Thaùnh Daniel Comboni,
toâng ñoà Phi chaâu vaø ngoân söù truyeàn giaùo
Tieáp kieán chung cuûa Ñöùc Thaùnh cha: Thaùnh Daniel Comboni, toâng ñoà Phi chaâu vaø ngoân söù truyeàn giaùo.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Vatican (RVA News 20-09-2023) - Saùng thöù Tö, ngaøy 20 thaùng Chín naêm 2023, coù khoaûng 25,000 tín höõu haønh höông töø khaép nôi, ñeán tham döï buoåi Tieáp kieán chung cuûa Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ, taïi Quaûng tröôøng thaùnh Pheâroâ. Trong soá naøy, coù khoaûng möôøi laêm giaùm muïc caùc nöôùc.
Ñaàu buoåi tieáp kieán, nhö thöôøng leä, moïi ngöôøi ñaõ nghe ñoïc moät ñoaïn saùch thaùnh, trích töø thö thöù I thaùnh Phaoloâ göûi tín höõu thaønh Thessalonica (2,4.7b-8):
"Anh em, nhö Thieân Chuùa ñaõ coi chuùng toâi laø xöùng ñaùng ñeå uûy thaùc Tin möøng cho chuùng toâi, chuùng toâi loan baùo Tin möøng, khoâng tìm caùch laøm haøi loøng loaøi ngöôøi nhöng laøm haøi loøng Thieân Chuùa, Ñaáng thöû thaùch taâm hoàn chuùng toâi [...]. Chuùng toâi ôû giöõa anh em, cö xöû thaät dòu daøng nhö ngöôøi meï hieàn aáp uû con thô. Chuùng toâi ñaõ quyù meán anh em, ñeán noãi saün saøng hieán cho anh em, khoâng nhöõng Tin möøng cuûa Thieân Chuùa, nhöng caû maïng soáng cuûa chuùng toâi nöõa, vì anh em ñaõ trôû neân nhöõng ngöôøi thaân yeâu cuûa chuùng toâi".
Baøi huaán giaùo
Trong phaàn huaán giaùo tieáp ñoù, Ñöùc Thaùnh cha tieáp tuïc loaït baøi veà "söï haêng say loan baùo Tin möøng: loøng nhieät thaønh toâng ñoà cuûa tín höõu". Baøi thöù hai möôi moát naøy coù töïa ñeà: "Thaùnh Daniel Comboni, toâng ñoà Phi chaâu vaø ngoân söù truyeàn giaùo".
Môû ñaàu baøi huaán duï, Ñöùc Thaùnh cha noùi:
Anh chò em thaân meán, chaøo anh chò em!
Trong haønh trình huaán giaùo veà söï haêng say loan baùo Tin möøng, hoâm nay chuùng ta döøng laïi nôi chöùng taù cuûa thaùnh Daniele Comboni. Ngaøi laø moät toâng ñoà ñaày nhieät thaønh ñoái vôùi Phi chaâu. Veà caùc daân toäc aáy, thaùnh nhaân vieát: "Hoï ñaõ chieám ñoaït taâm hoàn toâi vaø toâi chæ soáng cho hoï" (Scritti, 941). "Toâi seõ cheát vôùi Phi chaâu treân mieäng toâi" (Scritti, 1441). Vaø thaùnh nhaân ngoû lôøi vôùi hoï theá naøy: "Ngaøy ñeïp nhaát trong ñôøi toâi seõ laø ngaøy toâi coù theå hieán maïng soáng vì anh chò em" (Scritti, 3159). Ñoù laø loái dieãn taû cuûa moät ngöôøi say meâ Thieân Chuùa vaø anh chò em maø hoï phuïc vuï trong söù maïng, vaø khoâng meät moûi nhaéc nhôù cho hoï raèng "Chuùa Gieâsu Kitoâ cuõng ñaõ chòu ñau khoå vaø cheát cho hoï" (Scritti, 2499; 4801).
Naïn noâ leä ôû Phi chaâu
Thaùnh nhaân khaúng ñònh ñieàu ñoù, trong boái caûnh naïn noâ leä kinh khuûng maø ngaøi chöùng kieán. Naïn noâ leä bieán con ngöôøi thaønh ñoà vaät, giaù trò cuûa hoï tuøy thuoäc hoï coù höõu ích cho ngöôøi chuû hay ñeå duøng vaøo ñieàu gì. Nhöng Chuùa Gieâsu, Thieân Chuùa laøm ngöôøi, ñaõ naâng cao phaåm giaù cuûa moãi ngöôøi vaø ñaõ vaïch traàn söï giaû doái cuûa naïn noâ leä. Thaùnh Comboni, döôùi aùnh saùng cuûa Chuùa Kitoâ, yù thöùc veà söï aùc cuûa noâ leä; ngoaøi ra ngaøi hieåu raèng noâ leä, veà maët xaõ hoäi, aên reã trong moät thöù noâ leä saâu xa hôn, ñoù laø söï noâ leä cuûa taâm hoàn, noâ leä toäi loãi, maø Chuùa Gieâsu giaûi thoaùt chuùng ta. Vì theá, vôùi tö caùch laø Kitoâ höõu, chuùng ta ñöôïc keâu goïi baøi tröø moïi hình thöùc noâ leä. Nhöng raát tieác laø naïn noâ leä, cuõng nhö cheá ñoä thuoäc ñòa, khoâng phaûi laø moät kyù öùc veà quaù khöù. Taïi Phi chaâu maø thaùnh Comboni raát yeâu thöông, ngaøy nay ñang bò xaâu xeù vì nhieàu cuoäc xung ñoät, "sau cuoäc xung ñoät chính trò, ñaõ boäc phaùt (...) moät "cheá ñoä thuoäc ñòa kinh teá", cuõng noâ leä hoùa con ngöôøi khoâng keùm (...). Ñoù laø moät thaûm traïng maø theá giôùi kinh teá taân tieán thöôøng nhaém maét, bòt tai vaø kheùp mieäng". Vì theá, toâi laäp laïi lôøi keâu goïi: "Ñöøng boùp ngheït Phi chaâu nöõa: ñoù khoâng phaûi laø moät moû ñeå khai thaùc hoaêc moät laõnh thoå ñeå cöôùp boùc" (Gaëp gôõ chính quyeàn, Kinshasa, 31-1-2023).
Con ñöôøng môùi cuûa thaùnh Comboni
Ñöùc Thaùnh cha noùi tieáp: "Chuùng ta haõy trôû laïi chuyeän thaùnh Daniele. Sau khi traûi qua thôøi kyø ñaàu tieân ôû Phi chaâu, ngaøi ñaõ phaûi rôøi boû vì lyù do söùc khoûe. Quaù nhieàu thöøa sai ñaõ cheát sau khi maéc beänh, vì ít am töôøng veà thöïc taïi ñòa phöông. Tuy nhöõng ngöôøi khaùc ñaõ rôøi boû Phi chaâu, nhöng thaùnh Comboni khoâng laøm nhö vaäy. Sau moät thôøi gian phaân ñònh, ngaøi nhaän thaáy raèng Chuùa soi saùng cho ngaøi moät con ñöôøng môùi ñeå loan baùo Tin möøng, maø ngaøi toùm taét theá naøy: "Cöùu Phi chaâu baèng Phi chaâu" (Scritt, 2741s). Ñoù laø moät tröïc giaùc maïnh meõ, ñaõ goùp phaàn canh taân quyeát taâm truyeàn giaùo: nhöõng ngöôøi ñöôïc loan baùo Tin möøng khoâng phaûi chæ laø "ñoái töôïng", nhöng laø nhöõng "chuû theå" cuûa coâng cuoäc truyeàn giaùo. Thaùnh Daniele muoán laøm cho taát caû caùc Kitoâ höõu thaønh nhöõng nhaân vaät chính cuûa hoaït ñoäng loan baùo Tin möøng. Vôùi taâm hoàn aáy, ngaøi nghó ñeán vaø haønh ñoäng moät caùch toaøn dieän, ñöa haøng giaùo só ñòa phöông can döï vaø thaêng tieán vieäc phuïc vuï cuûa caùc giaùo lyù vieân nhö giaùo daân. Qua ñoù, thaùnh nhaân cuõng quan nieäm söï phaùt trieån con ngöôøi, chaêm soùc ngheä thuaät vaø caùc ngheà nghieäp, taïo ñieàu kieän cho vai troø cuûa gia ñình vaø phuï nöõ trong vieäc bieán ñoåi vaên hoùa vaø xaõ hoäi. Ñieàu raát quan troïng, keå caû ngaøy nay, ñoù laø laøm cho ñöùc tin tieán trieån vaø phaùt trieån nhaân baûn töø beân trong boái caûnh truyeàn giaùo, thay vì du nhaäp nhöõng kieåu maãu töø beân ngoaøi hoaëc chæ giôùi haïn vaøo chuû tröông duy trôï giuùp khoâng coù lôïi!
Ñoäng löïc chính yeáu cuûa vieäc truyeàn giaùo
Nhöng loøng haêng say nhieät thaønh truyeàn giaùo cuûa thaùnh Comboni, khoâng phaûi laø thaønh quaû chính yeáu söï daán thaân nhaân traàn cuûa ngaøi: ngaøi khoâng ñöôïc thöùc ñaåy nhôø loøng can ñaûm hoaëc chæ ñöôïc nhöõng giaù trò quan troïng thoâi thuùc, nhö töï do, coâng lyù, vaø hoøa bình; loøng nhieät thaønh cuûa thaùnh nhaân naøy sinh töø nieàm vui Tin möøng, kín muùc nôi tình yeâu Chuùa Kitoâ vaø mang tôùi tình yeâu meán Chuùa Kitoâ! Thaùnh Daniele vieát: "Moät söù maïng truyeàn giaùo cam go vaø ñoøi nhieàu caàn cuø, nhö söù maïng cuûa chuùng ta khoâng theå soáng hôøi hôït beân ngoaøi, trong thaùi ñoä cuûa ngöôøi giaû hình, ñaày ích kyû vaø ñaày caùi toâi, khoâng chaêm soùc ñuùng pheùp cho söùc khoûe vaø söï hoaùn caûi caùc linh hoàn". Thaùnh nhaân vieát theâm raèng: "Caàn laøm cho hoï noàng nhieät nhôø loøng baùc aùi, laø nhaân ñöùc voán coù nguoàn maïch nôi Thieân Chuùa, vaø töø tình yeâu Chuùa Kitoâ". Khi aáy, nhöõng thieáu thoán, ñau khoå vaø töû ñaïo trôû thaønh nhöõng ñieàu ngoït ngaøo" (Scritti, 6656). Öôùc muoán cuûa thaùnh Comboni laø ñöôïc thaáy caùc thöøa sai nhieät thaønh, vui töôi vaø daán thaân: - ngaøi vieát - nhöõng thöøa sai thaùnh thieän vaø coù khaû naêng [...]. Tröôùc tieân laø thaùnh thieän, nghóa laø xa traùnh toäi loãi vaø coù loøng khieâm toán. Nhöng khoâng ñuû: caàn coù ñöùc baùc aùi laøm cho hoï thaønh nhöõng ngöôøi coù khaû naêng" (Scritti, 5544). Nguoàn maïch khaû naêng truyeàn giaùo, ñoái vôùi thaùnh Comboni, laø ñöùc baùc aùi, ñaëc bieät laø loøng nhieät thaønh trong vieäc ñoùn nhaän ñau khoå cuûa ngöôøi khaùc nhö cuûa mình, caûm thaáy ñau khoå aáy nôi baûn thaân vaø bieát thoa dòu chuùng, nhö ngöôøi xöù Xireâneâ cuûa nhaân loaïi".
Hoaït ñoäng trong söï lieân keát
Ñöùc Thaùnh cha nhaän xeùt raèng: "Loøng haêng say loan baùo Tin möøng khoâng bao giôø laøm thaùnh Comboni hoaït ñoäng nhö ngöôøi ñôn ca, nhöng luoân luoân trong tình hieäp thoâng, trong Giaùo hoäi: "Toâi chæ coù ñôøi soáng caàn thaùnh hieán cho söùc khoûe cuûa caùc linh hoàn, toâi muoán coù moät ngaøn cuoäc soáng ñeå tieâu hao vì vì muïc aáy", nhö thaùnh nhaân ñaõ vieát (Scritti, 2271). Moät cuoäc soáng hay moät ngaøn cuoäc soáng: Chuùng ta laø ai vôùi cuoäc ñôøi ngaén nguûi cuûa mình, neáu khoâng phaûi laø toaøn theå Giaùo hoäi thi haønh vieäc truyeàn giaùo? Hoaït ñoäng nhieät thaønh cuûa chuùng ta laø gì, neáu khoâng phaûi laø hoaït ñoäng cuûa Giaùo hoäi? Ñoù laø ñieàu thaùnh Comboni döôøng nhö muoán hoûi chuùng ta".
Vaø Ñöùc Thaùnh cha keát luaän raèng: Anh chò em thaân meán, thaùnh Daniele laøm chöùng veà tình yeâu cuûa vò Muïc töû nhaân laønh, ñi tìm con chieân laïc, vaø hieán maïng soáng vì ñoaøn chieân. Loøng nhieät thaønh cuûa ngaøi thaät laø maïnh meõ vaø coù ñaëc tính ngoân söù, khi choáng laïi thaùi ñoä döûng döng vaø loaïi tröø. Trong caùc thö, thaùnh nhaân tha thieát nhaéc ñeán Giaùo hoäi yeâu quyù cuûa ngaøi, Giaùo hoäi maø raát tieác laø bò queân laõng trong thôøi gian quaù laâu, ñoù laø Giaùo hoäi Phi chaâu. Giaác mô cuûa thaùnh Comboni laø moät Giaùo hoäi coù cuøng chính nghóa chung vôùi nhöõng ngöôøi bò ñoùng ñinh trong lòch söû, ñeå cuøng hoï caûm nghieäm söï soáng laïi. Chöùng töø cuûa thaùnh nhaân döôøng nhö ñöôïc laäp laïi cho taát caû chuùng ta, nhöõng ngöôøi nam nöõ cuûa Giaùo hoäi: "Anh chò em ñöøng queân nhöõng ngöôøi ngheøo, haõy yeâu thöông hoï, vì trong hoï coù Chuùa Gieâsu chòu ñoùng ñinh hieän dieän, trong khi chôø ñôïi soáng laïi".
Chaøo thaêm vaø môøi goïi
Baøi huaán duï treân ñaây ñöôïc toùm taét trong nhieàu thöù tieáng cho caùc nhoùm tín höõu thuoäc caùc ngoân ngöõ khaùc nhau, cuøng vôùi lôøi chaøo thaêm vaø nhaén nhuû cuûa Ñöùc Thaùnh cha.
Ñaëc bieät, khi noùi vôùi caùc tín höõu Ba Lan, Ñöùc Thaùnh cha nhaéc ñeán moät nhoùm ngöôøi khuyeát taät thuoäc vieän trò lieäu cuûa caùc nöõ tu Doøng Nöõ Tyø Ñöùc Meï Voâ Nhieãm ôû Szumowo, cuøng vôùi nhöõng ngöôøi trôï giuùp. Ngaøi noùi: "Thaùnh Daniele Comboni laø moät ngöôøi yeâu Chuùa vaø anh chò em. Hoâm nay, thaùnh nhaân môøi goïi chuùng ta ñöøng bao giôø queân nhöõng ngöôøi ngheøo, nhöng yeâu thöông hoï, vì nôi hoï coù söï hieän dieän cuûa Chuùa Gieâsu chòu ñoùng ñinh, trong khi chôø ñôïi phuïc sinh."
Baèng tieáng YÙ, Ñöùc Thaùnh cha chaøo thaêm caùc thaønh vieân Doøng Thöøa Sai Ñöùc Tin, ñang nhoùm Toång tu nghò, trong soá caùc thaønh vieân coù naêm linh muïc Vieät Nam. Ngaøi cuõng chaøo caùc nöõ Thöøa sai Tu hoäi Ñöùc Meï Maria, caû hai nhoùm ñang cöû haønh Toång tu nghò, ñoàng thôøi ngaøi caàu xin ôn phuø trôï cuûa Chuùa vaø Ñöùc Meï treân caùc tu só aáy ñeå hoï ngaøy caøng phuïc vuï Tin möøng vaø Giaùo hoäi moät caùch phong phuù hôn. Ñöùc Thaùnh cha chaøo thaêm caùc tham döï vieân khoùa caäp nhaät thaàn hoïc taïi Ñaïi hoïc Giaùo hoaøng Thaùnh Giaù cuûa Giaùm haït toøng nhaân Opus Dei ôû Roma, vaø caùc sinh vieân Hoïc vieän Giaùo hoaøng Meâhicoâ, Hoïc vieän quoác teá Meï Giaùo hoäi. Ñöùc Thaùnh cha chuùc laønh cho töøng ngöôøi trong hoï.
Sau cuøng, Ñöùc Thaùnh cha nhaéc ñeán nhöõng ngöôøi treû, beänh nhaân vaø ngöôøi cao nieân, cuõng nhö caùc ñoâi taân hoân, ñoàng thôøi noùi raèng: "Hoâm nay, chuùng ta kính thaùnh Anreâ Kim Ñaïi Kieán, vaø Phaoloâ Ñinh Haï Töôøng (Chong Hasang) cuøng vôùi caùc baïn töû ñaïo Haøn Quoác. Öôùc gì taám göông anh duõng cuûa caùc ngaøi laø nguoàn maïch naâng ñôõ cho taát caû moïi ngöôøi trong vieäc thöïc hieän nhöõng choïn löïa ñoøi nhieàu daán thaân vaø laø an uûi trong nhöõng luùc khoù khaên. Chuùng ta tieáp tuïc hieäp nhaát trong söï gaàn guõi vaø caàu nguyeän cho Ucraina yeâu quyù ñang chòu ñau khoå".
Buoåi Tieáp kieán chung keát thuùc vôùi kinh Laïy Cha vaø pheùp laønh cuûa Ñöùc Thaùnh cha.