phaùt bieåu ñaùng nhôù cuûa thaùnh Phaoloâ taïi Areopagus (Cv 17,16-33).
Vò Toâng Ñoà baét ñaàu baèng vieäc noùi veà vò Thieân Chuùa duy nhaát, Ñaáng ñaõ taïo döïng neân vuõ truï vaø "chuùng ta laø doøng doõi cuûa Ngaøi". Nhöõng ngöôøi hieän dieän naém baét ñöôïc söï aùm chæ ñeán caâu thô cuûa moät trong nhöõng thi só cuûa hoï vaø chaêm chuù laéng nghe. Nhöng chaúng bao laâu sau Phaoloâ ñi thaúng vaøo vaán ñeà. Ngaøi noùi veà moät ngöôøi ñöôïc Thieân Chuùa chæ ñònh laøm thaåm phaùn vuõ truï, vaø chöùng minh ñieàu naøy baèng caùch laøm cho ngöôøi ñoù soáng laïi töø coõi cheát. Söï thu huùt ñaõ keát thuùc! "Vöøa nghe noùi ñeán ngöôøi cheát soáng laïi, keû thì nhaïo cöôøi, keû thì noùi: "Ñeå khi khaùc chuùng toâi seõ nghe oâng noùi veà vaán ñeà aáy" (Cv 17, 32).
Ñieàu gì ñaõ laøm hoï boái roái ñeán theá? Taát nhieân, yù töôûng veà söï soáng laïi töø coõi cheát hoaøn toaøn traùi ngöôïc vôùi nhöõng gì maø cuõng taïi ñaây, Plato ñaõ daïy: Thaân xaùc laø "naám moà cuûa linh hoàn", vì vaäy duø coù cheát ñi, thaân xaùc khoâng ñaùng ñöôïc mang theo beân mình. Nhöng coù leõ hoï coøn hoang mang hôn nöõa khi nghó raèng soá phaän cuûa toaøn nhaân loaïi phuï thuoäc vaøo moät söï kieän lòch söû duy nhaát vaø vaøo moät con ngöôøi cuï theå. Moät theá kyû sau, trieát gia Platonic Celsus ñaõ neùm nhöõng lyù do gaây ra côù vaáp phaïm ñoái vôùi ngöôøi Hy Laïp vaøo maët nhöõng ngöôøi theo Kitoâ giaùo: "Con Thieân Chuùa, moät ngöôøi soáng caùch ñaây vaøi naêm ö? Moät ngöôøi töø ngaøy hoâm qua hay ngaøy hoâm kia ö? Moät ngöôøi sinh ra taïi moät ngoâi laøng ôû Judea, con cuûa moät ngöôøi thôï deät ngheøo ö?"[7]
Ruûi ro thöïc söï cuûa ñöùc tin laø bò vaáp phaïm bôûi nhaân tính vaø söï khieâm haï cuûa Ñöùc Kitoâ. Ñoù laø trôû ngaïi lôùn nhaát maø chính Thaùnh Augustinoâ phaûi vöôït qua ñeå gaén boù vôùi ñöùc tin Kitoâ giaùo, nhö ngaøi vieát trong cuoán Töï Thuù: "Khoâng khieâm nhöôøng, toâi khoâng theå chaáp nhaän Chuùa Gieâsu khieâm haï laø Thieân Chuùa cuûa toâi"[8]. Chuùa Gieâsu ñaõ noùi ñeán khaû naêng Ngöôøi trôû thaønh "côù vaáp phaïm", vì Ngöôøi xa caùch vôùi yù nieäm cuûa loaøi ngöôøi veà Ñaáng Meâsia, vaø Ngöôøi keát luaän baèng caâu noùi: "Phuùc thay ngöôøi naøo khoâng vaáp ngaõ vì toâi" (Mt 11, 2-6).
Côù vaáp phaïm ngaøy nay ít phoâ tröông hôn côù vaáp phaïm cuûa ngöôøi Areopagites, nhöng khoâng keùm phaàn hieän dieän trong giôùi trí thöùc. Haäu quaû - coøn tai haïi hôn caû söï töø choái - laø söï im laëng veà Ngöôøi. Toâi ñaõ theo doõi nhieàu cuoäc tranh luaän caáp cao treân Internet veà söï hieän höõu cuûa Thieân Chuùa: haàu nhö chaúng bao giôø teân cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ ñöôïc ñeà caäp ñeán. Nhö theå Ngöôøi khoâng thuoäc veà cuoäc thaûo luaän veà Thieân Chuùa!
Ñaây phaûi laø cam keát chính cuûa chuùng ta trong noã löïc Phuùc aâm hoaù. Theá giôùi vaø caùc phöông tieän truyeàn thoâng - nhö toâi ñaõ noùi trong moät dòp khaùc cuõng taïi ñaây- laøm moïi thöù coù theå (vaø ñaùng tieác laø hoï ñaõ thaønh coâng!) ñeå taùch bieät danh Ñöùc Kitoâ, hoaëc bò im laëng, trong moïi cuoäc thaûo luaän cuûa hoï veà Giaùo hoäi. Chuùng ta phaûi laøm moïi ñieàu coù theå ñeå giöõ Ngöôøi luoân hieän dieän moät caùch coù chuû yù. Khoâng phaûi ñeå troán ñaèng sau Ñöùc Kitoâ vaø im laëng tröôùc nhöõng thaát baïi cuûa chuùng ta, nhöng vì Ngöôøi laø "aùnh saùng cuûa caùc daân toäc", "danh hieäu vöôït treân moïi danh hieäu", "ñaù goùc töôøng" cuûa theá giôùi vaø cuûa lòch söû.
Haõy quay veà vôùi traùi tim!
Chuùng ta haõy trôû laïi nhöõng lôøi cuûa Pascal veà Thieân Chuùa, Ñaáng "ñöôïc caûm nhaän baèng traùi tim", khoâng coøn coi ñöùc tin laø ñoái töôïng cuûa nhöõng caân nhaéc veà lòch söû vaø thaàn hoïc nöõa, maø laø moät quyeát ñònh mang tính caù vò vaø thöïc tieãn. Pascal laø moät moân ñeä nhieät thaønh cuûa Thaùnh Augustinoâ, ñeán möùc ñaõ chia seû ngay caû moät soá ñieàu thaùi quaù vaø sai laàm cuûa oâng, chaúng haïn nhö söï tieàn ñònh thaàn linh keùp - vinh quang hay söï ñoïa ñaøy- ñöôïc nhöõng ngöôøi theo thuyeát Jansenist chaáp nhaän. Ngoaøi ra, lôøi keâu goïi traùi tim cuûa Pascal cuõng chòu aûnh höôûng cuûa vò tieán só thaønh Hippo. Khi chuù giaûi veà caâu cuûa ngoân söù Isaia: "Phöôøng ngoã nghòch, haõy trôû veà vôùi traùi tim! (redite, praevaricatores ad cor)" (Is 46, 8, Vulgate), trong moät baøi dieãn vaên vôùi daân chuùng, Thaùnh Augustinoâ ñaõ noùi:
Haõy trôû veà vôùi traùi tim!... Haõy trôû veà töø nhöõng cuoäc lang thang ñaõ khieán baïn laïc loái; haõy trôû veà vôùi Chuùa. Ngaøi ñaõ saün saøng. Tröôùc heát, haõy trôû veà vôùi traùi tim mình, hôõi ngöôøi ñaõ trôû neân xa laï vôùi chính mình khi lang thang beân ngoaøi. Baïn thaäm chí khoâng bieát chính mình vaø baïn muoán tìm kieám Ñaáng ñaõ taïo döïng neân baïn! Haõy quay trôû laïi vôùi traùi tim, taùch mình ra khoûi thaân xaùc# Haõy ñi saâu vaøo chính mình: vaø thoâng qua nhöõng gì baïn nhìn thaáy ôû ñoù, coù leõ baïn coù theå nhaän thöùc ñöôïc veà Thieân Chuùa, bôûi vì taâm hoàn baïn laø hình aûnh cuûa Thieân Chuùa. Ñöùc Kitoâ ngöï trong noäi taâm con ngöôøi.[9]
Chuùng ta göûi taøu thaêm doø ñeán vuøng ngoaïi vi cuûa heä maët trôøi vaø xa hôn nöõa, nhöng laïi boû qua nhöõng gì xaûy ra ôû ñoä saâu vaøi nghìn meùt döôùi lôùp voû traùi ñaát, do ñoù gaëp khoù khaên trong vieäc ngaên chaën ñoäng ñaát. Ñoù laø hình aûnh cuûa nhöõng gì cuõng xaûy ra trong lónh vöïc tinh thaàn vaø trong ñôøi soáng cuûa chuùng ta. Taát caû chuùng ta ñeàu soáng phoùng chieáu ra beân ngoaøi, höôùng veà nhöõng gì ñang xaûy ra xung quanh mình maø khoâng chuù yù ñeán nhöõng gì ñang dieãn ra beân trong mình. Söï thinh laëng khieán chuùng ta sôï haõi.
Greccio 1223
Giaùng Sinh naêm nay ñaùnh daáu kyû nieäm 800 naêm vieäc döïng caûnh Chuùa Giaùng Sinh ñaàu tieân ôû Greccio. Ñaây laø kyû nieäm thöù nhaát trong 3 kyû nieäm traêm naêm cuûa thaùnh Phanxicoâ. Tieáp theo laø vaøo naêm 2024, kyû nieäm Daáu Thaùnh cuûa thaùnh nhaân, vaø vaøo naêm 2026, kyû nieäm ngaøy ngaøi qua ñôøi. Boái caûnh naøy cuõng coù theå giuùp chuùng ta quay veà vôùi traùi tim. Ngöôøi vieát tieåu söû ñaàu tieân cuûa thaùnh Phanxicoâ, Tommaso of Celano, thuaät laïi nhöõng lôøi maø Poverello giaûi thích saùng kieán cuûa ngaøi:
Ngaøi noùi, toâi muoán gôïi laïi kyù öùc veà Haøi Nhi sinh ra ôû Beâlem, vaø baèng caùch naøo ñoù taän maét nhìn thaáy nhöõng khoù khaên maø Ngöôøi phaûi chòu ñöïng do thieáu nhöõng thöù caàn thieát cho moät em beù sô sinh, Ngöôøi ñaõ ñöôïc ñaët vaøo noâi nhö theá naøo vaø naèm giöõa con boø vaø con löøa ra sao.[10]
Thaät ñaùng tieác, theo thôøi gian, caûnh Chuùa giaùng sinh ñaõ khaùc xa vôùi nhöõng gì noù ñöôïc thaùnh Phanxicoâ theå hieän. Caûnh Chuùa giaùng sinh thöôøng trôû thaønh moät hình thöùc ngheä thuaät hoaëc trang trí maø ngöôøi ta ngöôõng moä khung caûnh beân ngoaøi hôn laø yù nghóa thaàn bí cuûa noù. Tuy nhieân, ngay caû nhö vaäy, caûnh Chuùa giaùng sinh vaãn hoaøn thaønh chöùc naêng cuûa noù nhö moät daáu chæ vaø seõ thaät ngu ngoác neáu töø boû noù. ÔÛ phöông Taây, caùc saùng kieán ñang ñöôïc nhaân leân nhaèm loaïi boû taát caû nhöõng lieân quan mang tính Tin Möøng vaø toân giaùo khoûi leã troïng Giaùng sinh, bieán ngaøy leã thaønh moät cöû haønh thuaàn tuyù mang tính nhaân baûn vaø gia ñình vôùi nhieàu caâu chuyeän coå tích vaø caùc nhaân vaät hö caáu thay cho nhöõng nhaân vaät Giaùng sinh thöïc söï. Moät soá ngöôøi thaäm chí coøn muoán thay ñoåi teân cuûa ngaøy leã.
Moät trong nhöõng lyù do cho ñieàu naøy laø ñeå thuùc ñaåy söï chung soáng hoøa bình vôùi caùc tín ñoà cuûa caùc toân giaùo khaùc, cuï theå laø vôùi tín ñoà Hoài giaùo. Thaät ra, ñaây laø caùi côù cuûa moät theá giôùi tuïc hoaù naøo ñoù khoâng muoán nhöõng bieåu töôïng naøy, chöù khoâng phaûi laø mong muoán cuûa ngöôøi Hoài giaùo. Trong Kinh Qur'an coù moät Sura daønh rieâng cho söï ra ñôøi cuûa Chuùa Gieâsu raát ñaùng ñöôïc bieát ñeán. Ñoaïn ñoù nhö sau:
Caùc thieân thaàn noùi: "OÂi Maria! Allah mang ñeán cho coâ moät tin vui töø Lôøi cuûa Ngaøi, teân cuûa Ngöôøi seõ laø Meâsia, Gieâsu, con trai cuûa Maria; Ngöôøi seõ ñöôïc toân vinh ôû theá giôùi naøy vaø theá giôùi mai sau, vaø Ngöôøi seõ laø moät trong nhöõng vò thaân caän nhaát vôùi Allah#. Khi coøn trong noâi vaø khi laø moät ngöôøi tröôûng thaønh, Ngöôøi seõ noùi chuyeän vôùi moïi ngöôøi vaø seõ laø moät trong nhöõng ngöôøi coâng chính". Maria thaéc maéc: "Laïy Chuùa! Laøm sao toâi coù theå coù con khi chöa coù ngöôøi ñaøn oâng naøo chaïm vaøo toâi?" Moät thieân thaàn traû lôøi: "Seõ ñuùng nhö vaäy. Allah taïo ra nhöõng gì Ngaøi muoán. Khi quyeát ñònh moät vieäc gì ñoù, Ngaøi chæ caàn noùi, 'Haõy thaønh söï!' Vaø xaûy ra ñuùng nhö vaäy![11]
Moät laàn noï, khi toâi ñang giaûi thích Tin Möøng Chuùa nhaät treân ñaøi truyeàn hình RAI cuûa YÙ vaøo caùc toái thöù Baûy, toâi ñaõ nhôø moät ngöôøi Hoài giaùo ñoïc Sura naøy. Anh aáy noùi raèng anh raát vui khi baèng caùch naøy, anh ñöôïc goùp phaàn xoùa tan söï hieåu laàm gaây baát lôïi cho hoï, döôùi caùi côù laø ñöôïc öu aùi. Caùch ñaây vaøi naêm, söï toân kính maø Kinh Qur'an töôûng nhôù veà söï ra ñôøi cuûa Chuùa Gieâsu vaø vai troø cuûa Ñöùc Trinh Nöõ Maria ñaõ nhaän ñöôïc söï coâng nhaän baát ngôø vaø ñaày xuùc ñoäng. Tieåu vöông Abu Dhabi ñaõ quyeát ñònh cung hieán ñeàn thôø Hoài giaùo xinh ñeïp cuûa tieåu vöông quoác maø tröôùc ñaây mang teân vò saùng laäp, Sheikh Mohammad Bin Zayed, cho Mariam, Umm Eisa, "Maria, Meï cuûa Chuùa Gieâsu".
Vì vaäy, caûnh Chuùa Giaùng Sinh laø moät truyeàn thoáng höõu ích vaø ñeïp ñeõ, nhöng chuùng ta khoâng theå haøi loøng vôùi nhöõng caûnh Chuùa Giaùng Sinh truyeàn thoáng beân ngoaøi. Chuùng ta phaûi döïng neân moät hang ñaù Giaùng sinh khaùc cho Chuùa Gieâsu, ñoù laø hang ñaù cuûa traùi tim. Corde creditur: vôùi traùi tim baïn tin töôûng. Nhö vò Toâng Ñoà cuõng noùi töông töï: "Xin cho anh em, nhôø loøng tin, ñöôïc Ñöùc Kitoâ ngöï trong taâm hoàn", (Eph 3,17).
Ñöùc Maria vaø phu quaân laø Giuse tieáp tuïc goõ cöûa töøng nhaø moät caùch thaàn bí, nhö caùc ngaøi ñaõ laøm vaøo ñeâm hoâm aáy ôû Bethlehem. Trong saùch Khaûi Huyeàn, chính Ñaáng Phuïc Sinh ñaõ phaùn: "Naøy ñaây Ta ñöùng tröôùc cöûa vaø goõ" (Kh 3,20). Chuùng ta haõy môû roäng caùnh cöûa traùi tim mình cho Ngöôøi. Chuùng ta haõy bieán taâm hoàn mình thaønh caùi noâi cho Haøi nhi Gieâsu, mong sao Ngöôøi caûm nhaän ñöôïc, trong söï laïnh giaù cuûa theá giôùi, hôi aám cuûa tình yeâu vaø loøng bieát ôn voâ haïn cuûa chuùng ta!
Ñaây khoâng phaûi laø moät caâu chuyeän hö caáu ñeïp ñeõ vaø thô moäng maø ñoù laø coâng vieäc khoù khaên nhaát trong cuoäc ñôøi. Trong traùi tim chuùng ta coù choã cho nhieàu vò khaùch, nhöng chæ coù moät ngöôøi chuû. Sinh haï Chuùa Gieâsu coù nghóa laø ñeå cho "caùi toâi" cuûa mình cheát ñi, hoaëc ít nhaát laø ñoåi môùi quyeát ñònh khoâng coøn soáng cho chính mình nöõa, nhöng cho Ñaáng ñaõ sinh ra, ñaõ cheát, vaø ñaõ soáng laïi vì chuùng ta (x. Rm 14, 7-9). Chuû nghóa hieän sinh voâ thaàn ñaõ khaúng ñònh: "Nôi Thieân Chuùa sinh ra, con ngöôøi cheát ñi". Ñuùng vaäy! Tuy nhieân, keû cheát laø con ngöôøi cuõ, hö hoaïi vaø coù soá phaän phaûi cheát, trong khi nhöõng gì ñöôïc sinh ra laø "con ngöôøi môùi, laø con ngöôøi ñaõ ñöôïc saùng taïo theo hình aûnh Thieân Chuùa ñeå soáng thaät söï coâng chính vaø thaùnh thieän" (Eph 4,24), vaø ñöôïc ñònh ñeå soáng ñôøi ñôøi. Ñaây laø moät quyeát taâm seõ khoâng keát thuùc vaøo leã Giaùng sinh, nhöng coù theå baét ñaàu töø ñoù.
Xin Meï Thieân Chuùa, Ñaáng "ñaõ cöu mang Ñöùc Kitoâ trong taâm hoàn tröôùc khi cöu mang Ngöôøi trong thaân xaùc", giuùp chuùng ta thöïc hieän quyeát taâm naøy cuûa mình.
Chuùc möøng sinh nhaät Chuùa Gieâsu - vaø xin göûi ñeán taát caû quyù vò: Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaùng kính - quyù Cha, quyù anh chò em kính meán- Giaùng sinh vui veû!
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP
Doøng Ña Minh Thaùnh Taâm
Chuyeån ngöõ töø: cantalamessa.org
- - - - - - - - - - - - - - - - -
[1] Augustinoâ, Baøi giaûng, 215: "quem credendo peperit, credendo conceptit."
[2] Augustinoâ, Baøi giaûng, 72,7 (ed, in Miscellanea Agostiniana, I, Roma 1930, p.163).
[3] Augustinoâ Baøi giaûng, 215,4.
[4] Blaise Pascal, Penseùes, 277-278, ed. Brunschvicg.
[5] Cf. Ib., 430, ed. Br.
[6] Ib., 221, Br.
[7] Cf. Origen, Contra Celsum, I, 26.28; VI, 10.
[8] Töï thuù, VII, 18,24.
[9] Veà Tin Möøng Thaùnh Gioan, 18,10.
[10] Thomas of Celano, Vita Prima, 84-86.
[11] Quran, Sura III, 45-47.
(Nguoàn: Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam)